Արա ՎԱՀՈՒՆԻ / «ՎԵՐՋ: ԹԱՏՐՈՆՆ ԱՎԱՐՏՎԱԾ Է: ՑՐՎԵՔ ՁԵՐ ՏՆԵՐԸ»
Արա ՎԱՀՈՒՆՈՒ «ՎԵՐՋ: ԹԱՏՐՈՆՆ ԱՎԱՐՏՎԱԾ Է: ՑՐՎԵՔ ՁԵՐ ՏՆԵՐԸ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2005 թ., թիվ 8-9-ում
Այս պատմությունը սկզբում «հեքիաթ» անվանվեց, այն էլ՝ «Վախենալու հեքիաթ» ու որպես վիպակ հանձնվեց ընթերցողի դատին: Ինչ կարծիք ասես՝ չլսեցի: Արդյունքն այն եղավ, որ այս պատմությունը վերանվանեցի «թատրոն» ու վերածեցի պիեսի: Կուզենայի լսել հանդիսատեսի կարծիքը…
Արա ՎԱՀՈՒՆԻ
ՎԵՐՋ: ԹԱՏՐՈՆՆ ԱՎԱՐՏՎԱԾ Է: ՑՐՎԵՔ ՁԵՐ ՏՆԵՐԸ
Գործող անձինք
Գործողությանը մասնակցում են եռագլուխ Դևի բոլոր գլուխները՝
ՄԻՋԻՆ
ԱՋ
ՁԱԽ
ՄԱՔՐԱՍԵՐ – Դևի մաքրասեր կինը
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Դևի բամբասկոտ կինը
Ա ՑԱՆՑԱՌ – Ժամագործ դատախազի կինը
Բ ՑԱՆՑԱՌ – Հանրապետության խոհարար նախագահի կինը
Գ ՑԱՆՑԱՌ – Հաշվապահ ռազմագետի կինը
Մասնակցում են նաև Դևի դռան ետևում հերթի կանգնած և դահլիճում նստած կանայք:
Ահազդու դղրդոցով բացվում են երկաթյա դարպասները: Երեք գլխանի Դևի ապարանքի կենտրոնական սրահն է: Ամեն ինչ երկաթից է՝ պատերն ու դռները, աթոռներն ու սեղանները, նաև Դևի մահճակալը՝ հարդարված թիթեղյա բարձերով ու սավաններով:
Բազմաթիվ դռներից կենտրոնական դռան ճակատին մեծ տառերով գրված է՝ ՈՒՍՈՒՑՉԱՆՈՑ:
Երկաթե գահավորակին նստած է Դևը իր երեք գլուխներից Միջինի այտը ափին դրած: Անթարթ մի կետի է նայում:
ՄԻՋԻՆ — (խոր հոգոց հանելով): Լավ, մեր տխուր մտքերը մի կողմ թողնենք և ցրվելու համար տեսնենք, թե աշխարհում ի՞նչ է կատարվում: (Վերցնում է շուրջը թափված թերթերից մեկն ու սկսում է շուռումուռ տալ:) Չէ՜… Գնալով ծերանում ենք, տղերք: Առանց ակնոցի արդեն բան չենք տեսնում:
ԱՋ — Երեք հարյուր տարին ի՞նչ է, որ ծերությունից ես խոսում: Մեր աչքերն ուղղակի շատ կարդալուց են թուլացել: Մի հինգ այսքան էլ դեռ պիտի ապրենք և չուզողների աչքը հանելու համար մեր հարսանիքներում դեռ շատ պիտի պարենք:
ՄԻՋԻՆ — Ապրելը… կարող է ապրենք: Բայց նոր հարսանիքների հավես չունեմ:
ԱՋ — Ինչո՞ւ: Ասացինք, որ մեր աչքերն են թուլացել, բայց հո չասացի՞նք, որ մյուս բաներն էլ են թուլացել:
ՄԻՋԻՆ — Ախպոր պես, հարսանիքներից չխոսենք: Հենց հարսանիքի անուն եք տալիս, աչքիս դեմ մեր էս մաքրասեր կինն է տնկվում: (Գլխով խոհանոցի կողմն է ցույց տալիս:) Եվ ես իմ հարսանիքի փոխարեն մեր հոր հարսանիքն եմ հիշում: (Վերցնում է թերթերից մեկը:) Օհո՜… Տեսնո՞ւմ եք, ինչ են գրում: Հայերն այս տարի համաժողովրդական ծառատունկ են հայտարարել:
ՁԱԽ — Միշտ ասել եմ ու էլի կասեմ, որ հայերը շատ խելոք ու աշխատասեր ժողովուրդ են:
ԱՋ — Ո՞վ, հայե՞րը: Որ քո հայերը լավ ծառ են կտրում, բոլորս գիտենք: Բայց որ նրանք ծառատունկ են հայտարարե՜լ… Չէ՛: Աչքովս էլ տեսնեմ, չեմ հավատա:
ՁԱԽ – Խի՞ չես հավատա, այ անհավատ Թովմաս: Հո դա էլ ես չեմ ասում, թերթերն են գրում: Հո թերթերն էլ սուտ չե՞ն գրում:
ԱՋ – Ա՛յ հարիֆ, բա խելքը գլխին մարդը… թու, թու, թու… կներես, որ քեզ մարդ անվանեցի: Բայց ո՞նց մարդ չանվանեմ, եթե թերթերին ես հավատում: Ինչ է, չգիտե՞ս, որ աշխարհի սուտը թերթերի բերանում է գտնվում: Իսկ որ քո հայերը չեն կարող ծառատունկ հայտարարել, հիմա կապացուցեմ:
ՁԱԽ — Ապացուցի:
ԱՋ — Եվ կապացուցեմ: Ո՞ւր է, մի հատ էդ թերթն ինձ տվեք: (Խլում է թերթն ու աչքերին մոտեցնելով, ապշած բացականչում է:) Տղերք, ես կգժվեմ:
ՄԻՋԻՆ և ՁԱԽ — (միասին): Քեզ ի՞նչ պատահեց:
ԱՋ — Տղերք, էս թերթից մեր անտառի ծառերի հոտն եմ առնում:
ՁԱԽ — Հիմա մարդը ե՞ս եմ, թե՞ դու: Չգիտե՞ս, որ թերթի թուղթը ծառերից են պատրաստում:
ԱՋ — Այ հիմա դու ինձ ապացուցեցիր, որ հայերը իրոք շատ խելացի ազգ են: Որովհետև ծառերը կտրում, թուղթ են պատրաստում և վրան գրում, որ ծառատունկ են հայտարարում:
Աջի ծիծաղը կիսատ է մնում: Ատամի երեք խոզանակ ձեռքին ներս է խուժում Դևի մաքրասեր կինը:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (ճչալով): Էս ի՞նչ եք արել, ա՛յ անիծվածներ:
ԴԵՎ — (երեքով): Ի՞նչ ենք արել:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (ճչալով): Սրանից ավելի էլ ի՞նչ պիտի անեիք, ա՛յ անասուններ:
ԴԵՎ — (սարսափած): Բայց ի՞նչ ենք արել: Ասա, իմանանք:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Էն եք արել, որ նորից եք էս անտեր խոզանակներն իրար խառնել: Քանի՞ անգամ եմ ձեզ ասել, որ այս խոզանակը քո ապուշ գլխի համար է: Սա՝ այս այլանդակի, իսկ սա էլ՝ այս սրիկայի համար է:
ԴԵՎ — (երեքով, թեթևացած շունչ քաշելով): Հանգստացիր, այ կնիկ, ի՞նչ ես դատարկ բաների համար ներվեր քայքայում: Հետո՞ ինչ, որ խառնել ենք: Երևի մտքերի մեջ ենք ընկել ու չենք նկատել: Հո դիտավորյալ չե՞նք արել:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Հենց դիտավորյալ եք արել: Ես ձեր նենգ ու ստոր հոգին լավ եմ ճանաչում: Հենց դիտավորյալ էլ խառնել եք, որ ինձ գերեզման իջեցնեք:
ԴԵՎ — Բայց, կնիկ ջան, չեմ հասկանում, թե ինչո՞ւ մենք պիտի երեք խոզանակ պահենք:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (ցնցված): Ո՞նց թե՝ ինչու: Չէ՞ որ դուք տարբեր անձեր եք: Իսկ ամեն անձ իր առանձին խոզանակը պիտի ունենա:
ԴԵՎ — Ոչ, մենք տարբեր անձեր չենք, այլ մի դև ու մի անձ ենք: Դու պիտի մեր անկողնում համոզված լինեիր: Մենք իրարից չենք զզվում, որ տարբեր խոզանակներ օգտագործենք: Մեզ մի խոզանակն էլ բավական է:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (սարսափած): Աստված իմ, բայց չէ՞ որ դա հակահիգիենիկ է:
ՄԻՋԻՆ — Ես չգիտեմ, թե դա ի՞նչ «էնիկ» է, բայց նորից եմ կրկնում, որ մի խոզանակն էլ մեզ, այ, էսքան հերիք է անում: (Ձեռքը կոկորդին է քսում:)
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Աստված իմ, ես կխելագարվեմ, դուք իրարից չե՞ք զզվում:
ԱՋ — (շեշտված հանդարտությամբ): Չէ, չենք զզվում:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Իսկ ես զզվում եմ ձեզ տեսնելիս, ուղղակի սիրտս խառնում է:
ԱՋ — Ումի՞ց ես զզվում:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Տո հենց քեզնից:
ՄԻՋԻՆ — Ինձնից է՞լ:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Քեզնից էլ: (Ձախին:) Էս այլանդակից էլ:
Դևը ոտքի է կանգնում:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ հիմա դու կտեսնես, որ մենք քեզնից բոլորովին չենք զզվում և այնպիսի հաճույքով ու ախորժակով քեզ կուտենք, ինչպես մեր կանանցից դեռ ոչ մեկին չենք կերել:
Դևը հարձակվում է Մաքրասերի վրա՝ նրան պատառ-պատառ անելու:
ՁԱԽ – Վա՛յ, տղերք ջան, միայն թե այստեղ արյուն չթափեք: Եկեք նրան ուսուցչանոց քարշ տանք ու դասը էնտեղ տանք:
Դևը հափռում է Մաքրասերին ու դեպի ուսուցչանոցի դուռն է քարշ տալիս: Դռան փակվելուց հետո լսվում է Մաքրասերի ճիչերը և Դևի գռմռոցն ու ատամների ժնգժնգոցը:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Վա՜յ մամա ջան, քո մինուճար աղջկան էս ի՞նչ են անում:
ՄԻՋԻՆ — (ծամելով ու գռմռալով): Չես տեսնո՞ւմ, ուտում ենք:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ – Չհամարձակվե՛ք կեղտոտ ձեռքերով ինձ կպնել, փնթի անասուններ: ՄԻՋԻՆ — Ձեռքով կտրած հացն ավելի համով է լինում:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Ախր էս փնթիությանը ես ո՞նց դիմանամ, իմ ջանը հո քա՞ր չի:
ԱՋ — Ճիշտ որ քար չի, լավ էլ փափուկ է:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (լացակումած): Գոնե լվացվեք, նոր կերեք:
ՁԱԽ — Աղջի, դու մեր գլխին էս ի՞նչ հարամ թիքա դարձար:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Թեկուզ ինձնից մի պուտ արյուն էլ մնա, մինչև չլվացվեք, ինձ ձեր գլխին հարամ եմ անելու:
ՄԻՋԻՆ — Չէ, տղերք, ինչպես տեսնում եմ, պիտի լվացվենք: Էս չարիքից փրկվելու ուրիշ ճար չունենք: Եկեք սուսուփուս լվացվենք:
Դևը սրահ է մտնում, վերցնում երկաթյա կուժը, սկսում է լվացվել:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — Չմոռանաք ձեր փրչոտ ականջներն էլ լվանալ:
Դևը վերադառնում է ուսուցչանոց:
ՄԻՋԻՆ — Լվացվեցինք, հիմա կարո՞ղ ենք քեզ հանգիստ ուտել:
ՄԱՔՐԱՍԵՐ — (երջանկացած): Այ, ինչ եմ ասել… հիմա կերեք, ու թող ձեր կերածը ձեզ հալալ լինի: Սրանից հետո ծպտուն հանողը շան աղջիկ լինի:
Քիչ անց բացվում է դուռը, Դևը, բերանները մաքրելով և ատամները քչփորելով գալիս, նստում է գահավորակին:
ՁԱԽ — Էս մաքրասերների լավն էն է, որ առանց մաքրելու էլ կարելի է ուտել:
ԱՋ — Էլ ի՞նչ մաքրես, երբ նրանք կիսաֆաբրիկատ հավերի պես փետրահան արված ու մաքրված են լինում:
ՄԻՋԻՆ — Շատ էլ համով էր շան արջիկը:
ԱՋ — Համ հաճույք ստացանք, համ էլ այդ չարիքից պրծանք:
ՁԱԽ — Տղերք, մի բան ասեմ, վրաս չծիծաղեք: Մեր էն փնթի կինն ինձ ավելի դուր եկավ, քան էս մաքրասերը: Սրանից շատ ուժեղ մաստիկայի հոտ էր գալիս:
ԱՋ — Եթե այդ փնթիին սխտորով պատրաստած չլինեի, տեսնենք ո՞նց էր դուրդ գալու:
ՁԱԽ — Այդ փնթիին սխտորով պատրաստելը ումի՞ց ես սովորել:
ԱՋ — Քո այդ շատ սիրած հայերից: Նրանք մի ճաշ ունեն, տավարի տոտիկներից ու գարշահոտ թափանից են պատրաստում, վրան առատ սխտոր են լցնում ու դևերի պես ձեռքերով ուտում:
ՄԻՋԻՆ — Դուք այստեղ ձեր սխտորներից ու ճաշերից եք խոսում, իսկ ես մեր անորոշ վիճակի մասին եմ մտածում: Մաքրասերին ուտելուց հետո նորից ամուրի դարձանք: Բա չեք մտածո՞ւմ, թե ո՛ւմ ծնկներին ենք մեր էս խեղճ ու կրակ գլուխները դնելու:
ՁԱԽ — Սիրտդ լեն պահիր, գլուխը դնելու համար հարմար մեկը կա: Եվ լավ էլ փափուկ ու դիմացկուն ծնկներ ունի:
ՄԻՋԻՆ — Բա ձեն հանի, հեր օրհնած: Ո՞վ է:
ՁԱԽ — Չեք ճանաչում: Տեսքից կարծես կարգին կին է երևում, բայց մի փոքրիկ թերություն ունի:
ՄԻՋԻՆ — Անթերի կին չկա: Իսկ ի՞նչ թերություն է:
ՁԱԽ — Ասում են, մի քիչ բամբասել է սիրում:
ՄԻՋԻՆ — Ոչինչ: Չեմ կարծում, որ այդ բամբասկանը մեր մաքրասերից վատը կլինի: Նա որտե՞ղ է:
ՁԱԽ — Էսպիսի նեղ օրվա համար, երկուսիցդ թաքուն, մեր մառանում եմ պահել: Մտածում էի, որ մի օր պետք կգա:
ՄԻՋԻՆ — Այ տղա, էդ ի՞նչ ես արել: Հիմա մկները նրան կերած կլինեն:
ԱՋ — Մի անհանգստանա: Դու բամբասկաններին լավ չես ճանաչում: Նրանց ոչ մի մուկ չի դիմանա: Համոզված եմ, որ այդ խեղճերը ոչ թե նրան, այլ իրար են կերել:
ՄԻՋԻՆ – Հա՛… Լավ բան չես ասում, բայց ի՞նչ արած: Հո գլուխներս չոր քարին չե՞նք դնելու: Եթե սա ճիշտ է ասում, որ նա շատ փափուկ ծնկներ ունի, ուրեմն գնանք, մառանը բացենք, ու եթե մկները նրան դեռ չեն կերել, բերենք ու մեզ կին դարձնենք:
Դևն ուղղվում է դռներից մեկի կողմը:
ԱՋ — Ճարս ի՞նչ: Որտեղ դուք, այնտեղ էլ ես: Միայն հետո չասեք, որ չեմ զգուշացրել: Ո՞վ է էս ձախլիկից խեր ստացել, որ մենք ստանանք:
Դուրս են գնում: Քիչ անց Մենդելսոնի «Հարսանեկան քայլերգի» հնչյունների տակ, Բամբասկանի ձեռքից բռնած, Դևը բեմ է մտնում, նստում է գահավորակին: Բամբասկանը կանգնում էր նրա դիմաց:
ՄԻՋԻՆ — (երկար լռելուց հետո): Մենք լսել ենք, որ բամբասել ես սիրում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Այդպիսի սուտ տարածողի լեզո՛ւն չորանա:
ՄԻՋԻՆ — Կխոսես, երբ քեզ ձայն կտան: Հասկացա՞ր:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ո՞նց չհասկացա, շատ էլ լավ հասկացա: Այ, օրինակ, իմ հարևանուհին, բամբասանք չլինի ասել…
ՄԻՋԻՆ — Դու նորից բերանդ բացի՞ր:
ԱՋ — (քրքջալով): Բա որ ասում էի… Սա դեռ ծաղիկներն են, պտուղները հետո կտեսնեք:
ՄԻՋԻՆ — (Աջի կողմը խոժոռ նայելով): Սրտովս գնա: (Բամբասկանին.) Նորից եմ զգուշացնում, առանց մեր թույլտվության չհամարձակվես բերանդ բացել: Հասկացա՞ր: Հիմա ուշադիր լսիր և ասածներս ականջիդ օղ արա: Քիչ առաջ մեր նախկին կնոջը կերանք: Կերանք միայն այն բանի համար, որ իր մաքրասիրությամբ էր ուզում մեր գլխին նստել: Սա ասում եմ, որ բամբասանքիդ ու շատախոսությանդ վերջ տաս: Հասկացա՞ր:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ո՞նց չհասկացա: Չհասկանալու ի՞նչ կա: Բայց խոսքը մեր մեջ, շատ լավ եք արել, որ նրան կերել եք, դա նրան քիչ էր, ա՛չքն էլ պիտի հանեիք: Բամբասանք չլինի ասել, այդ մաքրասերներն այնքան գարշելի արարածներ են, որ…
ՄԻՋԻՆ — Գարշելին դու ես, անպիտանի մեկը: Ես թույլ չեմ տա, որ իմ ներկայությամբ մեր հանգուցյալ կնոջը բամբասեն:
ԱՋ — (քրքջալով): Այս մի հարցը կարծես պարզեցինք: Մնում է մյուս հարցն էլ պարզենք: (Գլխով Ձախի կողմն է ցույց տալիս): Սա ասում էր, որ դու լավ ծնկներ ունես: Ճի՞շտ էր ասում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Կարող եք ձեր աչքով տեսնել ու համոզվել: (Փեշերն է բարձրացնում:) Այսպիսի ծնկներ ձեր ո՞ր կինն է ունեցել: Հը՞… դե ձեն հանեք:
ՄԻՋԻՆ — (ամոթից աչքերը փախցնելով): Փեշերդ իջեցրու, ա՛յ անամոթ: Ի՞նչ ես այսքան տղամարդկանց ներկայությամբ ծնկներդ բացել: Բա դու ամոթ չունե՞ս:
ՁԱԽ — (Միջինին): Եթե քեզ դուր չի գալիս, կարող ես չնայել: Դա քո անձնական գործն է: Իսկ ես ուզում եմ նայել, և ինձ շատ է դուր գալիս: (Բամբասկանին.) Դու սրան ուշադրություն մի՛ դարձրու և, եթե կարելի է, մի քիչ էլ փեշերդ վեր քաշի:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Այսպե՞ս:
ՄԻՋԻՆ — (պոռթկալով): Դո՛ւրս կորեք այստեղից, անառակներ: Ես թույլ չեմ տա, որ այս սուրբ օջախը անառականոց դարձնեք: Չքվեք այստեղից:
ՁԱԽ — Ես մեծ հաճույքով կչքվեի, բայց թողնո՞ւմ եք, որ չքվեմ: Եթե կարողանայի, գլուխս կառնեի ու այնքան հեռու կփախչեի, որ ձեր մռութներն այլևս չտեսնեի:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ես էլ մեծ հաճույքով քեզ հետ կփախչեի:
ՄԻՋԻՆ — Իհարկե, կփախչեիք, որ մեր աչքից հեռու անառակությամբ զբաղվեք և մեր անբիծ անունը արատավորեք:
ԱՋ — (Ձախին): Այդքան հեշտ ես փախչելուց խոսում, որովհետև չգիտես, թե ինչ վտանգ է քեզ սպասում: Առանց մեզ դու մարդկանց նման ընդամենը մի գլուխ կունենաս և նրանց նման հիմար կդառնաս:
ՄԻՋԻՆ — Անկեղծ ասա, ուզո՞ւմ ես մարդ դառնալ:
ՁԱԽ — Հո խելքս չե՞մ թռցրել: Թող թշնամի՛ս մարդ դառնա:
ՄԻՋԻՆ — Դե, ուրեմն խելքդ գլուխդ հավաքիր և փախչելու մտքից ձեռ քաշիր:
ՁԱԽ — Դե ջղայնացած էի, մի բան էր՝ ասացնի:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ախ, դու հենց էնպես էիր ասո՞ւմ: Դավաճան: Իսկ ինչո՞ւ էր քեզ թվում, որ քեզ հետ կփախչեի: Ես ավելի շուտ սրա հետ կփախչեի: (Միջինին է ցույց տալիս:) Ճիշտ է, առաջին հայացքից կոպիտ մարդ է թվում, բայց այդպիսի տղամարդիկ բարի սիրտ են ունենում:
ՄԻՋԻՆ — Այո, այդպիսի տղամարդիկ արտաքին կոպտության տակ բարի սիրտ են ունենում: Դու էլ առաջին հայացքից ցանցառ ու բամբասկան կնոջ տպավորություն ես թողնում, բայց բավականին նրբազգաց ու խելացի կին ես երևում, որովհետև միայն այդպիսի կինը կարող էր ինձ ճիշտ հասկանալ և գնահատել:
ՁԱԽ — Քո սիրտն է բարի՞: Տո, դու չէի՞ր քիչ առաջ մեր մաքրասեր կնոջը խժռում: Եթե դու ես բարին, ուրեմն ես էլ Գաբրիել հրեշտակն եմ:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ դու չէի՞ր խժռում:
ՁԱԽ — Ես ոչ թե խժռում, այլ վայելում էի:
ՄԻՋԻՆ — Ի՞նչ էիր անում:
ՁԱԽ — Վայելում էի:
ՄԻՋԻՆ — Ձայնդ կտրի՛, բռի անասուն: Սրան մի տեսեք՝ «Վայելո՜ւմ էի»… Այո, այնպես էիր վայելում, որ այդ վայելքի պահին երկու ատամ կոտրեցիր:
ԱՋ — Տղերք, վերջ տվեք: Չեք տեսնո՞ւմ, սա ինչ խաղեր է խաղում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — (թևերը կանթերով): Ի՞նչ խաղեր եմ խաղում, ասա տեսնեմ:
ԱՋ — Մեկին գովելով, մյուսին փնովելով կամ էլ քծնելով իրար դեմ հանեցիր ու կռվացրիր:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ո՞վ, ե՞ս ես կռվացրել: Վայ, մամա ջան: Տեսնո՞ւմ ես, իմ մասին ինչեր են բամբասում: Իրենք կռվում են ու իմ վրա են գցում: Տո, դու ո՞վ ես, որ քեզ քծնեմ կամ ի՞նչ է քո պաշտոնի անունը, որ քեզ սիրաշահեմ:
ԱՋ — Սպասի՜ր, սպասի՜ր… մի քիչ հետո կիմանաս իմ պաշտոնի անունը:
ՁԱԽ — Ի՞նչ ես ձայնդ գլուխդ գցել: Մոռացե՞լ ես, թե ում հետ գործ ունես:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Չեմ մոռացել… Բա նորմալ մարդը երեք գլուխ կունենա՞:
ՄԻՋԻՆ — Էլի ես շարունակո՞ւմ:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Ինչո՞ւ պիտի չշարունակեմ, հո տան չխոսկան հարս չե՞մ: Վայ, մամա ջան, էս ի՞նչ վայրենիների հետ եմ ամուսնացել: Տեսնո՞ւմ ես, թե աղջիկդ ի՜նչ հետամնաց ընտանիք է ընկել: Փոխանակ ուրախանան, որ իրենց ձեռքն ինձ պես կիրթ ու առաջադեմ կին է ընկել, դեռ ուզում են բերանս էլ փակել:
ԱՋ — Այ առաջադեմ, դու լավ կանես փեշերդ իջեցնես…
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Ա՛յ, ձեր մակարդակը դա է: Զարմանալ կարելի է, որ երեք գլուխ ունեք, բայց մի գլխի չափ էլ խելք չունեք, որ առաջադիմությունը ուրիշ բանի հետ եք շփոթում:
ՁԱԽ — Եթե դա այն է, ինչը դու ես ակնարկում, այդպիսի առաջադիմությունը ես շատ եմ սիրում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Իսկույն երևում է, որ առաջադիմության ձգտող միակ գլուխը դու ես: ԱՋ — Ո՞վ, էս հետադեմն է առաջադիմության ձգտո՞ւմ: Եթե իմանայիր, թե սա ինչի է ձգտում, առաջադեմ չէիր անվանի:
ՄԻՋԻՆ — Տղերք, տղերք, վերջ տվեք: Հիմա էլ դուք սկսեցի՞ք: Չե՞ք տեսնում, որ սա դիտավորյալ է անում: (Բամբասկանին.) Լսիր, ա՛յ չարիք: Վերջին անգամ եմ քեզ զգուշացնում, փեշերդ իջեցրու, գնա խոհանոց և այնտեղ վեր ընկի:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վերջապես ձեր դիմակը պատռեցիք և ասիացու բռի դեմքը ցույց տվիք: Կանացի մարմինը, որ միշտ էլ բանաստեղծների ու նկարիչների ներշնչանքի ու ցանկության առարկան է եղել, ձեզ պես բռի ասիացիների համար միայն կռվի բուն ու ամոթանք է եղել:
ԱՋ և ՁԱԽ — (քթների տակ խնդմնդալով): Ասա, է՛, ասա՛:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — (Միջինին մատնացույց անելով): Եվ պիտի ասեմ ու ապացուցեմ, որ դու բռնակալ ես: Իսկ սրանք, չնայած քո եղբայրներն են, քեզ հետ ընդհանուր ոչինչ չունեն:
ԱՋ — (սարսափած): Տղերք, սրա բերանը եթե չփակենք, Ասիան ու Եվրոպան էլ իրար դեմ կհանի:
ՁԱԽ – Ա՛յ չարիք, ի՞նչ ես ուզում: Մեր մեջ կռիվ գցեցիր՝ բոլ չի, հիմա էլ համաշխարհային պատերազմ ես ուզո՞ւմ:
ՄԻՋԻՆ — Դե, բավական եղավ: Ես թույլ չեմ տա, որ քո պատճառով աշխարհի անեծքը մեր գլխին թափվի: Նորից եմ կրկնում, վերջ տուր բանսարկություններին և աչքիցս չքվիր:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Պահ, պահ, պահ… Դու իմ շատ պետքն ես: Կարծես ողջ կյանքս քեզ եմ երազել: Միայն քո դեմքը չտեսնելու համար ասա՝ ո՞ր դռնով չքվեմ, ու ես մեծ հաճույքով այստեղից կչքվեմ:
ՄԻՋԻՆ — (ձեռքը թույլ-թույլ թափ տալով): Ինձ համար մեկ է, միայն չքվիր:
ԱՋ — Թույլ տվեք, սիրելիս, ձեր ուղեցույցը դառնալ: (Ուսուցչանոցի դուռն է ցույց տալիս:)
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Իսկույն երևում է, որ կրթված ու կարգին գլխի հետ գործ ունեմ: Ձեր եվրոպական շարժուձևը հենց այդ մասին է վկայում: Իսկ ի՞նչ կա այնտեղ:
ԱՋ — Օ՜… Այնտեղ եվրոպական մեթոդով կանանց վերապատրաստման կուրսերն են: Այնպես որ, սիրելիս, մենք շուտով կգանք և մեծ հաճույքով քեզ կվերապատրաստենք:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Հա՞, եթե եվրոպական է, դա արդեն լավ է: Դե, ես գնացի, միայն խնդրում եմ, շատ չուշանաք:
ԱՋ – Օ՜… Ի՞նչ եք ասում: Մենք՝ եվրոպացիներս, մեր դամաներին երբեք չենք սպասեցնում:
ՁԱԽ — Մեր գործն այնքան ենք սիրում, որ աշխատանքից երբեք չենք ուշանում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Հիանալի՛: Ես հեռանում եմ և մեծ անհամբերությամբ ձեզ եմ սպասում: (Թաթիկով է անում Միջինին:) Բռնակա՞լ… (Թաթիկով է անում նաև Ձախին ու Աջին:) Օրեվուար, պարոնայք… Չաո՜…
Ուսուցչանոցի դուռը փակվում է:
ՄԻՋԻՆ — (դռան կողմը խեթ նայելով): Չաո, չաո… Չարիք:
ՁԱԽ — (երկար լռելուց հետո): Հիմա սրան ի՞նչ ենք անելու:
ՄԻՋԻՆ — Պարզ չէ՞… Եթե իմ անունը բռնակալ է դրել, ուրեմն անունս պիտի արդարացնեմ և նրան հենց հիմա խժռեմ:
ՁԱԽ — Մի օրում երկու կին… մի քիչ շատ չի՞:
ԱՋ – Շատը՝ շատ է: Բայց ճարներս ինչ, մի կերպ պիտի ուտենք:
ՁԱԽ — Բայց ես մինչև կոկորդս կուշտ եմ: Եվ բոլորովին ախորժակ չունեմ:
ՄԻՋԻՆ — Ոչինչ, ախորժակը ուտելու ժամանակ է գալիս:
ԱՋ – Կատակը՝ կատակ, բայց գործը՝ գործ: Վեր կացեք գնանք և այս տհաճ, բայց ազգօգուտ գործը վերջացնենք:
ՁԱԽ — (ծանր հոգոց հանելով): Դե, ի՞նչ արած: Եթե դուք գնում եք, ես էլ ճարահատյալ ձեզ հետ պիտի գամ:
ԱՋ — Իհարկե, պիտի գաս: Էս ճաշը դու ես սարքել, դու էլ պիտի ուտես:
ԵՐԵՔՈՎ — (վճռական): Գնացինք:
Դևը վճռական քայլերով մտնում է ուսուցչանոց: Լսվում են նրա ահարկու մռնչյուններն ու Բամբասկանի աղեկտուր ճիչերը:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վա՜յ, հասե՜ք… հայ ժողովուրդ… Ինձ էս վայրենիների ձեռքից ազատեք:
ՄԻՋԻՆ — Հայ ժողովուրդը որ ճար ունենար, իրեն ճար կաներ:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վայ, անխիղճներ… էս վայրենի ասիացին ձեզնից խղճով է ուտում:
ԱՋ — (ծամելով ու գռմռալով): Տեսնո՞ւմ եք սրան… Կեսը կերել ենք, բայց էլի է ուզում աշխարհը խառնել:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վա՜յ, մամա ջան, ես կմեռնեմ… Էս ո՞վ է իր կոտրած ատամներով ցավեցնում…
ՁԱԽ — Ես եմ:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վա՜յ, մամա ջան… Էս ի՞նչ ատամներով են ինձ ուտում… կարծես բութ դանակով են մորթում…
ՁԱԽ — Դա ատամներից չի, ախորժակս որ տեղը լիներ, այնպես անցավ կուտեի, որ քեզ կթվար, թե նարկոզով են ուտում:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վա՜յ, մամա ջան… Էս ո՞նց են ինձ վիրավորում… Առանց ախորժակի են աղջկադ ուտում: Տեսնո՞ւմ ես, մամա ջան, թե քո աղջիկը ցանկությունից զուրկ ինչ իմպոտենտների հետ է ամուսնացել:
ՁԱԽ — Ես ե՞մ իմպոտենտը…
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Չէ՛, սա է…
ՄԻՋԻՆ — Ե՞ս…
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Չէ՛, սա…
ԱՋ — Ե՞ս…
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ – Չէ՛, չէ… սա…
ՄԻՋԻՆ — Տղերք, սրան մի՛ լսեք… Սա էլի է ուզում մեզ իրար խառնի…
ԵՐԵՔՈՎ — Դե որ այդպես է, եկեք, տղերք ջան, էս չարիքին էնպես կուլ տանք, որ մի պուտ արյուն էլ սրանից չմնա:
ԲԱՄԲԱՍԿԱՆ — Վա՜յ, մամա ջան… ես մեռա՛…
ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԵՐԿՐՈՐԴ
Նույն կենտրոնական սրահը, նույն գահավորակին նստած Դևը:
ՄԻՋԻՆ — (հատակից թերթ վերցնելով): Եկեք մի քիչ էլ մտավոր աշխատանքով զբաղվենք: Կին ուտելուց բացի աշխարհում ուրիշ բաներ էլ են կատարվում:
ՁԱԽ — Մաքրասեր ու Բանսակու ուտելուց բացի ուրիշ ի՞նչ կարևոր բան կարող է լինել:
ՄԻՋԻՆ — Չգիտեմ, տեսնենք: (Ակնոցը դնելով): Ես հոդվածների վերնագրերը կկարդամ, որն ընտեք, դա էլ կկարդամ: (Կարդում է:) «Հյուսիսի քրիստոնյա թագուհու հարսն իր մահմեդական սիրեկանի հետ ֆրանկների երկրում ավտովթարի է ենթարկվել: Թագուհին և ողջ ժողովուրդը խոր սգի մեջ են»:
ԱՋ — Էլ մի՛ շարունակի: Թուո՜ւ… Դեռ սգում են այդ լրբերի համար: Հարավից ի՞նչ լուր կա: Հյուսիսի անունը էլ ինձ մոտ չտաք:
ՄԻՋԻՆ — Հարավի՞ց, խնդրեմ: (Կարդում է:) «Հարավի թագավորը դավաճանության համար իր ողջ հարեմը սրի է քաշել»:
ԱՋ — Եթե չեմ սխալվում, նա հազար կին ուներ…
ՁԱԽ — Էդ Հարավի թագավորը մեզ էլ տվեց-անցավ:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ մենք քանի՞ կին ենք կերել:
