#Հաղթելուենք ՈՒՂԵԿԱԼ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ / Կարինե ԽՈԴԻԿՅԱՆ

ՆՎԻՐՎՈՒՄ Է ԴՈՒՇՄԱՆ ՎԱՐԴԱՆԻՆ ԵՎ ՊՈՂՈՍ ԼԱԶՅԱՆ

(Պատմություն, որ կարող էր լինել՝
2 գործողությամբ և վերջնարարով)

Գործող անձինք
ՄԱՅՐ՝ տիկին Զարուհի
ԱՂՋԻԿ՝ Սիրանուշ
ՈՐԴԻ՝ Զարուհու որդի ՎԱՐԴԱՆ
ՀԱՅՐ՝ Սիրանուշի հայր ՊՈՂՈՍ
ՆԱՐԵ՝ լրագրող
Տիկին ՍԻՄՈՆՅԱՆ՝ հյուրանոցի տնօրինուհին, իր պահանջով՝ ՏՆՕՐԵՆ

ԱՌԱՋԻՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

ՏԵՍԱՐԱՆ. Հյուրանոցի նախասրահ: Աջ կողմում մուտքի դուռն է, նույն կողմում, ավելի խորքում՝ երկրորդ հարկ տանող աստիճաններ: Ձախ կողմում ճաշասենյակ տանող դուռն է, նույն կողմի խորքում՝ լրագրերով ծածկված սեղանն ու աթոռը հիմնականում կիսախավարի մեջ են: Նախասրահի կենտրոնի ետնաբեմում ապակեպատ պատշգամբ է, քիչ առաջ՝ դեպի բեմեզրը, Տնօրենի բարձրադիր սեղանիկը, որի վրա դրված տախտակին կախված են բանալիներ:
Հարմարավետ բազմոցներ, ցածրիկ սեղանիկներ:
Բարձրադիր սեղանիկի ետևում կանգնած է Տնօրենը, սպիտակ ժանեկազարդ օձիքով սև զգեստը շեշտում է նրա պաշտոնական կեցվածքը: Բազմոցին նստած Մայրը սեղանիկին կքած՝ ինչ-որ թերթիկ է լրացնում: Կողքին ուղեպայուսակ է:
Ներս է մտնում Աղջիկը՝ անիվավոր նարնջագույն ճամպրուկը քարշ տալով: Նոր միջավայրում նեղ է զգում, այդ իսկ պատճառով շատ անկախ տեսք ունի: Ուղղորդվելով Տնօրենի հայացքով՝ մոտենում է նրան:
ԱՂՋԻԿ — Եթե չեմ սխալվում… երևի ձե՞զ պիտի դիմեմ:
ՏՆՕՐԵՆ — (անխռով): Բարով եկաք:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ… իրոք որ… Բարև ձեզ:
ՏՆՕՐԵՆ — Չեք սխալվել:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ…
ՏՆՕՐԵՆ — Դուք ինձ պիտի դիմեք:
ԱՂՋԻԿ — (վերջնականապես շփոթվելով): Ամեն ինչ խառնեցի իրար… ինչպես միշտ:
ՏՆՕՐԵՆ — (թեթև ժպտում է): Դուք այնքան երիտասարդ եք…
ՄԱՅՐ — (ընդհատելով գրելը, թեթև ժպիտով): Ինչը նշանակում է, կանցնի մի ժամանակ, ու դուք ոչինչ չեք խառնի… ցավոք: Եվ՝ բարով եք եկել:
ԱՂՋԻԿ — Բարև ձեզ: (Տնօրենին մեկնելով անձնագիրը:) Խնդրեմ: (Մորը:) Դուք է՞լ եք եկել հանգստանալու:
ՄԱՅՐ — Եթե երկու օրում հնարավոր է հանգստանալ…
ՏՆՕՐԵՆ — (չընդհատելով գրելը): Եթե ինձ այդպիսի հնարավորություն տրվի՝ այնպես կհանգստանամ, ասես եղածը ոչ թե երկու օր է, այլ գոնե մեկ ամիս:
ՄԱՅՐ — (կամաց): Ես այլ բան նկատի ունեի… (Բարձր:) Նույնիսկ չեք հիշում՝ վերջին անգամ երբ եք հանգստացել… չե՞մ սխալվում:
ՏՆՕՐԵՆ — (անձնագիրը թերթիկի հետ տալով Աղջկան): Լրացրեք, խնդրում եմ: (Մորը.) Սխալվում եք, հիշում եմ, յոթ տարի առաջ էր:
ԱՂՋԻԿ — (թերթիկը լրացնելով): Իսկ վերադառնա՞լը… Նախապե՞ս պիտի մեքենա պատվիրենք:
ՏՆՕՐԵՆ — Անհանգստանալու կարիք չկա, այս շաբաթամուտին ընդամենը երեք հյուր ենք ունենալու, մեր պանսիոնի մեքենան բոլորիդ կսպասարկի:
ԱՂՋԻԿ — Երե՞ք…
ՏՆՕՐԵՆ — Այո, աշնան վերջն է, անընդհատ անձրևներ են… Իսկ այստեղ գալիս են հիմնականում շրջակա եկեղեցիները տեսնելու համար:
ՄԱՅՐ — (Աղջկան): Հուսախաբվա՞ծ եք:
ԱՂՋԻԿ — Ինձ համար միևնույն է:
ՏՆՕՐԵՆ — Անցած շաբաթ սենյակների կեսից ավելին զբաղված էին: Ի դեպ, ամուրի կենվորներ էլ ունեինք, հետաքրքիր զրուցակից կարող էին լինել: Բայց այս անգամ… Ավաղ…
ԱՂՋԻԿ — (սառը, հանձնելով թերթիկը): Ես եկել եմ հանգստանալու:
ՏՆՕՐԵՆ — (շփոթված): Ներեցեք, ի սեր Աստծո… ուզում էի ասել…
ՄԱՅՐ — (հանդարտ շեշտով՝ Տնօրենին): Իմ տարիքը թույլ է տալիս հանգիստ ընդունել ձեր ասածը… Զրուցակից, այն էլ՝ հետաքրքիր զրուցակից ունենալը վատ չէր լինի: Հատկապես անձրևային եղանակին:
ԱՂՋԻԿ — (Մորը, անսպասելի չոր տոնով): Երևի այնքան էլ հաճելի բան չէ տարիքը, եթե անծանոթ մեկը կարող է հետաքրքիր զրուցակից դառնալ:
Մայրը շեղ հայացք է գցում նրան, չի արձագանքում:
ՏՆՕՐԵՆ — (փորձելով շտկել իրավիճակը): Հիմա կտամ բանալիներն ու ձեզ կուղեկցեմ ձեր սենյակները, իսկ ընթրիքը…
Դուռը բացվում է, ներս է մտնում Նարեն՝ թրջված, փոքրիկ ճամպրուկով ու հովանոցով:
ՆԱՐԵ — Մեքենայից դուրս եկա՝ անձրևը նոր էր սկսվել, մի քանի մետր անցա, մինչև հասա դռանը՝ թրջվեցի: Այսպես որ գնա, հյուրանոցից դուրս գալ չի լինի:
ՏՆՕՐԵՆ — Բարով եկաք: Հովանոցը կարող եք դնել դռան կողքի զամբյուղում:
ՆԱՐԵ — (հովանոցը ցուցադրական ձեռքում պահած): Կհասցնեմ: Ինձ հիմա եղանակն է հետաքրքրում:
ՏՆՕՐԵՆ — Հիմա անձրևների շրջան է: Դժբախտաբար:
ՆԱՐԵ — (ճամպրուկը անփույթ թողնում է, այն աղմուկով կողքի է ընկնում, առանց դրան ուշադրություն դարձնելու): Ես կասեի՝ բարեբախտաբար: Անձրևը սենյակում մնալու լավագույն արդարացումն է: (Հովանոցը դիպուկ շպրտում է զամբյուղի մեջ: Ասես նոր նկատելով երկուսին:) Բարև ձեզ:
ՄԱՅՐ — Բարով եկաք: (Տնօրենին.) Եռյակը լրացավ:
ԱՂՋԻԿ — Եռյակ… ավելի լավ է հնչում, քան եռանկյունին: Բայց մենք հիմա քառյակ ենք: (Տնօրենին.) Ձեզ էլ նկատի ունեմ: Որպեսզի տպավորիչ ստացվի, հենց թեկուզ՝ լարային քառյակ:
ՏՆՕՐԵՆ — (սառը): Ես նվագել չգիտեմ:
ԱՂՋԻԿ — (ուսերը քամահրական թոթվելով): Իսկ ո՞վ ասաց նվագելու մասին:
ՏՆՕՐԵՆ — Ասելուց ավելի կարևոր է մտածելը:
ՆԱՐԵ — (հերթով նրանց նայելով): Ինչպես հասկացա, այստեղ արդեն թևածում է կանացի ջերմ համակրանքը:
ՄԱՅՐ — (բարձրանում, թերթիկը հանձնում է Տնօրենին): Ամեն ինչ այնքան վատ չէ, որքան դուք եք կարծում:
ՆԱՐԵ — Ոչինչ էլ չեմ կարծում: (Վերցնելով Տնօրենի մեկնած թերթիկը՝ նրա սեղանիկի վրա արագ լրացնում է՝ անընդմեջ խոսելով:) Ես եկել եմ մենակ մնալու համար: (Տնօրենին.) Հուսամ՝ դա հնարավոր է:
ՏՆՕՐԵՆ — Իհարկե, կենվորների ցանկությունը մեզ համար օրենք է:
ԱՂՋԻԿ — (քմծիծաղով): Ոնց որ վատ բեմադրված ներկայացում…
ՏՆՕՐԵՆ — Դուք էլ՝ դերասանուհի… (Նայելով թերթիկին՝ այլ տոնով:) Իսկ դուք իրո՛ք դերասանուհի եք:
ԱՂՋԻԿ — Այդպես էլ է պատահում:
ՏՆՕՐԵՆ — Ավելի հաճախ, քան դուք եք կարծում: (Հայացքների մենամարտ: Ոչ-ոքի հաշվով հայացքները հեռացնում են իրարից:) Կապույտ գույնը սիրում եք:
ԱՂՋԻԿ — Եվ ի՞նչ…
ՏՆՕՐԵՆ — Ձեր սենյակի պաստառները կապույտ են:
ՆԱՐԵ — Միայն չասեք, որ իմը սպիտակ է:
ՏՆՕՐԵՆ — (ժպիտի ակնարկով): Բայց փղոսկրի թույլ երանգով:
ՄԱՅՐ — Հետաքրքիր է իմ սենյակի գույնը…
ՏՆՕՐԵՆ — (ընդհատում է՝ լայն ժպտալով): Դժվարահաճ չեք, ցանկացած գույն ձեր սրտով կլինի: (Վերցնելով Նարեի թերթիկն ու դնելով սեղանիկին, տախտակից հանում է երեք բանալիները:) Հետևեք ինձ, խնդրում եմ:
ԱՂՋԻԿ — Ոչ մի դեպքում: (Զարմացած հայացքներ:) Դուք գիտեք մեր անունները, իսկ մե՞նք… Անգիտությունը ինձ չի դզում:
ՄԱՅՐ — (կամաց): Չի դզո՞ւմ… (Ի պատասխան Աղջկա հայացքի:) Սովորություն է, ուշադրություն միք դարձնի, պարզապես ժարգոնը ականջ է ծակում:
ՏՆՕՐԵՆ — Հատկապես երբ հնչում է երիտասարդ աղջկա շուրթերից:
ԱՂՋԻԿ — (իբր՝ մեկուսի): Մաքո՛ւր թատրոն…
ՄԱՅՐ — (Աղջկան): Կարծո՞ւմ եք… (Բոլորին:) Անունս Զարուհի է:
ԱՂՋԻԿ — Սիրանուշ: Չասեք՝ Սիրուշիկ կամ Սիրանույշ:
ՏՆՕՐԵՆ — Տիկին Սիմոնյան:
ԱՂՋԻԿ — (իբր՝ ինքն իրեն): Եվ ո՜վ էր կասկածում…
ՏՆՕՐԵՆ — Ընթրիքը կմատուցվի մեկ ժամից: (Ցույց տալով կողքի դուռը:) Ճաշասենյակն է: (Աղջկան.) Այստեղ անունս ոչ մի անգամ չի հնչել:
ՄԱՅՐ — Այսի՞նքն…
ՏՆՕՐԵՆ — Անունս մտերիմներիս համար է:
ԱՂՋԻԿ — Շատ նրբորեն մեզ ցույց տվեցին մեր տեղը:
ՆԱՐԵ — (Տնօրենին): Համամիտ եմ ձեզ հետ… մտերիմների մասով:
ՄԱՅՐ — (Նարեին): Ուրեմն՝ ձեր անունն էլ մեզ անհայտ կմնա:
ՆԱՐԵ — Փոխարենը կիմանաք կեղծանունս:
ԱՂՋԻԿ — Գրո՞ղ եք:
ՆԱՐԵ — Լրագրող: Նարե:
ԱՂՋԻԿ — Ավելի էկզոտիկ անվան էի սպասում:
ՏՆՕՐԵՆ — (թեթև պարտադրանքվ): Կարո՞ղ եմ ուղեկցել ձեր սենյակները:
ՄԱՅՐ — Իհարկե, տիկին Սիմոնյան:
Կանայք տարակերպ հայացքներ են փոխանակում: Տնօրենը բարձրանում է աստիճաններով, երեք կանայք հետևում են նրան:
Խավար
ՏԵՍԱՐԱՆ. Հյուրանոցի նախասրահը: Մայրը նստած սեղանի մոտ՝ գիրք է կարդում: Աստիճաններով իջնում է Աղջիկը:
ԱՂՋԻԿ — Տիկին Սիմոնյանն ասաց, ընթրիքը մեկ ժամից է… թե՞ սխալ եմ լսել:
ՄԱՅՐ — Ճիշտ եք լսել:
ԱՂՋԻԿ — (նայելով ժամացույցին): Երեսունհինգ րոպե դեռ կա:
ՄԱՅՐ — Սովա՞ծ եք:
ԱՂՋԻԿ — Պատկերացրեք՝ շատ: Ընդհանրապես այս ժամին չեմ ուտում: Երևի ճանապարհից է… կամ՝ անծանոթ միջավայրն է…
ՄԱՅՐ — Կամ էլ նյարդերն են:
ԱՂՋԻԿ — Երևո՞ւմ է:
ՄԱՅՐ — Ձեր ձայնն է մատնում:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ կարող եմ անել, եթե մատնում է…
ՄԱՅՐ — Պետք է շտապ մի բան ուտել: (Մտնում է ճաշասենյակ, վերադառնում է չորաբլիթներով ափսեով:)
ԱՂՋԻԿ — Ո՞նց հաջողեցրիք:
ՄԱՅՐ — (ափսեն տալիս է նրան, նստում է): Մոռացա՞ք, այս դռան ետևում ճաշասենյակն է:
ԱՂՋԻԿ — (ուտում է ու քայլում է սրահով մեկ): Հասցրել եք շրջակայքը ուսումնասիրել:
ՄԱՅՐ — Եթե ձեզ հարմար է՝ այդպես մտածեք:
ԱՂՋԻԿ — Հիմա ես կարող եմ միայն ծամել:
ՄԱՅՐ — Թեթև եք հագնվել:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ իմանայի, որ ցուրտ կլինի, քաղաքից երեք ժամվա ճանապարհ է:
ՄԱՅՐ — Բայց դաշտավայրից հասել եք նախալեռներ:
ԱՂՋԻԿ — Աշխարհագրությո՞ւն… դպրոցո՞ւմ:
ՄԱՅՐ — Գրքեր: Գրադարանում:
ԱՂՋԻԿ — Պարզ է:
ՄԱՅՐ — Ձեր տարիքում ի՞նչ նյարդեր…
ԱՂՋԻԿ — (ափսեն սեղանիկին դնելով, սառը): Մի քանի չորաբլիթով խոստովանությո՞ւն եք ուզում պոկել:
ՄԱՅՐ — Մի քանի չորաբլիթո՞վ… Իհարկե՝ ոչ: Առավել ևս, որ ձեր կամքով չեք այստեղ եկել:
ԱՂՋԻԿ — (մոռացած նախկին տոնը, անմիջական): Ուրեմն՝ դուք է՞լ…
ՄԱՅՐ — (մեղմ ժպիտով): Ահա և խոստովանեցիք:
ԱՂՋԻԿ — (համառ շփոթվածությամբ): Բայց ձեզնի՛ց հետո:
ՄԱՅՐ — Թող այդպես լինի, չէ՞ որ տիկին Սիմոնյանն ասաց, որ դժվարահաճ չեմ:
ԱՂՋԻԿ — Հա, ձեզ հետ հեշտ է… (Գալիս, նստում է կողքը: Դադարից հետո:) Բժիշկն ստիպեց:
ՄԱՅՐ — Ստիպե՞ց…
ԱՂՋԻԿ — Ասաց՝ գոնե մի քանի օրով որ միջավայրս չփոխեմ՝ ձեռքերը կլվանա:
ՄԱՅՐ — (մեկուսի): Ե՞վս մի Պիղատոս…
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ…
ՄԱՅՐ — Չէ, ոչինչ… Ձեռքերը լվացող այդ բժիշկը ձեզ ինչի՞ց է բուժում:
ԱՂՋԻԿ — Տագնապից: Անբացատրելի տագնապից: Հասկանո՞ւմ եք, ամեն վայրկյան ինչ-որ բանի եմ սպասում: Չհարցնեք, չգիտեմ՝ ինչի, բայց սպասում եմ ու վախենում… (Հուզվելով:) Անընդհատ մտածում եմ՝ հիմա մի բան կկատարվի, ինչ-որ մեկը կգա, ինչ-որ բան կասի ու դրանից հետո…
ՄԱՅՐ — Հանգստացիր, աղջիկս… Կարո՞ղ եմ այդպես դիմել:
ԱՂՋԻԿ — (փշոտվելով): Եթե ձեզ դուր է գալիս…
ՄԱՅՐ — Շնորհակալ եմ: Ինչո՞ւ հենց այստեղ եկաք:
ԱՂՋԻԿ — (խուսափուկ): Այստեղ կամ մի ուրիշ տեղ… ի՞նչ տարբերություն:
ՄԱՅՐ — (ներողամիտ ժպիտով): Չեք ուզում ասել, միք ասի:
ԱՂՋԻԿ — (իր մտքերի հետ): Բայց թե ինչո՛ւ պետք է մենակ գայի… անպայման մենակ:
ՄԱՅՐ — Ո՞ւմ էիք ուզում ձեզ հետ բերել:
ԱՂՋԻԿ — Փոքր աղջկաս: Վեց տարեկան է, բայց շատ խելացի, խելոք բալիկ է, ոչ մեկին չէր խանգարի… Մեծ աղջկաս համար հանգիստ եմ՝ շատ ինքնուրույն է, հանգիստ, անունը «դինջ» ենք դրել, արդեն տասնմեկ տարեկան է: Իսկ փոքրիկս, նրան «սկյուռիկ» եմ ասում, մի քիչ կամակոր է, տատի հետ լեզու չի գտնում…
ՄԱՅՐ — Բժշկին ասեիք…
ԱՂՋԻԿ — Որ ասացի, ի՞նչ օգուտ: (Նմանակելով:) «Ձեզ հանգիստ է պետք, իսկ դա անհնար է երեխայի հետ»… բայց որ նրանից հեռու ավելի եմ նյարդայնանալու, դա չի կարող հասկանալ: Օրինակ, հիմա իր մուլտիկներն է նայում, ուտելու մասին չի էլ ուզում լսել: Ամուսինս ներկայացման է, իսկ տատիկին չի լսում: (Հանում է հեռախոսը, զանգում է:) Գրողը տանի, լիցքը նստել է: (Փութկոտ ստուգում է պայուսակը:) Լիցքավորիչն էլ մոռացել եմ… ամեն ինչ հակառակ է ինձ… Հեռախոս ունե՞ք:
ՄԱՅՐ — Չունեմ, բայց պետք չէ այդպես հուզվել, հիմա մի բան կմտածենք:
Դուռը բացվում է: Ներս է մտնում Հայրը:
ՀԱՅՐ — (շուրջը նայելով): Բարև ձեզ:
ՄԱՅՐ — Բարով տեսանք:
ՀԱՅՐ — Դրսում հեղեղ է, մեքենաս լռվեց-մնաց ճանապարհի մեջտեղում: Սա… հյուրանո՞ց է:
ՄԱՅՐ — Պանսիոն, որտեղ ազատ սենյակներ՝ ինչքան կուզեք:
ԱՂՋԻԿ — Հեռախոս ունե՞ք:
ՀԱՅՐ — (անձրևանոցի գրպանից հանում է տպավորիչ չափերի ռադիոհեռախոս, անձրևանոցը հանում, գցում է բազմոցին): Եթե շատ պետք է…
ԱՂՋԻԿ — (հեռվից կասկածով զննելով հեռախոսը): Աշխատո՞ւմ է:
ՀԱՅՐ — (անվստահ): Ոնց որ թե…
ԱՂՋԻԿ — Կարո՞ղ եմ զանգել: (Համարյա խլելով նրա ձեռքից:) Ես շատ կարճ… միայն իմանամ… (Հեռախոսն ականջին է մոտեցնում, չթաքցնելով հուսախաբությունը:) Վերջին անգամ ե՞րբ եք սրանով խոսել:
ՀԱՅՐ — (հեռախոսը վերցնելով): Վերջին անգա՞մ… հիշել է պետք…
Ճաշասենյակից գալիս է Տնօրենը:
ՄԱՅՐ — (Հորը): Ահա և տիկին Սիմոնյանը, նա պանսիոնի… (Նայում է Տնօրենին:)
ՏՆՕՐԵՆ — Տնօրենն եմ: Միայն չասեք՝ տնօրինուհի, տանել չեմ կարող այդ «ուհին»: (Համենայնդեպս ստուգելով մատյանը:) Նախապես չեք պատվիրել: (Զննելով Հորը:) Եվ հետո, հենց այսպե՞ս, առանց ճամպրո՞ւկ…
ՀԱՅՐ — Ես ուղեկալ էի բարձրանում:
ՄԱՅՐ — Նրա մեքենան խրվել-մնացել է:
ՏՆՕՐԵՆ — Ուրեմն՝ կգիշերեք մեզ մոտ:
ՀԱՅՐ — (անվճռական): Եթե ինձ օգնող լինի…
ՏՆՕՐԵՆ — Օգնող չկա, այստեղ չորս կին ենք: Սպասարկող անձնակազմը առավոտյան կգա: (Տալով բանալին:) Ձեր սենյակը երկրորդ հարկում է:
Վերևից իջնում է Նարեն:
ԱՂՋԻԿ — (Տնօրենին): Ես կարո՞ղ եմ զանգել…
ՆԱՐԵ — (Աղջկան մեկնելով իր հեռախոսը): Զանգեք:
ԱՂՋԻԿ — (անվճռական վերցնում, ստուգում է, հետո արագ համար է հավաքում, անսպասելի բարձր): Մամ, շիլան կերա՞վ… ճիշտ ասա… ի՞նչ ձայն եմ լսում… (Սթափվելով՝ նայում է շուրջն ու բարձրանում աստիճաններով՝ ավելի կամաց:) Ես՝ ի՞նչ, տեղս չեմ գտնում, չգիտեմ՝ ինչու եկա, վաղը կվերադառնամ… (Կորչում է տեսադաշտից:)
ՀԱՅՐ — (շոյելով հեռախոսը, տխուր քմծիծաղով): Իսկ իմ բաժանորդն անհասանելի է, թեև այնքան մոտիկ էր…
ՆԱՐԵ — (Հորը՝ երկիմաստ ափսոսանքով): Իսկ դուք ինչքան երկար էիք սպասել դրան: (Տնօրենին՝ քմահաճ շեշտով:) Իմ սենյակում ցուրտ է:
ՏՆՕՐԵՆ — (մատյանում ինչ-որ գրառում է անում, նրան չնայելով): Ձեր սենյակում նույնիսկ շոգ է: Սենյակից դուրս գալու համար ուրիշ պատճառ հորինեք:
ՆԱՐԵ — Դուք մոռանում եք, որ հաճախորդը մի՛շտ է իրավացի:
ՏՆՕՐԵՆ — Այդ դեպքում մնում է ենթադրել, որ մե՛նք լուսամուտը լավ չենք փակել:
ՀԱՅՐ — Հետաքրքիր է, իմ սենյակո՞ւմ ինչ ջերմաստիճան է:
ՏՆՕՐԵՆ — Հիմա կիմանաք: Գնացինք: (Նարեին՝ կծու.) Իզուր էլ լուսամուտը բացեցիք:
Գնում են:
ՆԱՐԵ — (իբր՝ մեկուսի): Վերջին խոսքն անպայման իրենն է լինելու: (Մորը.) Ձեր սենյակում է՞լ շոգ է… (Շփոթվելով:) Ուզում էի ասել՝ ցուրտ է:
ՄԱՅՐ — Չհասցրի իմանալ, պայուսակը դրեցի ու իջա ներքև:
ՆԱՐԵ — Ուզում եք դեպքերի կենտրոնում լինել:
ՄԱՅՐ — Ինչի՞ց եզրակացրիք:
ՆԱՐԵ — Մեր շենքում նույն պատկերն է. առավոտից ուշ գիշեր նստում են բակում ու հետևում՝ ով եկավ, ում հետ եկավ, ինչով եկավ…
ՄԱՅՐ — (անվրդով): Մենակությունից է:
ՆԱՐԵ — Դուք մենակությունից վախեցողը չեք:
ՄԱՅՐ — Սենյակում չմնալու համար էլ սուտ պատճառ չեմ հորինում:
ՆԱՐԵ — Բրավո, դիպուկ հարված էր: Փորձեմ ձեզ հետ անկեղծ լինել՝ այստեղ եկել եմ աշխատելու համար, մենագրությունս երեք օրից պիտի հանձնեմ, բայց թղթերս հանեցի, անկապ թերթեցի, աչքերս հառեցի առաստաղին… ու հասկացա, որ աշխատել չեմ կարող:
ՄԱՅՐ — Բայց քանի որ ասել էիք, որ եկել եք մենակ մնալու համար…
ՆԱՐԵ — Դե հա… հիմար բան ստացվեց… (Ժպտում են իրար:) Իսկ դերասանուհին վաղը քաղաք կվերադառնա:
ՄԱՅՐ — Ինձ էլ է այդպես թվում… Բայց դուք անկեղծ չեղաք:
ՆԱՐԵ — Ներեցե՞ք…
ՄԱՅՐ — Չասացիք՝ ինչու սենյակից դուրս եկաք:
ՆԱՐԵ — (ակնդետ նայում է): Դե, իհարկե, դուք ամեն ինչ պիտի իր ավարտին հասցնեք: (Որոշման հանգելով:) Չե՞ք զարմանա, եթե ասեմ, որ հենց հիմա մեր պանսիոնին է մոտենում ևս մի անկոչ հյուր:
ՄԱՅՐ — (անվրդով): Հնարավոր է:
ՆԱՐԵ — Ինչպե՜ս էի մոռացել, որ վաղուց եք մոռացել զարմանալը…
ՄԱՅՐ — Մենք ծանոթնե՞ր ենք:
ՆԱՐԵ — Իհարկե, ոչ, բայց հիմա դա չէ կարևորը:
ՄԱՅՐ — Իսկ ի՞նչն է կարևոր:
ՆԱՐԵ — Եթե ասեմ, որ եկողը երիտասարդ է… 26 տարեկան: Էլի՞ այդպես անվրդով կնայեք ինձ: Չէ՞ որ 26 թիվը ձեզ համար…
Մայրը տեղից բարձրանում է: Այդ պահին դուռը բացվում է, ներս է գալիս Որդին՝ բաճկոնը գլխին քաշած, որի վրայից ջուրը հոսում է ցած:
ՆԱՐԵ — Չզարմացա՞ք:
Մայրը նրան չի լսում, նայում է, ինչպես է եկվորը բաճկոնը գլխից հեռու տանում: Մայրը առաջ է մղվում… տեսնելով անծանոթի դեմքը՝ ընկրկում է, նստում է բազմոցին, ասես կուչ է գալիս:
ՈՐԴԻ — Կարո՞ղ է՝ համաշխարհային ջրհեղեղ է սկսվել, բայց մեզ չեն ասում… Բարև ձեզ: Գոնե մոտերքում տապան ունե՞ք:
ՆԱՐԵ — «Նոյ» ունենք՝ պահարանում: (Տնօրենի սեղանիկի տակից հանում է կոնյակի շիշը, գավաթ:) Հիմա ձեզ սա է պետք: (Լցնում է կոնյակ, մեկնում նրան:) Խմեք, թե չէ՝ տապա՜ն…
ՈՐԴԻ — Իսկ հյուրերին լավ եք դիմավորում: (Կոնյակից միայն հոտ է քաշում:) Ինչ-որ մեկը մեքենան թողել է ճամփի մեջտեղում, ոչ կարող եմ շրջանցել, ոչ վրայով անցնել… Որ ձեռքս է ընկել…
ՄԱՅՐ — Չկա չարիք առանց բարիքի:
ՈՐԴԻ — Մորս սիրած խոսքն է: Իրեն համոզել եմ, որ ես էլ եմ հավատում դրան:
ՄԱՅՐ — Իսկ… չե՞ք հավատում:
ՈՐԴԻ — Եթե հիմա մեքենայի տերը ձեռքս ընկնի, կասե՞ք, ում համար չարիքը բարիք կդառնա:
Աստիճաններով իջնում են Տնօրենն ու Հայրը:
ՆԱՐԵ — Հիմա իրենից կիմանանք: (Դիմելով Հորը:) Ձեր մեքենան փակել է այս երիտասարդի ճանապարհը:
ՀԱՅՐ — (զինաթափող մեղավորությամբ ժպտում է): Շարժիչը լռվեց… Եթե օգնեք՝ մեքենան մի կողմ կհրենք, ու դուք…
ՄԱՅՐ — (տեղից կտրուկ բարձրանում, մոտենում է Որդուն): Արդեն մութ է, անձրևը կտրվելու միտք չունի, ու հետո՝ մինչև մեքենան տեղից շարժեք՝ ոտից գլուխ ջուր կդառնաք:
ՈՐԴԻ — Հետո՞ ինչ:
ՄԱՅՐ — Այս եղանակին գիշերով ճամփա գնալը…
Աստիճաններով իջնում է Աղջիկը:
ԱՂՋԻԿ — Իսկ եթե գնալը կյանքի հա՞րց է… կամ էլ մահվան:
ՄԱՅՐ — (կշտամբանքով): Ի՜նչ հեշտ եք ասում այդ բառը:
ԱՂՋԻԿ — Բեմում ասելն ավելի դժվար է:
ՈՐԴԻ — (Մորը): Իսկ եթե ինձ սպասո՞ւմ են:
ՄԱՅՐ — Քանի՞ տարեկան եք:
ՆԱՐԵ — Չասացի՞…
ՄԱՅՐ — (ասես նրան չլսեց): Քանի՞ տարեկան ես, տղաս:
ՈՐԴԻ — 26:
ՄԱՅՐ — Դու չե՛ս գնա:
ՈՐԴԻ — Չհասկացա…
ՄԱՅՐ — (Որդու ձեռքից վերցնում է այդպես էլ չխմված բաժակը, դիմում է Տնօրենին): Վերջապես ուղեկցելո՞ւ եք նրան իր սենյակը:
Տնօրենը, ակամա ենթարկվելով Մոր հրամանին, վերցնում է բանալին, գնում է դեպի աստիճանները, Որդին, հայացքը չկտրելով Մորից՝ հետևում է նրան:
Կարճ դադար:
ՄԱՅՐ — (անխռով): Նրա մայրը նույն կերպ կվարվեր: (Բաժակը դնում է սեղանիկին, գնում է պատշգամբ:)
ԱՂՋԻԿ — (Նարեին վերադարձնելով հեռախոսը): Բան հասկացա՞ք: Հանկարծ ի՞նչ պատահեց նրան…
ՆԱՐԵ — Ինչ որ պիտի պատահեր: (Գնում, նստում է անկյունի սեղանիկի մոտ, լրագիրը վերցնում, փակվում է դրանով:)
ՀԱՅՐ — (Աղջկան): Խոսեցի՞ք:
ԱՂՋԻԿ — Եթե դա խոսել է… Հարցնում եմ՝ ո՞նց ես, սկյուռիկս, ծիծաղում է: (Կարծես դժգոհ:) Պատկերացնո՞ւմ եք, ծիծաղում է:
ՀԱՅՐ — Իսկ ի՞նչ պիտի աներ: (Փորձում է կռահել Աղջկա տրամադրությունը:) Լա՞ց լիներ: (Ուրախացած, որ կռահեց:) Դե, իհարկե, լացը կնշանակեր, որ կարոտել է, որ առանց մայրիկի չի կարող:
ԱՂՋԻԿ — (մարտահրավերով): Թեկո՛ւզ…
ՀԱՅՐ — Միք նեղվի, երեխայի հիշողությունը կարճ է:
ԱՂՋԻԿ — Աղջիկս վեց տարեկան է:
ՀԱՅՐ — Վեց տարեկանին ի՞նչ հիշողություն:
ԱՂՋԻԿ — Վեց տարեկանի հիշողությունն ավելի ամուր է, քան… դուք քանի՞ տարեկան եք:
ՀԱՅՐ — Դա ի՞նչ կապ ունի… ասենք, 35:
ԱՂՋԻԿ — Երեսունհի՞նգ…
ՀԱՅՐ — Հա, ի՞նչ եք այդպես նայում, ձեր միտքն ավարտեք:
ԱՂՋԻԿ — (փորձելով մտքերն ի մի բերել): Ասում էի… իմ վեց տարիների հիշողությունը ձեր 35 տարիների հիշողությունից… ավելի ամուր է:
Դադար: Նայում են իրար:
ՆԱՐԵ — (լրագրի ետևից): Իսկ նրա 35 տարիների հիշողությունը ձեր վեց տարիներից ավելի ցավոտ է: (Դադար: Աղջիկն ու Հայրը կարծես ուզում են իրար ճանաչել… Նարեն իջեցնում է լրագիրը, գնահատում իրավիճակն ու նորից փակվում է լրագրով:) Համարեք, որ ոչինչ չեմ ասել:
Պատշգամբից գալիս է Մայրը:
ՄԱՅՐ — Սենյակում տաք ծածկոց կա՞:
ԱՂՋԻԿ — (ասես սթափվելով՝ գնում է սենյակի մյուս անկյունը): Կարելի է գնալ, ստուգել:
ՆԱՐԵ — (լրագրի ետևից): Նկատի ունի երիտասարդի՛ սենյակը:
ՄԱՅՐ — Բաճկոնով ծածկվել էր, բայց կոշիկների մեջ ջուրը չլմփում էր…
Աստիճաններով իջնում է Որդին՝ նապաստակի մռութով հողաթափեր հագած:
Մայրը, Հայրը, Աղջիկը մի պահ զննում են նրան, հետո սկսում են ծիծաղել: Որդին դեռ չի հասկացել նրանց ծիծաղի պատճառը: Նրա թիկունքում հայտնվում է Տնօրենը:
ՏՆՕՐԵՆ — (Որդուն): Ի՞նչ եք արձան կտրել, իջեք:
ԱՂՋԻԿ — Չէ, չէ, թող մնա տեղում, այստեղից հրաշալի տեսարան է:
ՏՆՕՐԵՆ — (Որդուն շրջանցելով՝ իջնում, գնում է իր տեղը, կարծես արդարանալով): Իսկ ի՞նչ կհրամայեիք անել, կոշիկների մեջ ջուրը չլմփում էր…
ՈՐԴԻ — (ցուցադրելով հողաթափերը): Սրանք «Նոյ» կոնյակի տրամաբանական շարունակությունն են: Ի՞նչ պակաս տապան է այստեղ:
ՏՆՕՐԵՆ — Մեր պանսիոնը այդպես էլ կոչվում է՝ «Տապան»: Իսկ հիմա առաջարկում եմ անցնել ճաշասենյակ, ընթրիքը ձեզ է սպասում:
Կանայք գնում են, տղամարդիկ հետևում են նրանց: Նախասրահում մնում է Տնօրենը: Մինչև նրանց գնալը՝ գործնական շտապողականությամբ թղթերն էր դասավորում, մենակ մնալով՝ դրանք հրում է մի կողմ ու գնում դեպի պատշգամբը, դուրս է նայում: Ճաշասենյակի դռնից դուրս է սահում Նարեն:
ՏՆՕՐԵՆ — (չշրջվելով): Ի՞նչ են անում:
ՆԱՐԵ — Ընթրում են:
ՏՆՕՐԵՆ — Ես հարցրի՝ ի՛նչ են անում:
ՆԱՐԵ — Առայժմ միայն ընթրում են:
Խավար:
ԵՐԿՐՈՐԴ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
ՏԵՍԱՐԱՆ. Հյուրանոցի նախասրահը: Բոլոր, Տնօրենից ու Նարեից բացի, նստած են տարբեր անկյուններում: Լսվում է որոտի ձայն, հետո պատշգամբը լուսավորվում է, ուժգին խփում է կայծակը:
ԱՂՋԻԿ — Տեսնես ուր խփեց:
ՀԱՅՐ — Այստեղ ինչն է շատ՝ ծառը:
ՈՐԴԻ — Ջահել մի հաճարենի կլինի:
ՀԱՅՐ — Կամ ծերացած ընկուզենի: (Նայում է ձեռքի ժամացույցին:)
ՈՐԴԻ — Իզուր եք նայում, վաղուց ուշացել եք:
ՀԱՅՐ — Նշանակություն չունի, ամեն ինչ ժամանակին պիտի կատարվի:
ՈՐԴԻ — Պահակախումբը պիտի փոխվի:
ՀԱՅՐ — Չեք սխալվում:
ԱՂՋԻԿ — (Հորը): Ոնց է երևում, որ շեֆ եք:
ՄԱՅՐ — Նա ղեկավար չէ:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ իմացաք:
ՄԱՅՐ — Նա այն շարքայինն է, ով արդարացնում է ղեկավարի գոյությունը:
ԱՂՋԻԿ — (ակնարկելով Որդուն): Իսկ նա՞:
ՄԱՅՐ — Իսկ նա ծնված է ղեկավարելու համար:
ԱՂՋԻԿ — (խայթող): Այնպես ասացիք՝ չհասկացվեց, հիմա նրան գովեցի՞ք, թե՞ հակառակը:
ՀԱՅՐ — Իսկ հպարտության շեշտը չլսեցի՞ք:
ՄԱՅՐ — (հայացքը՝ Որդուն): Կարողանում եք մարդկանց վարակել ձեր գաղափարով, ձեզ հավատակից դարձնել, հավաքագրել ու տանել…
ԱՂՋԻԿ — Միայն չասեք՝ կռվելու:
ՈՐԴԻ — (Աղջկան): Հենց թեկուզ՝ կռվելու: Միայն չհասկացա, ինչո՞ւ այդպես… չարացած ասացիք:
ԱՂՋԻԿ — Նաև ատելությամբ, թշնամանքով… շարունակե՞մ:
ՈՐԴԻ — (բարկությունից «դու»-ի անցնելով): Էդքանի համար պատասխանը տուր, հետո կերևա՝ կկարողանա՞ս շարունակել:
ԱՂՋԻԿ — Ես ոչ մեկին պատասխանելու ոչինչ չունեմ:
ՈՐԴԻ — Չեղա՜վ… Սա էն դեպքը չէ, երբ վախն ազատում է պատասխան տալուց:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ վախի մասին է խոսքը:
ՈՐԴԻ — Էն վախի, որ ծնվել է քո անավարտ սպասումից:
ԱՂՋԻԿ — Ի՜նչ սիրում բառեր են, ո՞վ է գրել:
ՈՐԴԻ — Էդ քո թատրոնում են գրում: Իմ կյանքում բառերն իրենք իրենց են ասվում:
ՄԱՅՐ — (ինքն իրեն): Տղայիս կյանքում էլ բառերն իրենք իրենց էին ասվում… Ամենադաժան բառերն անգամ ասում էր հանգիստ, առօրեական: Արդեն որոշել էր, պատերազմ գնալու ճամփասկզբին էր, մեր տան միջանցքում երևի թե տեսավ իր կյանքի համար ինձ ծվատող վախս, կամ էլ հասկացավ, որ մեռնել եմ ուզում ու ասաց. «Մամ, քո մահն անգամ ինձ ետ չի պահի… քեզնից թանկն էլ կա, դա իմ ազգն է»:
ԱՂՋԻԿ — Այդպես էլ ասա՞ց… ու դուք դիմացա՞ք այդ բառերին:
ՆԱՐԵ — Հենց ինքն էր դիմանալու, որովհետև ասողը իր մեծացրած ու դաստիարակած որդին էր:
ԱՂՋԻԿ — (Նարեին): Մի խառնվեք, հա՞ մեր խոսակցությանը: (Որդուն.) Դու գիտե՛ս, ինչ է կռվում զոհվելը:
ՈՐԴԻ — Իսկ դու ի՞նչ ես կարծում:
ԱՂՋԻԿ — Չեմ կարծում, գիտեմ: Իսկ մարդկանց տարե՞լ ես մահվան:
ՈՐԴԻ — (անխռով): Մարդկանց որ մահվան տանես, ոչ մեկը ողջ չի մնա: Ես զինվորներիս տարել եմ հաղթելու:
ԱՂՋԻԿ — Ու բոլո՞րն են ողջ մնացել:
ՈՐԴԻ — Շատերն են մարտի դաշտից ետ եկել:
ՆԱՐԵ — Իսկ մնացողներին մարտի դաշտից դուրս են բերել:
ԱՂՋԻԿ — Ու դա շա՛տ լավ է: (Բոլորն են զարմացած:) Հա, ի՞նչ եք նայում, դա հրաշալի է, երբ զոհված զինվորին մարտի դաշտից դուրս են բերում, որպեսզի մարտական պատիվներով հողին հանձնեն: (Կորցնելով ինքնատիրապետումը:) Որովհետև հողի համար զոհվածը պիտի այդ նույն հողում հանգիստ գտնի… գերեզման ունենա… որ այցի գնաս, ծաղիկ տանես, խունկ ծխես… (Սկսում է դողալ ամբողջ մարմնով:) Որ հետը խոսեմ, հա, հենց այդքանը՝ գնամ, նստեմ հորս գերեզմանի մոտ ու խոսեմ հետը, պատմեմ, հոգիս թեթևացնեմ… թե չէ այդ ամենը հավաքվում, քարանում է իմ ներսում, ինչքա՞ն կարող եմ դիմանալ: Բժիշկն ասում է՝ ինձ հանգիստ է պետք… Ոչ, ինձ խոսել է… ես ամեն տեղ փնտրում եմ հորս ներկայությունը՝ նրա հետ խոսելու համար: Միայն չասեք, որ զառանցում եմ…
ՄԱՅՐ — (մոտենում, գրկում է, փորձում է հանգստացնել): Աղջիկս… (Մյուսներին.) Ջուր տվեք: (Նարեն բաժակով ջուրը տալիս է Մորը, նա հոգածու փորձում է խմեցնել:) Խմիր, ախր, նյարդերդ բանի պետք չեն, ջահել ես, քեզ պիտի խնայես…
ԱՂՋԻԿ — (ըմբոստանալով): Ինձ խնայում եմ, ինչպես կարող եմ… ու առանց հորս գերեզմանի դիմացել եմ այսքան տարի… (Ինչ-որ բան մտածելով, դիմում է Որդուն:) Արի խաղանք:
ՈՐԴԻ — (բոլորի պես զարմացած): Ի՞նչ…
ԱՂՋԻԿ — (մարտահրավերով): Թատրոն: Դու հրամանատար ես, անունդ սարսափ է տարածում թշնամու վրա…
ՈՐԴԻ — (դադարից հետո, ընդունելով մարտահրավերը): Իսկ դո՞ւ…
ԱՂՋԻԿ — Ես վեց տարեկան եմ, ու հայրս կամավոր մեկնել է կռվելու:
ՈՐԴԻ — (փորձում է կատակի տալ): Ու ինձ պես սարսափազդու հրամանատարի խաղընկերը վեց տարեկան աղջնա՞կը պիտի լինի:
ԱՂՋԻԿ — Թատրոն է, չէ՞…
ՈՐԴԻ — Ուրեմն՝ սկսիր:
ԱՂՋԻԿ — (վերակերպավորվելով, աղջնակի ձայներանգով): Քեռի, պապաս ե՞րբ է գալու:
ՈՐԴԻ — (այլակերպվելով): Էս ի՞նչ ասացիր… Ես… իմ բոլոր զինվորների տեղը գիտեմ: (Դիմում է բոլորին:) Ես կարող եմ պատասխան տալ ի՛մ զինվորների համար, բոլորի համար՝ մեկ առ մեկ, և՛ զոհվածների, և՛ ապրողների…
ԱՂՋԻԿ — (իր ձայնով): Գիտեմ, հավատում եմ քո ամեն մի բառին: (Աղջնակի ձայնով): Բայց ես ումի՞ց իմանամ, թե ուր է իմ հայրիկը:
Խավար:
Լույսի շողի մեջ՝ ԱՂՋԻԿԸ
ԱՂՋԻԿ — Վերջին անգամ հորս տեսել եմ վեց տարեկանում: Աղոտ եմ հիշում, փակում եմ աչքերս, ինձ ստիպում եմ հիշել՝ ինչ էր հագած, ինչ ասաց, վերջին անգամ ինչպես նայեց… Հետո փակում եմ ականջներս ու լռության մեջ փորձում եմ վերադարձնել նրա ձայնը… Մինչև հիմա այս տառապանքն է, ու գիտեմ, որ այդպես կլինի երկար, շատ երկար: Գուցե չեմ կարող հիշողությունս վերականգնել, որովհետև հայրս գերեզման չունի՞…
Լուսավորվում է:
Մայրը գրկել է Աղջկան: Որդին ծխում է: Նարեն դեմքը թաքցրել է ձեռքերի մեջ: Հայրը նախասրահում չէ:
ԱՂՋԻԿ — Հայրս նաև կոշիկ էր կարում: Ամբողջ թաղը նրա կարած կոշիկներն էր հագնում, բայց մեր տանը ընդամենը մի զույգ կար: Տանը որ մենակ էի մնում, պահարանից հանում էի կոշիկները, սրբում-փայլեցնում էի, շոշափում-գուրգուրում էի, հետո հոտ էի քաշում… Կհավատա՞ք, նրա ձեռքերի հոտը զգում էի:
ՆԱՐԵ — Քո կոշիկնե՞րն էին:
ԱՂՋԻԿ — Չէ: Ինձ համար այդպես էլ չհասցրեց կարել:
Դրսից գալիս է Հայրը՝ թրջված, ձեռքին փաթեթ է:
ՆԱՐԵ — Ո՞ւր էիք գնացել այս հեղեղին:
ՀԱՅՐ — (խուսափուկ): Մեքենայի մեջ բան էի մոռացել: (Չգիտի՝ փաթեթը ինչ անի: Վերջապես տանում, դնում է անկյունում:)
ԱՂՋԻԿ — (որ այդ ընթացքում լուռ հետևում էր նրան): Դա… ի՞նչ է:
ՄԱՅՐ — Քե՞զ ինչ, ավելի լավ է, դեղ խմես ու փորձես հանգստանալ:
ԱՂՋԻԿ — (համառ): Ի՞նչ պիտի լինի, որ դրա համար այս հեղեղին դուրս գնար:
ՆԱՐԵ — (Մոր տոնով՝ Աղջկան): Մնում էր՝ քեզ հաշիվ տա:
ԱՂՋԻԿ — (ազատվելով Մոր գրկից): Ես ուզում եմ իմանալ, ես պիտի՛ իմանամ…
ՆԱՐԵ — (Հորը): Եթե կարելի է, ցույց տվեք, տեսնում եք, նյարդերը հեչ բանի պետք չեն…
ՀԱՅՐ — (զգացվում է, որ երկմտում է, հետո արագ գնում, վերցնում է փաթեթն ու մինչև Աղջկան մոտենալը բացում է. մանկական կոշիկներ են: Մոտենում, տալիս է Աղջկան): Մտածեցի, որ սկյուռիկիդ դուր կգան…
ԱՂՋԻԿ — (հիպնոսվածի պես նայում է կոշիկներին, հետո պոռթկում է): Պետք չէ՛… Աղջիկս լիքը կոշիկներ ունի, նրա ինչի՞ն է պետք… Այն ժամանակ էր պետք, երբ վեց տարեկան էի, հիմա ինձ պետք չեն… (Աստիճաններով վերև է վազում:)
ՄԱՅՐ — Մի բան չանի՞ ինքն իրեն…
ՆԱՐԵ — Հեռախոսս ո՞ւր եմ դրել… (Լրագրերի տակից հանելով հեռախոսը՝ ուղղվում է դեպի աստիճանները:) Երեխաների հետ որ խոսի… (Կորչում է տեսադաշտից:)
ՀԱՅՐ — Ինքս էլ չհասկացա, ինչու գնացի, բերեցի դրանք…
ՈՐԴԻ — Շատ էլ ճիշտ արեցիր: Դրա համար ես էստեղ, չէ՞: (Դադար: Ասես քիչ առաջվա տեսարանը չի եղել:) Ուղեկա՞լ էիր բարձրանում:
ՀԱՅՐ — (ընդունելով նրա խաղի կանոնը): Դու է՞լ… (Հանում է ծխախոտի տուփը, մեկնում Որդուն:)
ՈՐԴԻ — (ծխախոտ վերցնելով): Մինչև լուսաբաց անձրևը կկտրվի՞:
Չեն ծխում, մեկ-մեկ ծխախոտից հոտ են քաշում կամ ճմլում մատների մեջ:
ՀԱՅՐ — Ասա՝ լույսը բացվի, անձրևը մեզ՝ ի՞նչ…
Ճաշասենյակից գալիս է Տնօրենը՝ մատուցարանով, վրան սուրճի բաժակներ են ու ափսեով՝ թխվածք: Ափսեն դնում է սեղանին, սուրճը մատուցում է բոլորին, վերադառնում է ճաշասենյակ: Հայրն ու Որդին միաժամանակ բաժակներից հոտ են քաշում:
ՈՐԴԻ — Լավն է, չէ՞:
ՀԱՅՐ — Անմահակա՛ն: Կռվի դադարներին մեր ջոկատի Գուգոն, մեկ էլ տեսար, գոռում էր՝ ո՞ւմ սուրճ եփեմ: Ծիծաղում էինք: Բայց մի օր մեր պուճուր Արմենը, տղան համալսարանի առաջին կուրսը թողել, եկել էր Արցախ, չդիմացավ, հարձակվեց Գուգոյի վրա… Մի կերպ բաժանեցինք: Ասում եմ՝ այ Արմեն ջան, Գուգոյի համար կյանքդ կտաս, հանկարծ քեզ ի՞նչ եղավ: Ի՞նչ ասի, որ լավ լինի…
ՈՐԴԻ — Ասաց՝ ամեն առավոտ մայրս էր ինձ համար սուրճ եփում: Ու հենց Գուգոն գոռում է, աչքերիս դեմը մթնում է: Էդպե՞ս ասաց ձեր պուճուր Արմենը:
ՀԱՅՐ — Համարյա: Ասաց՝ սիրտս քիչ է մնում՝ պայթի:
Միաժամանակ, այդպես էլ չվառված ծխախոտները դնում եմ մոխրամանի մեջ:
ՈՐԴԻ — Ես մորս եփած կարկանդակն էի հիշում, ու, կհավատաս, ինքս ինձ համոզել էի, որ ամեն անգամ հիշելիս մի կտոր կուլ եմ տալիս… էսպես: (Թուքն աղմուկով կուլ է տալիս:) Իսկ որ իմանաս՝ ի՜նչ կոմպոտ ու հյութ էր սարքում…
Խավար
Լույսի շողի մեջ՝ Մայրը:
ՄԱՅՐ — Հյութի համար խելքն իրենը չէր: Ձեռքն ինչ միրգ ընկներ՝ հյութ էր սարքում ու ի՜նչ ախորժակով էր խմում… Դեղձի կոմպոտ էի սարքել, բանկաները շարել էի դարակին: Նայեց, նայեց ու հարցրեց՝ մամ, ե՞րբ ենք բացելու: «Երբ որ ձյունը գա»: Դրանից հետո ինչպե՜ս էր դիմավորում ամեն մի օրը… մինչև առաջին ձյունը եկավ, ու, իհարկե, ավետիս տվողը ինքը եղավ:
Լուսավորվում է:
ՀԱՅՐ — Կռվի մեջ ամեն ինչ փոխվում է, նոր իմաստ է ստանում: (Վերցնում է ափսեից մի կտոր բիսկվիտ:) Սա ի՞նչ է:
ՆԱՐԵ — (իր անկյունից): Բիսկվիտ:
ՀԱՅՐ — Ընդամե՞նը:
ՆԱՐԵ — Այդ ընդամենի մեջ կա ձու, շաքարավազ, մածուն, վանիլ… (Ի պատասխան` հայրը հեգնական օրորում է գլուխը:) Էլ ի՞նչ…
ՀԱՅՐ — Բիսկվիտը եփողի ձեռքերը:
Իջնում է Աղջիկը, հեռախոսը տալիս է Նարեին, նստում է բազմոցին:
ՀԱՅՐ — Կինս գեղեցիկ ձեռքեր ունի, էնքան ճերմակ, որ երակները երևում են: Վերջին անգամ որ տուն գնացի, վերադարձիս էնքան ուտելիք էր դրել, որ նույնիսկ վրան խոսեցի, թե՝ երեխաներիս բերանից կտրում, ինձ ես տալիս… Մի խոսքով, ջոկատի տղաներին բերածս բաժանեցի, մի կտոր բիսկվիտ մնաց: Վերցրի, մոտեցրի բերանիս, զգում եմ՝ չեմ կարող ուտել: Նայում եմ՝ խմորի կտոր է, ձեռքիս մեջ շուռումուռ եմ տալիս, ու մեկ էլ խմորի հոտը փոխվեց: Սկզբում չհասկացա, բայց հետո ոնց որ գանգիս խփեն՝ կնոջս ձեռքերի հոտն է, էն ձեռքերի, որ լվացած սրբիչներն էին արդուկում, կարտոֆիլ էին կճպում, սպասի ձավարն էին մաքրում, երեխեքիս բարուրներն էին լվանում, իսկ առավոտները դեմքս էին շոյում: Զարթուցիչի ձայնը չէի լսում, բայց ձեռքը հպեր դեմքիս՝ աչքերս բացում էի… Հասկացա, որ տնից բերած էդ խմորի կտորը չեմ ուտելու: Թղթի մեջ փաթաթեցի ու դրեցի գրպանս: (Կուրծքը ցույց տալով:) Էստեղ: (Սթափվելով, շփոթությունը ցույց չտալու համար դիմում է Աղջկան:) Խոսեցի՞ր սկյուռիկիդ հետ:
ԱՂՋԻԿ — Քնած էր:
ՀԱՅՐ — Ու երազում մամային էր տեսնում:
ԱՂՋԻԿ — Դուք աղջիկ ունե՞ք:
ՀԱՅՐ — (շփոթվելով): Իմ տարիքի տղամարդը ո՞նց կարող է աղջիկ չունենալ:
ԱՂՋԻԿ — Իսկ նա երազում ձեզ տեսնո՞ւմ է: Ասենք, հիմար հարց եմ տալիս, ինչպե՞ս կարող եք իմանալ…
ՀԱՅՐ — Տեսնում է: Որովհետև ես եմ գնում նրա երազների մեջ:
ՆԱՐԵ — Ինչքան հասկացա՝ թատրոնը պրծավ, սկսվեց կինոն:
ԱՂՋԻԿ — (Նարեին): Իզուր եք հեգնում, ես հավատում եմ նրա ասածին:
ՀԱՅՐ — Հա, ես եմ գնում, որովհետև շատ հեռու եմ նրանից… Էդպես ստացվեց: Մի անգամ շատ էր հուզված, դպրոցում դեպք էր պատահել… Ամբողջ գիշեր հետը զրուցեցի: Առավոտյան, իհարկե, մեր զրույցից բան չէր հիշում, բայց արդեն գիտեր՝ ինչպես էր վարվելու:
ՆԱՐԵ — Ի՞նչ էր պատահել դպրոցում: Ասենք, ես էլ հիմար հարց տվեցի, չէ՞ որ շատ հեռու եք նրանից:
ԱՂՋԻԿ — (խուսափուկ ագրեսիվությամբ): Ձեր ի՞նչ գործն է:
ՆԱՐԵ — Եթե չեք ուզում… (ակնարկելով Հորը) գուցե նա՞ պատմի:
ԱՂՋԻԿ — Ես էլ կարող եմ: (Հորը.) Թույլ կտա՞ք: (Հայրը գլխով է անում:) Պատերազմը վաղուց ավարտվել էր: Իսկ հայրս չէր գալիս: Մայրս մեզ ասում էր՝ կռիվը դեռ լրիվ չի պրծել, հայրիկը սահմանն է պաշտպանում: Սուտ խոսել չէր կարողանում, դրա համար էլ աչքերը մեզնից թաքցնում էր, բայց մենք այնպես էինք ուզում նրա խոսքերին հավատալ, որ չէինք փորձում բռնել նրա հայացքը: Իսկ այդ օրը… Ցերեկույթից հետո տնօրենը ինձ ներկայացրեց հյուրերին՝ դպրոցի ամենալավ ասմունքողն էին, իսկ հետո, մտածելով, որ չեմ լսում, նրանց ասաց՝ անհայտ կորած ազատամարտիկի աղջիկ է…
ՄԱՅՐ — Խեղճ երեխա, ո՞վ գիտե, ինչ ես զգացել:
ՀԱՅՐ — Ես գիտեմ: (Աղջկան:) Մտածեցիր՝ ինչպե՛ս ես նայելու մորդ, որ նա չհասկանա, որ դու էլ արդեն իմացար: (Աղջիկը գլխով է անում:) Օրվա մնացած մասը խուսափեցիր նրան դեմառդեմ նայելուց, իսկ երբ եկավ գիշերը…
ԱՂՋԻԿ — Սարսափում էի ինքս ինձ հետ մենակ մնալուց, մտածում էի՝ ի՞նչ եմ անելու վաղը, կարծում էի՝ տագնապից չեմ կարողանա քնել, բայց գլուխս բարձին դնելուն պես քնեցի: Իսկ առավոտյան, աչքերս դեռ չբացած, արդեն գիտեի, որ կարող եմ նայել մորս աչքերի մեջ ու հարցնել՝ մամ, հայրիկը նոր տարուն անպայմա՞ն կգա, ու հայացքս չփախցնել: Ես էլ պիտի սուտ խոսեի՝ հայացքս չփախցնելով, որպեսզի մայրս հավատացած լիներ, որ երջանիկ անգիտության մեջ եմ: (Դադարից հետո:) Այդ կոշիկները… կարծում եմ, աղջիկս շատ կհավանի:
Անսպասելի բարձր երաժշտություն է հնչում:
Ճաշասենյակից գալիս է Տնօրենը՝ կոկտեյլներով մատուցարանը պահած:
ՏՆՕՐԵՆ — Ուրախ եմ, որ կենվորներս արագ մտերմացան ու խաղաղ զրուցում են, բայց չմոռանանք, որ եկել եք հանգստանալու, առօրյա հոգսերից լիցքաթափվելու: Իմ ֆիրմային կոկտեյլն է, անպայման պիտի փորձեք, որից հետո պարելու ցանկությունը իրեն զգացնել կտա:
Կոկտեյլ վերցնում է միայն Նարեն:
ՆԱՐԵ — (մի քանի կում է անում, բաժակը դնում է սեղանիկին, մոտենում է Հորը): Ինչո՞ւ, երբ կինն է հրավիրում, պարին սպիտակ են ասում:
ՀԱՅՐ — Համա՜ հարց եք տալիս… իմ մտքով չէր անցնի:
ՆԱՐԵ — Ուրեմն՝ պարենք, մեկ էլ տեսար՝ պատասխանը գտնվեց:
Նարեն ու Հայրը պարում են: Որդին մտքերի մեջ խորասուզված՝ կոկտեյլից հոտ է քաշում՝ շրջապատին անհաղորդ: Մայրը հայացքով նրան նշաններ է անում՝ ակնարկելով Աղջկան: Որդին չտեսնելու է տալիս: Աղջիկն էլ, իբր, ոչինչ չի նկատում: Ի վերջո, համբերությունը հատած, Մայրը տեղից ելնում, մոտենում է Որդուն:
ԱՂՋԻԿ — Էս էլ՝ հաջորդ զույգը: Գուցե նրա՞նք ասեն, թե ինչու պարը սպիտակ է կոչվում:
ՄԱՅՐ — (հայացքը Որդուց չկտրելով): Համենայնդեպս, սպիտակ մազերս չեն պատճառը:
Որդին, տեսնելով, որ Մայրը նահանջելու միտք չունի, դանդաղ ոտքի է կանգնում: Այդպես, իրար դեմառդեմ՝ նայում են իրար: Հետո, հոգոց հանելով, բաժակը տալիս է Մորը, մոտենում է Աղջկան: Մայրը բաժակը դնում է սեղանիկին, նստում է Որդու բազմոցին: Նարեն ու Հայրը կիսատ են թողնում պարը, նստում, հետևում են Որդուն:
ԱՂՋԻԿ — (հայացքը՝ էկրանին): Չեմ պարում:
ՈՐԴԻ — Իսկ որ հարցնեմ՝ ինչո՛ւ:
ԱՂՋԻԿ — Եթե չուզեցիք տեսնել, որ այստեղ ձեր միակ հարմար պարընկերուհին ես եմ, ինչպե՞ս կարող եմ ընդունել հրավերը:
ՈՐԴԻ — Մերժում եք:
ԱՂՋԻԿ — Մեկ-ընդ-միշտ:
Երաժշտությունը կտրուկ ավարտվում է:
ՈՐԴԻ — Շնորհակալ եմ: (Գնում, նստում է Մոր կողքը: Կամաց:) Գո՞հ եք:
ՄԱՅՐ — Արեցի՝ ինչ կարող էի… Թե՞ շտապեցի:
ՈՐԴԻ — Այսի՞նքն…
ՄԱՅՐ — Դուք պիտի՛ հրավիրեիք, ես իզուր մեջ ընկա:
ՈՐԴԻ — Դուք չեք կարող մեջ ընկնել: (Դադար:) Մայրս էլ նույնը կաներ:
ՄԱՅՐ — Իհարկե, ո՞ր մայրը չի ցանկանա տեսնել որդուն…
ՈՐԴԻ — Պարելի՞ս:
ՄԱՅՐ — Կատակի եք տալիս, որ թեման փոխե՞ք:
ՈՐԴԻ — Չփոխվի՞:
ՄԱՅՐ — Ձեր գործն է: (Դադար: Պայթում է:) Լա՛վ էլ իմ գործն է: Մինչև հիմա ինչո՞ւ չես ամուսնացել:
ՈՐԴԻ — Կհասցնեմ:
ՄԱՅՐ — Ի՜նչ ծանոթ պատասխան է:
ՈՐԴԻ — Բա շարունակությո՜ւնը… (Նմանակելով Մորը:) «Տարիներդ անցնում են, խելքդ կռվին ես տվել, բոլորի մասին ես մտածում, իմ մասին չես մտածում, ես ուրիշներից ինչո՞վ եմ պակաս, ես էլ եմ ուզում թոռ ունենալ…»:
ՄԱՅՐ — Թոռ ունենալը ինքնանպատակ չէ, տղաս: Թոռը նշանակում է՝ որդիս կռվի դաշտում է, ամեն վայրկյան մահվան աչքին է նայում, իսկ նրա շարունակությունը իմ գրկում է, տանս մեջ՝ ապահով, ու նրան սպառնացող միակ վտանգը ընկնելն ու ծունկն արնոտելն է: Եթե թոռս գրկիս մեջ է ու որդուս մահվան բոթն են բերում, ոտքերս չեն ծալվի, կանգնած կմնամ, որ նրա զավակին գրկիցս չգցեմ…
ՈՐԴԻ — Լսում էի քեզ ու հասկացա, որ բոլոր մայրերը իրար պես են մտածում:
ՄԱՅՐ — Գոնե ասա, մեկը չեղա՞վ, ում կուզենայիր ինձ հարս բերել:
ՈՐԴԻ — Քեզ համար՝ հարս, ինձ համար՝ այրի՞…
ՄԱՅՐ — Ոչ մի հարսնացող աղջիկ չգիտե՝ հետո ինչ է լինելու, նա հարսնանում է սիրած տղամարդուց զավակ ունենալու ծրագրով… մի ժպտա, հենց ծրագրով, որ բնությունն է նրան տվել:
ՈՐԴԻ — Ես զինվոր էի:
ՆԱՐԵ — Ձեզ որ լսեին՝ պատերազմների ժամանակ երեխա չէր ծնվի:
ՄԱՅՐ — Զինվորի կինը ամեն րոպե այրիանալու վախով է ապրում, բայց նաև գիտե, որ սև քողը գլխին քաշելուց հետո նրա՛ զավակներին պիտի մեծացնի: Դու, որ զինվոր ես, ինչո՞ւ չմտածեցիր վաղվա զինվորների մասին:
ՆԱՐԵ — (Մորը): Քեզ նման մայր ունեցողը դատապարտված էր մահապարտ զինվոր լինել:
ԱՂՋԻԿ — Էլի չհասկացա՝ ասվածը գովե՞ստ էր, թե՞ հակառակը:
ՀԱՅՐ — (Աղջկան): Ինչո՞ւ հպարտության ձայնը չես լսում:
ՄԱՅՐ — Որովհետև այդ հպարտության համար շատ թանկ գին եմ վճարել: Այդպես չէ՞, տղաս:
Խավար
Որդին՝ լույսի շողի մեջ
ՈՐԴԻ — Խաղալիքները ինձ երբեք չեն հետաքրքրել: Իմ մանկական խաղալիքը գիրքը դարձավ: Ես անվերջ պահանջում էի կարդալ ինձ համար, ու դու կարդում էիր: Կարդում էիր հեքիաթներ, կարդում էիր մեր ավերված քաղաքների, հայի ամենանվիրական ու սուրբ զգացմունքների մասին: Կարդացիր այնքան, մինչև ինքս սկսեցի կարդալ: Մամ, քո գրքերը, քո գրադարանը… հիմա էլ կարող եմ մեկ-մեկ թվել՝ որ գրքի կողքին ինչ գիրք էր դրված… Հա, մի բան էլ ասեմ. ինձ փոքրուց երկարաճիտ կոպիտ կոշիկներ էիր հագցնում, որպեսզի ոտքերս վարժվեն: Գիտեիր, որ ազգը բաղկացած է ուժեղ անհատներից: Խաղաղ տարիներ էին, բայց դու ինձ ուժեղ էիր մեծացնում:
Լուսավորվում է:
ՈՐԴԻ — Ինչո՞ւ չհասցրի ասել, որ ամուսնանալու էի պատերազմի ավարտից հետո: Միայն ավարտից հետո:
ՀԱՅՐ — Ավարտից հետո մի երկու տարի էլ մլուլ կտայիր:
ԱՂՋԻԿ — Բայց ինչո՞ւ…
ՀԱՅՐ — Համոզվելու համար, որ էլ պատերազմ չի լինի, կինը չի այրիանա և ուրիշ տղամարդու հույսին չի մնա:
ԱՂՋԻԿ — Ինչո՞ւ դուք մեզ չեք հասկանում:
ՀԱՅՐ — Ո՞վ՝ ո՛ւմ:
ՆԱՐԵ — Պարզ չէ՞՝ տղամարդը կնոջը:
ՈՐԴԻ — Տես, ո՜ւր հասավ…
ԱՂՋԻԿ — Մայրս 31 տարեկան մենակ մնաց: Չեմ ասում՝ այրիացավ, այրիանում են ամուսնուն հողին հանձնած կանայք, իսկ մայրս անհայտ կորած հորս էր սպասում: Ինքը՝ 31 տարեկան, ունեցածը՝ չորս երեխա, դե, մեծացրու՝ օրվա հացն ու նոր ուսումնական տարվա կոշիկը ապահովելուց մինչև տան մեջ քարացած սպասումին դիմադրելը: Ու ոմանց համար հատկապե՛ս եմ ասում՝ մայրս այդպես էլ ուրիշ տղամարդու հույսին չմնաց:
ՈՐԴԻ — Ե՞վ… ապրած կյանքից գո՞հ է… իսկ առողջության մասի՞ն ինչ կասես…
ԱՂՋԻԿ — Առողջություն՝ չկա, փոխարենը հազար հիվանդություն կա: Ապրած կյանքից դժվար թե գոհ լինի: Բայց երբ սեղանի շուրջը հավաքվում ենք մենք՝ ծնողներիս զավակներն ու թոռները… Կարծում եք, միայն մարտի դաշտում հաղթած զինվո՞րն է այդպես ժպտում: Մորս ժպի՛տը պիտի տեսնեք: Հա, մի բան էլ ասեմ. մեծ աղջիկս նայում է պապի նկարին ու ասում՝ մեծանամ, ամուսնանամ, պապիկիս նման տղա եմ ունենալու: (Որդուն.) Սրա՞ն ինչ կասես:
ՈՐԴԻ — (ակնարկելով Հորը): Թող նա ասի: (Հորը՝ իբր կամաց:) Օգնության հասի:
ՀԱՅՐ — (դադարից հետո, խլաձայն): Մարիա՞մն է ուզում պապի նման տղա ունենալ:
Խավար
Լույսի շողի մեջ Աղջիկն է:
ԱՂՋԻԿ — Առաջնեկս աղջիկ էր: Գիտեինք, պատրաստվում էինք, արդեն էկրանին տեսել էինք նրա բաբախող սրտիկը: Եվ հանկարծ՝ աճը կանգ է առել, պտուղը չի մեծանում: Իսկ դատավճիռը՝ արհեստական վիժում: Օրը նշանակեցին: Նախորդ գիշեր երազիս հայրս եկավ, ձեռքը դրեց ուսիս ու ասաց. «Չմտածես, ինքը աստծու տված երեխա է: Անունն էլ կդնեք Մարիամ»: Ու ժպտաց: Արթնացա ու գիտեմ, որ հրաշք է լինելու: Ամուսինս, տնեցիները չեն կարողանում թաքցնել դժգոհ զարմանքը՝ այնպես հանգիստ եմ պատրաստվում հիվանդանոց գնալ… Բժշկուհին նայում է էկրանին, երկար է նայում, ասես չհավատալով սեփական աչքերին, հետո ասում է՝ երեխան աճել է, պիտի դիմանաս: Միայն ջրով ու հյութերով դիմացա, ու ծնվեց…
Լուսավորվում է:
ՆԱՐԵ — …Ու ծնվեց Մարիամիկը:
ԱՂՋԻԿ — Չէ, ուրիշ անուն դրեցինք, այդպես ստացվեց:
ՈՐԴԻ — Պատմությանդ ավարտը ոնց որ լավ չստացվեց, հա՞:
ԱՂՋԻԿ — (չլսելու տալով): Մեկ տարի անց կնքեցինք: Եկեղեցում, աղջկաս գրկած, տերտերն ասում է՝ այսօր սուրբ Մարիամի օրն է, ավազանի անունը դնում ենք Մարիամ:
Խավար
Լույսի շողի մեջ Հայրն է:
ՀԱՅՐ — Եղել է՝ ինքս ինձ հարց եմ տվել՝ բայց կարող էիր, չէ՞, կարող էիր չգնալ: Ոչ ոք չէր մեղադրի, կամ ինչո՞ւ պիտի ծուռ նայեին, հենց մեկը՝ հարևանդ, որ լավ էլ տեղից չշարժվեց, մի օր ծուռ հայացքի արժանացա՞վ: Մնաց իր տանն ու ընտանիքին տեր-տիրական: Կինը սևեր չհագավ, երեխայի հացը որբի պատառ չդարձավ, ծնողները չոր աչքերով գերեզման իջան: Իսկ քո մայրը քեզնից հետո աշխարհից ու մարդկանցից խռովեց, տան դուռը փակեց, կողքին միայն շունն էր, որին ամեն օր հրահանգ էր տալիս. «Տղաս որ գա, երեք անգամ կհաչես»: Իմ «Նիվա» մեքենան 15 տարի ավտոտնակում պահեց, չթողեց՝ մեկը մոտենա, ու մեքենաս ժանգոտեց մորս հույսի վերջին փշուրի հետ: Ինչո՞ւ գնացի, էն էլ՝ կամավոր: Պատասխանը գտա մարտերից մեկի ժամանակ, երբ ձեռքերիս մեջ մեռնում էր պուճուր Արմենը, որն այդպես էլ ոչինչ չտեսավ այս կյանքում… Մեզնից ամեն մեկը ծնվում է ծրագրով, հա, Աստծու ծրագրով, ու ես պիտի անհայտ կորած դառնայի, իսկ Արմենը զոհվեր՝ այդպես էլ գոնե մեկ աղջկա չհամբուրած: Չենք բողոքում, դա մեր ճակատագիրն էր, բայց ինձ չեմ ներում, որ իմ անհայտությունը ընտանիքիս կյանքը դարձրեց սպասում: Չավարտվող սպասում:
Լուսավորվում է:

ԱՂՋԻԿ — (մոտենում է Հորը): Պետք չէ… Պետք չէ, լսո՞ւմ եք: Հետո՞ ինչ, որ նրանք ապրում են սպասելով, բայց ապրում են, չէ՞, իսկ դա նշանակում է, որ նրանք հիշում են ձեզ…
ՀԱՅՐ — (խլաձայն): Ձե՞զ…
ԱՂՋԻԿ — (պոռթկում է): Քե՛զ: Մարիամիկս իր կյանքով քեզ է պարտական: Քե՛զ, հայրիկ… (Գրկում են իրար:)
Խավար
ՎԵՐՋՆԱՐԱՐ
Նախասրահն է: Բազմոցին նստած է Տնօրենը՝ աչքերը փակ: Աստիճաններով զգույշ իջնում է Որդին՝ արդեն զինվորական կոշիկներով: Մուտքի դռնով դուրս է գնում: Տնօրենը բացում է աչքերը, տեղից ելնում, գնում, կիսաբաց դռնից դուրս է նայում: Քիչ անց արագ վերադառնում է տեղը, նախկին դիրքով նստում, փակում է աչքերը: Ներս է մտնում Որդին, ստուգում է՝ Տնօրենը քնած է, գնում է սեղանիկի ետևն ու մատյանի մեջ ինչ-որ բան է ստուգում:
ՏՆՕՐԵՆ — (աչքերը փակ): Հարցրու՝ պատասխանեմ:
ՈՐԴԻ — Կենվորներից մեկը…
ՏՆՕՐԵՆ — Մայրդ է, մինչև հիմա այդ նույն գրադարանի վարիչն է, որտեղ սովորեցիր խոսել, քայլել, գրել, կարդալ: Հիմա այդ գրադարանը քո անունով է կոչվում, տուն-թանգարան էլ կա՝ քո անձնական իրերով, նույնիսկ… կարո՞ղ ես կռահել, ինչ է այնտեղ ցուցադրված:
ՈՐԴԻ — Բարուրը, որով փաթաթած՝ ինձ տուն են բերել:
ՏՆՕՐԵՆ — Նաև նկարներդ, փայտից փորագրություններդ… ամեն ինչ այնտեղ է, արդեն որպես թանգարանային ցուցանմուշ ու պատմություն:
ՈՐԴԻ — Ասես ուրիշի մասին ես պատմում…
ՏՆՕՐԵՆ — Չէ, քո մասին եմ պատմում, ու հիմա աչքիս առաջ դու ես՝ այն փոքրիկ տղան, ում մի անգամ հարցրի՝ «Վարդան ջան, ո՞ւր է Չարենցը»: Նոր էիր սկսել խոսել, ասացիր՝ «Մերավ»: «Ինչո՞ւ»,- հարցրի: «Ասում էր՝ մեր հողերը տվեք, չտվեցին՝ մերավ»:
Աստիճաններով իջնում է Նարեն:
ՆԱՐԵ — Իսկ ես հիշում եմ օրը, երբ առաջին անգամ քեզ տեսա: Առաջին անգամից մինչև վերջին անգամը, երբ քեզ բերեցին փակ դագաղի մեջ, չորս դժվար տարիներ էին, որոնց ընթացքում իմ ճանաչած ուսանող ու բանվոր Վարդանից դարձար բոլորին հայտնի Դուշման Վարդան: Գիտե՞ս, քանի անգամ եմ ինձ հարց տվել՝ այդ ի՞նչ ուժ կար քո մեջ…
ՈՐԴԻ — Կարող էիր ինձ հարցնել:
ՆԱՐԵ — Միայն իմանաս, ինչպես չեմ կարողանում ինձ ներել, որ այն օրերին, երբ դու թշնամուն սարսափի մեջ պահող Դուշմանն էիր, ինչո՞ւ չհանդիպեցի քեզ, լրագրողի համառությամբ հոգիդ չփորփրեցի, ու էլ երբեք չեմ իմանա իմ հարցերի քո պատասխանները: Այդ հարցերի մեջ գուցե մորդ տանջող հարցն է՞լ լիներ…
ՈՐԴԻ — Մայրս… Ծերացել է, բայց չի փոխվել:
ՆԱՐԵ — Նույն հպարտն է, հարազատ հողի վրա ձիգ քայլող, մարդկանց աչքերին ուղիղ նայող մայրդ է: Բայց երբ մենակ է մնում…
ՈՐԴԻ — Տիգրանիս ու Արմինեիս երեխաներն ինչի՞ համար են, որ մենակ մնա:
ՆԱՐԵ — Այդպես ես քեզ հույս տալի՞ս… Նա հաճախ է մենակություն փնտրում՝ քեզ հետ առանձին մնալու համար:
ՈՐԴԻ — Վերջին հանդիպումներին, եղել է՝ կոպիտ եմ եղել, դառնացրել եմ, ես, որ կեսբերան նրան չեմ հակառակվել… Մի օր էլ ասացի. «Գիտե՞ս, ինչու եմ քեզ պատասխան տալիս: Եթե ինձ հետ բան պատահի, դու շատ չողբաս, հիշես այս պահերը… որպեսզի շատ ցավ չզգաս: Թե չէ շատ ծանր կտանես իմ կորուստը»:
ՆԱՐԵ — Դու, որ դողում էիր մորդ վրա… Ինչպե՞ս կարողացար…
ՈՐԴԻ — Պատերազմ էի գնում, կարող էի չվերադառնալ: (Գրպանից հանում է փայտե բաժակը:) 12 կոնյակի բաժակներ էի քանդակել, որ Վանա լճի ափին «Ախթամար» կոնյակ խմենք: Դրանցից մեկն է: Պահեք, մինչև «Ախթամար» ունենաք ու Վանա լճի ափին լինեք: Իսկ Շուշին արդեն մերն է:
ՆԱՐԵ — Առաքելոց եկեղեցում մոմ վառելուց հետո մտար գերեզմանոց, խոնարհվեցիր ու կաթիլ-կաթիլ շամպայն էիր կաթեցնում շիրիմներին ու գոռում էիր՝ «Մեր պապե՛ր, Շուշին ազատագրված է, հանգստացե՛ք…»:
ՈՐԴԻ — Գիտեի, որ նրանք լսում էին ինձ, հավատո՞ւմ ես ասածիս:
ՆԱՐԵ — Հավատում եմ: Որովհետև Արցախն էլ ազատագրվեց… քեզնից հետո:
ՈՐԴԻ — (հրաշալի ինքնավստահությամբ): Կասկածո՞ղ կար:
ՆԱՐԵ — Հիմա քո մասին երգեր են գրվում:
ՈՐԴԻ — Վերջ տուր, հա՞…
ՆԱՐԵ — Քո անունով որդիներ են ծնվում:
ՈՐԴԻ — (որ հասել էր դռանը՝ շրջվում է): Ինչ ասացի՞ր:
ՆԱՐԵ — Դավթյան Ռաֆիկի տղա Վարդանը ծնվեց 93-ի ապրիլի 9-ին, Հարությունյան Գևորգի Վարդանը՝ 93-ի ապրիլի 18-ին, Խաչատրյան Էդուարդի Վարդանը՝ 93-ի օգոստոսի 14-ին…
ՈՐԴԻ — Բավական է…
ՆԱՐԵ — Կարող եմ երկար թվարկել… ասելու դեռ այնքա՜ն բան կա…
ՈՐԴԻ — Ասածներդ շատից շատ էին: (Մտախոհ՝ քիչ հեգնական:) Կռվել-մեռնելու ժամանակ ո՞ւմ մտքով կանցներ… Ուրեմն՝ Վարդաններ են ծնվում: (Բացում է դուռը:)
ՆԱՐԵ — Շտապում ես:
ՈՐԴԻ — Տղաները սպասում են: (Դադար:) Իսկ մայրս առանց ինձ ծերացավ: (Դուրս է գնում:)
Լռություն: Նարեն ծխախոտ է վառում:
ՏՆՕՐԵՆ — Քանի՛ անգամ եմ ասել՝ քեզ ծխել չի սազում:
ՆԱՐԵ — Ըհը, այդպես էլ ծխել չսովորեցի: (Դադար:) Ուշանում է:
ՏՆՕՐԵՆ — Աղջկա դռան մոտ կանգնած՝ լսում է նրա քնած շնչառությունը: Ուր որ է՝ կգա:
ՆԱՐԵ — Գիտե՞ս, որն է մեր դժբախտությունը. մենք ամեն ինչ գիտենք:
ՏՆՕՐԵՆ — Ինչն էլ չգիտենք՝ երևակայությանն ենք զոռ տալիս:
Աստիճաններով իջնում է Հայրը: Նարեն գնում, նստում է մութ անկյունում:
ՀԱՅՐ — (տեսնելով Տնօրենին՝ շփոթվում է): Մտածում էի՝ կամաց իջնեմ, գնամ, ձեզ նեղություն չտամ:
ՏՆՕՐԵՆ — Սպասում էի քեզ: Սուրճ կխմե՞ս… մինչև գնալդ:
ՀԱՅՐ — Չէ, չեմ կարող, թեև քիչ առաջ լավ էլ հոտ քաշեցի բաժակից:
ՏՆՕՐԵՆ — (շփոթված): Ներիր, հիմար բան ասացի:
ՀԱՅՐ — Ոչինչ, ինչո՞ւ ամեն րոպե պիտի հիշես, որ ապրելուց հետո ոմանց համար միայն հոտն է մնում որպես կյանքի հիշողություն: (Գնում է դեպի դուռը:)
ՏՆՕՐԵՆ — Արդեն գնո՞ւմ ես:
ՀԱՅՐ — Հա, ջոկատի անհայտ կորած տղաները սպասում են:
ՏՆՕՐԵՆ — Յոթ տարուց հետո անհայտ կորածը համարվում է զոհված:
ՀԱՅՐ — Քանի՜ 7 տարի է անցել:
ՏՆՕՐԵՆ — Բարձունքի վրա, որի համար կռվել էիք, «Արաբո» կամավորական ջոկատի զոհված ազատամարտիկների հիշատակին կառուցված հուշարձանը ուխտատեղի է դարձել:
ՀԱՅՐ — Իսկ ծնողներս հուշարձանի բացմանը չգնացին, ոչ մի անգամ Եռաբլուր չբարձրացան… Նրանք ինձ տանն էին սպասում:
ՏՆՕՐԵՆ — Կինդ իր բախտակից կանանց հետ ցույցերի էր գնում՝ իշխանություններից մի լուր իմանալու պահանջով…
ՀԱՅՐ — Սիրանուշիս նայող չկար՝ նրան էլ հետն էր տանում:
ՏՆՕՐԵՆ — Բոլորն էլ իրենց երեխաների հետ էին ցույց անում, ու ձեր երեխաները ընկերացան, մինչև հիմա հանդիպում են, արդեն՝ իրենց երեխաների ձեռքը բռնած, բայց ամեն անգամ նույն հարցն են իրար տալիս՝ «Եթե հանկարծ մեր հայրերը վերադառնան, կճանաչե՞ն մեզ՝ այսքան մեծացած»:
ՀԱՅՐ — Նաև հարցնում են՝ «Ինչի՞ էսպես եղավ»…
ՏՆՕՐԵՆ — Վերջերս Սիրանուշը արյուն տվեց…
ՀԱՅՐ — Հա՜, ԴՆԹ-ի համա՞ր…
ՏՆՕՐԵՆ — Սիրանուշը արյունը տվեց, բայց մտքում ուզում է, որ Բաքվի բանտում լինես…
ՀԱՅՐ — Միայն թե՝ ապրեմ: (Դադարից հետո, զգացվում է՝ որքան դժվար է այդ հարցը տալը:) Աղջիկս ի՞նչ է մտածում իմ մասին:
ՏՆՕՐԵՆ — Նա գիտե, որ կռվել ես մինչև վերջին փամփուշտը, որ հարձակվել են աջից, ձախից, առջևից… Կարող էիր փախչել կամ անձնատուր լինել, բայց կանգնեցիր մինչև վերջ…
ՀԱՅՐ — Գիտե՞ս, պատերազմում մեռնելու բախտդ էլ պիտի բերի: Թշնամու ձեռքն ընկած դիակն ու զրահամեքենայի վրա, դրոշով ծածկված աճյունը շատ են իրարից տարբեր… Թեև երկուսն էլ նույն են արել՝ հաղթանակ են բերել ու խաղաղություն հաստատել: Դրա համար էլ իմ տունը ապրում է խաղաղության մեջ, թոռներս հաղթանակի սերունդ են: Իսկ որ մինչև հիմա ու մինչև կյանքի վերջ կինս ու զավակներս պիտի սպասեն ինձ՝ անհայտ կորած կամավորական Պողոս Լազյանին, դա էլ նրանց բաժին կռիվն է հաղթանակի ու խաղաղության համար: (Դադար: Ինքնահեգնանքով:) Կյանքումս էսքան երկարաշունչ ճառ չէի ասել, բայց էս շիլան դուք եք եփել, դուք էլ հիմա ուտում եք: Էդպես չէ՞, հարգարժան լրագրող:
ՆԱՐԵ — (մութ անկյունից): Այդպես է:
ՀԱՅՐ — Ուրեմն, համարեմ, որ պատասխանեցի՞ ձեզ հուզող հարցերին, որոնք էդպես էլ ժամանակին չկարողացաք տալ «Արաբո» ջոկատի անհայտ կորած տղաներից մեկին, ու հիմա ստիպված… (Բառն է փնտրում:)
ՏՆՕՐԵՆ — Զոռ ենք տալիս երևակայությանը: Ասա, մի քաշվիր, դա է իրականությունը:
ՆԱՐԵ — (մութ անկյունից): Միայն իմանաք՝ պատերազմից հետո ինչքան անպատասխան հարցեր են մնում:
ՀԱՅՐ — Ապրողների՛ համար: Իսկ ինձ համար մխիթարություն կլիներ, եթե վաղն առավոտյան աղջիկս արթնանար առանց սպասումի տագնապի: (Գնում է:)
ՏՆՕՐԵՆ — Էլ չեմ կարող… չեմ դիմանում… Նարե, անջատիր համակարգիչը:
ՆԱՐԵ — Վաղուց եմ անջատել, բայց նրանք արդեն իրենց կյանքով են ապրում, էլ ինձ չեն լսում:
ՏՆՕՐԵՆ — Իսկ եթե նրանց ազա՞տ թողնես:
ՆԱՐԵ — Մտքինդ ի՞նչ է:
ՏՆՕՐԵՆ — Ուզում եմ տեսնել, ինչպիսին են նրանք քո երևակայությունից դուրս:
ՆԱՐԵ — (հեգնանքով): Վարդա՞նը, թե՞ Պողոսը:
ՏՆՕՐԵՆ — Իհարկե, ոչ, նրանք իրենց պատմության տերն են: Ես ուզում եմ տեսնել նրանց հարազատ մարդկանց:
Խավար
ՏԵՍԱՐԱՆ. Հյուրանոցի նախասրահը: Տնօրենը անհանգիստ ետուառաջ է քայլում, մոտենում է պատշգամբին, դուրս է նայում, վերադառնում է բարձրադիր սեղանիկի մոտ: Դուռը բացվում է, ներս է մտնում Մայրը՝ փոքրիկ ուղեպայուսակով:
ՄԱՅՐ — Բարև ձեզ… (նայելով նրա զգեստին ամրացված գրությանը) տիկին Սիմոնյան:
ՏՆՕՐԵՆ — Բարով եկաք:
ՄԱՅՐ — Ես սենյակ էի պատվիրել…
ՏՆՕՐԵՆ — Իհարկե, ձեզ սպասում էինք: Սենյակն արևկող է, բոլոր հարմարություններով, նաև կարող ենք առաջարկել ճանաչողական այց շրջակա եկեղեցիները…
ՄԱՅՐ — Այստեղից քիչ վերև զինվորական ուղեկալ կա…
ՏՆՕՐԵՆ — (դեռ իր խոսքին հետամուտ): Հնագույն եկեղեցիներ են… Ինչ ասացի՞ք… ախ, հա, ուղեկալ… Ուղեկալ՝ չգիտեմ, բայց վերևում հուշաքար կա: Ե՞րբ եք ուզում գնալ:
ՄԱՅՐ — Հենց հիմա:
ՏՆՕՐԵՆ — Ճանապարհից հանգստանալ չե՞ք ուզում:
ՄԱՅՐ — Ես չեմ հոգնել:
ՏՆՕՐԵՆ — Ճամփան զառիվեր է, դժվար, նեղ արահետ է, իսկ դուք…
ՄԱՅՐ — Ես կբարձրանամ:
ՏՆՕՐԵՆ — Գուցե օգնե՞նք:
ՄԱՅՐ — Ճամփան ինձ կօգնի: (Վերցնելով թերթիկը՝ նստում է լրացնելու:)
Ներս է մտնում Աղջիկը՝ նարնջագույն ճամպրուկով:
ԱՂՋԻԿ — Եթե չեմ սխալվում… երևի ձե՞զ պիտի դիմեմ:
ՏՆՕՐԵՆ — (անխռով): Բարով եկաք:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ… իրոք որ… Բարև ձեզ:
ՏՆՕՐԵՆ — Չեք սխալվել:
ԱՂՋԻԿ — Ի՞նչ…
ՏՆՕՐԵՆ — Դուք ինձ պիտի դիմեք:
ԱՂՋԻԿ — (վերջնականապես շփոթվելով): Ամեն ինչ իրար խառնեցի… ինչպես միշտ:
ՏՆՕՐԵՆ — (թեթև ժպտում է): Դուք այնքան երիտասարդ եք…
ՄԱՅՐ — Ինչը նշանակում է, որ կանցնի մի ժամանակ ու դուք ոչինչ չեք խառնի… ցավոք: Բարև ձեզ:
ՏՆՕՐԵՆ — (Աղջկան): Նախապե՞ս եք պատվիրել: (Աղջիկը հաստատական գլխով է անում:) Այս օրերին մեր պանսիոնը միշտ լիքն է: (Աղջիկը մեկնում է անձնագիրը: Մատյանում ստուգելով:) Հրաշալի է: Առաջին անգամ եք մեզ մոտ, ո՞վ է տվել մեր պանսիոնի հասցեն:
ԱՂՋԻԿ — Ոչ ոք: Ես ինքս:
ՏՆՕՐԵՆ — Հին եկեղեցիների սիրահա՞ր եք:
ԱՂՋԻԿ — Այստեղ, մոտերքում, ժամանակին զինվորական ուղեկալ է եղել:
ՄԱՅՐ — (թերթիկը տալիս է Տնօրենին, դիմում է Աղջկան): Ուղեկա՞լ…
ԱՂՋԻԿ — Բժիշկն ասաց, որ նյարդերս բանի պետք չեն ու եթե այսպես շարունակվի, ու գոնե մի երկու օր չհանգստանամ՝ ձեռքերը լվանում է: Ես էլ որոշեցի՝ ժամանակն է, որ այստեղ գամ:
ՏՆՕՐԵՆ — Տիկինը պատրաստվում է բարձրանալ ուղեկալ:
ԱՂՋԻԿ — Իսկապե՞ս… (Անմիջական, աղերսով:) Ես էլ ձեզ հետ, կարելի՞ է… Ախ, հա, անունս Սիրանուշ է:
ՄԱՅՐ — Զարուհի:
ԱՂՋԻԿ — Զարուհի մայրիկ… ձեզ կարո՞ղ եմ այդպես դիմել:
ՄԱՅՐ — Իհարկե, աղջիկս:
ԱՂՋԻԿ — Հասկանո՞ւմ եք, ինձ շատ պետք է այնտեղ գնալ:
ՄԱՅՐ — Հասկանում եմ, պետք չէ այդպես հուզվել:
ԱՂՋԻԿ — Հայրս վերջին անգամ այդ ուղեկալով է անցել: Նա մի քանի անգամ եկել է տուն ու վերադարձել այլ ճանապարհներով, իսկ վերջին անգամ այդ ուղեկալով է գնացել… Ես պիտի իմ աչքով տեսնեմ, զգում եմ, որ այնտեղ վերջապես ինչ-որ բան կհասկանամ… Չէ, սա խենթություն չէ, հավատացեք…
ՄԱՅՐ — Հանգստացիր, աղջիկս, ճիշտ ես արել, որ եկել ես: Այդ ուղեկալով են անցել բոլոր նրանք, ովքեր գնացել են իրենց վերջին ճակատամարտը տալու: Կան մարդիկ, որ չեն հավատում դրան, պատերազմից ծնված առասպել են համարում:
ԱՂՋԻԿ — Իսկ դո՞ւք…
ՄԱՅՐ — (արժանապատիվ ներողամտությամբ): Նրանք զավակ չեն կորցրել:
ԱՂՋԻԿ — Ես էլ եմ հավատում, որովհետև հայր եմ կորցրել:
ՄԱՅՐ — Դու ամեն տեղ փնտրում ես հորդ ներկայությունը, ես նույնպես, թեև որդիս Եռաբլուրում է: (Աղջիկը կարողանում է միայն գլխով հաստատական նշան անել:) Ուրեմն՝ ուղեկալ բարձրանալու և հուշաքարին ծաղիկ դնելու մեր ժամանակը եկել է: (Տնօրենին.) Ոչի՞նչ, որ մեր իրերը այստեղ մնան:
ՏՆՕՐԵՆ — Ոչ մի խնդիր, մենք կտանենք ձեր սենյակները: Միայն աշխատեք ընթրիքին վերադառնալ:
ԱՂՋԻԿ — (Մորը): Գնացի՞նք: (Տնօրենին:) Մենք չենք ուշանա, տիկին Սիմոնյան:
ՏՆՕՐԵՆ — Ներեցեք… (Մայրն ու Աղջիկը սպասողական նայում են:) Անունս Անահիտ է: Կուզենայի, որ անունով ինձ դիմեք:
Մայրն ու Աղջիկը ժպտալով դուրս են գնում:
Մութ անկյունից դուրս է գալիս Նարեն, մոտենում է պատշգամբին, նայում դուրս:
ՏՆՕՐԵՆ — Դե՞…
ՆԱՐԵ — Այնպես մտերիմ են զրուցում, ասես երկար տարիներ բարեկամներ են:
ՏՆՕՐԵՆ — Այդպես էլ կա, նրանց Զինվորները քանի՜ տարի է՝ միասին են հսկում ուղեկալ տանող ճանապարհը: