ԺԱԿ ԴԸ ԴԵԿԵՐ / ԱՌԱՎՈՏ ԿԱՆՈՒԽ, ՈՒՇ ԵՐԵԿՈՅԱՆ

«ԴՐԱՄԱՏՈՒՐԳԻԱ» ՀԱՆԴԵՍԻ ԱՐԽԻՎ/ ՊԻԵՍՆԵՐ

 

Ժակ դը ԴԵԿԵՐԻ «ԱՌԱՎՈՏ ԿԱՆՈՒԽ, ՈՒՇ ԵՐԵԿՈՅԱՆ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2004 թ., թիվ 6-7-ում

 

  

ԺԱԿ ԴԸ ԴԵԿԵՐ

ԱՌԱՎՈՏ ԿԱՆՈՒԽ, ՈՒՇ ԵՐԵԿՈՅԱՆ

Պիես 2 գործողությամբ

Գործող անձինք

ԿԱՐՈԼ

ԻՆԳՐՒԴ

ՇԱՌԼ

ԻՎԱՆ

 

ԱՌԱՋԻՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

Գործողությունը տեղի է ունենում արձակուրդի համար վարձված լեռնային առանձնատանը:

Մտնում է Կարոլը: Հագին ճերմակ վերնաշապիկ է և ջինս: Ձգվում է, նստում բազմոցին, սիգարետ վառում, մի քանի անգամ ծուխը ներս քաշում և հատակին թափված իրերին նայելով՝ հանգցնում է: Մի փողկապ է վերցնում, կապում վզին և ժպտում, ասես նայում է հայելու մեջ:

Մտնում է Շառլը: Կիսամերկ է: Բաց գույնի շալվար է հագել: Թերևս խառնածին է:

 

Տեսարան առաջին

ՇԱՌԼ — Վատ չէ, սազում է ձեզ: Իսկ գուցե կանանց փողկա՞պ առաջարկենք: Չէ՞ որ տղա­մարդիկ թաշկինակ կապում են: Արժե մտածել այդ մասին:

ԿԱՐՈԼ — Դուք շարունակ ձեր մասնագիտու­թյան մասին եք մտածում:

ՇԱՌԼ — Մի՞թե այլ կերպ կարելի է: Փողոցում անդադար նայում եմ լավ կամ վատ հագնված մարդկանց: Յուրաքանչյուր անցորդ մի մար­տահրավեր է ինձ համար: Հիմնականում նրանց մարմնի ձևերն են հետաքրքրում: Մտածում եմ՝ հնարավո՞ր է մարմնի կերպերը թաքցնել զգեստների տակ: Եթե մարմինն ինձ դուր է գա­լիս, խաղի մեջ եմ մտնում: Ամենաարտաոոց հագուստներն եմ պատկերացնում: Ինձ համար ամենաանհետաքրքիրը նրբագեղներն են:

ԿԱՐՈԼ — Որովհետև չեք կարող նրանց ձեր ուզածի պես կերպարանափոխե՞լ: Որովհետև չեք կարող նրանց վերստեղծե՞լ:

ՇԱՌԼ — Ճիշտ է… Հենց այդպես:

ԿԱՐՈԼ — Եվ, այնուամենայնիվ, հագուստն առանձնապես կարևոր մի բան չէ: Հագուստն արտաքին մի բան է, առավել, քան արտաքին:

ՇԱՌԼ — Դուք գտնում եք, որ ինչ արտա­քին է, կարևոր չէ՞: Իսկապե՞ս: Ձեր մաշկը ձեզ չի՞ հետաքրքրում: Դուք այն չե՞ք խնամում, չե՞ք շո­յում… Դուք ուրիշների մաշկը չե՞ք շոյում: Ձեր մաշկն ուրիշ մաշկին հպվելիս չի՞ սարսռում: Ին­չի՞ մասին էիք մտածում գիշերը:

ԿԱՐՈԼ — Ես մտածում էի՝ իսկ ինչո՞ւ մանեկեն չդառնամ: Ոչ թե փողի համար… Ասում են՝ մանեկենները շատ են վաստակում: Իհարկե, աստղերը: Բայց դա ինձ շատ չի հետաքրքրում:

ՇԱՌԼ — Իսկ ինչո՞ւ չեք փորձել: Իսկապես, դուք կկարողանայիք մանեկեն դառնալ: Դուք կարող եք դառնալ: Դուք անթափանց հայացք ունեք, մի հայացք, որ գրավող է, և մարմին, որի վրա կարելի է ամեն զգեստ հարմարեցնել:

ԿԱՐՈԼ — Ինձ ասել են: Ինձ հաճախ են ասել այդ մասին: Բայց, հավանաբար, պիտի իմ ձեռ­քից բռնեին ու տանեին:

ՇԱՌԼ — Ձեր ձեռքից բռնեի՞ն:

ԿԱՐՈԼ — Այո, իմ մտքով երբեք չի անցել, որ ինքս, մեն-մենակ դիմեմ որևէ գործակալության և իմ ծառայություններն առաջարկեմ, ասենք՝ գնամ ձեզ նման որևէ նշանավոր մոդելյորի մոտ… Երբեք չեմ կարողացել այդ քայլն անել:

ՇԱՌԼ – Ինչո՞ւ: Դրա համար պիտի հատուկ վճի՞ռ ընդունեիք:

ԿԱՐՈԼ — Ճիշտ այդպես: Ես չեմ սիրում նա­խաձեռնող լինել: Ընդհակառակը, սիրում եմ, որ ինձ ստիպեն:

ՇԱՌԼ — (ծիծաղում է): Ստիպեն նախաձեռ­նո՞ղ լինել: Մինչև հիմա որևէ մեկին հաջողվե՞լ է ձեզ ստիպել: Երբևէ որևէ մեկը կկարողանա՞ այդ բանն անել: Շատ կուզեի աչքովս տեսնել: Ինձ թվում է՝ դուք այն էակներից եք, որոնց հանդեպ ոչ ոք չի կարող որևէ բռնություն կիրա­ռել:

ԿԱՐՈԼ — Ես չեմ սիրում «բռնություն» բառը: Ես երբեք հարկադրանք չեմ ընդունի: Ոչ էլ զոհ կլինեմ: Ոչ մեկը, ոչ մյուսը: Երբեմն… երբեմն ափսոսում եմ:

ՇԱՌԼ — Դուք գիտե՞ք՝ ինչ է զոհը:

ԿԱՐՈԼ — Այո, ես շարունակ հանդիպում եմ նրանց: Նրանք գալիս են ինձ մոտ և ասում. «Վերցրու ինձ»: Նրանք ինձ ասում են. «Սեղ­մեք ինձ ձեր կրծքին, շնչահեղձ արեք ինձ, խժռեք ինձ»: Զոհերը միշտ էլ կան:

ՇԱՌԼ — Իսկ դուք ի՞նչ եք, գիշատի՞չ եք:

ԿԱՐՈԼ — (ծիծաղում է): Ինչո՞ւ ոչ: Դուք՝ նույնպես:

ՇԱՌԼ — Ոչ, ինչպես ասում են, ես փափուկ սիրտ ունեմ:

ԿԱՐՈԼ — Ինձ մի ծիծաղեցրեք: Ուրեմն, դուք ոչ գիշատիչ եք, ոչ էլ զոհ: Դուք խուսափել եք ջունգլիի օրենքներից: Ձեզ ի՞նչ անուն տալ: Կարծում եմ՝ կենդանական աշխարհում ձեզ նման անորոշ էակ չկա: Կարծում եմ՝ ձեզ նման մակաբույծ արարած ոչ մի տեղ չկա:

ՇԱՌԼ- Մակաբո՞ւյծ: Մակաբույծներ կան, ես շատ եմ հանդիպել:

ԿԱՐՈԼ — Այո, սակայն կարծում եմ, որ մա­կաբույծներն էլ իրենց օգտակարությունն ու­նեն, ինչպես նշագեղձերը, կույր աղիքը: Եր­բեք չեմ ցանկացել դրանք վիրահատել: Ես ամեն ինչ պահել եմ: Ամեն ինչ ունեմ… Իմ ատամները, իմ հայացքը… Ես ձեզ շատ լավ տեսնում եմ: Շատ լավ լսում եմ, թե ինչ եք ասում:

ՇԱՌԼ — Իսկ ձեր սեռական օրգաննե՞րը… պահե՞լ եք: Ձեր սեռական օրգանն ինչի՞ն է ծա­ռայում: Երեխաներ ունե՞ք:

ԿԱՐՈԼ — Ոչ:

ՇԱՌԼ — Իսկ կունենա՞ք:

ԿԱՐՈԼ — Ճիշտն ասած, նորաձևությունն ինձ ավելի է հետաքրքրում: Մոտս նորաձևության բազմաթիվ ամսագրեր ունեմ: Դրանք գնում եմ փոքր հասակից: Սկզբում կարդում էի մորս ամսագրերը: Հետո սկսեցի իմ նախասիրած հանդեսները գնել: Դիմահարդարություն սովո­րեցի:

ՇԱՌԼ — Կարուձև արե՞լ եք:

ԿԱՐՈԼ — Դրանից միշտ սոսկացել եմ: Նա­յում էի, թե ինչպես է մայրս կարում ու խղճում էի նրան:

ՇԱՌԼ – Խղճո՞ւմ էիք: Ի՞նչ բան է խղճահարու­թյունը:

ԿԱՐՈԼ — Չէի ուզում նրա նման լինել:

ՇԱՌԼ – Մի՞թե դա խղճահարություն է: Չցան­կանալ ուրիշների նման լինել, որոնք տարբեր են ձեզնից… Մի՞թե դա խղճահարություն է: Մուրացկան տեսնել և ասել, թե չէի ուզի մու­րացկան լինել: Դուք չգիտեք, թե ինչ բան է խղճահարությունը:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ դո՞ւք:

ՇԱՌԼ — Տանել չեմ կարող, երբ ինձ խղճում են:

ԿԱՐՈԼ — Ձեզ հետ դա պատահե՞լ է:

ՇԱՌԼ — Դուք իմ կյանքի պատմությունը չգի­տեք: Չգիտեք, թե ով եմ:

ԿԱՐՈԼ — Դուք ամեն ինչի համար ինքներդ ձեզ եք պարտական: Բռունցքները սեղմած մագլցել եք աստիճաններով վեր: Ձեզ մանր­-մունր հանձնարարություններ էին տալիս, քո­րոց ու գնդասեղ էիք ամրացնում: Գործատերը սիրահարված էր ձեզ, և տասներկու տարեկան էիք, երբ բռնաբարեց: Այդ օրվանից դուք չգի­տեք՝ ով եք:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչն է ձեզ ստիպում դա ասել: Ո՞վ է ձեզ իրավունք տվել դուրս տալ այդ հրեշավոր տխմարությունները:

ԿԱՐՈԼ — Դուք նվիրված եք կանանց:

ՇԱՌԼ — Եվ տղամարդկանց: Ավելի ճիշտ, ես տղամարդկանց հետ վարվում եմ, ինչպես կանանց, իսկ կանանց հետ՝ ինչպես տղամարդ­կանց:

ԿԱՐՈԼ — Ինձ զարմացնում եք:

ՇԱՌԼ — Ամեն մեկն իր տեղն ունի: Ինչպե՞ս անցավ ձեր գիշերր:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ ձե՞րը:

ՇԱՌԼ — Շատ ուրախ, հայտնագործություն­ներով և գյուտերով լեցուն:

ԿԱՐՈԼ — Իմ գիշերվա մասին ասելու բան չունեմ: Դժվար որևէ բան կարողանամ ասել: Գուցե ավելի ուշ: Գիշերները մի քիչ նման են գեղեցիկ համերգներին: Դուրս ես գալիս այն­տեղից առանց որևէ բառ ասելու, կատարելա­պես լուռ, անձդ, ասես, մոռացած, զգացմունք­ներով լցված:

ՇԱՌԼ – Ի՜նչ հետաքրքիր է… Անկեղծ ասած, չէի սպասում ձեզնից:

ԿԱՐՈԼ — Դուք ինձ նյարդայնացնում եք՝ իմ մտքերն ու զգացածը բնորոշելու ձեր ցանկու­թյամբ: Ի՞նչ գիտեք իմ մասին: Երեկ երեկոյան միայն հանդիպեցիք ինձ այստեղ:

ՇԱՌԼ — Արդեն մի քանի օր է՝ ձեզ զննում եմ: Ձեզ տեսա դահուկ քշելիս, նաև պարի հրապարակում: Երեկ, կեսօրին, տեսա ծածկած լողա­վազանում: Դուք ջրահարսի պես եք լողում:

ԿԱՐՈԼ — Ինձ թվում է՝ պիտի վերադառնամ:

ՇԱՌԼ — Դուք նրանց չե՞ք սպասելու:

ԿԱՐՈԼ — Չգիտեմ: Այն ամենից հետո, ինչ կատարվեց…

ՇԱՌԼ — Գուցե ասեք, թե առաջին անգա՞մ է ձեզ հետ նման բան պատահում: (Դուրս է գալիս:)

 

 

Տեսարան երկրորդ

Կարոլը սենյակն է հավաքում: Աջից հայտնվում է Ինգրիդը: Հա­գին զարմանալի շրջազգեստ է: Ոտաբոբիկ է:

ԻՆԳՐԻԴ – Թողե՛ք, Կարոլ: Ժամը տասին Դելֆինը կգա: Լավ քնեցի՞ք:

ԿԱՐՈԼ — Շնորհակալ եմ, շատ լավ: Ձեզ մոտ շատ հանգիստ է:

ԻՆԳՐԻԴ — Պատճառը հավանաբար այն է, որ գյուղից մի քիչ հեռու ենք: Միայն երբ ջահել­ները գիշերով սրճարաններից դուրս են գալիս, սոսկալի աղմկում են: Զարմանում եմ, թե դրանք ինչպես են զվարճանում: Ամբողջ օրը դահուկ են քշում, գիշերը գազանի պես պարում են այդ ծխահարված նկուղներում: Բոլորը կարմրած են կամ սևացած և կիսաստվածների պես՝ գեղեցիկ: Իսկ գիշերը լուսացնում են մի ուրիշ տեղ… Այն տպավորությունն ունեմ, թե առողջությունը նրանց խանգարում է:

ԿԱՐՈԼ — Չգիտեմ: Ես էլ, մինչև վերջերս, նրանց պես էի ապրում: Ինձ թվում էր՝ ամեն ինչ հնարավոր է, որ մարմինս ինձ միշտ հնազանդ կլինի: Եվ հետո, նրանք շատ ողջախոհ են:

ԻՆԳՐԻԴ – Իսկապե՞ս: Այսինքն, ինչո՞ւ ոչ: Ողջախոհություն… Վաղուց է, այդ բառը չեմ լսել: Շատ հետաքրքիր բառ է: Հիշեցնում է ամորձատումը, այդպես չե՞ք կարծում:

ԿԱՐՈԼ — Չգիտեմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ինձ համար այդ երկու երևույթ­ները գրեթե նույնն են:

ԿԱՐՈԼ — Երբեք չեմ մտածել այդ մասին: Գուցե ճիշտ եք: Դա ինձ շատ չի մտահոգում:

ԻՆԳՐԻԴ — Դա բնական է, ձեր տարիքում դեռևս չեն մտածում՝ եռանդի պաշար մնացե՞լ է: Կարծում են՝ անսպառ են, կարող են անվերջ խմել այդ ակունքից, ինչպես ջահելները, որ ամ­բողջ գիշեր պարում են: Մինչև կհնչի առաջին տագնապը կամ առաջին շչակը: Ես հաճախ եմ լսում շտապ օգնության մեքենաների այդ սուր ազդանշանները և սարսռում: Ես այդ սարսուռն եմ ապրում, երբ նայում եմ ինձ, երբ հանդիպում եմ իմ տարեկից ընկերոջը, երբ մտածում եմ մորս մասին, աղջկաս մասին: Կարոլ, դուք չեք կարող իմանալ, դուք դեռ չեք կարող իմանալ:

ԿԱՐՈԼ — Գուցե: Դուք մի երեխա՞ ունեք:

ԻՆԳՐԻԴ — Երեքը: Նրանք այստեղ չեն: (Ծիծաղում է:) Կարծում եմ՝ նրանք այլևս չեն ուզում ինձ տեսնել: Որ այլևս չեն ուզում մեզ տեսնել: Չէ, ես սա հենց այնպես եմ ասում: Ընդհակառակը, նրանք շատ սիրալիր են, շատ ուշադիր: Նրանք երբեք չեն մոռանում իմ ծննդյան օրը, Մայրերի տոնը… Հեռագրեր են ուղարկում: Փոքր աղջիկս շատ գեղեցիկ նա­մակներ է գրում: Նա շատ է ճանապարհորդում: Անընդհատ… Ես նույնիսկ չեմ հասցնում հետևել: Նույնիսկ վստահ չեմ, թե ստանում է իմ պատասխանները… Նամակներս ուղարկում եմ ցպահանջ, այն քաղաքի հասցեով, որտեղից վերջին անգամ ինձ գրել է, բայց նա թափառա­կան է, տեղից-տեղ է գնում: Ինձ թվում է, թե նամակներս չեն հասնում նրան, եթե ոչ՝ կպա­տասխաներ: Գիտի, որ իրեն գրում եմ, կարծում եմ՝ այդքանն արդեն իրեն բավական է:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ մյուս երկո՞ւսը:

ԻՆԳՐԻԴ — Մյուս երկուսը նման են այս ջա­հելներին: Բայց նրանք երևույթներին ուրիշ կերպ են նայում: Նրանք սովորում են:

ԿԱՐՈԼ – Ի՞նչ են սովորում:

ԻՆԳՐԻԴ — Շատ տեղյակ չեմ… Արդեն մի քանի տարի է՝ կարգին չգիտեմ, թե ինչով են զբաղված: Ըստ էության, ես նրանցով երբեք շատ չեմ զբաղվել: Սակայն, եթե չեմ սխալվում, ճարտարապետություն են ուսանում:

ԿԱՐՈԼ — Երկուսն է՞լ:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, երկուսն էլ:

ԿԱՐՈԼ — Երկուսն էլ տղա՞ են:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, տղա և աղջիկ: Իրարից անբաժան են, և միշտ այդպես են եղել:

ԿԱՐՈԼ – Երկվորյա՞կ են:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, բոլորովին: Տղան երկու տա­րով փոքր է: Այնպես ստացվեց, որ նա ուսման հարցում հասավ քրոջը: Աղջիկս դասերից բա­ցակայում էր, քննությունների չէր ներկայանում: Երկու անգամ մնաց նույն դասարանում: Ու հի­մա նույն կուրսում են: Կարծում եմ՝ շատ երջա­նիկ են:

ԿԱՐՈԼ — Ճարտարապետություն… Իսկ ինչո՞ւ ճարտարապետություն:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես էլ… Մենք էլ նույն հարցն ենք տալիս: Նրանք հատկապես չեն ուզում անել այն, ինչում կկարողանայինք նրանց օգնել: Դուք գիտեք, մեր բարեկամները հենց այդ աս­պարեզում են, մեծ ծրագրեր ունեն: Պատրաստ­վում են հսկա համալիրներ կառուցել, արդիա­կան շենքեր, ամառանոցներ, նավահանգիստ­ներ… Մենք կարող էինք բարեխոսել: Բայց նրանք լսել անգամ չեն ուզում:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ ի՞նչ են ուզում կառուցել:

ԻՆԳՐԻԴ — Շատ կուզեի իմանալ: Կարծում եմ՝ նրանք պատրանքների մեջ են: Երազում են իդեալական քաղաքների, հրաշք գյուղերի մա­սին: Կառուցելուց հետո կմտածեն ուրիշ բանե­րի մասին: Նրանք մեզնից առաջ են անցել:

ԿԱՐՈԼ — Նրանք միշտ այդպես մտերի՞մ էին:

ԻՆԳՐԻԴ — Միշտ: Սկզբում քույրն էր հովա­նավորում: Նա շատ սիրալիր էր եղբոր հետ, ասես մայրը լիներ: Հետո, երբ եղբայրը մեծա­ցավ, դերերը փոխվեցին կամ, եթե կուզեք, հա­վասարվեցին: Հիմա ավելի շատ քույրն է փոք­րի տեղ անցնում: Երկուսն էլ շատ գեղեցիկ են, և ես նրանց շատ եմ սիրում:

ԿԱՐՈԼ — Ձեզ չեն գրո՞ւմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Կարծում եմ՝ գրել չգիտեն: Նրանք նկարում եմ, մանր-մունր բաներ են սարքում… Ձեռքներից ամեն ինչ գալիս է: Առաջարկեցի, որ իրենց նամակները ձայնագրեն և ուղարկեն, նույնիսկ ձայնագրիչ տվեցի: Սա­կայն դա էլ չօգնեց:

ԿԱՐՈԼ – Մի՞թե այդքան լռակյաց են:

ԻՆԳՐԻԴ — Կարծում եմ՝ ուրիշ պատճառ կա: Ինձ թվում է՝ նրանք չեն ուզում խոսել, որ­պեսզի ոչինչ չասեն: Նրանք չափազանց ար­տառոց են: Գիտե՞ք, ինչ եմ մտածում երբեմն, ասում եմ՝ երևի մուտանտներ եմ լույս աշխարհ բերել: Մարդկային մի նոր ցեղ: Քիչ է ասել, թե մի նոր սերունդ է գալիս, մի նոր դարաշրջան է ասես սկսվում: Նրանք մեզնից այնքա՜ն տար­բեր են մտածում:

ԿԱՐՈԼ — Դուք երջանի՞կ եք:

ԻՆԳՐԻԴ — Երբ մտածում եմ նրանց մասին, այո, երջանիկ եմ: Վստահագրով, միջնորդու­թյամբ, եթե կուզեք: Ես երջանիկ եմ երրորդ ան­ձի շնորհիվ:

ԿԱՐՈԼ — Միշտ էլ միջնորդ անձի օգնությամբ ենք երջանկանում:

ԻՆԳՐԻԴ – Ի՞նչ եք ուզում ասել:

ԿԱՐՈԼ — Մենակ երբեք երջանիկ չես:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, ես էլ հաճախ նույնն եմ մտածում: Բայց մենք երբեք մենակ չենք: Բա­րեկամներ ունենք, օրինակ՝ դուք:

ԿԱՐՈԼ – Բարեկամնե՞ր: Դուք ինձ չեք ճանա­չում: Առաջին անգամ երեկ հանդիպեցինք, ռեստորանում:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, բայց ես ձեզ ճանաչեցի: Ես գիտեի, որ ձեր կարիքն ունենք: Ի դեպ, դուք եկաք:

ԿԱՐՈԼ — Ես ազատ էի: Անելու բան չունեի: Ձանձրանում էի հյուրանոցում:

ԻՆԳՐԻԴ — Արձակուրդը մենա՞կ եք անց­կացնում:

ԿԱՐՈԼ — Այո, հանգստանում եմ: Ընդմիջում եմ անում: Երկու արկածների միջև:

ԻՆԳՐԻԴ — Ձեզ ո՞վ է ասել, թե հաջորդն ար­կած կլինի:

ԿԱՐՈԼ — Դուք կարծում եք՝ մեր ապրած կյանքն արկած չէ՞:

ԻՆԳՐԻԴ — Իհարկե: Արկածը վաղանցուկ է, խտացված, մոլեգին, հոգնեցնող:

ԿԱՐՈԼ — Կողքից նայելիս՝ ամեն ինչ արկած է: Կան, որ կարճատև են, կան, որ երկար են տևում: Արկածներ կան՝ տաղտկալի են, ար­կածներ էլ կան, որ գրավիչ են, ամբողջ կյանքդ կարող են լցնել:

ԻՆԳՐԻԴ — Գուցե: Բայց կարևոր է, որ վեր­ջը լավ լինի: Չէ՞ որ պատասխանատու ենք: Վերջում աշխատում են կարճ կապել կամ թող­նում են անորոշ: Ինչպես դիրիժորը համերգի ավարտին: Գիտեք, երաժշտությունից առանձ­նապես բան չեմ հասկանում, բայց ուշադիր հետևում եմ, թե ինչպես են ավարտում սիմֆո­նիան կամ համերգը: Դիրիժորներ կան, ասես վազում են դեպի ավարտը: Կարծես ուզում են հոգիներն ազատեն: Իսկ ոմանք հաշվում են յուրաքանչյուր ակնթարթը, ասես բնավ չեն շտապում: Եվ դա անում են զուսպ, աննկատ: Դիրիժորներ էլ կան, որ շատ են շարժվում, աղ­մուկ անում, քրտնում, որ պաթոս են սիրում: Ես սոսկում եմ պաթոսից:

ԿԱՐՈԼ — Դուք երբեք լաց չե՞ք եղել:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, ես երբեք լաց չեմ եղել: Ես սրբում եմ արցունքներս:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ դա հաճա՞խ է պատահում:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, հաճախ:

ԿԱՐՈԼ — Դուք շատ ուժե՞ղ եք:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, պարզապես չափազանց անկիրք եմ: Ըստ երևույթին, դա տեսակի հարց է, կենսաբանական քմահաճույք:

ԿԱՐՈԼ — Երբեմն դա լավ է:

ԻՆԳՐԻԴ – Ի՞նչն է լավ:

ԿԱՐՈԼ — Լաց լինելը երբեմն լավ է: Թե­թևանում ես, ցավը միջիցդ դուրս է գալիս: Ես շատ եմ սիրում այդ վիճակը՝ արցունքներից հե­տո, ինչպես պարտեզն անձրևից հետո:

ԻՆԳՐԻԴ — Կարոլ, դուք ապ-շեց-նո՛ղ եք:

ԿԱՐՈԼ — Դուք էլ: Ես շատ եմ սիրում ձեզ լսել: Դուք ինձ շատ բան եք սովորեցնում:

ԻՆԳՐԻԴ — (կեղծ լրջությամբ): Այո, փորձառու կանանց միշտ պետք է լսել:

ԿԱՐՈԼ — Եվ հետո, մենակ մնալով, հիմարու­թյուններ անել:

ԻՆԳՐԻԴ — (ծիծաղում է): Ճիշտ այդպես: Ես շատ ուրախ եմ, որ հանդիպեցի ձեզ, Կարոլ:

ԿԱՐՈԼ — Ես էլ: Ես ուզում էի առավոտ շուտ մեկնել: Վերադառնալ հյուրանոց:

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչո՞ւ:

ԿԱՐՈԼ — Կարգին չհասկացա, թե ինչ կա­տարվեց: Մի քիչ վախենում էի: Շատ երջանիկ եմ, որ մնացի:

ԻՆԳՐԻԴ — Միշտ պիտի մի լավ բան սպա­սես եկող օրվանից, ինչպես հիմա, առավոտ կանուխ: Դրանք հատուկ պահեր են: Ես սիրում եմ այսպիսի առավոտները: Կուզեի՞ք ցնցուղ ըն­դունել:

ԿԱՐՈԼ — Որոշել էի հյուրանոցում…

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, մնացեք այստեղ: Եկեք ձեզ ցույց տամ, թե որտեղ է լոգանքի սրահը: Եկեք, Կարոլ: (Դուրս են գալիս:)

 

 

Տեսարան երրորդ

Մտնում է Իվանը: Ձեռքի լրագրերից մեկն ընկնում է, վերցնում է, նստում բազկաթոռին, կարդում է: Մտնում է Շառլը: Բազմոցի արմնկակալին տեսնում է փողկա­պը, որ Կարոլի ձեռքին էր, երբ խոսում էր իր հետ: Վերցնում է և կա­պում վզին:

ՇԱՌԼ- Ի՞նչ են գրում թերթերում:

ԻՎԱՆ — Ամեն ինչ և ոչինչ, ինչպես միշտ: Մի­ացյալ Նահանգների ապագա նախագահի դիմանկարը… Պորտուգալիայի նախագահության թեկնածուի մասին… Մի փիլիսոփայի մահը: Ամեն ինչի մասին՝ մի քիչ:

ՇԱՌԼ — Ես թերթ չեմ կարդում:

ԻՎԱՆ — Դա ինձ չի զարմացնում: (Թերթը ծալում է, նայում նրան:)

ՇԱՌԼ — Դուք իսկապե՞ս կարծում եք, որ թերթ կարդալն ապացույց է, թե մարդ իրենից զատ ուրիշ բանով էլ է հետաքրքրվում: Դա պարզա­պես նշանակում է, որ դուք կուզեիք ձեր կայսրությունն ընդարձակել: Ձեզ թվում է՝ տեղեկա­նալով տիրապետում եք: Ես գոնե գիտեմ, որ ոչինչ չգիտենք:

ԻՎԱՆ — Տրամադրություն չունեք այս առա­վոտ, Շառլ: Դա ձեզ նման չէ:

ՇԱՌԼ — Որովհետև քիչ առաջ Կարոլի հետ էի խոսում: Ի՜նչ տարօրինակ արարած է: Նա ստիպում է ենթարկվել իրեն, պատին է դեմ տալիս:

ԻՎԱՆ — Ճիշտ է: Բայց չե՞ք կարծում, որ դա մեզ անհրաժեշտ է: Երեկ երեկոյան, երբ ռեստորանում տեսա, այն համոզումն ունեցա, որ նա շատ հազվագյուտ և արժեքավոր անձնավորություն է:

ՇԱՌԼ — Դուք հազվագյուտ իրեր եք հավա­քում:

ԻՎԱՆ — Շառլ, դուք առարկաների մարդ եք: Ստեղծում եք դրանք, հորինում… Օգտվում եք դրանցից, որպեսզի ամեն մի կենդանի բան վե­րածեք առարկայի: Տղամարդկանց, կանանց, որոնց զգեստներ եք հագցնում, վերածում եք խամաճիկների: Դուք փաստորեն մի փոքրիկ, ծիծաղելի աստված եք: Աշխարհը շինում եք ըստ ձեր պատկերի, փայլուն թղթի վրա տպված ձեր պատկերի համաձայն: Եվ եթե որևէ մեկը չի համապատասխանում ձեր իդեալին, դուք վտանգված եք զգում:

ՇԱՌԼ — Մի չափազանցրեք: Այս առավոտ բոլորդ իմ հանդեպ մի տեսակ եք: Սկզբում Կա­րոլն էր, հիմա՝ դուք: Կարոլը նույնիսկ ինձ մա­կաբույծ անվանեց:

ԻՎԱՆ — Իսկապես, շատ չար է… և, ի վերջո, անարդար: Երբ տեսնում եմ շահույթ կորզելու ձեր հմտությունը և ձեզ շրջապատող արբան­յակներին եմ տեսնում, սառած ժպիտները դեմքներին տպած ձեր շքախմբի անդամնե­րին… Շառլ, միայն թե չմտածես, թե հետդ չու­նեմ: Պարզապես մեզ համար դժվար է նույն լեզվով խոսել, ահա ամբողջը:

ՇԱՌԼ — Դուք խելացի եք, Իվան: Ես այդ բախտը չունեմ:

ԻՎԱՆ — Դուք դեռ այն կարծիքին եք, թե խե­լոք լինելը բախտավորությո՞ւն է: Տեսեք, ինչ են տպել թերթում: Ամերիկան, հավանաբար, իր բախտը հանձնի պիստակի վաճառականին կամ երկրորդական ֆիլմերի դերասանին: Պորտուգալիան գուցե ընտրի մի պարծենկոտի: Բո­լորը հավատում են, որ նա կոչված է պետության ղեկավար լինել: Եվ գուցե այդ միամիտ հավատի շնորհիվ է, որ նրանք ոչ միայն կհաս­նեն հաղթանակի, այլև, բարեպատեհ առիթի դեպքում, գուցե կարողանան իրենց պարտա­կանությունների բարձրության վրա լինել: Այդ թեկնածուների առավելությունն այն է, որ ի դեմս նրանց մյուսները տեսնում են ամենա­խենթ երազների իրագործումը: Բեյսբոլ են խա­ղում, պիստակ ծախում և, ճարպկությամբ ու արմունկները բանեցնելով, ղեկավարում աշ­խարհի ամենահզոր ազգը: Տաքգլուխ են, պետք եղած դեպքում կարողանում են հարձակ­վել և իրենց թվում է, թե ծնվել են երկրով մեկ հրամաններ արձակելու համար: Իսկ այդ ըն­թացքում մի փիլիսոփա է վախճանվում Շվարցվալդում: Թերթերն ընդամենը քսանչորս ժամ են հիշում նրան: Լրագրողները գլուխներն են քորում, որպեսզի չափից ավելի տխմարություն դուրս չտան նրա մահվան առթիվ: Սահմանա­փակվում են նրա մտքերի մասին մի քանի տա­փակություն ասելով: Բայց լրջորեն մեկնաբա­նում են նրա քաղաքական մի սխալը, որ թույլ է տվել քառասուն տարի առաջ: Չէ, Շառլ, խելք ունենալն անեծք է:

ՇԱՌԼ — Այնուհանդերձ, դուք ձեր ամբողջ կյանքն եք նվիրել դրան: Ձեր ժամանակը նվի­րում եք մտածող գործիքներ ստեղծելուն:

ԻՎԱՆ — Իսկապես, ես մտածող գործիքներ եմ ստեղծում, ինչպես դուք ասացիք: Ես իմ միտքն եմ փոխանցում: Դա մի հինավուրց պատրանք է՝ միտքը տարագրել, տեղավորել մեքենայացված տուփի մեջ: Գլխից դուրս բերել և զետեղել մետաղյա տուփի մեջ: Պետք է, որ նա մեզ խանգարի, երբ ամեն կերպ ուզում ենք ազատվել նրանից: Եվ սակայն…

ՇԱՌԼ — Սակայն ի՞նչ:

ԻՎԱՆ — Երբեք դա չի ստացվի: Կարողանում են ազատվել միայն մտքի պարզունակ, կրկնվող, երկրորդական տարրերից: Երբ մտածում ես, որ անգամ իմ և ձեր միջև, այստեղ, հաղոր­դակցվելու այս հրաշալի պայմաններում (խան­գարող աղմուկ չկա, երկուսս էլ բավական ժա­մանակ ունենք, արձակուրդի մեջ ենք, հոյա­կապ տրամադրության մեջ) բազմաթիվ բաներ կան, որ չենք կարողանում իրար ասել, որոնք սակայն մեծ ցանկություն ունենք ասելու… Եվ, սակայն, եթե նույնիսկ ասեինք, միևնույն է, կարգին չպիտի հասկանայինք: Այսօրվա թեր­թում մի հուզիչ բան կա Շվարցվալդի փիլիսո­փայի վերաբերյալ: Այցելուներից մեկին մի ան­գամ ասել է, որ իր բոլոր երկերի բանալին հան­դիսացող բառը ոչ մի անգամ ճիշտ չի թարգ­մանվել ֆրանսերեն: Այդ բառը, ասում է նա, թարգմանվել է որպես «անձուկ»: Մինչդեռ նա այդ բառով ուզում էր արտահայտած լինել զրկանքին մոտեցող մի զգացում: Ըստ որում, ոչ թե դժբախտացնող զրկանք, այլ հրաժարումից ծնվող անխռով մի վիճակ, որը համեմատում է ձեն բուդդիզմի հետ: Մինչդեռ մի բուռ բարձրա­կարգ մտածողներ տասնյակ տարիներ շարու­նակ գլուխ են ջարդել, որպեսզի վերծանեն և ֆրանսերենով արտահայտեն այն, ինչ ցանկա­ցել է ասել այդ փիլիսոփան: Չե՞ք կարծում, որ սա հուսահատեցնող երևույթ է:

ՇԱՌԼ — Երբեք այդպիսի հարց չեմ տվել ինքս ինձ: Ի տարբերություն ձեզ, ես ուրիշ լեզու եմ կիրառում:

ԻՎԱՆ — Պիտի որ այդպես լինի:

ՇԱՌԼ — Ես ձեռքերով եմ մտածում, աչքերով:

ԻՎԱՆ — Նաև ձեր մարմնով: Դուք հրաշալի եք պարում: Վարձու պարընկեր չե՞ք եղել:

ՇԱՌԼ — Ժամանակին մի կնոջ էի ուղեկ­ցում պարահանդեսների, ընդունելությունների, բարձրաշխարհիկ երեկոների: Նա ինձ մարդա­մեջ էր հանում, և դա հաճելի էր ինձ:

ԻՎԱՆ — Ու դուք պարո՞ւմ էիք նրա հետ:

ՇԱՌԼ- Այո, բավական շատ:

ԻՎԱՆ — Դուք խոսո՞ւմ էիք նրա հետ:

ՇԱՌԼ — Շատ քիչ: Երբեք չկարողացա պոր­տուգալերեն սովորել:

ԻՎԱՆ — Բայց իրար հետ լեզու գտնո՞ւմ էիք:

ՇԱՌԼ- Հրաշալի կերպով:

ԻՎԱՆ – Հաճա՞խ եք հիշում նրան:

ՇԱՌԼ — Շատ հաճախ: Ամեն ինչով պարտա­կան եմ այդ կնոջը:

ԻՎԱՆ — Նա ո՞ղջ է:

ՇԱՌԼ — Քաղցկեղից մահացավ: Ինձ մի գու­մար կտակեց, որի շնորհիվ կարողացա գործ սկսել:

ԻՎԱՆ — Դուք այնպիսի տպավորություն ու­նեի՞ք, թե ծանոթ էիք նրան:

ՇԱՌԼ — Այո, ունեի: Չնայած չգիտեի նույնիսկ նրա ծննդյան թվականը, ոչ էլ նրա կյանքի մանրամասները: Գիտեմ միայն, որ մինչև կյան­քի վերջը մաշկը գունատ էր ու ողորկ: Նա մի մարմին ուներ, որ չափազանց զգայուն էր, ան­միջապես անդրադարձող… Հասկանում եք, թե ինչ եմ ուզում ասել:

ԻՎԱՆ — Ուրեմն, այդ սիրուհու շնորհիվ դուք գործի տեր դարձաք:

ՇԱՌԼ — Ուզում եք ասել՝ իբրև թե գործի տեր: Ճիշտ է, իմ անունն ամեն տեղ հնչում է, սակայն որպես մի խենթի: Բայց ես ոչինչ չեմ որոշում: Ինձ թվում է, թե որոշում եմ: Ես որոշում եմ տիրապետող գույնը, գլխավոր գիծը: Բայց ոչ մի բանի տերը չեմ, ես ոչինչ չեմ ղեկավարում, քանզի նրանք, ովքեր վարում են այս գործը, ովքեր իմ անունն են կրում, թքած են ունեցել իմ հորինածի վրա այն պահից, երբ դա շահույթ բերեց: Իմ հաստատությունը, իմ ազգանունը, իմ անունը, իմ ձեռագիրը կատարելապես անա­նուն են: Ես ինձ լավ եմ զգում այդ իրավիճա­կում: Ես զբաղված եմ իմ ժառանգորդին պատ­րաստելով, իմ մյուս ես-ը ձևելով: Շուտով կա­րող եմ այլևս ոչինչ չանել և մեկ ուրիշն իմ տեղը կգրավի՝ իմ անվան տակ: Ազգանուններն այ­սօր լոկ մակնիշների կերպավորումն են: Ոչ, ես գործի տեր չեմ, ես ընդամենը ալիբի եմ:

ԻՎԱՆ — Իրավացի եք: Մենք բոլորս ալիբի ենք: Ես առավել ևս գործի տեր չեմ, քանզի պատասխանում եմ կոմիտեներից, խորհուրդներից, գլխավոր մարմիններից եկած հրահանգներին: Հրահանգներ, որ գալիս են ամեն տեղից և ոչ մի տեղից: Գոյություն ունի միայն ուժերի հարաբերություն: Ես մտածում եմ, որ նույնիսկ հիմա, իմ ու ձեր միջև տեղի ունեցողը ոչ այլ ինչ է, քան գաղտնի մենամարտ, ուժերը չափելու մի փորձ: Գուցե մեր թաքուն մղումնե­րը ոչ այլ ինչ են, քան շուրջբոլորն ամեն ինչ տրորելու և ի վերջո պարապության մեջ, անա­պատում, սառցադաշտի վրա մեն-մենակ հայտնվելու ցանկություն: Չգիտե՞ք, Կարոլը և Ինգրիդը որտեղ են:

ՇԱՌԼ — Նրանք լոգանք են ընդունում: Այս­տեղ մտնելիս լսեցի, թե ինչպես են իրար վրա ջուր լցնում լոգարանում:

ԻՎԱՆ — Գեղեցիկ տեսարան է:

ՇԱՌԼ — Այո, հավանաբար: Նրանք արդեն վերջացրած պիտի լինեն: Ես կուզեի Կարոլի հետ դուրս գալ զբոսանքի:

ԻՎԱՆ — Ես այդպես էլ հասկացա: Վերցրեք նրան: Դուք ժամանակ չեք կորցնում: Դուրս գալուց գարաժով կանցնեք: Երբ գնում էի թեր­թեր գնելու, ձյունն այնտեղ մաքրեցի: Երևի նո­րից հանդիպենք: Այս գյուղը շատ փոքր է: Կա­րող է այնպես ստացվել, որ այս օրերին ընկ­նենք, ջարդվենք, հետո հայտնվենք հիվանդա­նոցի մահճակալին՝ ոտքերս գիպսի մեջ, ան­շարժ պառկած: Նման պարագայում շատ կու­զեի, որ հիվանդասենյակի հարևանս դուք լինե­իք: Երբ զրույցից բացի ուրիշ հաճույք չի մնում, կարողանում եմ տիրապետել իրավիճակին:

ՇԱՌԼ — Ես համոզված չեմ: Մենք կրկնակներ ենք: Հակառակ ծայրերից, բայց և այնպես կրկնակ ենք:

ԻՎԱՆ — Ճիշտ է: Մենք կարծես թարս ու շի­տակ տպված դրոշմանիշ լինենք: Ֆիլատե­լիստները հոգի կտան նման դրոշմանիշի հա­մար: Ցը՛, Շառլ, հուսամ, դեռ կտեսնվենք:

ՇԱՌԼ — Ցտեսություն, Իվան: (Դուրս է գնում:)

 

Տեսարան չորրորդ

Իվանն ակնոց է դնում և խորա­սուզվում ընթերցանության մեջ: Քիչ հետո թերթը դնում է մի կողմ, ծխամորճը հանում, վառում, նորից կարդում է: Մտնում է Ինգրիդը: Նա լոգարանից է դուրս եկել: Առանց դիմահարդարանքի է, մազերը սանրված չեն:

ԻՆԳՐԻԴ – Այստե՞ղ ես:

ԻՎԱՆ — Այո, թերթերը բերեցի:

ԻՆԳՐԻԴ — Եղանակն ինչպե՞ս էր:

ԻՎԱՆ — Հոյակապ:

ԻՆԳՐԻԴ — Երեկվանից այդպիսի եղանակ էր սպասվում: Երեկ շատ մեղմ էր: Երեկոն ըն­տիր էր, չե՞ս կարծում:

ԻՎԱՆ — Այո, իսկապես:

ԻՆԳՐԻԴ – Գիշերը՝ նույնպես:

ԻՎԱՆ — Այո:

ԻՆԳՐԻԴ — Երկուսն էլ սքանչելի են:

ԻՎԱՆ — Ես չէի ասի սքանչելի, նրանք շատ ավելին են:

ԻՆԳՐԻԴ — Դու նկատի ունես Կարոլի՞ն:

ԻՎԱՆ — Ոչ, երկուսին: Կարոլն իրոք անսովոր անձնավորություն է:

ԻՆԳՐԻԴ — Մյուսների նման չէ՞:

ԻՎԱՆ — Կյանքի մարդ է, ջերմոցային բույս չէ: Առանձնահատուկ մի բան ունի:

ԻՆԳՐԻԴ – Կարո՞ղ ես ավելի ճշգրիտ ասել:

ԻՎԱՆ — (թերթն իջեցնում է): Ինչպե՞ս ասեմ, չգիտեմ… Մի թրթիռ կա նրա մեջ, մի աուրա ունի: Դժվարանում եմ ճիշտ բառը գտնել: Նա իրոք սովորական մարդ չէ:

ԻՆԳՐԻԴ — Մինչև քո գալը նրա հետ էի զրուցում:

ԻՎԱՆ — Դու նրան լոգարան հրավիրեցիր:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, նա նաև շատ գեղեցիկ է:

ԻՎԱՆ — Ինչ վերաբերում է Շառլին, նա շատ ավելի հետաքրքիր է, քան կարող էի կարծել:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես քեզ ասել էի այդ մասին: Նա իսկական վիրտուոզ է: Այնպիսի ճկուն մատներ ունի և շարունակ ոգեշնչված է:

ԻՎԱՆ — Զարմանալի ժպիտով ասացիր այդ մասին: Եթե շները ժպտալու լինեին, նրանք քեզ նման կժպտային: Խոնավ հայացք, կո­պերն իջեցրած, շրթունքները ետ քաշած: Եվ բազմաթիվ կնճիռներ՝ աչքերի անկյունում:

ԻՆԳՐԻԴ — Կնճիռների կրեմ դեռ չեմ քսել:

ԻՎԱՆ — Պետք էլ չէ, որ քսես: Այսօր կուզեի, որ կրեմ չքսես, դիմահարդարանք չանես: Որ­պեսզի լինես այնպես, ինչպես կաս. առանց դի­մակի, առանց օժանդակ բաների:

ԻՆԳՐԻԴ — Դու էլ պաշտպանությունից հրաժարվիր: Թերթդ մի կողմ դիր, ծխամորճդ, ակնոցդ: Նայիր ինձ: Ամենահետաքրքիրն, ի վերջո, այն է, որ ես կկարողանայի ամբողջ կյանքս այսպես քեզ նայել և այն տպավորու­թյունը կունենայի, թե դա է իմ հացն ու ջուրը:

ԻՎԱՆ — Ես էլ: Ոչ մի վայրկյան չեմ ձանձրա­ցել քո կողքին: Դու հակաձանձրույթն ես: Դու հորդուն կյանքն ես, բերնեբերան լեցուն ժամա­նակը: Եվ այնքան առատ, որ երբեմն ինձ թվում է, թե կարող ես խեղդել ինձ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ճիշտ այդպես: Երբեմն պատա­հում է, որ ինչ-որ բան է կոկորդս բռնում: Երբ գիշերները ելնում եմ, դու գիտես, որ պիտի լքեմ սենյակը, թաքնվեմ լոգարանում, կծկվեմ ջեռուցման մարտկոցի կողքին, մտնեմ լվացարա­նի տակ, որովհետև ինձ թվում է, թե վարար գե­տի ջրերը տանում են ինձ, քշում, իջեցնում հա­տակը, սեղմում քարերի արանքում: Ես այս զգացումն ունեցել եմ առաջին իսկ օրվանից, առաջին իսկ ժամերից: Բավական էր՝ դուրս գայի մեքենայից կամ սենյակից, անմիջապես վազում էի պարտեզ կամ դաշտերը, որպեսզի լիաթոք թթվածին շնչեմ: Երբեմն իմ ուժերից վեր է քո կողքին ապրելը: Քիչ է մնում աղջնա­կի պես ուշաթափվեմ: Ես շփոթվում եմ, կորց­նում հավասարակշռությունս, քիչ է մնում շնչա­հեղձ լինեմ: Հիմար վիճակ է…

ԻՎԱՆ — Ես էլ հաճախ նույն զգացողությունն եմ ունենում: Նման դեպքերում բավական է գլուխդ քամուն տաս, լավ օդ շնչես, դուրս գաս վանդակից: Դու ամեն ինչ լցրել ես քեզնով, Ինգրիդ: Ինձ թվում է, թե արդեն կուլ ես տալիս ինձ: Մեր պարագան շատ հետաքրքրական է: Մենք իսկական ոզնիներ ենք: Դու գիտե՞ս ցրտում հայտնված ոզնիների պատմությունը: Քանի որ երկուսն էլ մրսում են, մոտենում են և իրար սեղմվում: Բայց քանի որ մո­ռացել էին, որ ասեղներ ունեն, ծակում են իրար և ստիպված տարածություն են պահպանում: Ու նորից սկսում են մրսել:

ԻՆԳՐԻԴ — Գեղեցիկ պատկեր է… Որևէ ծրագիր ունե՞ս այսօրվա համար:

ԻՎԱՆ — Թերթս կարդալ մինչև վերջին էջը: Ապերիտիվ խմել:

ԻՆԳՐԻԴ — Ո՞ւմ հետ:

ԻՎԱՆ — Այս երեկո կտեսնես: Կեսօրից հետո պիտի գնամ զբոսնեմ: Երբեք չեմ եղել սառցադաշտի կողմերը:

ԻՆԳՐԻԴ — Այնտեղ շատ վտանգավոր է:

ԻՎԱՆ — Գիտեմ: Իսկ դո՞ւ: Ժամանակդ ինչ­պե՞ս ես ծախսելու:

ԻՆԳՐԻԴ — Ժամադրություն ունեմ:

ԻՎԱՆ — Ո՞ւմ հետ:

ԻՆԳՐԻԴ — Կտեսնես այս երեկո:

ԻՎԱՆ — Անհեթեթ վիճակ է: Ասա տեսնեմ՝ ո՞վ է:

ԻՆԳՐԻԴ — Դու գիտես, որ այդ մասին ոչինչ չգիտեմ: Դու լավ գիտես, որ առավոտյան չեմ կարող այդքան մանրամասների մեջ մտնել:

ԻՎԱՆ — Կուզեի իմանալ՝ գյուղում ինչ են մտածում մեր մասին:

ԻՆԳՐԻԴ — Պիտի ասեն՝ կյանքից ետ մնա­ցած մարդ ես:

ԻՎԱՆ — Պարզապես ինքս ինձ հարց եմ տա­լիս, ահա ամբողջը:

ԻՆԳՐԻԴ — Այդ կապակցությամբ կարող եմ հետևյալն ասել. նրանք հավանաբար ասում են, թե մենք ինչ-որ տեղերից եկած արտառոց արա­րածներ ենք, ուրիշ մոլորակից եկած միջնորդ­ներ կամ վայրենիներ, ի՞նչ իմանամ:

ԻՎԱՆ — Նրանց տեղը լինեի, ուրիշ համեմա­տություններ կփնտրեի: Լեռնային այս փոքրիկ գյուղում նրանք պետք է որ ավելի բորբոքուն երևակայություն ունենան: Նրանց պատկերացմամբ մենք արյան ծարավ գիշերային գազան­ներ ենք, վամպիրներ: Այո, Դրակուլայի կամ կոմսուհի Բատորիի հետ պիտի համեմատեն:

ԻՆԳՐԻԴ — Խեղճ վամպիրները պիտի սո­վամահ լինեն:

ԻՎԱՆ – Ինչո՞ւ:

ԻՆԳՐԻԴ — Գոնե մի կույս աղջիկ ցույց տուր այս կողմերում, ու ես քեզ մի մեծ գավաթ արյուն կտամ: Գրկիր ինձ:

ԻՎԱՆ — Դու վախենալու բան չունես:

ԻՆԳՐԻԴ — Երկուսս էլ վախենալու բան չու­նենք: Մենք իրար չեզոքացնում ենք: (Համբուր­վում են:)

ԻՎԱՆ — Հաջողություն քեզ, սիրելիս:

ԻՆԳՐԻԴ — Հաջողություն քեզ, իմ սեր:

 

 

ԵՐԿՐՈՐԴ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

(Տասնինը տարի հետո…)

 

Տեսարան առաջին

Սպասասրահ: Կարոլը և Շառլը թերթ են կարդում, դեմքերը չի երևում:

ԿԱՐՈԼ — Դուք հաճա՞խ եք գալիս այստեղ:

ՇԱՌԼ — Այն օրվանից, ինչ այլևս չեմ ապրում ծնողներիս մոտ:

ԿԱՐՈԼ — Առանց կատակի… Ինձ պարզա­պես հետաքրքրում է:

ՇԱՌԼ – Ինչո՞ւ, Տեր Աստված: Ի՞նչ առնչություն ունի ձեզ հետ:

ԿԱՐՈԼ — Դուք կուզեիք այդ գաղտնիքը ձեզ պահել, չէ՞: Ձեր գաղտնիքների փոքրիկ կծիկը: Դուք այն պահում եք այստեղ, դռան ետևում ու գնում:

ՇԱՌԼ — Ես ձեզ արգելո՛ւմ եմ…

ԿԱՐՈԼ — Ահա, անմիջապես զորավոր միջոց­ների եք դիմում: Հանեք ձեր ատրճանակը, եթե ուզում եք, և սառնասրտորեն սպանեք ինձ: Սպանեք նրան, ով չափից ավելին է պահան­ջում: Միշտ չափից ավելին են պահանջում… բոլորից: Եթե անկեղծ ասեմ, ինձ չի հետաքրքրում:

ՇԱՌԼ — Լսեք, ինձ թվում է՝ ինչ-որ բան շփո­թում եք: Ձեր ասածն այստեղ չէ, այլ կողքը:

ԿԱՐՈԼ — Հենց դա էի ասում: Օրինակ՝ խոս­տովանությունները: Հատուկ տներ կան դրանց համար: Ինչպես և՝ հանգստանալու կամ խան­դավառվելու համար, կամ մահվան համար, կամ կյանքի համար:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ եք ուզում ասել:

ԿԱՐՈԼ — Ուզում եմ ասել, թե այսօր մեռնում են որոշակի, կանխատեսված վայրերում: Դուք լավ գիտեք՝ ծերերդ, որ հանկարծակի ընկնում եք ուղղակի ձեր պարտեզի խորքում, վարդի թփերը խնամելիս: Ովքեր քիչ օգնության կա­րիք են զգում՝ տեղավորում են վանդակի մեջ: Նրանք նայում են ալյումինե պատուհանների գոգին դրված արհեստական ծաղիկներին: Նրանք թոշնում են: Ինչ-որ բան պիտի թոշնի: Պատուհանի շրջանակը չժանգոտող մետաղից է: Ծաղիկը և ծաղկամանը նույն նյութից են պատրաստված: Եվ փոքրիկ ծերերը մնում են իրենց գերեզմանների նման ծաղիկներով զար­դարված պատուհանների ետևում: Գերեզմանների վրա էլ ծաղիկներն ավելի ու ավելի ար­հեստական են դառնում, այդպես կարողանում են խուսափել հաճախակի այցելությունների անհրաժեշտությունից:

ՇԱՌԼ — Լսեք, ես տրամադրություն չունեմ: Սովորաբար, այստեղ մենակ եմ լինում: Եվ եր­բեք չեմ սպասում:

ԿԱՐՈԼ — Ներս մտնելիս ձեզ չասացի՞ն: Նա լռվել է մեքենաների խցանումի մեջ: Իր մեքե­նայի միջից է զանգել:

ՇԱՌԼ — Ինձ ասացին, որ հարկ կլինի սպա­սել, ահա այդքանը: Ինձ հարցրին՝ արդյոք դա ինձ չի՞ անհանգստացնի: Ես դեմ չեմ սպասե­լուն, բայց հանգիստ, առանց շտապելու: Հանգստությունը թանկարժեք բան է:

ԿԱՐՈԼ — Դուք նախընտրում եք, որ ես լռե՞մ:

ՇԱՌԼ — Ես այդպես չասացի:

ԿԱՐՈԼ — Իհարկե, ինչո՞ւ պիտի ասեիք: Դուք ստիպված կլինեիք հստակորեն հայտնել ձեր ցանկությունը: Շատ բան եմ ձեզնից պահան­ջում: Պետք է գլխի ընկնել, այդպես չէ՞: Պետք է կանխազգալ, նախատեսել: Բերանս փակեմ, որովհետև ձեր ալիքները պիտի ինձ հասած լի­նեին: Պետք է գնամ, որովհետև գտնում եք, որ չափն անցա: Մի գնդակ արձակեմ գլխիս, որովհետև գտնում եք, թե լավ կլիներ, որ ռադս քաշեմ: Ճի՞շտ հասկացա:

ՇԱՌԼ — Լսեք, ինձ թվում է՝ ավելի լավ կլի­ներ, որ…

ԿԱՐՈԼ — Որ գնայի՞: Ուրիշ էլ ի՞նչ կուզեիք: Ես ձեզնից առաջ եմ եկել այստեղ:

ՇԱՌԼ — Ես այդպիսի բան չասացի:

ԿԱՐՈԼ — Դուք այդպիսի բան երբեք չեք ասել: Դա ձեզ վախեցնում է: Սակայն պետք է նրա հետ խոսել այդ մասին, եթե մինչև այժմ չի ասվել: Նա այդ գործից գլուխ հանում է: Եթե, իհարկե, դուք այնտեղ չլինեք, որպեսզի հար­ցազրույց տաք ձեր «ես»-ի մասին: Դա ամենահավանականն է: Ի դեպ, ասելու շատ բան կլինի: Ձեր «ես»-ը շարունակ ուռչում, ընդար­ձակվում է: Իմիջիայլոց, ինձ վրա ամենուր ձեր անունն է: Կուզե՞ք տեսնել: Ձեր անունը դաջված է վրաս: Տեսեք, շապիկիս վրա ձեր մակնիշն է, փեշիս վրա՝ նույնպես: Նույնիսկ վարտիքիս վրա, կուզե՞ք տեսնել:

ՇԱՌԼ — Ոչ, ոչ…

ԿԱՐՈԼ — Իսկ ինչո՞ւ՝ ոչ: Ես ձեր ճաշակով չե՞մ: Պիտի մտածած լինեի այդ մասին:

ՇԱՌԼ – Ինչո՞ւ, դուք միասեռականներին դե՞մ եք:

ԿԱՐՈԼ — Ոչ, ես ոչ մեկի ճաշակով չեմ:

ՇԱՌԼ — Դա ինձ կզարմացներ:

ԿԱՐՈԼ — Ձեր կարծիքով, ես ի՞նչ եմ անում այստեղ:

ՇԱՌԼ — Դուք որոշակի հմայք ունեք: Ես գտնում եմ, որ դուք շատ գրավիչ եք: Անկեղծ: Կա­րող եք ինձ հավատալ:

ԿԱՐՈԼ – Ինչո՞ւ: Դուք մասնագե՞տ եք, ի՛նչ է: Եվ ձեր ասածից ի՞նչ պիտի փոխվի: Ինձ տես­նում են, ինձ սիրահետում են, ինձ շինում են: Այդ երգը ես լավ գիտեմ: Արդեն քառորդ դար է, ինչ այսպես է: Ժամանակին հորս տարիքի պա­րոնայք էին, հետո ես հավասարակշռեցի՝ ընկերուհիներիս ամուսիններն էին, երբ նրանք դեռևս իմ ընկերուհիներն էին: Հիմա երիտասարդներն են, պատանիները: Աղջիկները՝ նույնպես:

ՇԱՌԼ – Իսկապե՞ս:

ԿԱՐՈԼ — Ինձ թվում է՝ իրար հասկացանք: Մենք կարող ենք փոխանակություն կատարել: Ես ձեզ կտամ իմ տղաներին, դուք ինձ կուղար­կեք ձեր աղջիկներին…

ՇԱՌԼ — Օ՜, ես… դա արդեն վաղուց վերջա­ցած է…

ԿԱՐՈԼ – Երբվանի՞ց:

ՇԱՌԼ — Պիտի իմ կյանքը պատմե՞մ:

ԿԱՐՈԼ — Ուզում եք ասել, թե դա մեծ չարի՞ք էր: Եվ վերջ տվեցի՞ք, այդպե՞ս է:

ՇԱՌԼ — Իսկ դո՞ւք:

ԿԱՐՈԼ — Ես լավ հոտառություն ունեմ, նրանց հեռվից եմ զգում: Քունքերից, այտերից: Երբ սկսում է փոս ընկնել: Դա առաջին նշանն է: Հայացքն այլևս առաջվանը չէ: Նման մի քա­նիսին փրկել եմ, եթե կարելի է այդպես ասել:

ՇԱՌԼ – Հա՜, որովհետև դուք դեղամիջո՞ց ու­նեք:

ԿԱՐՈԼ — Ինչ-որ առումով՝ այո:

ՇԱՌԼ — Ինձ կբացատրե՞ք:

ԿԱՐՈԼ — Ես ձեզ հետաքրքրո՞ւմ եմ: Ժամա­նակն է: Վախն է, որ ստիպում է իրար հետ խո­սել: Ելքը որտե՞ղ է: Վերելակն իսկապե՞ս լռվել է: Դուք կարո՞ղ եք սիրալիր լինել և ձեր ոտքը մի կողմ քաշել, խնդրում եմ ձեզ, պարզվում է, որ այն հայտնվել է ուղիղ իմի վրա:

ՇԱՌԼ — Ուզում եք բարեկրթության կանոննե­րին հետևել:

ԿԱՐՈԼ — Ժամանակ է պետք, որպեսզի դիմացինը զսպի իր բնազդները: Մեծ երջանկու­թյուն է ապրել ուրիշի համար:

ՇԱՌԼ – Գիտե՞ք, որ ինձ հիշեցնում եք ինչ-որ մեկին: Մի երիտասարդ աղջկա, լեռնային առանձնատանը… Դա պետք է որ շատ վաղուց եղած լիներ…

ԿԱՐՈԼ — Մի չարչարվեք: Ուղիղ տասնինը տարի առաջ էր: Առավոտյան մենք մի զրույց ունեցանք, որը մի քանի րոպե տևեց: Երբ ներս մտաք, միանգամից հիշեցի: Դուք չեք փոխվել:

ՇԱՌԼ – Դուք՝ առավել ևս:

ԿԱՐՈԼ — Կատակո՞ւմ եք:

ՇԱՌԼ — Ուզում եմ ասել՝ բարոյապես չեք փոխվել:

ԿԱՐՈԼ — Շնորհակալ եմ:

ՇԱՌԼ — Ինչ վերաբերում է մնացյալին, ես չեմ պատրաստվում ևս մեկ անգամ ծաղիկներ նե­տել ձեր ոտքերի տակ:

ԿԱՐՈԼ — Ես շատ եմ սիրում այդ ծաղիկները: Դրանք ոչ բնական են, ոչ էլ երևակայական: Դրանք անշոշափելի են:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ եք անում այստեղ:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ դո՞ւք:

ՇԱՌԼ – Օ՜, ես… տասը տարի կլինի արդեն:

ԿԱՐՈԼ — Դա ոչ իմաստ է, ոչ էլ բացատրու­թյուն: Ես… արդեն երկու ամիս է:

ՇԱՌԼ — Ես ձեզ նախանձում եմ:

ԿԱՐՈԼ — Որ գալիս եմ այստե՞ղ: Դա իմ տասնվեցերորդն է: Մնացածներն ինձ լքել են: Կամ ինքս եմ լքել: Երևի նույնը չեմ մնացել:

ՇԱՌԼ — Բայց դուք լավ եք դիմանում:

ԿԱՐՈԼ — Գոնե այդքանն է մնացել հոգիս թեթևացնելու համար, հո դրանից էլ չեմ զրկվե­լու:

ՇԱՌԼ — Իսկ ես այլևս չեմ կարող ինձ թույլ տալ:

ԿԱՐՈԼ — Դուք նրան սիրո՞ւմ եք:

ՇԱՌԼ — Ո՞ւմ:

ԿԱՐՈԼ – Նրան՝ բարձրահասակ Ժակին: Այն մեկին, ով ձեռքից առիթը բաց չի թողնում, ով իր տրորված սիգարն է ծխում: Սֆինքսին:

ՇԱՌԼ — Հարցը դա չէ:

ԿԱՐՈԼ — Հենց առաջին պահից, երբ այստեղ մտա, հասկացա, որ նա ինձ նույնիսկ չնայեց:

ՇԱՌԼ — Դա պիտի որ հաճախ չպատահի:

ԿԱՐՈԼ — Նա լսում է, նա չի պատասխանում, չնայած կարծես քո դեմ ոչինչ չունի:

ՇԱՌԼ — Նա, փաստորեն, թքած ունի, եթե թույլ կտաք այդպես ասել:

ԿԱՐՈԼ — Հնարավոր է: Ես էլ թքած ունեմ: Շատ եմ սիրում երբեմն երկար լռել:

ՇԱՌԼ — Դա նկատելի է:

ԿԱՐՈԼ — Միայն նրա ծխելու ձայնն է լսվում: Իսկ ես լսում եմ սրտիս զարկերը: Այդպես նստում ենք՝ երկուսով: Մի օր ուզեցի նրա ձեռքը բռնել, ինչպես պապիս ձեռքն էի բռնում, երբ փոքր էի: Իսկ դո՞ւք, ձեզ վրա ի՞նչ տպավորու­թյուն է թողնում:

ՇԱՌԼ — Ես երբեք հայր չեմ ունեցել, ուստի չեմ կարող ասել:

ԿԱՐՈԼ — Բայց որդի ունե՞ք:

ՇԱՌԼ — Որդեգրել եմ… Ընկերս… Իր համա­ձայնությունը տվեց: Մեռած է:

ԿԱՐՈԼ – Հիվանդությունի՞ց:

ՇԱՌԼ — Հենց սկզբից: Այդպես էլ չիմացանք՝ ինչ էր: Այդ մասին չենք խոսել:

ԿԱՐՈԼ — Հա, ի՞նչ էի ասում: Ես երեք երեխա ունեմ: Լավագույն բանը, որ կարողացել եմ անել: Երկուսն իրենց հայրերի հետ են, այո, այո, հոգնակի: Ինձ զրկեցին պահելու իրավուն­քից: Երկուսից մեծը մեկ ամիս առաջ եկավ ինձ տեսնելու: Գեղեցիկ է: Շատ գեղեցիկ: Ես պար­զապես պապանձնվել էի: Դա առավելություն է՝ չտեսնել, թե ինչպես են մեծանում:

ՇԱՌԼ — Իսկ երրո՞րդը:

ԿԱՐՈԼ — Երրորդը… Ինձ հետ է մնում: Տաս­ներեք տարեկան է: Ասում է, թե պաշտում է ինձ:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ եք անում այստեղ:

ԿԱՐՈԼ — Պայքարում եմ լռության դեմ, ար­դեն ասացի:

ՇԱՌԼ — Ես մի բան եմ ուզում ձեզ խնդրել:

ԿԱՐՈԼ – Ի՞նչ:

ՇԱՌԼ — Որ միասին լռենք: Կուզեի՞ք փորձել: Խնդրում եմ, ինձ շատ դուր եկավ ձեր ասածը, բայց լռենք մի պահ:

ԿԱՐՈԼ — Լռության մեկ րոպե, ինչպես մահ­վան համար:

ՇԱՌԼ — Ոչ: Կյանքի համար: (Լռում են: Հնա­րավորին չափ երկար:) Գիտե՞ք, ես մի առա­ջարկ ունեմ:

ԿԱՐՈԼ — Պաշտում եմ առաջարկները: Հատ­կապես անպարկեշտ:

ՇԱՌԼ — Գուցե վեր կենանք:

ԿԱՐՈԼ – Միասի՞ն:

ՇԱՌԼ — Այո: Ըստ երևույթին, նա այլևս չի գա: Հավերժ չենք մնալու այստեղ: Դրսում լավ եղանակ է:

ԿԱՐՈԼ — Համաձայն եմ, սակայն մի պայմա­նով:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ:

ԿԱՐՈԼ – Որ ձեռքս բռնեք:

 

 

Տեսարան երկրորդ

Ինգրիդի աշխատասենյակում, նրա տան առաջին հարկում:

ԿԱՐՈԼ – Օ՜, գիտե՞ք, ես ու քաղաքականությունը…

ԻՆԳՐԻԴ — Նույնը ես եմ ասում վաղուց ի վեր: Ինչպե՞ս այդ կարծիքին չլինես: Ոչ մի գրա­վիչ բան չունի, եթե դրսից նայես:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ ներսի՞ց, ինչ է, ավելի լա՞վ է: Դա ինձ կզարմացներ: Նկատի ունեցեք, ես դրանից ոչինչ չեմ հասկանում: Երբեք թերթե­րում այդ էջերը չեմ կարդում: Բայց հեռուստա­ցույց նայելիս չես կարող դրանից խուսափել… Ինձ թվում է…

ԻՆԳՐԻԴ — Պիտի ասեմ, որ ինձ մոտ էլ նույնն է: Կրթության հարց է:

ԿԱՐՈԼ — Իմ պարագան տարբեր է: Եթե ես կրթություն ստացած լինեի, կկարողանայի ասել: Սակայն, ինչպես տեսնում եք, առանց դրա էլ հնարավոր է:

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչպե՞ս կարողացաք դիմանալ:

ԿԱՐՈԼ – Կարծում եք՝ դա միակ փրկությո՞ւնն է:

ԻՆԳՐԻԴ – Ոչ, այսինքն՝ այո: Դա արդյո՞ք նրա համար չէ, որ ինչ-որ բանի հակադրվես, ինչ-որ բան լինի, որի դեմ պայքարես:

ԿԱՐՈԼ — Սակայն քաղաքականության մա­սին նույնը չեք ասում:

ԻՆԳՐԻԴ — Երկար ժամանակ, այո, չէի ասում: Իմ շրջապատում քաղաքականություն չէին սիրում: Հանդիպում էինք մարդկանց, ով­քեր զբաղվում էին դրանով: Նրանք հաճախ էին գալիս մեր տուն: Հորս ծանոթներն էին, մի քանիսն էլ՝ դասընկերները: Հայրս վերևից էր նայում նրանց: Հաճախ ինձ ասում էր. «Դուք՝ աղջիկներդ, բախտավոր եք: Քաղաքականու­թյունը ձեր կողքով է անցնում»:

ԿԱՐՈԼ — Համոզված չեմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ինքներդ եք տեսնում, որ քաղա­քականությունը ձեզ առնչվում է:

ԿԱՐՈԼ — Այո, թեթևակի: Սակայն դրան չեմ խառնվում… Ինչպես դուք:

ԻՆԳՐԻԴ — Դա անսպասելի գլխիս ընկավ, մոտ վաթսուն տարեկան էի, լավ չէի հասկա­նում, թե ինչին եմ ծառայում: Եկան, ինձ գտան:

ԿԱՐՈԼ – Ինչպե՞ս եղավ, որ ձեզ հիշեցին:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես պայքարում էի, որպեսզի մեր տան դիմացը ոչ մի ծառ չկտրեն:

ԿԱՐՈԼ — Որպեսզի ձեր բնանկարը չաղավա­ղե՞ն: Դա ձեր բնակարանի գինը կգցե՞ր:

ԻՆԳՐԻԴ — Իհարկե, ես ապրում էի անտա­ռի դիմաց: Մենք այդ տեղը ընտրեցինք տեսա­րանի համար:

ԿԱՐՈԼ — Ես ձեզ հասկանում եմ, չէր կարելի դա փչացնել: Հավանաբար բնակելի շենքեր էին ուզում կառուցել: Հը՜մ:

ԻՆԳՐԻԴ — (ծիծաղում է): Ոչ, նախատես­ված էր շքեղ առանձնատներ կառուցել, և մենք կտեսնեինք մեր բոլոր ընկերների դեսանտը: Սարսափելի է:

ԿԱՐՈԼ — Դուք դա անվանում եք քաղաքա­կանությո՞ւն. մոլեգնորեն պաշտպանել սեփա­կան տարածքը, մերժել համագոյակցությունը ձեզ նմանների հետ:

ԻՆԳՐԻԴ — Դա քաղաքականություն չէր: Ի դեպ, ժամանակին քաղաքականությամբ զբաղվելու ցանկություն բնավ չունեի, այդ մա­սին ձեզ արդեն ասացի:

ԿԱՐՈԼ — Այդ դեպքում ես կապ չեմ տեսնում:

ԻՆԳՐԻԴ — Մյուսները տեսան: Նրանք գտան, որ այդ գործը լավ տարա, որ համոզում էի, ապացուցում, որ հաջողությամբ պայքարեցի:

ԿԱՐՈԼ — Եվ հետո՝ կին էր հարկավոր…

ԻՆԳՐԻԴ — Կանայք միշտ պետք են, այդ­պես չե՞ք կարծում:

ԿԱՐՈԼ — Այո, անկասկած:

ԻՆԳՐԻԴ — Նրանք չէ, որ պիտի զբաղվեն մեր գործերով:

ԿԱՐՈԼ — Չէի սպասում, թե այդպես կխոսեք:

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչո՞ւ:

ԿԱՐՈԼ — Ես հիշում եմ մեր հանդիպումը տասնինը տարի առաջ: Դուք ինձ թվացիք այն­քան հավասարակշռված, այնքան հանգիստ:

ԻՆԳՐԻԴ — Սխալվում եք: Ի դեպ, դրանից հետո ես պոռթկացի, պայթեցի:

ԿԱՐՈԼ — Պայթեցի՞ք, իսկապե՞ս:

ԻՆԳՐԻԴ — Խորտակվեցի, իջա մինչև հա­տակը, կարծում էի՝ այդ վիճակից այլևս դուրս չեմ գա:

ԿԱՐՈԼ – Երկա՞ր տևեց:

ԻՆԳՐԻԴ — Ամիսներ, այսինքն՝ ի՞նչ եմ ասում, տարի ու կես: Սոսկալի վիճակում էի, մնացել էի առանց Իվանի:

ԿԱՐՈԼ – Տեսնո՞ւմ եք, որ նրանք զբաղվում են մեզնով:

ԻՆԳՐԻԴ — Անհատապես, որոշ դեպքերում՝ այո: Կարծում եմ՝ բախտ ունեցա:

ԿԱՐՈԼ — Եվ, այնուամենայնիվ, ես զարմա­նում եմ: Դուք ամեն ինչ ունեիք, այդ թվում և՝ տղամարդ, իսկական տղամարդ: Ու դա չփրկեց:

ԻՆԳՐԻԴ — Դժվար է բացատրել: Դա այն­պիսի զգացում էր, ասես պարապի մեջ ես, դատարկության, ոչ մի բանի պետք չես, այլևս սպասելիք չունես, հուսալու ոչինչ չունես: Ձեզ հետ չի՞ պատահել:

ԿԱՐՈԼ — Այդ աստիճան՝ ոչ: Չեմ կարծում: Ես բազմաթիվ հոգեբույժների մոտ եղա, ճիշտ է, բայց ավելի շատ կանխելու համար… Եղել է՝ մտածել եմ ինքնասպան լինել, այդքանը միայն:

ԻՆԳՐԻԴ — Կարծում եմ՝ ձեր դեպքում ես գործողության կանցնեի: Հոգեբույժները գժերի պահապաններ են:

ԿԱՐՈԼ – Չե՞ք գնացել գոնե մեկի մոտ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ժակն ընկերս է: Ես նրա հետ եմ շատ խոսել:

ԿԱՐՈԼ — Իր տա՞նը:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, երբեք, ոչ մի դեպքում: Նա գալիս էր ինձ մոտ: Ես նրան հրավիրում էի, որովհետև Շառլը նրա մասին պատմել էր:

ԿԱՐՈԼ — Դուք շարունակո՞ւմ էիք Շառլին տեսնել:

ԻՆԳՐԻԴ — Մի քանի տարի առաջ նորից հանդիպեցինք: Նա եկել էր Իվանին տեսնելու: Գործով: Նրանք շատ էին մտերմացել:

ԿԱՐՈԼ — Տարօրինակ է…

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչո՞ւ:

ԿԱՐՈԼ — Տարօրինակ են այդ կապերը, որ ամրանում են: Կապեր էլ կան, որ չեն խորա­նում: Առանց այդ պատահական հանդիպման նրան նորից չէի տեսնի:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ էլ ես:

ԿԱՐՈԼ — Ոչ էլ դուք:

ԻՆԳՐԻԴ — Շառլն անմիջապես ինձ զան­գեց: Նա երջանիկ էր: Ես ձեր հեռախոսը հարց­րի: Ես ձեզ նման մարդու կարիքն ունեի իմ նախընտրական քարոզարշավի համար:

ԿԱՐՈԼ — Բայց այդ ոլորտում երբեք ոչինչ չեմ արել, ես ձեզ արդեն ասել եմ, քաղաքականությունն ու ես տարբեր բաներ ենք:

ԻՆԳՐԻԴ — Բայց դուք աշխատում էիք նման մի ասպարեզում, ձեզ տեսել եմ հեռուստացույ­ցով:

ԿԱՐՈԼ — Ես ներկայացնում էի հեռախոսա­յին մի խաղ, դա առանձնապես բարդ չէր: Այն­տեղի պատասխանատուներից մեկն ինձ հա­մար գժվում էր: Ես սոսկում էի դրանից: Պատ­կերացրեք՝ այդ խաղի մեջ մենք չէինք խաբում: Մարդիկ իսկապես զանգում էին, բայց երբ զանգող չէր լինում, ապուշի պես մնում էի տնկված տեսախցիկի առջև: Այդպիսի պահե­րին քիչ էր մնում գետնի տակը մտնեի: Այնպես որ, երկար չտևեց, այդ գործը շուտով թողեցի:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես գտնում եմ, որ այդ հաղոր­դումը շատ հաջող էիք վարում: Պատկերացրեք, ձեզ չճանաչեցի: Եթե որպես Կարոլ ներկայա­նայիք, գուցե ճանաչեի:

ԿԱՐՈԼ — Գլխիս կեղծամ էր, աչքերիս՝ գու­նավոր ոսպնյակներ, անունս էլ՝ Անուկ: Նրանք էին ինձ այդպես կնքել:

ԻՆԳՐԻԴ — Երբ Շառլն ինձ բացատրեց ամեն ինչ, ես հասկացա, որ հազվագյուտ գանձ եմ գտել:

ԿԱՐՈԼ — Դուք այդպես էլ չբացատրեցիք, թե խնդիրն ինչ է:

ԻՆԳՐԻԴ — Դա մի հսկայական գործ է: Պատկերացնել անգամ չեք կարող:

ԿԱՐՈԼ — Դուք ինձ ոգևորում եք:

ԻՆԳՐԻԴ — Հազար ու մի անելիք կա: Գոր­ծը հսկայական է, բայց շատ հետաքրքիր: Եվ հետո, ամեն պատահածի հետ չես աշխատի, պետք է այնպիսի մեկը լինի, ում հետ նույն գա­ղափարներն ես կիսում:

ԿԱՐՈԼ- Եվ ի՞նչը ձեզ ստիպեց այդպես մտածել:

ԻՆԳՐԻԴ — Մի վաղանցուկ տպավորու­թյուն, իսկապես, վաղուց տեղի ունեցած մի զրույցի հիշատակ: Այդ պահն ասես մի պարգև լիներ:

ԿԱՐՈԼ — Գժվել կարելի է: Շառլն ինձ նույն բանն ասաց:

ԻՆԳՐԻԴ — Եվ Իվանն, իհարկե, կհամաձայնի:

ԿԱՐՈԼ — Բայց ոչինչ տեղի չունեցավ:

ԻՆԳՐԻԴ — Այո, արտաքուստ ոչինչ տեղի չունեցավ: Դուք մի պահ վեր կացաք, թեթևակի ճոճվում էիք, հարցրիք՝ ինչպես սենյակ գնաք: Ես ձեր ձեռքը բռնեցի:

ԿԱՐՈԼ — Այդ մեկը հիշում եմ՝ ձեր ձեռքն իմ ձեռքի մեջ:

ԻՆԳՐԻԴ — Դուք փռվեցիք ուղղակի վերմա­կի վրա և միանգամից քնեցիք: Մի քանի րոպե անց Շառլը փռվեց մյուս վերմակի վրա, ուրիշ մահճակալի, մեկ ուրիշ սենյակում: Շատ խմե­ցինք: Այդ օրերին ես ու Իվանը շատ էինք խմում: Հիմա այլևս՝ վերջ: Կարևորը հաջորդ օրն է՝ ճիշտ հետևություններ անելը: Հիշում եմ՝ ձեզ բաներ ասացի, որոնք ոչ մեկին չէի վստա­հի:

ԿԱՐՈԼ — Այո, ճիշտ է, հիշում եմ, որ քեֆներս լավ էր: Կարելի էր այդպես նստել և ամբողջ օրը զրուցել: Բայց ես մի քիչ քաշվում էի, ասես անկոչ հյուր լինեի:

ԻՆԳՐԻԴ — Մենք էինք ձեզ հրավիրել:

ԿԱՐՈԼ — Հաճախ եմ մտածել, թե ինչու:

ԻՆԳՐԻԴ — Մենք էլ: Պարզապես չէինք ու­զում մենակ մնալ:

ԿԱՐՈԼ – Ձանձրանո՞ւմ էիք:

ԻՆԳՐԻԴ – Ընդհակառակը՝ իրար զզվաց­րել էինք: Երեխաների պակասն էինք զգում, եթե նույնիսկ չէինք ուզում դա խոստովանել: Չէինք ուզում տանը մենակ քնել: Ես դա շատ ուշ հասկացա: Կարծում էինք՝ մեծ գայթակղիչ­ներ ենք, բայց ընդամենը մեր պստիկ, տնաբույս երջանկությունն էինք փայփայում: Մենք պարզապես մեծ գիշատիչների կատակերգու­թյունն էինք խաղում:

ԿԱՐՈԼ — Ես կարծում էի՝ դուք և Շառլը…

ԻՆԳՐԻԴ – Շա՞ռլը: Մի անգամ ինձ այսպի­սի զվարճալի բան ասաց. կանայք իմ մեջ ոչինչ չեն առաջացնում, եթե դա այնպես լիներ, ինչ­պես տղամարդկանց հետ է…

ԿԱՐՈԼ — Եվ չնայած դրան՝ դուք բարեկամ­ներ դարձաք:

ԻՆԳՐԻԴ — Բավական ուշ և պատահակա­նորեն, ձեզ պատմել եմ այդ մասին:

ԿԱՐՈԼ — Իսկ հիմա բոլորին, առանց խտրու­թյան, ներգրավում եք այդ քաղաքական գործունեության մեջ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ոչ, ես իրերի ուրիշ հարաբերու­թյուն եմ բացահայտում: Ես իրոք կաշվիցս դուրս եմ գալիս:

ԿԱՐՈԼ — Ո՞ւմ շահերն եք պաշտպանում:

ԻՆԳՐԻԴ — Ահա գլխավոր հարցը: Որևէ մե­կի համար չէ, որ այստեղ եմ: Ես աշխատում եմ վերլուծել, տեսնել հստակ, գործել այնտեղ, որ­տեղ դա օգտակար է:

ԿԱՐՈԼ — Դուք շարունակո՞ւմ եք ծառերը պաշտպանել մարդկանցից:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես մարդկանց եմ պաշտպանում մարդկանցից: Նրանք ավելի փխրուն են: Ես աշխատում եմ միջամտել այնտեղ, ուր անար­դարությունն ամենաաղաղակողն է:

ԿԱՐՈԼ – Չե՞ք կարծում, որ հայտնի մակնիշի ձեր շրջազգեստն արդեն անարդարություն է:

ԻՆԳՐԻԴ — Շառլն է ինձ փոխարինաբար տվել: Այդպես է ինձ զորավիգ լինում:

ԿԱՐՈԼ — Թե՞ իր գովազդն է ապահովում:

ԻՆԳՐԻԴ — Այդպես մտածելով կարող եք մաքսիմալիստ դառնալ:

ԿԱՐՈԼ — Իմ սկզբունքն է՝ ամեն ինչ կամ ոչինչ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես գիտեմ, որ դա այդպես չէ, այլապես ձեզ չէի կանչի: Ես գիտեմ, դուք ամեն ինչ հստակ եք տեսնում, բնազդաբար, դուք ծանրութեթև եք անում ամեն ինչ: Դուք չեք փոխվել:

ԿԱՐՈԼ — Դա ամենալավն է: Հիմա Շառլի պես պիտի ասեք, թե բարոյապես մազաչափ անգամ չեմ փոխվել:

ԻՆԳՐԻԴ — Նա այդպիսի բան է ասե՞լ: Տեսնո՞ւմ եք, որ մենք նույն կերպ ենք մտածում:

ԿԱՐՈԼ — Լուրջ ասեք, իսկապե՞ս կարծում եք, թե ես կարող եմ օգտակար լինել:

ԻՆԳՐԻԴ — Վստահ եմ: Դա իմ իմանալու բանն է, այդպես չէ՞:

ԿԱՐՈԼ — Ռիսկի դիմողը դուք եք, դուք չգի­տեք, թե ինչ վտանգի եք ենթարկում ձեզ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես ռիսկը սիրում եմ: Դուք՝ ո՞չ:

ԿԱՐՈԼ — Այո, իհարկե:

ԻՆԳՐԻԴ — Ուրեմն, համաձա՞յն եք:

ԿԱՐՈԼ – Ե՞րբ ենք սկսում:

ԻՆԳՐԻԴ — Ընտրությունները երեք ամիս հետո են: Դեռ բավական ժամանակ կա:

ԿԱՐՈԼ — Աֆիշ փակցնողներ ունե՞ք:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես ձեզ աֆիշ փակցնելու համար չեմ կանչում:

ԿԱՐՈԼ — Ես գիտեմ մեկին, որը շատ հար­մար կլիներ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ո՞վ է:

ԿԱՐՈԼ — Իմ տղան: Նա շատ կզարմանա, եթե ասեմ, որ քաղաքականությամբ եմ զբաղվե­լու: Նա այդպիսի բաների խենթ է: Ձեր փրկված ծառերի պատմությունը նրա ճաշակով է:

ԻՆԳՐԻԴ — Ուրեմն սկսո՞ւմ ենք:

ԿԱՐՈԼ — Շատ տարօրինակ է, երբեք ձեզ չէի պատկերացնի այդպիսի բաներով զբաղվելիս:

ԻՆԳՐԻԴ — Որովհետև այդ դերին չե՞մ սա­զում:

ԿԱՐՈԼ — Որովհետև այդ մարդիկ մեզնից այնքա՜ն հեռու, այնքա՜ն տարբեր էին թվում:

ԻՆԳՐԻԴ — Հենց այդ մտայնությունը պետք է փոխել: Բոլորիս գործը պետք է բոլորիս առնչվի:

ԿԱՐՈԼ — Ձեզ չեմ պատկերացնում փողո­ցում պլակատ բռնած:

ԻՆԳՐԻԴ — Այդ ամենը վերջացավ: Ուրիշնե­րին ես ծառայում, այդքան մի բան: Սա ուրիշնե­րին շահագործելու հակառակն է: Երբ հասկա­նում ես դա, իսկապես կարող ես ազդել այն ամենի վրա, ինչ շրջապատում է քեզ:

ԿԱՐՈԼ — Դա տարօրինակ է: Դա շատ խորհրդավոր է և հետաքրքրում է ինձ: Ես չգի­տեմ՝ ուր եմ գնում:

ԻՆԳՐԻԴ — Իսկ հայտնի՞ է արդյոք, թե ուր ենք գնում: Բայց դա ամենը չէ: Այսպիսով, ես համարում եմ, որ դուք հանձն առաք:

ԿԱՐՈԼ — Որ ես հանձն առա, այո:

ԻՆԳՐԻԴ — Հատկապես դա կուզեի ձեզնից լսել:

 

 

Տեսարան երրորդ

Ինգրիդի և Իվանի բնակարանի հյուրասրահում՝ նույն շենքի հար­կերից մեկում: Իվանը նստած է հաշմանդամի սայլակին:

ԻՎԱՆ — Հաջորդ անգամ ես կգամ քեզ տես­նելու:

ՇԱՌԼ — Քո վիճակո՞ւմ: Բայց այստեղ ամեն ինչ նախատեսված է քեզ խնամելու համար:

ԻՎԱՆ — Ես մեքենա վարում եմ, ուրեմն ինչո՞ւ քեզ մոտ չգամ:

ՇԱՌԼ – Նախ՝ ես իմ տանը չեմ, դու լավ գի­տես:

ԻՎԱՆ — Նկատի ունեի գործիդ տեղը:

ՇԱՌԼ — Հենց այնտեղ է, որ քեզ համար հա­մապատասխան պայմաններ չկան, չորս կողմը սանդուղքներ են, անհրաժեշտ սարքավորում­ներ չկան: Եվ հետո, ես սիրում եմ այստեղ գալ: Դու լավ գիտես: Ինձ համար սա հարազատ օջախ է:

ԻՎԱՆ — Հարազատ օջա՞խ… Ծիծաղո՞ւմ ես:

ՇԱՌԼ — Ոչ, ես զգում եմ, որ ինձ այստեղ ըն­դունում են, ցանկանում, ինչպես մի երեխայի: Երբ դուրս եմ գալիս ձեր մոտից, ինձ քաջալեր­ված եմ զգում:

ԻՎԱՆ — Ուրեմն բախտավոր ես:

ՇԱՌԼ — Բայց ի՞նչ է քեզ պատահել: Քեզ եր­բեք այսպես չեմ տեսել: Բարի եղիր, գնացի՛նք:

ԻՎԱՆ — Ճիշտն ասած, ես հենց դա եմ ուզում, մի քիչ իրար գամ, մի քիչ շարժվեմ: Միշտ դու ես գալիս, որ հաշվետվություն ներկայացնես:

ՇԱՌԼ — Քո վթարից հետո ես լավ չեմ պատ­կերացնում, թե ուրիշ ինչ կերպ կարելի էր անել:

ԻՎԱՆ — Հա, բայց դա արդեն սովորություն ես դարձրել…

ՇԱՌԼ — Դե, ասա նաև, որ գալիս ու երկար եմ մնում:

ԻՎԱՆ — Կարծես ձեռնտու է քեզ, որ ես այս վիճակում եմ՝ անշարժ, լռված:

ՇԱՌԼ – Ինչե՞ր ես խոսում:

ԻՎԱՆ — Համենայնդեպս, դա Ինգրիդի սրտով է:

ՇԱՌԼ — Ես կարող եմ հակառակը վկայել: Դու նրան չես տեսել, երբ կոմայի մեջ էիր և երբ նրան ասացին, թե ոտքերդ այլևս քեզ չեն ենթարկվում: Նա լրիվ քանդվել էր:

ԻՎԱՆ — Ինչը դու քեզ թույլ չտվեցիր:

ՇԱՌԼ — Նա, կարծեմ, առաջինը ինձ զան­գեց՝ դեպքից հետո: Պիտի խոստովանեմ, որ շատ զգացված էի: Ես հարց էի տալիս՝ Երկնային Աստված, ինչո՞ւ ես:

ԻՎԱՆ — Ծիծաղս գալիս է քո այդ արտահայ­տությունից:

ՇԱՌԼ – Ինչո՞ւ:

ԻՎԱՆ — Դա հնաբույր է, մոդայից դուրս եկած:

ՇԱՌԼ — Աստված երբեք մոդայից դուրս չի գա:

ԻՎԱՆ — Նորաձևության տները լքում են աս­պարեզը: Փոքրիկ Աստվածը զենքերը վար է դնում մեծ Աստծո առաջ: Գրազ կգամ, որ դու աղոթում ես:

ՇԱՌԼ — Յուրաքանչյուր ցուցադրումից առաջ, կուլիսներում, զգեստասենյակում, գրեթե ամեն անգամ: Դա գրազ գալու իմ ձևն է:

ԻՎԱՆ — Եվ եթե տանուլ ես տալիս, ինքդ քեզ մխիթարում ես, թե մոռացել ես աղոթել:

ՇԱՌԼ — Այդ երկուսի մեջ երբեք կապ չեմ տե­սել:

ԻՎԱՆ – Դարձյալ՝ բախտը…

ՇԱՌԼ — Այդպես չէի ասի: Ես վստահություն ձեռք չեմ բերում, երբ այդ մի քանի բառը հայտնվում է լեզվիս ծայրին: Չգիտեմ, թե ինչու եմ այդ աղոթքն անում:

ԻՎԱՆ — Ցլամարտիկները բոլորն են աղո­թում՝ պատնեշի ետևը կանգնած, ուղղակի աս­պարեզ մտնելուց առաջ: Հեռուստացույցն աշ­խարհով մեկ ցույց է տալիս այդ տեսարանը: Սպորտային մեքենաների վարորդները՝ նույն­պես: Քո ասածն արդեն քարոզչություն է:

ՇԱՌԼ- Մակնիշի համար:

ԻՎԱՆ — Թող այդպես լինի: Ասենք՝ մակնիշ­ների հեղինակության համար: Ես քեզ չեմ հասկանում: Ասում ես՝ դա անում ես առանց որևէ հստակ նպատակի, այսինքն՝ դատարկ տե՞ղը:

ՇԱՌԼ — Ավելի շատ՝ լիքը տեղը: Դա գործե­լու մի կերպ է, երբ ուղղորդվում ես այն գաղա­փարով, թե ամեն ինչ կապակցված է:

ԻՎԱՆ – Զառանցա՛նք: Երբեք այդպես չի եղել: Մենք ենք, որ այդպես ենք դարձնում:

ՇԱՌԼ — Է հետո՞, ավելի լավ է այդպես լինի, քան տեսնել, թե ինչպես իրերի մի կարգ է հաստատվում, որին ոչինչ ենթակա չէ:

ԻՎԱՆ — Լռիր, հիմա պիտի կարծեմ, թե Ինգրիդն է խոսում: Անընդհատ դա եմ լսում նրա­նից: Այնուամենայնիվ, չպետք է ամեն ինչ ինք­նահոսի մատնենք, պետք է առաջ անցնել դեպ­քերից: Ամենատարօրինակն այն է, որ չեմ կա­րողանում պարզել, թե որտեղ է նրա տեղը:

ՇԱՌԼ — Իր կուսակցության մեջ:

ԻՎԱՆ — Ընդամենը: Նրան ընդունել են հա­մամասնությունը պահպանելու համար: Կա­նայք են պետք եղել, հասուն մարդիկ: Նա եր­կու պահանջներին էլ համապատասխանել է: Այդ օրվանից ի վեր նա ամեն ինչ ինքնագլուխ է անում: «Նա անհսկելի է»,- ասաց նրա նախա­գահը: Ստիպված էի խոստովանել, որ վաղուց եմ եկել այդ համոզման:

ՇԱՌԼ — Տարօրինակ է, որ հենց այդպես՝ հանկարծակի սկսեց, ինչպես մի քմահաճույք:

ԻՎԱՆ — Ես զգում էի, որ այդ սպառնալիքը մեզնից հեռու չէ, ավելի շուտ, ինձնից հեռու չէ: Փաստորեն, մեր ծանոթության օրվանից: Հա­մալսարանից սկսած: Երբ առաջին անգամ հանդիպեցինք, նա թռուցիկներ էր տպագրում տրոցկիստների համար: Որոշել էր այդ կերպ դառնալ ինքնուրույն: Հիսունական թվականնե­րի սկիզբն էր: Նա խորշում էր ամերիկացիների քաղաքականությունից: Իրեն Էթել Ռոզենբերգի տեղն էր դրել… Գուցե դա էր, որ ինձ դուր եկավ:

ՇԱՌԼ — Քեզ դուր եկավ հեղափոխակա՞նը:

ԻՎԱՆ — Ես տնտեսագիտություն էի ուսում­նասիրում: Իմ պետն էր ինձ ուղարկել այդտեղ: Մարշալի պլանն էի վերլուծում: Ինգրիդը պլա­նային տնտեսությունն էր ուսումնասիրում: Դա 68-ի մայիսից շատ առաջ էր: Ուսանողների, մանավանդ ուսանողուհիների մեջ դեռևս գոշիզմ չկար: Հետո նա հայտնվեց այդտեղ: Ինգրիդից զատ ուրիշ ոչ մեկն աչքիս չէր երևում:

ՇԱՌԼ — Որովհետև քեզ դիմադրո՞ւմ էր:

ԻՎԱՆ — Անկասկած: Ես երդվել էի, որ հասա­րակությունը պիտի փրկեմ այդ վհուկից: (Ծիծաղում է:) Ես նրան մեկուսացրի: Ամուսնու­թյուն: Երեք երեխա: Բոլոր ժամանակներում տղամարդիկ այս կերպ են կարողացել կանանց հեռու պահել իշխանությունից: Կլիմաքսից հե­տո կանայք ոչ մի բանի պետք չեն: Ես խոսում եմ այն շրջանի մասին:

ՇԱՌԼ – Կարոտո՞վ:

ԻՎԱՆ — Ամենևին: Ես քեզ ասում եմ, որ դա ինձ գրգռում էր: Նրա հայացքներն իմինից շատ հեռու չէին: Ես պարզապես ուզում էի համոզվել դրանում: Դա կստիպեր ուրիշ կերպ նայել ինքս ինձ: Այդ նա էր, որ հանգստացավ: Նա ուրիշ բաներ էլ ուներ իր կյանքում: Երեխաների մեջ հետքերը կան, իրենց կարմիր մոր հետքերը:

ՇԱՌԼ – Ասենք՝ վարդագույն:

ԻՎԱՆ — Թողնում եմ՝ դու որոշես, գույների մասնագետը դու ես:

ՇԱՌԼ — Նրանք հիմա հանդարտվե՞լ են:

ԻՎԱՆ — Փողը միշտ ուծացնում է:

ՇԱՌԼ — Իհարկե, ոչ Ինգրիդին:

ԻՎԱՆ — Ինգրիդն ավելի արտառոց է դար­ձել: Նա բռնագրավել է ամբողջ առաջին հար­կը: Երբ մեկ-մեկ մտնում եմ այնտեղ, ինձ թվում է, թե վերականգնել է իր այն խուցը, որի մեջ ապրում էր, երբ քսան տարեկան էր: Եթե չհաշ­վենք նրա ռևանշը:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ ռևանշ:

ԻՎԱՆ — Այնտեղ միայն կանայք են՝ Կարոլի գլխավորությամբ:

ՇԱՌԼ — Կարծում եմ՝ հաջող ընտրություն էր:

ԻՎԱՆ — Ինչպես երևում է, դու ես նրան առաջարկել: Այդ ի՞նչ տարօրինակ գաղափար է:

ՇԱՌԼ — Նա գլուխը կորցրել էր:

ԻՎԱՆ — Այս երևույթը շատ անգամներ եմ նկատել: Նրբամիտ և աշխույժ աղջիկներ, որոնք ասես կրկնակի կյանքով են ապրում: Իսկ այն գլորվում-անցնում է:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչն է գլորվում:

ԻՎԱՆ — Այն, ինչը կոչվում է կյանք: Մի մեծ մտածող կյանքը բաժանել է չորս շրջանների. երանելի մանկություն, երջանիկ պատանեկու­թյուն, դժվարին հասունություն և ողբալի ծերություն: Կարոլը հիմա դժվարին հասակում է, և ես կարծում եմ, որ նրա կյանքի նախորդ շրջան­ները համապատասխանում են այդ բաժանու­մին:

ՇԱՌԼ — Երբեմն միտք եմ անում՝ հնարավոր չէ՞ այդ հաջորդականությունը շրջել: Քեզ նայե­լով չէի ասի, թե այդ հասակը ողբալի է:

ԻՎԱՆ — Դու ինձ ուշադիր նայե՞լ ես:

ՇԱՌԼ- Ինձ թվում է՝ քո ծանոթների շրջանա­կը չափազանց բարերար ազդեցություն է ունե­նում քեզ վրա, արդեն ասել եմ այդ մասին:

ԻՎԱՆ — Երբ պայծառամտությունը փոքրիկ բաժիններով ես ընդունում, ինչպես դու, կազ­դուրիչ է դառնում, և թուլացնում է, եթե դառ­նում է մշտական: Մենք Կարոլի մասին էինք խոսում: Ես շատ եմ ուզում, որ նա նորից ուշքի գա: Այդ առումով դու ճիշտ ես արել: Նա խայ­թող հայացք ունի: Նա իրեն լավ է զգում այդ տան մեջ, որ դարձել է իգական շտաբ: Թող քեզ չզարմացնի, որ ես մի քիչ չափազանցնում եմ:

ՇԱՌԼ — Եվ ա՞յդ է պատճառը, որ ուզում ես՝ ինձ մոտ հանդիպենք:

ԻՎԱՆ — Ճիշտ այդպես:

ՇԱՌԼ — Դու չե՞ս ուզում նրան հսկել:

ԻՎԱՆ – Ինչո՞ւ:

ՇԱՌԼ — Որպեսզի նա չդրդի արուներին ոչնչացնել:

ԻՎԱՆ – Ինչպե՞ս կարող ես նրան արգելել: Դա իսկական պատերազմ կդառնա: Նրանք վաղուց ի վեր շարունակում են հակառակն անել: Սակայն, այնքան էլ ապուշ չեն:

ՇԱՌԼ – Կարծո՞ւմ ես:

ԻՎԱՆ — Պետք է թողնել, որ զբաղվեն իրենց խոհանոցով, կարուձևով՝ ինչպես դու:

ՇԱՌԼ – Եվ երեխաներ բերելո՞վ:

ԻՎԱՆ – Դա վաղուց ի վեր հաստատված կարգ է:

ՇԱՌԼ – Ի՞նչ ես ուզում ասել:

ԻՎԱՆ — Ես չեմ կարող կյանքիս քսան տարին կորցնել, որպեսզի կարգուկանոն հաստատեմ այդ գործում: Պետք է նոր մասնագիտություններ գտնել՝ մեր օրերին համապատասխան: Երեխա բերող մայր. դա կլինի վերադարձ դե­պի աշխատանքի բաժանում:

ՇԱՌԼ — Իսկ այն կանայք, որ դա սիրո՞ւմ են…

ԻՎԱՆ — Ոչ ոք ոչ մեկին չի արգելել վերա­դառնալ ռադիոընդունիչներին կամ պտտովի հեռախոսներին:

ՇԱՌԼ — Իսկ ի՞նչ կմնա տղամարդու և կնոջ միջև՝ որպես կապ:

ԻՎԱՆ — Եվ դո՞ւ ես այդ հարցը տալիս, դո՛ւ, որ վաղուց ի վեր խաչ ես քաշել դրա վրա: Դուք ցանկանում էիք մի հասարակություն, որտեղ կին չլինի՝ մայրերից բացի: Կանայք ասում են, թե մայրերին մեքենայացրել են: Դա լավագույն պատասխանը չէ: Պետք չէ մոլորության մեջ ընկնել, դա է, որ բորբոքվում է ներքևում՝ մի մեծ երեկո, որ պատրաստվում է առաջին հարկում: Ավելին, օրը ցերեկով նրանց պատուհանները լայնորեն բացված են, վարագույրները՝ նույն­պես: Նրանք նույնիսկ թաքնվելու կարիք չու­նեն: Եվ դու զարմանում ես, որ ուզում եմ գնալ մի ուրիշ տեղ՝ շունչ քաշել:

ՇԱՌԼ- Ուրեմն այլևս իրար ասելու բան չու­նե՞ք:

ԻՎԱՆ — Ճիշտ հակառակը: Ես գտնում եմ, որ շատ գրավիչ է լինել առաջին օթյակում: Ի դեպ, ժամանակ առ ժամանակ նրանք բարձրանում են ինձ մոտ՝ խորհրդակցելու: Ես պատասխա­նում եմ, բացատրում, ես փաստորեն աշխա­տում եմ մեր դեմ: Պետք է ասել, որ մի քիչ էլ մենք ենք մեղավոր:

ՇԱՌԼ — Քո հոռետեսությունը չեմ կիսում:

ԻՎԱՆ — Դու ձայնի իրավունք չունես:

ՇԱՌԼ — Կարծես թե մարդկանց հանդիպելու համար պիտի անպայման սեռական կապ ունենաս: Քո ասելով, ամեն անգամ հանդիպելուց կրքոտ գրկախառնումներ են տեղի ունենում:

ԻՎԱՆ – Ինչպիսի՜ սոսկում:

ՇԱՌԼ — Այդպես ասելու առիթ չտվեցի: Հենց այդ տրամաբանությունն է, որ կանայք կոտրում են: Հոգուս խորքում գուցեև սիրում եմ Ինգրիդին, սիրում եմ Կարոլին, ավելի, քան դու: Եթե նույնիսկ մեկից երեք երեխա ես ունեցել, իսկ հետո ցատկել ուրիշի վրա:

ԻՎԱՆ — Ինչ վերաբերում է Կարոլին, ես նրան նույնիսկ մատով չեմ կպել: Գուցե դա է պատճառը, որ թուլություն ունեմ նրա հանդեպ: Եթե դա կարող է քեզ համոզիչ թվալ: Ես միշտ գնահատել եմ քո դիպուկ պատասխանները: Խոստովանեմ, որ այդ հակումը շարունակ աշխուժանում է: Մենք մեր փոխադարձ ողբերգու­թյան վստահելի անձինք կլինենք: Աշխարհը հիմա միայն այդպիսի մարդկանցով է լցված: Այլևս հերոս չկա, միայն՝ շահույթ: Այլևս մարդ չի մնացել, որ գնահատես:

ՇԱՌԼ – Մարդ՝ գուցե, բայց ոչ՝ ամեն ինչ: Մնացել է մեր հաշվետվությունը, որ դեռ չենք էլ նայել:

ԻՎԱՆ — Թվերը, դու իրավացի ես, մնում են թվերը: Տպավորիչ են թվերը: Չափազանց պատշաճ՝ հաղորդակցվելու համար:

ՇԱՌԼ — Քո կյանքում միայն դրանց հետ ես գործ ունեցել:

ԻՎԱՆ – Ինչո՞ւ ես կարծում, թե հաճույք եմ ստանում քեզ հետ դատարկաբանելուց:

ՇԱՌԼ — Դե լավ, ցուցակը բեր տեսնեմ:

 

 

Տեսարան չորրորդ

Իվանի և Ինգրիդի հյուրասրա­հում:

ԻՎԱՆ — Վերջապես բարձրացար, շատ շուտ չէ՞:

ԻՆԳՐԻԴ — Իվան, էլի մի սկսիր:

ԻՎԱՆ – Ի՞նչն սկսեմ: Ի՞նչը չսկսեմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ինձ նախատել, երբ վերադառ­նում եմ: Այդպիսի բան երբեք չի եղել մեր միջև: Հասել ես այդ տարիքին և դարձել կասկածոտ:

ԻՎԱՆ — Ակնարկում ես. կասկածոտը էֆեմի՞զմ է:

ԻՆԳՐԻԴ — Ուզում ես, որ քեզ անվանեմ խանդո՞տ:

ԻՎԱՆ — Այդպես ավելի ճիշտ կլինի:

ԻՆԳՐԻԴ — Բայց ես նույնիսկ տնից դուրս չեմ եկել:

ԻՎԱՆ — Դա ոչինչ չի փոխում: Նույնիսկ ավե­լի վատ: Ամենասոսկալի դավաճանությունները գործվում են նույն տանիքի ներքո: Ընտանիքի բարեկամի հետ, որի ոտքն ես տրորում սեղանի տակ: Հարկային տեսուչի հետ, հեռուստախաղի հաղորդավարի հետ, որին հանդիպում ես ամեն երեկո նույն ժամին: Նրա խաղալիք արջուկի հետ:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես երբեք նման բան չեմ արել: Ես երբեք արջուկ չեմ ունեցել: Կամ, եթե կու­զես, իմ արջուկը դու ես:

ԻՎԱՆ — Շնորհակալ եմ հաճոյախոսության համար: Ի՞նչ եք մոգոնում այնտեղ:

ԻՆԳՐԻԴ — Այս երեկո հուշագիր վերջաց­րինք աշխատաժամի կրճատման մասին: Երեք շաբաթ է՝ ճգնում էինք դրա վրա: Կարծում եմ՝ գործն ավարտին ենք հասցրել:

ԻՎԱՆ — Դա անում եք հենց այնպե՞ս: Առաջի­կա երեք տարում ընտրություններ չկան:

ԻՆԳՐԻԴ — Քեզ համար հասարակական խնդիրները ժամանակավոր զբաղմունք են՝ կապված միայն նահանջ տարիների հետ:

ԻՎԱՆ — Դա պատրաստել եք հենց այնպե՞ս… Ո՞ր դեպքի համար:

ԻՆԳՐԻԴ — Ինչպես մեր տատիկներն էին ասում գուլպա գործելիս. «Եթե հանկարծ պա­տերազմ լինի…»: Պատերազմը եկավ, և գուլ­պաները պատրաստ էին: Միշտ այդպես է եղել:

ԻՎԱՆ — Իսկ Կարոլը. նա՞ ինչ դեր ունի այդ ամենի մեջ:

ԻՆԳՐԻԴ — Նա ամեն ինչին համապատաս­խան տեսք հաղորդելու հանճար է: Նա ամփո­փում է, համադրում, բանաձևելու տաղանդ ու­նի: Այդ նա է, որ «կրճատված աշխատաժամը» փոխարինել է «բաժանված աշխատաժամով», որ կարողացել է բոլորին համոզել և ձևակեր­պել դրա առավելությունները:

ԻՎԱՆ — Բացատրիր:

ԻՆԳՐԻԴ — Կարևորը կյանքն է, ոչ թե աշ­խատանքը: Սակայն աշխատանքը դարձել է այնպիսի հազվագյուտ մի բան, որ պատրաստ են աշխատանք ձեռք բերելու դեպքում զոհաբե­րել սեփական կյանքը: Պետք է այդ տրամաբա­նությունը փոխել: Աշխատանքն արժեք ունի մի­այն այն դեպքում, եթե բարելավում է մարդու կյանքը բոլոր առումներով:

ԻՎԱՆ — Ես քեզ լսում եմ, և միայն քո ձայնն է, որ հասնում է ինձ… Ոչ թե բառերդ… Ցավում եմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Դա արդեն ասել ես:

ԻՎԱՆ – Ե՞րբ:

ԻՆԳՐԻԴ — Շատ վաղուց: Այգում, առաջին օրը, երբ ինձ տարար զբոսնելու, չեմ հիշում այլևս՝ ինչ պատրվակով:

ԻՎԱՆ — Որպեսզի ծանոթագրենք քո ուսում­նասիրությունը՝ նվիրված կոմունիստների դե­րին Ֆրանսիայի վերականգնման գործում, Ազատագրումից հետո:

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչպիսի՜ հիշողություն:

ԻՎԱՆ — Այդպիսի բաները չեն մոռացվում:

ԻՆԳՐԻԴ — Նստած էինք խոտերին, դու ինձ ստիպում էիր հատվածներ կարդալ: Պառ­կել էիր կողքիս, աչքերդ փակել: Ձեռքերդ դրել էիր գլխիդ տակ: Դու ինձ ասացիր. «Ես այլևս ձեր բառերը չեմ լսում, ես լսում եմ միայն ձեր ձայնը»:

ԻՎԱՆ — Եվ ի՞նչ տպավորություն թողեց քեզ վրա:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես քեզ համարում էի հանդուգն, նույնիսկ երբ չէիր չարաշահում քո իշխանու­թյունը:

ԻՎԱՆ – Ի՞նչ իշխանություն:

ԻՆԳՐԻԴ — Դու դասախոս էիր, ես՝ ուսանո­ղուհի:

ԻՎԱՆ – Դասախո՞ս: Չչափազանցնենք: Ես ընդամենը տիրոջ պայուսակը կրողն էի: Եվ թքած ունեի: Եթե մեզ այդտեղ բռնացնեին, ան­միջապես ինձ կվռնդեին: Ժամանակին նման բաների հետ կատակ չէին անում: Այդ դու ինձ տարար այնտեղ: Ես միշտ երախտապարտ կլինեմ, որ ինձ քո ուղու վրա կանգնեցրիր:

ԻՆԳՐԻԴ – Ինչի՞ մասին էիր մտածում, երբ այդպես ցրված լսում էիր ինձ:

ԻՎԱՆ — Ծանրութեթև էի անում իմ հնարավո­րությունները:

ԻՆԳՐԻԴ — Թե նույն երեկո քեզ հետ դուրս կգա՞մ:

ԻՎԱՆ — Ճիշտ այդպես: Ինչպե՞ս կռահեցիր:

ԻՆԳՐԻԴ — Որովհետև նույն հաշվարկն էի անում, դու լավ գիտես:

ԻՎԱՆ — Ուրեմն հանդիպում ենք մեկնումի բաժնո՞ւմ:

ԻՆԳՐԻԴ — Եթե ուզում ես, ինձ դա ավելի է դուր գալիս, քան ժամանումի բաժինը: Մի նոր մեկնում է սպասում մեզ: Դու տնակյաց մարդ ես, իսկ ես՝ աշխարհը նվաճող:

ԻՎԱՆ — Իշխանության հակում…

ԻՆԳՐԻԴ — Ամենևին: Երբ ասում եմ կին, ինձ նկատի չունեմ, նույնիսկ՝ ընդհանրապես կանանց, ես կարծում եմ միայն, թե ժամանակն է, որ լծակները մեր ձեռքն առնենք: Մենք ձեզ թողեցինք ազատ գործել, տեսնում ես՝ դա ինչի հասցրեց: Արյան բաղնիքները դարձել են ամե­նօրյա իրողություն: Երեխաները ծնվում են մեռ­նելու համար, մարդկային զանգվածներ զրկված են ապագայից: Պետք է վերջ դնել դրան:

ԻՎԱՆ — Եվ դուք պետք է այդ ամենը փոխե՞ք:

ԻՆԳՐԻԴ — Պետք չէ ցանկանալ ամեն ինչ փոխել, ոչ էլ երազել այդ մասին: Մենք ուտո­պիստներ չենք: Տեսանք՝ դա ուր հասցրեց մեզ: Մեր տունը, մեր դրամը, մեր բարեկեցությունը, իմ անդորրը, իմ երջանկությունը, իմ վստահու­թյունը ես դնում եմ կշեռքի վրա: Մեծ գործեր անելու համար պարտադիր չէ կատաղի լինել:

ԻՎԱՆ — Թույլ կտա՞ս, քեզ ընդհատեմ: Դու դերանունը փոխեցիր…

ԻՆԳՐԻԴ — Ես չեմ կարող քո անունից խո­սել: Ես հանգիստ եմ, երջանիկ և վստահ: Քո մասին ոչինչ չգիտեմ:

ԻՎԱՆ — Ինձ համար բավական է, որ դու այս­տեղ լինես:

ԻՆԳՐԻԴ — Դու ընկճվում ես, երբ իջնում եմ սանդուղքով, այդպես չէ՞:

ԻՎԱՆ — Բայց վերածնվում եմ, երբ դու բարձ­րանում ես…

ԻՆԳՐԻԴ — Մի փոքրիկ հաճույք պատճառիր ինձ, խնդրում եմ:

ԻՎԱՆ – Ինչպիսի՞:

ԻՆԳՐԻԴ — Մի քիչ ավելին սիրիր ինձ, երբ այստեղ չեմ:

Իվանը երգում է:

ԻՎԱՆ – Նույնքա՞ն, երբ իմ կողքին ես:

ԻՆԳՐԻԴ — Սիրիր մի քիչ ավելին, երբ այս­տեղ չեմ: Քանզի կարող եմ երազել…

ԻՎԱՆ, ԻՆԳՐԻԴ — (միասին): Քո մասին: (Ծիծաղում են:)

ԻՎԱՆ — Ես սիրում եմ քո ծիծաղը:

ԻՆԳՐԻԴ — Ես էլ քոնն եմ սիրում:

ԻՎԱՆ — Սիրում եմ երեկոն, ուշ երեկոն, երբ միասին ենք այստեղ, երկուսով:

ԻՆԳՐԻԴ — Տուր ինձ ձեռքդ: (Իվանն առաջ է բերում իր սայլակը:) Տեսնո՞ւմ ես, ինձնից ավելի դյուրաշարժ ես, կարող ես քայլել նույ­նիսկ առանց վեր կենալու:

ԻՎԱՆ — Այո, բայց դու մեքենա ունես: (Նրանք իրար ձեռք են մեկնում:) Հաջողություն եմ ցանկանում, սիրելիս:

ԻՆԳՐԻԴ — Շնորհակալություն, իմ սեր:

 

Ֆրանսերենից թարգմանեց Ալեքսանդր ԹՈՓՉՅԱՆԸ