ՁԱԽ — Մոտ հինգ հարյուր:
ՄԻՋԻՆ — Էս ո՞ւր է աշխարհը գնում, չեմ հասկանում:
ՁԱԽ — Ինչպես տեսնում եմ, Հյուսիսն ու Հարավը իրարից չեն տարբերվում: Արևմուտքից ի՞նչ լուր կա:
ՄԻՋԻՆ — Հրես: (Կարդում է:) «Արևմուտքի թագավորը վիրահատությունից հետո թագուհի է դարձել»:
ԱՋ — Վայ աշխարհ, աշխարհ, էս ի՞նչ է կատարվում: Իսկ Արևելքի երկրից լուր չկա՞:
ՄԻՋԻՆ — Կա:
ԱՋ — Դե կարդա: Երևի Արևելքը դեռ չի փչացել:
ՄԻՋԻՆ — Խնդրեմ: (Վեր է թռչում:) Տղերք, ես կգժվեմ:
ԱՋ և ՁԱԽ — Քեզ ի՞նչ պատահեց:
ՄԻՋԻՆ — Էն պատահեց, որ աշխարհով մեկ խայտառակ եղանք: Լսեք, լսեք… էս խայտառակ հայտարարությունը լսեք: (Կարդում է:) «Երեք գլխանի Դևի Ձախ գլուխը ամուսնության առաջարկություն է անում այն բոլոր կանանց, որոնք փափլիկ ու դիմացկուն ծնկներ ունեն: Այնքան դիմացկուն, որ երեք ծանր գլխի դիմանան: Իմ արտաքին տվյալների մասին կարող եմ հայտնել, որ բոլոր կանայք ինձ հրապուրիչ տղամարդ են համարում: Հ.Գ. Ներկայանալ ծննդյան, կրթության և առողջության վկայականններով…»: (Կտրուկ շրջվում է Ձախի կողմը:)
ՁԱԽ — Ինչո՞ւ ես ինձ նայում:
ՄԻՋԻՆ — Բա ո՞ւմ նայեմ, մեր Ձախ գլուխը դու չե՞ս:
ՁԱԽ — Հա, հետո ի՞նչ: Քիչ Ձախ գլուխներ կա՞ն:
ՄԻՋԻՆ — Այ տղա, պատկերացնո՞ւմ ես, թե ինչ հերթեր են մեր դռանը գոյանալու:
ԱՋ — Ինձ ավելի շատ մի բան է հետաքրքրում, թե ե՞րբ է սա խմբագրությունների ճամփեքը սովորել: Հրապուրիչի՜ս նայեք: Քնձռոտի՛ մեկը, քնձռո՛տ:
ՁԱԽ — Էս էլ ձեր շնորհակալությունն է, չէ՞: Անշնորհակալներ: Դե, գնացեք ու ձեր հիմար գլուխները չոր քարին դրեք: Տեսնենք առանց փափուկ ծնկների ո՞նց եք յոթ օր քնելու: Բացի դրանից, հիմա ո՞ր կինն է թերթ կարդում, որ մեր դռանը հերթեր գոյանան:
Դռան թակոց:
ՄԻՋԻՆ — (Ձախին): Էս դռան թակոցն ինձ ասում է, որ կանայք էլ են թերթ կարդում: (Բարձրաձայն:) Դուռը բաց է, մտեք:
Թերթը ձեռքին ներս է մտնում առաջին ցանցառը, որին այդպես էլ կանվանենք:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — (շուրջը նայերս)): Շատ կներեք, սա՞ է Դևի ձախ գլխի բնակարանը:
ՄԻՋԻՆ — Այո:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Իսկ չէի՞ք ասի, նա տա՞նն է:
ՄԻՋԻՆ — Ձեր դիմացը հենց նա է:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Իսկ ձեր երեքից ո՞րն է ձախ գլուխը: Կներեք, բայց ես ձախն ու աջը միշտ էլ խառնել եմ:
ՄԻՋԻՆ — Եթե սա մեր աջ գլուխն է, ուրեմն ես միջին գլուխն եմ, ստացվում է, որ մեր ձախ գլուխը սա է:
Ա ՑԱՆՑԱՌ – Աա՜… ուրեմն դուք եք ձախ գլուխը: Շատ ուրախ եմ ծանոթության համար: Այս հայտարարությունը դո՞ւք եք տվել: (Նրան է մեկնում թերթը:)
ՁԱԽ — Այո, հարգելի տիկին, դուք գտնում եք, որ համապատասխանո՞ւմ եք այստեղ նշված բոլոր կետերին:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Համապատասխանելը էլ ո՞նց է լինում: Այսպիսի փափուկ, դիմացկուն ծնկներ ո՞ր մեկդ է տեսել: (Փեշերն է բարձրացնում:) Հրես իմ ծննդյան վկայականն ու դպրոցի ատեստատը: (Պայուսակից հանում ու ինչ-որ փաստաթղթեր է ցույց տալիս:) Սա էլ մեր պոլիկլինիկայի բժշկի տեղեկանքն է: Նույնիսկ ամուսնության վկայականն եմ բերել:
ՄԻՋԻՆ — Բայց, հարգելի տիկին, վկայականը հաստատում է, որ դուք ամուսնացած եք, այսինքն՝ ամուսին ունեք:
Ա ՑԱՆՑԱՌ – Ե՛վ ունեմ, և՛ չունեմ:
ՄԻՋԻՆ — Ինչպե՞ս հասկանանք:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Շատ պարզ: Ամուսինս բանտում է, ես չեմ կարող ասել, որ ամուսին ունեմ ու չեմ էլ կարող ասել, որ չունեմ: Այսինքն՝ և կա, և չկա: Հիմա հասկացա՞ք:
ՄԻՋԻՆ – Հա՛… հասկացանք: Իսկ չէի՞ք ասի, սիրելի տիկին, ինչպե՞ս է ձեր ամուսինը
բանտում հայտնվել:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Դա երկար պատմություն է:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ դուք փորձեք կարճ պատմել:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Որ շատ եք ուզում, կպատմեմ: Ի՜նչ ամուսին ունեի… ի՜նչ ամուսին: Ոսկի ձեռքեր ուներ: Ինչին ձեռք էր տալիս, ոսկի էր դառնում: Բայց ի՞նչ ասես, որ բախտ չուներ: Եվ խեղճի բախտն էն օրից ծռվեց, երբ նա «բանտի» ժամացույց ստեղծեց:
ՄԻՋԻՆ — Ձեր ամուսինը ժամագո՞րծ էր:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ, դատախազ էր:
ՄԻՋԻՆ — Դատախազը… ժամագո՞րծ… (Քրքջում են:) Ծիծաղից մեռնել կարելի է:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Իսկ ինչո՞ւ եք ծիծաղում: Եթե տեսնեիք, թե ինչ «բանտի» ժամացույց էր սարքել, հիմա այդպես չէիք ծիծաղի:
ԱՋ — Բայց չհասկացա, թե ինչ է նշանակում «բանտի» ժամացույց: Ինչ է, ձեր բանտերում ուրիշ ժամացույցների՞ց են օգտվում:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Չէ հա՜: Այդքան խելք նրանց որտեղի՞ց: Այդ ապուշները մինչև հիմա մեր սովորական ժամացույցներից են օգտվում, որոնք միայն ժամեր, րոպեներ ու վայրկյաններ են հաշվում:
ԱՋ — Բա էլ ուրիշ ի՞նչ պիտի հաշվեին:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Տարիներ:
ԱՋ — Ո՞նց թե՝ տարիներ:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Ինչո՞ւ եք զարմանում: Մարդուն որ բանտ են նստեցնում, հո րոպեներով կամ վայրկյաններով չե՞ն նստեցնում: Տարիներով են նստեցնում, չէ՞:
ԱՋ — Հա:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Հա ու ջան: Իմ մարդն էլ տարիներ հաշվող ժամացույց էր հնարել, անունն էլ «բանտի ժամացույց» էր դրել: Հիմա հասկացա՞ք, թե ինչ հանճարեղ գյուտ էր նա արել: (Կսկիծով:) Ինչ ձեռքեր ունե՜ր… Ինչ ձեռքե՜ր…
ԴԵՎ — (միասին): Հա՜… Հիմա հասկացանք: Իսկ հետո ի՞նչ եղավ:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Էլ ի՞նչ պիտի լիներ: Խեղճ մարդուս բռնեցին ու ծակը խոթեցին:
ԴԵՎ — Ժամացույցի համա՞ր:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Չէ, կաշառքի: Ինչ ձեռքեր ունե՜ր… Ինչին ձեռք էր տալիս, ոսկի էր դառնում:
ԴԵՎ — (կեղծ ցավակցությամբ): Հաա՜… Իրոք, ոսկի ձեռքեր է ունեցել:
ԱՋ — Իսկ նա բանտում իր պատրաստած ժամացույցից է օգտվո՞ւմ:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Հա: Ինչ ձեռքեր ունե՜ր… Ինչ ձեռքե՜ր…
ԱՋ — Իսկ այդ ժամացույցի սլաքները դեռ քանի՞ պտույտ պիտի կատարեն, մինչև նա բանտից ազատվի:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Մի լրիվ պտույտ:
ԱՋ — Ուրեմն տասներկու տարի են տվել: Իսկ սլաքներն ինչքա՞ն են պտտվել:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — (կսկիծով: Ըսկի տեղից չեն էլ շարժվել:
ԱՋ — Պարզ է: Ուրեմն վերջերս են բռնել:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Էն էլ ո՜նց են բռնել: Որ խեղճի վիճակը տեսնեիք, ձեր լացն էլ կգար:
ԱՋ — Անկասկած լաց կլինեինք: Որովհետև մենք շատ քնքուշ սիրտ ունենք:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ հիմա, հարգելի տիկին, մեզ ասեք, թե ինչո՞վ կարող ենք օգտակար լինել ձեզ:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Այնքանով, որ ինձ հետ ամուսնանաք, մինչև մարդս բանտից դուրս կգա ու ես նրա մոտ կվերադառնամ: Իսկ մինչ այդ և՛ դուք ինձնից ու իմ ծնկներից կօգտվեք, և՛ ես ժամանակը ձեզ հետ կկարճեմ:
ՄԻՋԻՆ — Դուք շատ ճիշտ հասցեով եք եկել: Մենք ձեր ժամանակը այնպես կկարճենք, որ չեք էլ զգա, թե ոնց թռավ:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Իմ ուզածն էլ հենց դա է:
ՄԻՋԻՆ — Հիանալի: Իսկ այժմ, հարգելի տիկին, դուք այստեղ անցեք: (Ուսուցչանոցի դռան կողմն է ցույց տալիս:) Քիչ հետո մենք կգանք և ձեր ժամանակն ու ձեզ իսպառ կկարճենք:
Ա Ցանցառը ուսուցչանոցի դռան կողմն է գնում:
ՄԻՋԻՆ — Կներեք, ևս մի հարց: Երբ այստեղ էիք գալիս, դրսում ուրիշ սպասողներ կայի՞ն:
Ա ՑԱՆՑԱՌ — Հերթը դիմացի սարին է հասել:
ՄԻՋԻՆ — Եղավ: Շնորհակալություն:
Ուսուցչանոցի դուռը փակվում է Ա Ցանցառի ետևից:
ՄԻՋԻՆ — (Ձախին): Այ տղա, էս ի՞նչ արեցիր:
ՁԱԽ — (անվրդով): Ի՞նչ եմ արել:
ՄԻՋԻՆ — Ո՞նց թե՝ ինչ եմ արել: Չլսեցի՞ր, թե հերթն ուր է հասել:
ԱՋ — Իսկ ինձ անընդհատ մի միտք է տանջում, թե էս ավանտյուրիստը որտեղի՞ց է խմբագրությունների ճամփեքը սովորել:
Դռան թակոց:
ՄԻՋԻՆ — (ցածրաձայն): Էս խոսակցությունը հետո կշարունակենք: (Բարձրաձայն:) Մտեք: Դուռը բաց է:
Թերթը ձեռքին ներս է մտնում Բ Ցանցառը:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — (թերթը ցույց տալով: Բարև ձեզ: Այս հայտարարությունը…
ՄԻՋԻՆ — Այո, այո: Մենք ենք տվել: Ներկայացեք խնդրեմ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ո՞նց ներկայանամ: Ձեզ ի՞նչ է հետաքրքրում:
ՄԻՋԻՆ — Ամուսնացա՞ծ եք… ամուսնացած չե՞ք…
Բ ՑԱՆՑԱՌ – Ե՛վ ամուսնացած եմ, և՛ ոչ:
ՄԻՋԻՆ — Ինչ է, ձեր ամուսինն էլ է բանտո՞ւմ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ, գժանոցում է:
ՄԻՋԻՆ — (ցածրաձայն): Աչքներս լույս: (Բարձրաձայն:) Ինչո՞ւ է գժանոցում:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Որովհետև գժվեց:
ՄԻՋԻՆ — Ես հարցնում եմ՝ ինչո՞ւ գժվեց:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Քաղաքականության ձեռից:
ՄԻՋԻՆ — Քաղաքական գործի՞չ էր:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ, խոհարար էր:
ՁԱԽ — (գլուխը բռնելով): Տղերք, հիմա էլ ես կգժվեմ: Ախր, այ տիկին, խոհարարն ի՞նչ գործ ունի քաղաքականության հետ:
ԱՋ — Դու շատ իզուր ես այդպես կարծում: Քաղաքականության մեջ էլ են ճաշեր եփում ու թափում:
ՄԻՋԻՆ — Այնպիսի ճաշեր, որ մատներդ էլ հետը կուտես:
ԱՋ — Դե, պատմեք տեսնենք, ինչպե՞ս եղավ, որ ձեր ամուսինը գժանոց ընկավ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ խեղճ մարդս որոշեց էս անշնորհակալ ու անարժան երկրի նախագահը դառնալ:
ԱՋ — Խոհարարը… նախագա՞հ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ինչո՞ւ եք զարմանում: Նույնիսկ Լենինն է ասել, որ երկիրը խոհարարները պիտի կառավարեն:
ԴԵՎ – Հա՛… Եթե Լենինն է ասե՜լ…
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Հա: Ուրեմն ամուսինս ուզում էր էս անարժան երկրի նախագահը դառնալ: Բայց նա նկատել էր, որ բոլոր ընտրություններում կեղծիքներ են կատարվում, որովհետև իրենց ճաշարանի հաճախորդները գնալով պակասում էին, սովածներն էլ ավելանում էին: Եվ նա մի այնպիսի ընտրելաձև էր հնարել, որտեղ կեղծիք ասված բանը լրիվ բացառվում էր, անունն էլ «փորի ընտրություն» էր դրել:
ՄԻՋԻՆ — Ինչի ընտրությո՞ւն:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — «Փորի ընտրություն»:
ՄԻՋԻՆ — Առաջին անգամ եմ լսում: Իսկ ինչպե՞ս էր ուզում այդ փորի ընտրությունները կազմակերպել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Շատ պարզ և հասարակ: Նա առաջարկում էր, որ բոլոր ընտրողները ընտրության օրը աղի բլիթ ուտեն: Ով երազում նրանց ջուր կտա, հենց նրան էլ նախագահ ընտրեն: Իսկ ինչո՞ւ ոչ: Եթե մեր ազգի աղջիկները դարեր շարունակ այդպես են իրենց համար փեսացուներ ընտրել, ապա ինչո՞ւ չի կարելի նույն ձևով հանրապետության նախագահ ընտրել:
ՄԻՋԻՆ — (կեղծ հիացմունքով): Ինչպիսի՛ հանճարեղ պարզություն:
ԱՋ — Եվ ի՜նչ հանճարեղ արդարություն:
ՁԱԽ — Դե արի ու այդպիսի ընտրությունը կեղծի:
ՄԻՋԻՆ — Դա անհնարին է: Իսկ հետո ի՞նչ եղավ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Իսկ հետո որոշեցինք մեր գյուտն առաջինը մեր վրա փորձել:
ՄԻՋԻՆ — (կեղծ հիացմունքով): Ինչպիսի՛ ինքնազոհություն: Այդպիսի բան միայն մեծ գիտնականներն են արել: Իսկ հետո՞, հետո ի՞նչ եղավ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Հետո էն եղավ, որ ընտրության օրը մենք մեր աղի բլիթը կերանք և տեղաշոր մտանք:
ՄԻՋԻՆ — Եվ ի՞նչ երազ տեսաք:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Իմ երազում նա ինձ ջուր տվեց, իսկ նրա երազում ես էի ջուր տվել: Իսկ դա գիտեք ի՞նչ է նշանակում:
ԴԵՎ — (երեքով): Չէ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Դա նշանակում է, որ նա հանրապետության նախագահ է ընտրվել, իսկ ես էլ հանրապետության առաջին տիկինն եմ դարձել:
ՄԻՋԻՆ — (կեղծ ակնածանքով): Այդ դեպքում թույլ տվեք երեքիս անունից ձեզ շնորհավորել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Սպասեք: Ավելի լավ կանեք, շնորհավորելու փոխարեն ցավակցեք:
ԴԵՎ — (կեղծ սարսափած): Ի՞նչ էր պատահել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Էլ ի՞նչ պիտի պատահեր: Երբ արթնացանք և այն, ինչ տեսանք, մեզ այնպես ցնցեց, կարծես մեր գլխին սառը ջուր լցվեց:
ԴԵՎ — Իսկ ի՞նչ տեսաք:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Էն տեսանք, որ ամուսնուս փոխարեն մի ուրիշ անաղուհաց ու անհացուջուր մարդու են նախագահ ընտրել և իմ փոխարեն էլ նրա կինն է հանրապետության առաջին տիկինը դարձել:
ԴԵՎ — (կեղծ վրդովմունքով): Ինչպիսի՛ խայտառակություն, ինչպիսի՛ անարդարություն:
ԱՋ — Փաստորեն պետական հեղաշրջում է կատարվել: Ինչպիսի՜ խայտառակություն: Ինչպիսի՜ անարդարություն…
Բ ՑԱՆՑԱՌ — (կսկիծով): Խայտառակություն ասիք ու պրծա՞ք…
ՄԻՋԻՆ — Իսկ դուք չբողոքեցի՞ք:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Բա ի՞նչ արեցինք: Խեղճ մարդս իր խոհանոցն ու շերեփները թողեց, սկսեց բոլոր դռները ծեծել ու ապացուցել, որ ինքն է էս երկրի իսկական տերն ու նախագահը:
ԴԵՎ — Եվ ի՞նչ:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչինչ: Բոլորը սարսափած հեռու էին փախչում կամ էլ ծիծաղից փորները բռնած, նրա ետևից հայ-հույ էին անում: Եվ հենց փողոցում էլ նրան չամփեցին ու գժանոց տարան:
ԴԵՎ — Ինչ տխուր պատմությո՜ւն…
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Տխուր ասիք ու պրծա՞ք:
ՄԻՋԻՆ — Մենք զարմանում ենք, թե դուք ինչպե՞ս չեք գժվել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ո՞վ է ասում, որ չեմ գժվել: Գժվելն էլ ո՞նց է լինում:
ԱՋ — Ինչպե՞ս չգժվես: Երբ օրինական նախագահը գժանոց է ընկել, իսկ նրա տեղը անաղուհաց մեկն է նստել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Նրա կինն էլ պալատում իմ տեղն է զավթել, ինձ էլ ձեր նմանների դռներն է գցել:
ՄԻՋԻՆ — Իրոք որ կարելի է գժվել: Իսկ ինչո՞վ կարող են մեր նմանները ձեզ համար օգտակար լինել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Ընդամենը մի փոքրիկ բանով: Եթե ուզում եք՝ կարող եք ինձ հետ ամուսնանալ, չեք ուզում՝ առանց քաշվելու ասեք: Որովհետև ես, բացի սրանից, ամուսնության մի ուրիշ հայտարարություն էլ ունեմ:
ԱՋ — Ինձ թվում է, չարժի, որ ձեր ծանր տեղը թեթևացնեք և էս հասցեից էն հասցեն վազեք: Չէ՞ որ դուք հանրապետության առաջին տիկինն եք:
ՄԻՋԻՆ — Մենք էլ ենք այդպես կարծում: Մանավանդ որ դրա կարիքը չկա: Որովհետև այս հսկայական հերթից միայն ձեզ ենք ընտրել:
ԱՋ — Եվ այն էլ ձեր ամուսնու առաջարկած «փորի ընտրությամբ» ենք ձեզ ընտրել:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ երբ մենք փորով ենք ընտրում, դրան բեկանել չկա:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Դե, որ փորի ընտրությամբ եք ընտրել, էլ ինչո՞ւ պիտի ուրիշ տեղ գնամ: Սրանից լավ տեղ էլ որտե՞ղ ճարեմ: Իսկ հիմա ասեք, ես ի՞նչ պիտի անեմ:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ հիմա դուք այստեղ անցեք: (Ցույց է տալիս ուսուցչանոցի դռան կողմը:) Մինչև տեսնենք, թե ինչ ենք անելու:
Բ Ցանցառը ուսուցչանոցի դռան կողմն է գնում:
ՄԻՋԻՆ — Հա, ևս մի հարց: Երբ այստեղ էիք գալիս, չնկատեցի՞ք կանանց հերթն ուր էր հասել:
Բ ՑԱՆՑԱՌ — Հերթը սարի էն կողմն էր անցել:
Ուսուցչանոցի դուռը փակվում է: Դռան թակոց:
ԱՋ — Ըհը… Աչքներս լույս, մեկն էլ եկավ: Մտեք: Դուռը բաց է:
Թերթը ձեռքին ներս է մտնում Գ Ցանցառը:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Շատ կներեք, դո՞ւք եք այս…
ՄԻՋԻՆ — Այո, մենք: Եկեք ձևականությունների վրա ժամանակ չկորցնենք: Ներկայացեք, խնդրեմ:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Իսկ ի՞նչ է ձեզ հետաքրքրում:
ՄԻՋԻՆ — Ամուսնացա՞ծ եք:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ե՛վ այո, և՛ ոչ:
ՁԱԽ — Ուզո՞ւմ եք ես ասեմ, թե ձեր ամուսինը որտեղ է գտնվում:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Որտե՞ղ է զտվում:
ՁԱԽ — Բանտում:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Տեսա՞ք, որ չգուշակեցիք:
ՁԱԽ — Ուրեմն գժանոցում:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ էլ գժանոցում:
ՁԱԽ — Բա որտե՞ղ է:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ մի տեղ էլ չի:
ՁԱԽ — Ո՞նց թե՝ ոչ մի տեղ էլ չի:
ԱՋ — Երևի մահացել է:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ էլ մահացել է:
ՁԱԽ — Բա ի՞նչ է եղել:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Պայթել է:
ՄԻՋԻՆ — Ո՞նց թե՝ պայթել է: Տղերք, ես կգժվեմ: Ախր, այ տիկին, ձեր ամուսինը հո ռումբ չէ՞ր, որ պայթեր:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ռումբ չէր, բայց պայթեց:
ՄԻՋԻՆ — Բայց ո՞նց:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Դա երկար պատմություն է:
ՄԻՋԻՆ — Իսկ դուք փորձեք մի երկու բառով պատմել:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Որ շատ եք ուզում, կպատմեմ: Ուրեմն այսպես: Սկսեմ նրանից, որ նա ռազմագիտության մեջ մի շատ խոշոր ու կարևոր գյուտ էր արել:
ՄԻՋԻՆ — Ձեր ամուսինը զինվորակա՞ն էր:
Գ ՑԱՆՑԱՌ – Ո՛չ: Հաշվապահ էր: Նրան տակը միզելու պատճառով բանակից ազատել էին:
ՄԻՋԻՆ — Բայց հաշվապահն ի՞նչ գործ ուներ ռազմագիտության հետ:
ԱՋ — Ինչո՞ւ ես զարմացել: Ինչ է, չգիտե՞ս, որ մարդիկ սիրում են իրենց չիմացած բաների մեջ քթները խոթել: Դատախազն ու խոհարարը՝ քեզ օրինակ:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Այդպես եք խոսում, որովհետև չգիտեք, թե ինչ գյուտ էր արել: Բայց որ իմանաք, համոզված եմ, երեքիդ բերանները բաց կմնան:
ԱՋ — Իմ բերանը որ բաց է մնացել: Դե պատմեք, տեսնենք, այդ ի՞նչ գյուտ էր արել:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ուրեմն խեղճ մարդս գիտականորեն ապացուցել էր, որ Ավարայրի ճակատամարտում եթե Վարդան Մամիկոնյանը պարսկական փղերի դեմ թեկուզ մեկ հատ հակատանկային թնդանոթ ունենար, մենք կհաղթեինք և ինքն էլ չէր զոհվի:
ՄԻՋԻՆ — Ինչ հանճարեղ գյուտ: Պատկերացնո՞ւմ եք, տղերք, թե այդ թնդանոթը ոնց պարսկական փղերի հերը կանիծեր:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Բա որ ես ասում էի, չէիք հավատում:
ՄԻՋԻՆ — Հետո ի՞նչ եղավ:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ի՞նչ պիտի լիներ: Էս երկրում ո՞ր հանճարին են գնահատել: Բավական չի, որ չգնահատեցին, դեռ սկսեցին ձեռ առնել:
ԱՋ — Եվ նա դրանից պայթե՞ց:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ոչ, դրանից չպայթեց: Պայթելը հետո եղավ:
ԱՋ — Դե, շուտ արեք, պատմեք, թե չէ անհամբերությունից մենք էլ կպայթենք:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ուրեմն, խեղճ մարդս որպեսզի ցույց տա, թե ինչպես է իր գյուտը գործում, ընդամենը մի չնչին փիղ և մի հակատանկային թնդանոթ էր իշխանությունից պահանջում:
ԱՋ — Եվ ի՞նչ… տվեցի՞ն:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Ոնց չէ, տվեցին: Նրանք իրենց հոր ցավն էլ ուրիշին չեն տա:
ԱՋ – Հա՛… Նրանք շատ անգթորեն են ձեզ հետ վարվել: Դե, պարզ է, որ ձեր ամուսինն էլ չդիմացավ և դրանից պայթեց:
Գ ՑԱՆՑԱՌ – Ո՛չ: Դրանից էլ չպայթեց: Բայց պայթելուն արդեն մոտենում էր:
ՄԻՋԻՆ — Միայն խնդրում եմ, մի քիչ արագ մոտեցեք:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Արդեն մոտեցել եմ: Մի երկու խոսք է մնացել, որ մարդս պայթի: Երբ խեղճը տեսավ, թե ինչ քար անտարբերություն է իր շուրջը տիրում, որոշեց մի թնդանոթ սարքել և մեր գազանանոցի փղի վրա փորձարկել:
ՄԻՋԻՆ — Սարքեց ու փորձարկե՞ց:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — (հպարտությամբ): Այո՛: Սարքեց ու փորձարկեց:
ՄԻՋԻՆ — Եվ ի՞նչ…
Գ ՑԱՆՑԱՌ — (կսկիծով): Եվ այն… որ խեղճից մի կտոր էլ չմնաց, որ տանեի թաղեի ու վրան լաց լինեի:
ԴԵՎ — (կեղծ ցավակցելով): Հա՜… Շատ տխուր պատմություն է:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Հիմա դուք հասկացա՞ք, թե ինչու էի ասում, որ ամուսինս և՛ կա, և՛ չկա: Որովհետև ո՛չ մեռած է, ո՛չ էլ թաղված: Մի խոսքով, ես շատ անորոշ վիճակում եմ հայտնվել:
ԱՋ — Իրոք որ, շատ անորոշ վիճակում եք հայտնվել:
ՄԻՋԻՆ – Այո՛… Շատ դժվար է հանճարի կին լինել:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Շատ ճիշտ եք ասում: Դրա համար էլ, երբ ձեր այս հայտարարությունը կարդացի, ինքս ինձ ասացի. «Այ աղջի, եթե ուզում ես մյուս կանանց պես երջանիկ լինել, քեզ ոչ թե հանճարեղ գիտնական, այլ անգագետ ու բռի չոբան է հարկավոր»:
ՄԻՋԻՆ — Դուք շատ ճիշտ եք մտածել և շատ ճիշտ հասցեով եք եկել: Մեզ պես բռիները գոնե չեն պայթում:
ԱՋ — Եվ եթե պայթում էլ են, միշտ շատ ուտելուց են պայթում: Այնպես որ, մենք վաղուց էինք ձեզ սպասում:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Շատ ուրախ եմ: Դե լավ, ես գնամ և ձեր փորը լցնելու համար պատրաստություն տեսնեմ: Ձեր խոհանոցը որտե՞ղ է:
ԴԵՎ — Այստեղ է: (Ուսուցչանոցի դուռն է ցույց տալիս:)
Գ Ցանցառը ուսուցչանոցի կողմն է գնում:
ՄԻՋԻՆ — Հա, ևս մի հարց: Երբ այստեղ էիք մտնում, կանանց հերթն ո՞ւր էր հասել:
Գ ՑԱՆՑԱՌ — Հերթը երեք սարից էլ այն կողմ էր անցել:
ՄԻՋԻՆ — Եղավ, շնորհակալություն:
Ուսուցչանոցի դուռը փակվում:
ՄԻՋԻՆ — Տեսա՞ք էս ցանցառին: Մեզ անգրագետ ու բռի չոբան անվանեց:
ԱՋ — Ոչինչ: Ես նրանից այնպիսի չոբանի խորոված կսարքեմ, որ մատներդ էլ հետը կուտեք:
ՄԻՋԻՆ — Բայց, տղերք, լսեցի՞ք, թե հերթն ուր է հասել:
ԱՋ — Լսեցինք, լսեցինք: (Սարսափած:) Բայց մի՞թե աշխարհում այսքան շատ ցանցառ կա:
ՄԻՋԻՆ — Կա, կա: Եվ եթե մի քիչ ուշացնենք, էս ցանցառների հերթը ծովից-ծով էլ կանցնի:
ՁԱԽ — (սարսափած): Բա հիմա ի՞նչ անենք:
ՄԻՋԻՆ — Ի՞նչ պիտի անենք: Վեր կաց, դուրս արի ու ոնց ուզում ես, մեզ դրանց ձեռքից ազատի: Էս խաղը դու ես սարքել, դու էլ խաղա:
ՁԱԽ — Առանց ձեզ ո՞նց դուրս գամ: (Ձեռքերով ցույց է տալիս, որ իրենք մի մարմին են:)
ԱՋ — Ոնց առանց մեզ հարցնելու հայտարարություն էիր տալիս, այնպես էլ առանց մեզ դուրս արի և քո հայտարարությունը չեղյալ հայտարարի:
ՁԱԽ — Բա դուք խիղճ ունե՞ք: Ո՞նց եք ձեր հալալ ախպորը այդքան ցանցառների մոտ մենակ ուղարկում: (Սարսափած:) Վիզս էլ կտրեք, մենակ դուրս եկողը չեմ:
ՄԻՋԻՆ — Այ, այդպես եք անում: Ամեն մեկդ ինքնագլուխ գործեր եք բռնում ու բոլորիս կրակն եք գցում:
Դևը դանդաղ ոտքի է կանգնում և քթի տակ դժգոհ մռթմռթալով դռան կողմն է քայլում:
ՄԻՋԻՆ — Մշո Սուլթան Սուրբ Կարապետ, դու մեզ օգնական: (Բացում է դուռը և թափով դուրս է գալիս:)
Քիչ անց դրսից լսվում է Դևի եռաձայն որոտը:
ԴԵՎ – Էհեհեհե՜յ… Լսեք բոլորդ: Ով առաջինն է և ով վերջինն է: Ով նստած է կամ կանգնած: Ով արթուն է կամ քնած: Բոլորդ լսեք և ձեր տները վերադարձեք:
Դրսից կանանց բողոքի ձայներ են լսվում:
ԴԵՎ — (եռաձայն): Ով չլսեց, նորից եմ կրկնում: Ցրվե՛ք ձեր տները և ձեր ամուսինների մոտ վերադարձեք: Մյուսներին էլ ասեք, որ խելք հավաքեն: Վերջ: Թատրոնն ավարտված է: Ձեր տները ցրվեք:
Այս խոսքերից հետո Դևը թափով բեմ է խուժում և դահլիճին է դիմում:
ԴԵՎ — (եռաձայն): Ինչ է, չլսեցի՞ք: Թատրոնն ավարտված է: Ձեր տները ցրվեք: Վե՛րջ: