«ՎԱՂԸ ՈՒՇ ԿԼԻՆԻ… ՈՐՈՎՀԵՏԵՎ ԱՅՍՕՐ ԱՐԴԵՆ ԵՐԵԿՎԱ ՀԱՄԵՄԱՏ ՈՒՇ Է»

Հարցազրույց ամերիկաբնակ գրող, գրականագետ,

թարգմանչուհի Մարո Մադոյան-Ալաջաջյանի հետ

Գայանե Թադևոսյան.- «Վաղը ուշ կլինի»,- ինչպե՞ս ծնվեց պիեսի գաղափարը:
Մարո Մադոյան-Ալաջաջյան.- Տարիներ առաջ մի ներկայացում դիտեցի Բրոդվեյում՝ Փոլ Ռուդնիկի «Ես ատում եմ Համլետը», և շատ հավանեցի: Թարգմանեցի հայերեն, բայց նկատեցի, որ բեմադրության համար որևէ մեկը չհետաքրքրվեց այդ գործով: Պիեսի հիմնական ուղերձն էր՝ պետք է ազատագրվենք սերիալներից: Ի դեպ, այդ խնդիրը միայն Հայաստանում չէ, ամբողջ աշխարհում կա այդ մտահոգությունը: Սերիալներում դերասանները աճելու, ավելի հմտանալու փոխարեն «փչանում» են, ավելին՝ նրանք կորցնում են բեմը:
Ամերիկայում ես հետևում եմ սերիալների, որոնք դաստիարակչական են, իսկ այստեղ՝ հայկական սերիալներում, ամեն ինչ շատ վատ է (լեզուն, գաղափարը), չգիտեմ, ով է պատասխանատու այդ ամենի համար, չգիտեմ, ում են իրենք հետևում, որ նմանատիպ սերիալներ են նկարում: Բնականաբար, ցանկություն առաջացավ անդրադառնալ այս խնդրին: Կա նաև Գյումրու խնդիրը, որի մասին ամեն օր մտածում եմ: Գյումրիում ունեմ բարեգործական հիմնադրամ, և ամեն տարի Հայաստան գալիս նոր գաղափարներով եմ զինվում և մեկնում Գյումրի, բայց, ցավոք, նկատում եմ, որ մշակութային ավանդույթներ ունեցող քաղաքում մշակույթը իր արժանի բարձրության վրա չէ դեռևս: Եվ ցանկացա, որ իմ պիեսը «հիմնավորվի» Գյումրիում:
Նյու Յորքի Ցենտրալ պարկում ամենամյա շեքսպիրյան փառատոն է անցկացվում, խաղում են բացօթյա բեմում, մուտքը անվճար է, /կան հովանավորներ/, մոտ 1800 հանդիսատես է հավաքվում, խաղում են շնորհալի դերասաններ: Ես էլ մտածեցի, որ կարող եմ նույնը իրականացնել Գյումրու Գորկի կոչվող ամառային այգում: Գյումրին իմ քաղաքն է, մանկությունս անցկացրել եմ այնտեղ, և այդ այգին էլ ինձ հոգեհարզատ է, նաև այգում է գտնվում մայր թատրոնը:

ՊԻԵՍԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ
Գյումրու թատրոնի ռեժիսորը գնացել է Նյու Յորք, տեսել է ներկայացումը և որոշել է Գյումրիում էլ բեմադրել շեքսպիրյան «Համլետ»-ը: Այս նպատակով բեմադրիչը ամեն գնով փորձում է Հայաստան հրավիրել այդ թատերախմբի դերասանին, ով հայտնի է սերիալներից, շատ սիրված է և ունի երկրպագուների մեծ բանակ: Սակայն դերասանն ասում է, որ ատում է «Համլետը», իսկ Գյումրիում պաշտում են Շեքսպիրին, այս քաղաքում «բոլորը Շեքսպիր» են. «Իմ անունը Համլետ է, քրոջս անունը Ջուլիետա է, մորս անունը՝ Գերտրուդ»,- ասում է պիեսի կերպարներից մեկը: Եվ եթե «Համլետ»-ում գալիս է հոր ուրվականը, այստեղ գալիս է Վահրամ Փափազյանի ուրվականը, որովհետև այդ թատրոնի շենքում է «բնակություն հաստատել»: Եվ կայանում է Փափազյանի և այդ դերասանի հանդիպումը:
Ես լուրջ, իմաստավոր խոսքերը հումորով եմ ներկայացրել, ինչպես Գյումրիում ամեն ինչին հումորով են մոտենում:

ՊԻԵՍԻ ՎԵՐՆԱԳՐԻ ՄԱՍԻՆ` «ՎԱՂԸ ՈՒՇ ԿԼԻՆԻ»
Վաղը ուշ կլինի, որովհետև դերասանը 32 տարեկան է, և եթե հիմա չխաղա Համլետ, ապա ե՞րբ պետք է խաղա, վաղ արդեն ուշ կլինի: Սա ավելի շատ սիմվոլիկ հարցադրում է, որովհետև կոնկրետ մեկին չի ուղղված, այսինքն՝ եթե ինչ-որ բան ես ծրագրել, պետք է վաղվան չթողնես: Պիեսի հեռահար ասելիքն է` չի կարելի այսպես շարունակել ապրել, ամեն մարդ պետք է իր գործով զբաղվի, որովհետև այսօր արդեն, երեկվա համեմատ, ուշ է:
Գ. Թ.- Ի՞նչ սկզբունքով եք ընտրում ձեր ստեղծագործությունների բեմադրիչին:
Մ. Մ.-Ա.- Այս ներկայացման ռեժիսորը Հակոբ Ղազանչյանն է, ես առաջնորդվել եմ այն իրողությամբ, որ Հակոբն ու նրա ընտանիքը գյումրեցի են, շատ կապված են Գյումրիի հետ: Նրանք գիտեն, կարողանում են ճիշտ մեկնաբանել իմ ասելիքը: Ճիշտ է, այլ ռեժիսորներ էլ կարող են բեմադրել, բայց ես նախընտրում եմ մեկին, ով մոտ է կանգնած Գյումրու մշակույթին:
Գ. Թ.- Դուք նաև թարգմանչուհի եք, ի՞նչն է ամենաբարդը թարգմանական գործում:
Մ. Մ.-Ա.- Նայած՝ ինչ ես թարգմանում: Եթե գեղարվեստական գործ է, պետք է այնպես թարգմանես, որ հայ ընթերցողը կարդալիս չմտածի, որ օտար մարդ է գրել: Օրինակ՝ Հովհաննես Թումանյանի արած թարգմանությունները. երբ փոքր էի և Թումանյան էի կարդում, մտքովս չէր անցնում, որ դրանք թարգմանված գործեր են: Կարծում եմ, այդպես պետք է լինի թարգմանությունը գեղարվեստական ստեղծագործության դեպքում: Պոեզիա պիտի թարգմանես, ինչպես Վահագն Դավթյանն էր թարգմանում: Եթե չլիներ Վահագն Դավթյանի թարգմանությունը, գուցե Ալիսիա Կիրակոսյանն ընկալվեր որպես միջակ բանաստեղծուհի: Իսկ ոչ գեղարվեստական գործ թարգմանելիս կարևորվում է տերմինաբանությանը. գտնել նույն տերմինը հայերենում՝ բավականին դժվար աշխատանք է:
Գ.Թ.- Քանի որ թարգմանության շատ առաջարկներ եք ստանում, ինչպե՞ս եք կատարում ձեր ընտրությունըլ:
Մ. Մ.-Ա.- Ընտրում եմ այն գիրքը, որը, կարծում եմ, անհրաժեշտ է երկրին: Ես նայում եմ իմ շուրջը, մարդկանց և ինքս ինձ հարցնում՝ ի՞նչ է պետք նրանց: Մի քանի տարի առաջ ցեղասպանության մասին մի քանի գիրք թարգմանեցի: Նպատակս էր՝ ներկայացնել այլ մոտեցում մեր Ցավին, որը մարդկանց մտածել է տալիս: Պետք է հարցի նոր մոտեցում, այն է՝ մենք պետք է պահանջատեր լինենք:
Գ. Թ.- Ինչպե՞ս հիմնեցիք ձեր ամսագիր:
Մ. Մ.-Ա.- Ամեն ինչ սկսվեց ավելի վաղ, երբ Գյումրիում այլ գաղափարներ էի իրագործում և նկատեցի, որ շատ շնորհալի երիտասարդներ կան: Որոշեցի արձակագիրների մրցույթ կազմակերպել, հետագայում այն ընդլայնեցի ամբողջ Հայաստանով: Ամեն տարի մրցանակբաշխություն էի անցկացնում, բայց նրանց գործերը չէին տպագրվում: Եվ ծագեց ամսագրի անհրաժեշտության գաղափարը: Արդեն երկու համար է տպագրվել, շուտով լույս կտեսնի երրորդ համարը:
ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ…
Մի դեպք հիշեցի. տարիներ առաջ Իսրայելում էի, ինձ հրավիրել էին օպերային մի խմբի ներկայացման, որը բացօթյա էր և անվճար: Երբ հարցրի՝ ինչու բացօթյա, պարզվեց, որ նրանք դահլիճ չունեն, բայց ցանկանում են, որ մարդիկ օպերա լսեն:
Եթե կարող եք, ավելի շատ աջակցեք գրին, գրականությանը, թատրոնին, մշակույթին: Գնեք թատրոնի տոմսեր, գնացեք թատրոն, որովհետև թատրոնի մարդիկ աննկարագրելի զոհաբերության են գնում հանուն թատրոնի և արվեստի: Իսկապես մենք շատ տաղանդավոր դերասաններ ունենք, արվեստագետներ, և նրանց պետք է աջակցել:

tatron-drama.am