Պերճ ԶԵՅԹՈՒՆՑՅԱՆ / «ՄԻ՛ ՆԱՅԻՐ ՀԱՅԵԼՈՒՆ»

Պերճ ԶԵՅԹՈՒՆՑՅԱՆԻ «ՄԻ՛ ՆԱՅԻՐ ՀԱՅԵԼՈՒՆ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2006 թ., թիվ 11-12-ում

 

 

Թատրոնը իմ սերն է և իմ թուլությունը։ Թատրոնի բացիլը ինձ վարակեց 1963 թվականին Մոսկվայում, երբ ՄԽԱՏ-ում դիտեցի Ա Չեխովի «Երեք քույրը»՝ Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի բեմադրությամբ։ Ու թեև բեմադրությունը մի քանի տասնամյակի կյանք ուներ, այնուամենայնիվ, իր հմայքը դեռ չէր կորցրել։ Նեմիրովիչ-Դանչենկոն մի երեկոյի ընթացքում ինձ «բացատրեց», «հասկացրեց», թե ինչ բան է իսկական թատրոնը։ Եվ այդ օրվանից ես անհուսալիորեն վարակված եմ թատրոնով, այն հազվագյուտ վարակով, որը, Աստված տա, երբեք չբուժվի։

Պերճ ԶԵՅԹՈՒՆՑՅԱՆ

ՄԻ՛ ՆԱՅԻՐ ՀԱՅԵԼՈՒՆ

Մարդու մարմինը ամբողջության է, հոգին՝ ոչ…

Մարդ արարածը նման է հարյուրավոր թերթիկներից կազմված սոխի… Բազմաթիվ թելերից հյուսված գործվածք է սա… Բուդդայական յոգան մի ամբողջ համակարգ է մշակել, որպեսզի մերկացնի անհատի ինքնախաբեությունը… Ինքնախաբեություն, որի քողազերծման համար Հնդկաս­տանը հազար տարի պայքար է մղել…

Դա նույն ինքնախաբեությունն է, որի հաստատման ու ամրապնդման համար, ընդհակառակը, նույնքան ջանք է թափել Արևմուտքը։

Հերման Հեսսե «Տափաստանի գայլը» վեպից

 

Գործող անձինք

ՎԻԳԵՆ

6 ԱՆԾԱՆՈԹ-ԿՐԿՆԱԿՆԵՐ

ԽԱՉԻԿ

ՎԱՃԱՌՈՂ

ԲԺԻՇԿ

ՈՍՏԻԿԱՆ — ՄԱՅՈՐ

ԿԻՆ

ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԱՂՋԻԿ

ՕՊԵՐԱՏՈՐ

ՀՆՉՈԻՆԱՅԻՆ ՌԵԺԻՍՈՐ

ԱՍԻՍՏԵՆՏ

ԽԱՉԻԿՅԱՆ

ԱՐԱՄ

 

«ՎՒԳԵՆԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Առավոտ է։ Վիգենը, դեմքն օճառած, մտնում է սենյակ։

ՎԻԳԵՆ — (ռադիոընդունիչին)։ Բարի լույս։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Բարի լույս, Վիգեն։

ՎԻԳԵՆ — Ասա… տեքստդ ասա։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Ի՞նչ ասեմ…

ՎԻԳԵՆ — Ո՞նց թե՝ ինչ… բա մարդիկ չիմա­նա՞ն՝ ուր են եկել։ Ես էլ եմ ուզում հասկանալ։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Լավ… (Հազում է։) Այս պատմությունը իրական է, շատ է իրական, բայց միաժամանակ՝ անհավատալի։ «Բոլոր երջանիկ ընտանիքները նման են իրար»… Հիշեցի՞ք՝ ով է ասել։ Ուրեմն՝ հե­տաքրքիրը դժբախտ ընտանիքների պատմու­թյունն է, այսինքն՝ սովորականությունից շեղ­ված դեպքերն ու իրադարձությունները։

Վիգեն Աստվածատրյանը… քառասուն տարե­կան ես, չէ՞… մի գեղեցիկ առավոտ… ոչ, ոչ, ի՞նչ գեղեցիկ… տգեղ, շատ տգեղ մի առավոտ… Մնացածը ցույց տուր, թող աչքով տեսնեն…

Վիգենը, որ ուշադիր լսում էր ռա­դիոընդունիչի ասածները, մոտե­նում է հայելուն՝ սափրվելու և… այնտեղ տեսնում է անծանոթ մե­կին։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Ո՞վ ես դու։

ՎԻԳԵՆ — Ես հարցնելու փոխարեն, դո՞ւ ես հարցնում։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Ասա, ո՞վ ես։

ՎԻԳԵՆ — Ե՞ս… Վիգեն Աստվածատրյանն եմ։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Բայց ես եմ և՛ Վիգենը, և՛ Աստվածատրյանը։  Դու ինչո՞ւ ես խլել իմ անուն-ազգանունը:

ՎԻԳԵՆ — Ցույց տուր անձնագիրդ։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Առավոտ շուտ ի՞նչ անձնա­գիր։ Այնտեղ, դարակի մեջ է։

ՎԻԳԵՆ — Գնա բեր։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Ո՞նց բերեմ… Եթե դու հայե­լու մեջ ես, ես ինչպե՞ս առանձնանամ։ Պետք է միասին անհետանանք։ Կարծեմ դա է հայելու օրենքը։

ՎԻԳԵՆ — Սպասիր… ո՞վ է հայելու մեջ։ Ե՞ս…

ԱՆԾԱՆՈԹ — Չէ, բա ես… Իհարկե, դու։

ՎԻԳԵՆ — Ինչ է, դու որոշել ես այս տա՞նը մնալ, ինձ հետ միասի՞ն ապրել։

ԱՆԾԱՆՈԹ – Ի՞նչ կա զարմանալու, որտեղ դու՝ այնտեղ էլ՝ ես։

ՎԻԳԵՆ — Բայց մենք պետք է նման լինենք իրար… Եվ, մանավանդ, դու չպետք է խոսես։ Երբ ես խոսում եմ, դու պետք է միայն շրթունքներդ շարժես՝ նմանակելով ինձ։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Ես էլ եմ այդ ասում։ Ինչո՞ւ ես խոսում։ Լռիր, երբ ես խոսում եմ, միայն շրթունքներդ շարժիր։

ՎԻԳԵՆ — Գիտես ինչ… այս չար երազից ազատվելու միայն մի միջոց կա։ (Սավանով ծածկում է հայելին։ Հանգիստ շունչ է քաշում, ապա փլվում է աթոռին՝ շփելով աչքերը։) Այսքան խմե՞լ եմ գիշերը։ (Տեսնելով, որ ձեռքերը օճառոտվել են, մտնում է լոգարան, սակայն նախքան մտնելը բռունցք է ցույց տալիս սենյա­կի հայելուն։ Հաղթական մտնում է ներս։ Բայց… լոգարանի հայելում նույն մարդն է։)

ԱՆԾԱՆՈԹ — Էլի եկա՞ր։ Քեզնից պրծում չկա՞։

Վիգենը վախեցած դուրս է փախ­չում, նետվում դեպի հեռախոսը և արագ-արագ ինչ-որ համար հավա­քում։ Բեմի անկյունում երևում է Խաչիկը՝ հեռախոսը ձեռքին։

ՎԻԳԵՆ — (առանց բարևելու, միանգամից)։ Երեկ դու ինձ տեսե՞լ ես, Խաչիկ։

ԽԱՉԻԿ — Վիգեն, դո՞ւ ես։

ՎԻԳԵՆ — Երևի… Ինձ թվում է՝ ես եմ…

ԽԱՉԻԿ — Երբ վստահ լինես, որ դու ես, նոր կզանգես։

ՎԻԳԵՆ — Խաչիկ, ես երբեք այսքան լուրջ չեմ եղել… Լսո՞ւմ ես, երբե՛ք… Եթե դու իսկապես իմ ընկերն ես, ասա, դու ինձ տեսե՞լ ես երեկ։ Երեկ գիշեր ես ձեր տա՞նն էի։

ԽԱՉԻԿ – Ի՞նչ ես առավոտ շուտ անհամ-անհամ դուրս տալիս։

ՎԻԳԵՆ — Հասկացա… Ուրեմն, ես էի… Բայց ասա, խնդրեմ, երբ հրաժեշտ տվի, իսկ ես միշտ հրաժեշտ եմ տալիս բոլորին, երբեք անգլիավարի չեմ գնում, դու աչքովդ տեսա՞ր, որ ձեր տնից դուրս եկողը ես էի։

ԽԱՉԻԿ — Չէ, դու չէիր։

ՎԻԳԵՆ — Բա ո՞վ էր…

ԽԱՉԻԿ — Հիմար, անալի մի մարդ, որի խել­քը դեռ գլուխը չի եկել խմիչքից։

ՎԻԳԵՆ — Խաչիկ, հասկացիր… Սա իմ կյանքի ամենաճակատագրական պահն է։ Լուրջ պատասխանիր իմ հարցերին։ Հայելու մեջ…

ԽԱՉԻԿ – Ի՞նչ հայելի։

ՎԻԳԵՆ — Ոչինչ, ոչինչ… Արդեն սափրվե՞լ ես…

ԽԱՉԻԿ — Ենթադրենք այո։

ՎԻԳԵՆ — Չէ, մի ենթադրիր… Ասա՝ սափրվե՞լ ես։

ԽԱՉԻԿ — Գիտես ինչ, սրտովս գնա։ Գլուխս ցավից պայթում է։

ՎԻԳԵՆ — Ասա՝ որտեղ եմ ես, և քեզ այլևս չեմ անհանգստացնի։

ԽԱՉԻԿ — Հեռախոսի մյուս ծայրին:

ՎԻԳԵՆ — Սխալվում ես, Խաչիկ… Այդ ես չեմ:

ԽԱՉԻԿ — Լսիր, առավոտ շուտ ձե՞ռ ես առնում ինձ։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞ւր եմ ես… Ո՞վ եմ ես… Ո՞վ ինձ կասի, ո՞վ… Իմ ամբողջ հույսը դու էիր, Խաչիկ… (Անջատում է հեռախոսը։ Խաչիկն անհետանում է։ Վիգենը հուսահատ հենվում է պատին, թուլացած ընկնում է գետնին։ Խեղճացած նայում է ռադիոընդունիչին։) Դե՛… Խոսիր, ինչո՞ւ ես լռում։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ – Այն, ինչ կատարվեց, անկասկած, նշան էր. ի վերուստ տրված, ի վերուստ քեզ հասցեագրված նշան: Հենց քեզ, միայն քեզ։ Երևի մարդու կյանքում գալիս է մի պահ, երբ նշան է տրվում, որը պետք է ինքդ վերծանես ու կարդաս:

ՎԻԳԵՆ – Լա՛վ, լա՛վ, հերի՛ք է… Հիմա վերջին լուրերի ժամն է… Մնացածը ես կասեմ… Եթե կուզես իմանալ, նշանը հենց այն մասին է, որ ամուսնանալու, ընտանիք կազմելու ժամանակն է։ Կինն ու երեխաները, ամենօրյա ընտանեկան հոգսերը թույլ չեն տա, որ հայելու մեջ ինչ-որ կողմնակի մարդիկ խցկվեն ու պղտորեն կյանքդ։ (Մի պահ աչքերը հառում է անորոշ կետի, ապա դուրս է նետվում տնից:)

 

 

«ԿԱՀՈՒՅՔԻ ԽԱՆՈՒԹ»

ՎԱՃԱՌՈՂ – Ինչո՞վ կարող եմ օգտակար լինել։

ՎԻԳԵՆ — Դուք առանձին հայելիներ ունե՞ք:

ՎԱՃԱՌՈՂ — Ունենք։

ՎԻԳԵՆ — Տարբեր չափսերի՞։

ՎԱՃԱՌՈՂ — Որը ուզենաք։ Իսկ դուք ի՞նչ չափսի եք ուզում։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է ամենալավը։

ՎԱՃԱՌՈՂ — (տարակուսանքով): Նայած ինչի համար… նայած ինչ գնի։

ՎԻԳԵՆ — (բարկացած)։ Հայելին ինչի՞ համար են ուզում, եթե ոչ սեփական դեմքը տեսնելու։

ՎԱՃԱՌՈՂ — Մեր բոլոր հայելիներն էլ…

ՎԻԳԵՆ — Հասկացա, ձեր բոլոր հայելիներն էլ հաճախորդի սեփական դեմքն ՚են ցույց տալիս։ Եվ դուք կարծում եք, թե կարողացաք խաբե՞լ ինձ։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ –Եվ քանի որ ամեն հայ վաճառող նման խոսքերից հետո քթի տակ հայհոյելով կհեռանար, մեր վաճառողն էլ… Բայց ոչ, նա չհեռացավ, որովհետև «Բոլոր երջանիկ ընտանիքները նման են իրար»։ Հիշեցի՞ր: Ճիշտ է՝ բարակ բեղիկներով քսանհինգամյա այս վաճառողը Տոլստոյ չէր կարդացել ու չի էլ կարդա երբևիցե, բայց հեղինակն ու Վիգենը հո կարդացել են, գիտեն, որ յուրաքանչյուր դժբախտ ընտանիք դժբախտ է յուրովի։

ՎԻԳԵՆ — (ապշած)։ Ձեր ռադիոընդունիչն ի՞նչ մակնիշի է… Ոնց որ իմից է… Ախր, նա ճանաչեց ինձ։

ՎԱՃԱՌՈՂ — Չգիտեմ, գուցե… Բայց ինչո՞ւ ինձ չեք հավատում։ Մոտեցեք որևէ հայելու…

ՎԻԳԵՆ — Այստեղ առանձին հայելի չկա, կահույքի մաս են կազմում։ Իսկ ես առանձին հայելու մասին եմ խոսում։ Մի՞թե այդքան դժվար է հասկանալ։ Կանչեք ձեր տնօրենին:

ՎԱՃԱՌՈՂ — Տնօրենը ես եմ։

ՎԻԳԵՆ — (զարմացած)։ Այսքան ջահե՞լ։ Մի ժամանակ…

ՎԱՃԱՌՈՂ — Նոր հայերը երիտասարդ են լինում, ձեր ժամանակ նոր հայեր չկային, բոլորը հին էին։

ՎԻԳԵՆ — (տոնը փոխելով, սիրաշահելու պես): Ձեր անունը ի՞նչ է, երիտասարդ։

ՎԱՃԱՌՈՂ — Պարզ չէ՞, Խաչիկ։

ՎԻԳԵՆ — Խաչիկ, ասացեք, խնդրեմ, ունե՞ք այնպիսի հայելի, որտեղ միայն նայողի դեմքն է երևում. տվյալ դեպքում՝ իմը, ոչ թե ուրիշինը։

ՎԱՃԱՌՈՂ — (հարցական նայում է հաճախորդին՝ հաստատ նրան խանգարված մարդու տեղ դնելով)։ Դեֆիցիտ է, հորեղբայր։ Այդպիսի հայելիներ մենք ստանում էինք Մալազիայից: Չգիտեմ ինչու, վաղուց չեն բերում։

ՎԻԳԵՆ — Պահանջարկ չկա՞։

ՎԱՃԱՌՈՂ — Այո։ Ոչ ոք չի ուզում իրեն տեսնել:

ՎԻԳԵՆ — Դուք երևի հոգեպահուստ կունե­նաք: Ես, ինչքան պետք է. կվճարեմ…

ՎԱՃԱՌՈՂ – Գիտե՞ք, ինչ երկար ճանապարհ է՝ օվկիանոսներ, ծովեր, էլ չեմ ասում՝ նեղուցներ… Հետո՝ ինքնաթիռ… Մինչև տեղ է հասնում… Պարզվում է, հայելիները շուտ են ջարդվում… Պատկերացնո՞ւմ եք…

ՎԻԳԵՆ — Եթե գոնե մի հատ ունեք… ինչքան պետք է, կվճարեմ։

ՎԱՃԱՌՈՂ — (հառաչում է)։ Պետք է, հորեղբայր, շատ է պետք… (Բերում է մի հայելի և դնում Վիգենի առջև։) Խնդրեմ, հատուկ ձեզ նման մարդու համար էի պահել։ Նայեք, նայեք, ինչո՞ւ եք վախենում:

Վիգենը վախվորած նայում է աչքի տակով:

ՎԱՃԱՌՈՂ — Համարձակ, համարձակ… Դեռ ոչ ոք իրեն այսքան պարզ չի տեսել հայե­լու մեջ։ Բախտներդ բերեց…

Հայելու մեջ քիչ առաջվա մարդն է, որ շարունակում է սափրվել։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Հիմար բաներ ես անում։ Հաշտվիր իրականության հետ և շատ մի թպրտա։

ՎԱՃԱՌՈՂ — (նա ոչինչ չի տեսել, ոչինչ չի լսել)։ Տեսա՞ք, ամեն ինչ կարգին է։

ՎԻԳԵՆ — (բռնում է վաճառողի օձիքից)։ Խաբեբա… սրիկա… Ասում ես՝ նեղուցնե՞ր… Ես քեզ նեղուց ցույց կտամ… Ստոր արարած…

ՎԱՃԱՌՈՂ — Բայց ինչի՞, ինչի՞… Ասենք, նե­ղուց չի եղել… Բայց օվկիանոս ու ծով հո եղել են…

ՎԻԳԵՆ – Լսեցի՞ր՝ ինչ ասաց… Ես չեմ հաշտվի… Չեմ հանձնվի… Ես կգտնեմ ինձ… Վիգե՜ն, Վիգե՜ն, սպասիր, ես գալիս եմ… Վիգե՜ն… (Վաճառողին հրում, գցում է գետնին ու դուրս փախչում։)

 

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — «Հայոց Աշ­խարհ» թերթը գրում է՝ «Վերջերս առողջապահության նախարարը հայտարարել է, թե ծննդօգնությունը գոնե կիսով չափ պիտի վճա­րովի լինի, քանզի, ըստ նրա, կինը դեռևս ինն ամիս առաջ գիտի, որ երեխա է ունենալու։ Ուս­տիև՝ այդ նպատակով փողը վաղօրոք հավաքած-պատրաստած պիտի լինի։ 2001 թ. 22 մարտի»։

ՎԻԳԵՆ — (ռադիոընդունիչին)։ Ժամանակ գտա՞ր… Ինձնով զբաղվիր, ինձնով…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Ընդմիջում եր­կու րոպե։ Մաքուր օդը ուշքի չբերեց Վիգենին, որովհետև Երևանում, նախ, մաքուր օդ միայն չորեքշաբթի օրն է լինում՝ Ազգային ժողովի որոշմամբ, և ապա՝ քանի որ հայելու մեջ ինքը ինքը չէր, իսկ վաճառողը երևում էր սեփական դեմքով, նա հասկացավ, որ պատճառը իր մեջ էր, միայն իր, ոչ քաղաքը, ոչ հանրապետությու­նը, ոչ էլ աշխարհը կապ չունեն իր մղձավանջի հետ։ Նրանք՝ իրենց համար, ինքը՝ իր համար։ Ուրեմն՝ միայն մի մարդ կարող է փրկել Աստվածատրյանին։

 

«ՀՈԳԵԲՈՒՅԺԻ ՄՈՏ»

Վիգենը շվարած նայում է շուրջը։ Շենք չի երևում, ամայի այգի է։ Հուսահատ՝ ուզում է դուրս գալ այգուց, երբ ծառի վրայից մեկը կան­չում է նրան։

ԲԺԻՇԿ — Վերջապես եկաք։ Ես ձեզ վաղուց էի սպասում, բայց ինչպես ասում են՝ ավելի լավ է ուշ, քան երբեք:

ՎԻԳԵՆ — Իսկ ինչո՞ւ էիք սպասում։ Դուք ինձ ճանաչո՞ւմ եք։

ԲԺԻՇԿ — Ոչ, իհարկե, ոչ։ Բայց ամեն մարդ իր կյանքում օրերից մի օր անպայման կանգնե­լու է այս դարպասի առաջ։ Սա մեր կյանքի վերջին դարպասն է, սիրելիս։ Ձեզ մոտ շուտ է սկսվել, ցավոք… Այո՞…

ՎԻԳԵՆ — Այո, բժիշկ։ Եվ ես եկել եմ այն հույսով…

ԲԺԻՇԿ – Հո՞ւյս ասացիք… Դուք շատ ճիշտ բառ օգտագործեցիք։ Հույսը հիվանդության հենց առաջին նշանն է։ Այ, երբ կորցրիր հույսդ, նոր միայն կարող ես ասել, որ առողջանում ես։ Ես չեմ ասում՝ լրիվ առողջ ես, լրիվ նորմալ մարդ գոյություն չունի, ես ասում եմ՝ առողջա­նում ես։ Տարբերությունը պարզ է, չէ՞։ Ի՞նչ եք կանգնել, վեր բարձրացեք։ (Նկատելով Վիգենի տարակուսանքով լի հայացքը։) Ծա՛ռը, ծա՛­ռը… Ես այստեղ եմ բուժում։ Սա իմ մեթոդն է, իմ կաբինետն այստեղ է՝ ծառի վրա։ Բնության գրկում։ Դուք չե՞ք սիրում բնությունը։

ՎԻԳԵՆ — Սիրում եմ։

ԲԺԻՇԿ — Դե, ուրեմն, բարձրացեք։ Համար­ձա՛կ, համարձա՛կ։ (Վիգենը մի կերպ բարձրա­նում է ծառը, նստում դիմացի ճյուղին։) Զգացեք ինչպես ձեր տանը։

ՎԻԳԵՆ — Իմ տա՞նը… Բայց ես տուն չունեմ։

ԲԺԻՇԿ — Հիմա, հիմա… մենք ամեն ինչ հեր­թով կքննարկենք։ Ինչո՞ւ եք զարմացած նայում պարտեզի կողմը։ Երևի աշխատանքային այդ եռուզեռը հետաքրքրեց ձեզ, այո՞…

ՎԻԳԵՆ – Այո՛, բժիշկ։

ԲԺԻՇԿ — Ուրեմն հիշեցնեմ, որ հիմա մեր հանրապետությունում շուկայական հարաբե­րություններ են, հետևաբար, ձրի բուժում, ցա­վոք, այլևս չկա։ Եթե կա էլ… ավելի լավ է չխորանանք… Ինձ ո՞վ կհարգի, եթե փող չվերցնեմ։ Դուք ինքներդ կհարգե՞ք…

ՎԻԳԵՆ — Չեմ հարգի։ Ես…

ԲԺԻՇԿ — Բայց ունևորները, ցավոք, քիչ են, շատ քիչ։ Եվ ես, երկար մտածելուց հետո, ի վերջո գտա ելքը, որոշեցի՝ ով փող չունի, թող մի շաբաթ ձրի աշխատի իմ տնամերձում։ Լավ ելք է, չէ՞…

ՎԻԳԵՆ — Հրաշալի է։ Ես…

ԲԺԻՇԿ — Ես չեմ կարող ձրի բուժել և դրա­նով վիրավորել հիվանդի ինքնասիրությունը։ Այդ վիրավորանքը կարող է ի չիք դարձնել բուժման արդյունքը։ (Մետաղյա ձայնով:) Դուք վճարելո՞ւ եք, թե՞ աշխատելու եք պարտեզում:

ՎԻԳԵՆ — Վճարելու եմ։ Այո, հանգիստ եղեք… Ես…

ՎԻԳԵՆ — Ես հանգիստ եմ, տղաս, ես միշտ հանգիստ եմ։ Թութ կերեք, ինչո՞ւ թութ չեք ուտում։ Հավատացնում եմ, համից չեք կշտանա:

ՎԻԳԵՆ — Շնորհակալ եմ… Հետո, հետո… Ես եկել եմ…

ԲԺԻՇԿ — Եկել ու մտածում եք, թե ինչու է բժիշկը պիժամայով, այո՞։ Հասկանո՞ւմ եք, պետք է անբռնազբոս մթնոլորտ ստեղծել, վերացնել սպիտակ խալաթի և հիվանդի անջրպետը, տնային միջավայրի պատրանք ներշնչել։ (Դժգոհ։) Բայց ես սկսեցի իմ մասնագիտական գաղտնիքները բացել… Ինչո՞ւ եք ինձ մղում ինքնաբացահայտման։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես…

ԲԺԻՇԿ — Մի պայման էլ։ Շատերի մոտ տարածված է այն նախապաշարմունքը, թե հոգեբույժները իբր իրենք մի քիչ… (Ցուցամատը տանում է քունքին։) Եթե դուք էլ ունեք այդ նախապաշարմունքը, ավելի լավ է հենց հիմա բաժանվել։ Ես չեմ կարողանա ձեզ օգտակար լինել։

ՎԻԳԵՆ – Ո՛չ, ո՛չ, ի՞նչ եք ասում… (Հազիվ է պահում հավասարակշռությունը:)

ԲԺԻՇԿ — Դե, որ այդպես է, աչքերը փակեք, տարածեր ձեռքերը և ցուցամատը դանդաղ տարեք ձեր քթին։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես հազիվ եմ ինձ պահում, որ չընկնեմ։

ԲԺԻՇԿ — Լավ, այդ դեպքում ես ինքս կանեմ։ (Փակում է աչքերը, տարածում ձեռքերը, հետո ցուցամատը տանում է քթին:) Լավ է, շատ լավ է… Ամեն ինչ կարգին է… (Գիշերազգեստի գրպանից հանում է մուրճիկը:) Իսկ հիմա ոտքը դրեք ոտքի վրա։

ՎԻԳԵՆ — Չեմ կարող, բժիշկ։ Հենց որ շարժվեմ, ծառից կընկնեմ։

ԲԺԻՇԿ — Լավ, լավ… Դա էլ ինքս կանեմ: (Ոտքը դնում է ոտքի վրա, մուրճիկով խփում սեփական ծնկին և գոհունակությամբ շարժում գլուխը։) Այս տարիքի համար հրաշալի է: Ես ձեզ շնորհավորում եմ, Խաչիկ…

ՎԻԳԵՆ — Բայց իմ անունը Խաչիկ չէ:

ԲԺԻՇԿ – Ինչպե՞ս թե… Հապա ի՞նչ է:

ՎԻԳԵՆ — Վիգեն։

ԲԺԻՇԿ — Դուք հո չե՞ք գժվել… Վիգե՞ն… (Փորը բռնած ծիծաղում է։ Հետո՝ նախատինքով։) Վիգեն… Չէ մի… Հանրապետության արական սեռին պատկանող բոլոր մարդիկ կոչ­վում են Խաչիկ։ Անկախության հենց առաջին ամսից… ի պատիվ մեր առաջին նախագահի։ Դուք հո չե՞ք գժվել, ի՞նչ Վիգեն…

ՎԻԳԵՆ — Ես ի՞նչ անեմ, որ անունս Վիգեն է։ Ես չեմ փոխել… Ինչո՞ւ փոխեմ… Ես իմ սեփա­կան անունն ունեմ։

ԲԺԻՇԿ — Հիմա ամեն ինչ պարզ է։ Ձեր հի­վանդության պատճառը փնտրեք ձեր անվան մեջ։ Փոխեք անունը, և այլևս հիվանդ չեք լինի։ Վիգե՜ն… Եվ դեռ ուզում է չհիվանդանալ… Ընդ­հակառակը, զարմանում եմ, թե ինչպես մինչև հիմա ոչ մի բողոք չեք ունեցել։ Թութ կերեք, թութ… Ինչո՞ւ չեք ուտում։

ՎԻԳԵՆ — Բժիշկ, ես ձեզ ոչ միայն կվճարեմ, այլև շատ կվճարեմ… Ձեր վարձից շատ ավելի, միայն թե օգնեք ինձ։

ԲԺԻՇԿ — Աստված օգնի, տղաս։ Մենք՝ բժիշկներս, ի՞նչ ենք Աստծո համեմատությամբ։

ՎԻԳԵՆ — Ուրեմն, ես փրկություն չունե՞մ։

ԲԺԻՇԿ — Իսկ ո՞վ ունի, որ դուք ունենաք։ Ես, օրինակ, ունե՞մ։ Ես էլ չունեմ։ Տեսնում եք, բոլորս էլ նույն վիճակում ենք։ Թութ կերեք, ինչո՞ւ չեք ուտում։ Գիտե՞ք, ինչ օգտակար է, հատկա­պես աղիքների համար։

ՎԻԳԵՆ — Օգնեք ինձ, աղերսում եմ։ Չէ՞ որ դուք Հիպոկրատի երդում եք տվել։

ԲԺԻՇԿ — (մռայլվում է)։ Դա այնքան վա­ղուց էր, այնքան վաղուց… (Գործնական։) Իսկ ի՞նչն է ձեզ անհանգստացնում։ Գիտեք, հոգե­բույժի համար երբեմն դա էլ օգտակար է իմա­նալ։ Իհարկե, պարտադիր չէ, բայց չի էլ խան­գարում։

ՎԻԳԵՆ — Ես կորել եմ, բժիշկ… Չկամ… Նա­յում եմ հայելուն և իմ փոխարեն տեսնում եմ ու­րիշ մարդու։

ԲԺԻՇԿ — Այդպես էլ ենթադրում էի։ Միայն մե՞կ մարդու։ (Վիգենը գլխով է անում։) Սա դեռ սկիզբն է։ Ճար չկա, պետք է լեզու գտնեք նրանց հետ։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես չեմ ճանաչում նրանց… Ես ինձ եմ ուզում… Ես կարոտում եմ ինձ…

ԲԺԻՇԿ — Իսկ ձեր լուսանկարներում դուք դո՞ւք եք։

ՎԻԳԵՆ — Անձնագրի մեջ՝ այո։

ԲԺԻՇԿ — Էլ ի՞նչ եք ուզում։ Նայեք լուսա­նկարին և ձեր կարոտն առեք։ Դրանից լավ բա՞ն։ Մարդու կյանքը ոչ թե հայելու մեջ է, այլ լուսանկարների։ Հայելին քո այսրոպեական գոյությունն է, իսկ լուսանկարը վավերական փաստաթուղթ է, պատմություն, անցյալ։ Մեկը՝ ժամանակավոր, մյուսը՝ մշտական։ Ուրախա­ցեք, որ լուսանկարներից չեք անհետացել, հան­գիստ ապրեք ձեզ համար։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նձ համար, թե՞ ուրիշի։

ԲԺԻՇԿ — Թութ կերեք, այդքան մի կենտրո­նացեք ձեր անձի վրա։ Երևում է, շատ եք սիրում ձեզ։

ՎԻԳԵՆ – Որտե՞ղ եմ ես, բժիշկ։

ԲԺԻՇԿ – Ինչպե՞ս թե՝ որտեղ։ Իմ կաբինե­տում։ (Ծիծաղում է։) Լավ է, որ արդեն կատա­կում եք, շատ լավ է։ Բան եմ ասում, լեզու գտեք այդ մարդու հետ, հաշտվեք:

ՎԻԳԵՆ — Ես չեմ ուզում լեզու գտնել։

ԲԺԻՇԿ — Ո՞ւմ հետ։ Ձե՞զ հետ։ Հայելու մեջ օտար մարդ չի լինում, սիրելիս։

ՎԻԳԵՆ — Ուրեմն… ուրեմն իմ տեսածը ուղե­ղի մորմոք չէ՞ր… Իրականությո՞ւն էր… Ուրեմն, ինձ չի՞ թվացել… (Անսպասելի պոռթկում է։) Ին­չո՞ւ թութ չեք ուտում։ Ինչո՞ւ ինքներդ չեք ուտում։

ԲԺԻՇԿ — Դուք արդեն հայհոյում եք ինձ, երիտասարդ։ Այո, այո, հայհոյում եք… Ըստ որում, հայհոյելու յուրօրինակ ձև եք ընտրել։ Բայց ես ոչ թե նեղանում եմ ձեզնից, այլ խորա­պես անհանգստանում եմ ձեզ համար։ Որով­հետև նման անուղղակի ձևի հայհոյանքի են դի­մում անձի բազմապատկում կամ անձի տրո­հում կոչվող հիվանդություն ունեցող այն ան­ձինք, ովքեր… Ովքեր, ըստ գիտական վիճակագրության, ինքնասպան են լինում հուսահա­տությունից։ Թո՞ւթ, ի՞նչ թութ… Սա թթի ծառ չէ, այլ կեռասի։ Հո չե՞ք կարող վիճել ինձ հետ, որ կեռասն էլ նույնքան համով միրգ է։

ՎԻԳԵՆ — Վերցրեք ձեր վարձքը։

ԲԺԻՇԿ — Կախեք այդ ճյուղից… Լվացքի բռնիչներով ամրացրեք…

Ծառի ճյուղերից մեկի վրա, լվաց­քի բռնիչներով, բազմաթիվ հինգ­հազարանոցներ են կախված։ Վիգենը ավելացնում է ես մեկը։

ԲԺԻՇԿ — Դուք խելացի մարդ եք երևում, հենց առաջին պահից պիտի հասկանայիք, որ ձեր համեմատաբար հանգիստ կյանքն այսուհետև փոխվելու է։ Ես բոլորին չեմ ասում, բայց քանի որ համակրեցի ձեզ, ասեմ ամենայն ան­կեղծությամբ՝ փոխվելու է դեպի վատը։ Հիշեք՝ դեպի վատը։

Վիգենը դժվարությամբ իջնում է ծառից և աշխատում է որքան հնա­րավոր է արագ հեռանալ։

ԲԺԻՇԿ — (նրա ետևից)։ Եթե չհետևեք ուրիշ­ների օրինակին և որոշեք ողջ մնալ, խնդրեմ, կրկին համեցեք։ Չէ՛, չէ՛, ոչ բուժման համար, բու­ժում չկա՜… Պարզապես թութ ուտելու…

 

 

«ՎԻԳԵՆԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Վիգենը վախվորած մտնում է տուն, հայացքն անմիջապես ուղ­ղում սավանով ծածկված հայելուն։ Ոտքերի մատների վրա գողեգող գնում է դեպի մահճակալը։ Հանկարծ լսվում է ձայն։

ՁԱՅՆ — Տանը մեռե՞լ կա, որ ծածկել ես հայե­լին։

Հանկարծակիի եկած, Վիգենը նետվում է դեպի հայելին, պոկում սավանը և տեսնում, որ անծանոթ մի մարդ բացել է իր ճամպրուկը և զգեստները տեղավորում է պահարանի մեջ՝ Վիգենի զգեստների կողքին։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞վ ես դու։

ԿՐԿՆԱԿ — Հիմար հարց ես տալիս։ Հայելու մեջ ո՞վ կարող է լինել քեզնից բացի։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞ւր է առավոտյան մարդր։ Ի՞նչ ես արել նրան։

ԿՐԿՆԱԿ – Կարոտեցի՞ր: Դու ինձ էլ ես կարոտելու։ Կարոտելու ես բոլորիս։

ՎԻԳԵՆ — (մատը սարսափով մեկնելով հա­յելուն): Բոլորի՞դ… Ի՞նչ է, այնտեղ էլի՞ մարդիկ կան։

ԿՐԿՆԱԿ — Նրանց լինելը կամ չլինելը ես չեմ որոշում։

ՎԻԳԵՆ — Բա ո՞վ է որոշում, ո՞վ։

ԿՐԿՆԱԿ — Դու։

ՎԻԳԵՆ – Ե՞ս։ Ինչպե՞ս թե՝ ես։ Ինձ որ մնա, ես բոլորիդ գրողի ծոցը կուղարկեմ։

ԿՐԿՆԱԿ — Առաջինը քեզ վատություն արած կլինես, ինքդ կգնաս այդ նույն հասցեով՝ գրողի ծոցը… Երկրորդ՝ դու մեզ ողջ ես պետք, ոչ թե գրողի ծոցում, որպեսզի մենք ապրենք քեզ հետ միասին։ Միայն քո մասին մի մտա­ծիր։ Հիշիր, որ մեր ճակատագիրը քեզնից է կախված։ Դու որ չլինես՝ մենք ո՞ւմ ենք պետք։

ՎԻԳԵՆ — Այսինքն՝ դուք…

ԿՐԿՆԱԿ — Այսինքն՝ մենք և դու նույն մարդն ենք։ Մի քիչ նման, մի քիչ տարբեր։ Մի մոռացիր հայելու օրենքները։

ՎԻԳԵՆ — Իսկ ինչո՞ւ ես ակնոցով, ես ակնոց չեմ գործածում։

ԿՐԿՆԱԿ — Վերջերս վատ եմ տեսնում, բժիշկներն ասացին…

ՎԻԳԵՆ — (գլխիկոր)։ Ինձ էլ են ասել… Իսկ էս լույսն ո՞վ է միացրել։ Ես գնալիս միշտ անջա­տում եմ։

ԿՐԿՆԱԿ — Ես միացրի։

ՎԻԳԵՆ – Ինչպե՞ս… հայելու մե՞ջ։

ԿՐԿՆԱԿ – Ի՞նչ կա զարմանալու։

ՎԻԳԵՆ — Դա անհնար է։ Լույսը ես պետք է միացնեմ, որպեսզի հայելու մեջ էլ լույս լինի:

ԿՐԿՆԱԿ — Իսկ ո՞վ ասաց, որ ես հայելու մեջ եմ։ Գուցե դու ես հայելու մեջ։ Մտքովդ չի՞ անցել։ Որտեղի՞ց ձեր այդ հիմար ինքնավստահությունր։ Ապրում եք հայելու մեջ, կրկնում մեր շարժումները, մեր խոսքերը, և ձեզ թվում է, թե դուք եք հիմնական գործող անձինք, իսկ մենք՝ ձեր արտացոլումները։ Ինչպիսի՜ ահավոր  ինքնավստահություն։ Այ, տես… (Հանգցնում է լույսը, սենյակը մթնում է։)

ՎԻԳԵՆ — Միացրու, ես բան չեմ տեսնում: Միացրու…

ԿՐԿՆԱԿ — (մթության միջից)։ Ես որոշեցի միանալ բանկի կառավարիչի դեմ հյուսվող ինտրիգին։ Եթե հաղթենք, իսկ եթե ես միանամ՝ անպայման կհաղթենք, կառավարիչ կդառնամ ես… Ի՞նչ վատ է որ… Դա արդարացի կլինի, բոլորը գիտեն, որ իմ կարողությունները…

ՎԻԳԵՆ – Ձա՛յնդ… Ուզում ես ասել, ենթա­գիտակցությանս խորքերում այդպիսի գայթակղությո՞ւն կա իմ մեջ… Մի վախեցրու ինձ… Չհամարձակվե՛ս… Նա իմ ընկերն է, իմ մանկության ընկերը։ Նա է ինձ դարձրել իր տեղակալը: Չհամարձակվե՛ս…

ԿՐԿՆԱԿ — Բայց դու ինչո՞ւ ես ամաչում քեզ­նից։ Խոստովանիր քո թաքուն մտքերը, երբ մենակ ես։ Ի՞նչ է, այդքան չե՞ս վստահում քեզ: Իսկ ակնոց անպայման դիր, եթե չես ուզում, որ տեսողությունդ ավելի վատանա:

ՎԻԳԵՆ – Միացրո՛ւ լույսը:

ԿՐԿՆԱԿ – Խնդրեմ: Եղիցի լույս: Եվ եղև լույս։

ՎԻԳԵՆ — Բայց մինչև հիմա դու հայելու մեջ էիր, ինչո՞ւ հանկարծ…

ԿՐԿՆԱԿ — Իմ պնդումը վարկած է ընդամենը, երկար տարիների վեճ, թե ով ում հայելին է: Գիտնականները թե՛ ձեզ մոտ, թե՛ մեզ մոտ գլուխ են կոտրում այդ առեղծվածը լուծելու համար։

ՎԻԳԵՆ — Անունդ ի՞նչ Է։ Խաչի՞կ:

ԿՐԿՆԱԿ – Ինչպե՞ս կարող եմ Խաչիկ կոչվել, եթե քո անունը Վիգեն է։

ՎԻԳԵՆ — Ես չգիտեմ՝ դո՞ւ ես հայելու մեջ, թե՞ ես, բայց մի բան հաստատ գիտեմ՝ մենք պարտավոր ենք նույն շարժումներն անել, ընդօրինակել իրար և ոչ թե անկախ կյանքով ապրել։ Չե՞ս կարծում։

ԿՐԿՆԱԿ – Ինչո՞ւ ես ուզում, որ ես կամ դու ռոբոտ դառնանք։ Մի՞թե դա վայել է ինձ ու քեզ: Մենք կարող ենք նույնիսկ տարբեր արարքներ գործել, տարբեր բաներ ասել, տարբեր դեմք ունենալ, բայց միշտ մնալ նույն մարդը։ Ինչ է, դու ամեն օր նո՞ւյնն ես։ Ապա հիշիր՝ որքան տար­բեր ես դու։ Բայց և նույն մարդն ես, չէ՞։ Եվ այս­տեղ ոչ մի հակասություն չկա, հավատա ինձ։

ՎԻԳԵՆ — Բարի գիշեր։ (Անջատում է լույ­սը։) Չմիացնես, ես լույսի տակ չեմ կարող քնել։

ԿՐԿՆԱԿ — Բարի գիշեր։ Տնաշեն, ամբողջ պահարանը զբաղեցրել ես, իմ զգեստները ո՞ւր կախեմ։ Բա կարելի՞ է։

ՎԻԳԵՆ — (հունից դուրս եկած)։ Իսկ ուրիշի տուն մտնել կարելի՞ է։ Կարելի՞ է ուրիշի հայելու մեջ խցկվել, մարդու կյանքը գլխիվայր շուռ տալ, համակ մղձավանջ դարձնել։ Կարելի՛ է, կարելի՛… Հիմա ամեն ինչ կարելի է…

 

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Չի կարելի, ուշ գիշեր է արդեն, մարդիկ քնած են։ Գոռգոռալ և կյանքից բողոքել թույլատրվում է մինչև ժամը 23.00-ը։ Իսկ հիմա՝ թերթերի տեսություն։ Հարգելի ռադիոլսող. «Սևանի դիտարանից ստաց­ված տվյալների համաձայն՝ 2000 թ. ապրիլի մեկից քսանը ընկած ժամանակահատվածում Սևանա լճի մակարդակը բարձրացել է ևս 9 սմ՝ ծովի մակերևույթից հասնելով 1896.65 մետրի, որն անցած տարվա նույն ժամանակամիջոցի համեմատությամբ դեռևս ցածր է 2 սմ–ով։ Լճի մակարդակի բարձրացումը պայմանավորված է տեղումների առատությամբ»։ «Իրավունք», 27 ապրիլի-3 մայիսի, 2001թ.»։ Վիգեն, վերջա­պես հասկացա՞ր, թե՞ ոչ, որ ես իմ «ավելորդ» գոյությամբ հուշում եմ քեզ, որ այն, ինչ կա­տարվում է քեզ հետ, հնարովի պատմություն չէ, ոչ էլ երազ… Հիշիր, Սևանի մակարդակը բարձ­րանում է, դա քեզ ոչինչ չի՞ ասում…

 

 

«ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ»

ՈՍՏԻԿԱՆ — Ասեք, իմ ժամանակը սուղ է։ Նախ անուն-ազգանուն։

ՎԻԳԵՆ — Վիգեն Աստվածատրյան։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Վիգեն… Դա ի՞նչ անուն է… Ես գրում եմ Խաչիկ Աստվածատրյան։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես… Դե լավ, ինչպես ուզում եք…

ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՞նչ հարցով եք եկել։

ՎԻԳԵՆ — Ես… ես կորել եմ, պարոն մայոր։ Չկամ։ Օգնեք, որ գտնեմ ինձ։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Ձեր բախտը բերեց։ Իմ աշ­խատանքային կարիերան սկսվել է կորած իրերի բաժնից, այսինքն, ես լրիվ ըմբռնում եմ գործի լրջությունը։ Ե՞րբ կորաք, հիշո՞ւմ եք։

ՎԻԳԵՆ — Երեկ առավոտյան։ Նայեցի հա­յելուն և տեսա տարբեր մարդկանց դեմքեր։ Նրանք ուզում են գրավել իմ տունը, որը ես վա­ղուց սեփականաշնորհել եմ։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Ուրեմն թարմ դեպք է։ Հե­տևաբար բացահայտումր հեշտանում է։ Հետո՞, հետո՞…

ՎԻԳԵՆ — Իմ միակ հույսը դուք եք, ոչ թե բժիշկները։ Ես լրիվ առողջ եմ, պարոն սպա։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Մի մտահոգվեք, մենք ձեզ անպայման կգտնենք։ Նախ նկարագրեք ձեր արտաքինը։

ՎԻԳԵՆ — Բարձրահասակ…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Սխալ սկսեցիր, ոնց կարելի է այդքան անփափկանկատ լինել։ Չե՞ս տեսնում, որ սպան կարճ հասակ ունի։

ՎԻԳԵՆ — Այսինքն՝ միջահասակից մի փոքր բարձր։ Շագանակագույն մազերով…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Այդ ի՞նչ ես ասում… Փչացնում ես գործդ… Ի՞նչ մազ, չե՞ս տեսնում, որ սպան ճաղատ է։

ՎԻԳԵՆ — Սովորական մազերով, որ սկսել են թափվել։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Աչքերը մոռացաք։ Կապույտ են աչքերը, չէ՞։

ՎԻԳԵՆ — Բայց դուք որտեղի՞ց իմացաք…

ՈՍՏԻԿԱՆ — Այսքան տարի ոստիկանա­տանը աշխատեմ ու նման հասարակ բաներ չի­մանա՞մ։ Կարծում եք՝ կյանքի փորձը քի՞չ բան է։ Փորձառություն, սիրելիս, փորձառություն։

ՎԻԳԵՆ — Հասցես՝ Աղյուսագործների փո­ղոց, շենք 46, բնակարան 21, չորրորդ հարկ։

ՈՍՏԻԿԱՆ — Հարկը պետք չէ։

ՎԻԳԵՆ — Ներեցեք…

ՈՍՏԻԿԱՆ – Ինչո՞ւ ասացիք հասցես և ոչ թե հասցեն։ Ուրեմն, դեռ լրիվ հույսը չեք կորցրել, որ տունը ձերն է։

ՎԻԳԵՆ — Ես իմ կյանքի գնով կպաշտպանեմ իմ իրավունքները։ Ես… ես…

ՈՍՏԻԿԱՆ — Կյանքի գինը բարձր է։ Ավելի լավ է անհամեմատ ցածր գնով նոր բնակարան գնել։

ՎԻԳԵՆ — Եվ դո՞ւք, պարոն սպա… Եվ դո՞ւք…

ՈՍՏԻԿԱՆ — Նստեք, նստեք։ Ձեր նկարա­գրածի համաձայն՝ մենք կորած Աստվածատրյանի ֆոտոռոբոտը կկազմենք, ցույց կտանք ձեզ, և եթե դուք հաստատեք, որ այն նման է բնորդին, այսինքն՝ ձեզ, կսկսենք որոնումները։ Բայց դուք ձեր հերթին պետք է օզնեք մեզ։ Չէ՞ որ լավ գիտեք, թե նա ինչ սովորություններ ու­ներ, ում էր այցելում, որտեղ էր հաճախ լինում։ Ո՞ր կուսակցության անդամ էր՝ ա՞ջ, ձա՞խ, թե՞ կենտրոնում էր՝ կենտրոնամետ։ Միտինգների մասնակցե՞լ է… Բուզանդի փողոցի հետ կապ ունե՞ր… Հո դեմ չէ՞ր անտառահատումներին… Ընդունո՞ւմ էր, որ մեր կյանքը գնալով լավանում է… Իսկ որ մեծամիտ դոլարը խեղդամահ արե­ցինք… Տես, ոնց է դողում դրամի առաջ… (Անսպասելի։) Ի՞նչ եք կարծում, սիրուհի ունե՞ր։

ՎԻԳԵՆ — Անշուշտ… Ոչ թե մեկը, այլ մի քա­նիսը։ Նա շատ համակրելի տղամարդ էր։ Ոչ թե ինձ նման խեղճացած ու վախեցած…

ՈՍՏԻԿԱՆ – Գիտե՞ք ինչ… Այդ մարդը ինձ դուր չի գալիս։ Նա արժանի չէ ձեզ։ Ավելի լավ է ձեռք քաշեք նրանից։ Ինչ եղել է՝ եղել է։ Նոր կյանք սկսեք, նոր բնակարան գնեք, նոր կա­հույք, նոր սիրուհիներ։ Ու նախ և առաջ՝ փո­խեք ձեր անունը։ Բան եմ ասում, լսեք իմ խոր­հուրդը։ Այդ Վիգեն Աստվածատրյան կոչեցյա­լը ճարպիկ մարդ է երևում։ Գուցե հիմա Հայաս­տանում էլ չի, ես ի՞նչ գիտեմ՝ որտեղներն է թա­փառում։ Դե գնա ու գտիր։ Ինտերպոլ, զուր ջանքեր, գլխացավանք… Եվ արդյո՞ւնքն ինչ… Հեչ, դատարկ բան… Գործ չունեք, հանգիստ ապրեք ձեզ համար։ Բան եմ ասում…

ՎԻԳԵՆ — (ցատկում է տեղից)։ Ի՞նչ… Փո­խանակ ինձ հույս տալու, փոխանակ ինձ օգնե­լու… Եվ սա կոչվում է իրավապահ մարմի՞ն…

ՈՍՏԻԿԱՆ — Լավ, լավ, նստեք։ Այստեղ մի­այն ես իրավունք ունեմ կանգնելու։ (Կանգնում է:)

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Իզուր կանգ­նեց, որովհետև կանգնելիս հասակն ավելի կարճ է, քան թվում էր նստած վիճակում։ Նստիր, պարոն սպա, նստիր։

ՈՍՏԻԿԱՆ — (նստում է)։ Սա միտինգի տեղ չէ, ոչ էլ 88 թվականն է, հասկացա՞ք։ Եթե իմ խորհուրդներին չեք ուզում հետևել, ստիպ­ված եմ ընթացք տալ ձեր դիմումին։ Դուք էլ կօգնեք մեզ, ինքներդ էլ կփնտրեք ձեզ։ Միայն զգույշ, կարող է զենք ունենա մյուս Աստվածատրյանը։ Զենքը երբեմն կրակում է, լավ իմա­ցեք։ Զգո՛ւյշ, զգո՛ւյշ։

 

 

«ՎԻԳԵՆԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Վիգենը կանգնած է սավանով ծածկված հայելու դիմաց։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞վ ես… Հեյ, ո՞վ կա այդտեղ… Ձայն հանիր… Ո՞վ է ուզում ինձնից խլել իմ ան­ձը։ Չի ստացվի… Հույս չունենաք… Ես պինդ կանգնած եմ գետնի վրա, ինձ պոկել չի լինի։ Իմ մեջ ես եմ ապրում միայն, ուրիշների համար տեղ չկա։ Ո՞վ ես, ձայն հանիր…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Բայց համա­նուն՝ «Մի՛ նայիր հայելուն» վիպակում նման տողեր չկան։ Դու հիմա պետք է քնած լինես, խնդրեմ, տես՝ էջ 24։ (Վիգենը սուսուփուս պառ­կում է թախտին։) Ա՛յ, այսպես։ Հիմա ես կպատ­մեմ, թե քո մարմնով ինչ ալիքներ են վազում երազում։ Հանկարծ հաճելի մի սարսուռ զգացիր, պատանեկան տարիների հեռվում մնացած մի անհասկանալի հուզում, որ դանդաղ ու տաք հոսանքով լցվեց երակներիդ մեջ։ Գարնանային հուզում էր դա, երբ ժամանակին՝ շատ տարիներ առաջ, տխրել կամ ուրախացել ես առանց առիթի։ Դու այս պահին բերնեբերան լցված ես սիրով, թեև չգիտես, թե այդ սերն ում է ուղղված և, մանավանդ, կարևոր էլ չէ իմանալը:

Թակոցներ և կանացի ձայն:

ՁԱՅՆ – Չե՞ս լսում, մի ժամ է թակում եմ հայելին։ «Արիստոնը» միացրած է, բայց ջուր չկա:

Վիգենը վեր է թռնում տեղից, շվարած նայում է շուրջը, մոտենում է հայելուն և տեսնում իր հուզումների բուն պատճառը: Հայելու մեջ գեղեցիկ, շատ գեղեցիկ մի կին է, որ հագել է Վիգենի բաղնիքի խալաթը և նախատինքով նայում է նրան։

ՎԻԳԵՆ — (շփոթված)։ Ուզո՞ւմ ես, ջուր տաքացնեմ։

ԿԻՆ — (գնահատող հայացքով)։ Ուրեմն, դո՞ւ ես տանտերր։

ՎԻԳԵՆ — Ես եմ։ Իսկ դո՞ւ ով ես:

ԿԻՆ – Ի՞նչ կարևոր է։ Գոհ չե՞ս, որ այսօր ես եմ այստեղ։

ՎԻԳԵՆ — Շատ։ (Հուզմունքից դողացող ձայնով։) Այս գիշեր կմնա՞ս ինձ մոտ:

ԿԻՆ — Չգիտեմ։ Ինձ հարցեր մի տուր:

ՎԻԳԵՆ — Միայն մեկը… առաջինը և վերջինը։ Անունդ ի՞նչ է։

ԿԻՆ — Առաջին ու վերջին հարցը չի կարող այդքան սովորական լինել։ Ես քեզ ավելի  նրբամիտ էի կարծում։ Համենայնդեպս, անունս Վիգեն չէ, մի վախեցիր։

ՎԻԳԵՆ — Լավ, երեկվա և այսօրվա տղամարդկանց գոյությունը հայելու մեջ մի կերպ հասկանալի էր, թեև դա էլ հասկանալի չէր ըստ էության։ Բայց կի՞նն ինչ գործ ունի իմ հայելու մեջ։

ԿԻՆ — Մի մտահոգվիր, ես գիտեմ, որ դու լիարժեք տղամարդ ես։

ՎԻԳԵՆ — Փառք Աստծո, դրա համար էլ շնորհակալ եմ։ Բայց դու ո՞վ ես։

ԿԻՆ — Ինքդ որոշիր։ Մի՞թե չես ճանաչում քեզ։ Չգիտե՞ս, որ տղամարդկանց շատերի մոտ կանացի սկիզբ կա։ Ես քո մի մասնիկն եմ…

ՎԻԳԵՆ — Սկիզբ ու վերջ չգիտեմ… Եթե իրոք ճանաչում եմ ինձ, դու այսօր իմը պիտի լինես։ Ես չեմ թողնի, որ հենց այնպես հեռանաս: Ինքդ քո ոտքով ես եկել, չէ՞։ Ես հո չե՞մ կանչել քեզ^։

ԿԻՆ — Բայց ինչպե՞ս։ Հայելու մե՞ջ…

ՎԻԳԵՆ — Թեկուզ։ Կապիր խալաթիդ գո­տին։ Քեզ համար եմ ասում, որ ստիպված չլինես անընդհատ փեշերը բռնել։

ԿԻՆ — Դու լավ գիտես, որ սա քո խալաթն է ու գոտի չունի։ Պարզապես բոլորի նման կո­պիտ ես ու անհամբեր։

ՎԻԳԵՆ — Եվ ի՞նչ։ Դա քեզ դուր չի՞ գալիս։

ԿԻՆ — Ընդհակառակը, դուր է գալիս։

ՎԻԳԵՆ — (հրամայական)։ Մոտ արի ու հա­նիր խալաթդ։

Կինը ձեռքերը հեռացնում է խալաթից, Վիգենը, նրա գեղեցկությու­նից շանթահարված, հպվում է հա­յելուն։ Նրանք, չդիպչելով միմյանց, շոյում են իրար, համբուր­վում։ Հայելու խորքում երևում է մի տղամարդ, որին կկոչենք Չորրորդ կրկնակ։ Նա հեգնական ժպիտով հետևում է տղամարդու և կնոջ ար­հեստական ու անբնական սիրո տեսարանին։

ՉՈՐՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Քո ենթագի­տակցության հեռավոր մի անկյունում ձիերը վրնջացին, ծառս եղան, սանձերից պոկված վազեցին անծայրածիր դաշտերն ի վար ու ան­հետացան հորիզոնից այն կողմ։ Դու այ, այդ­պես, դժվարությամբ, կպոկվես հայելուց, ազ­նիվ հոգնությամբ կփռվես հատակին ու երա­նությամբ կփակես աչքերդ։ Թեև գիտես, որ երբ աչքերդ բացես, բոլոր գրված ու չգրված օրենքներով կինն անհետացած կլինի։ Բա՛ց արա աչքերդ, տե՛ս, կինը չկա։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞վ էր այդ կինր։ Դու ճանաչո՞ւմ ես նրան։

ՉՈՐՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Չլինի՞ քո մեջ նաև կին է ապրում։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ ես հիմար բաներ խոսում։

ՉՈՐՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Չե՞ս տեսել իտալական այն կատակերգությունը, տեսե՛լ ես, տեսե՛լ ես, որի դրվագներից մեկում կինը մեր­կանում է, իսկ տղամարդը փոխանակ նայելու կնոջը, այսինքն՝ հետևելու մարդկային պարզ բնազդներին, նստել էր մեջքով, երևակայու­թյան մեջ պատկերացնում էր հենց այդ նույն մերկացող կնոջը, հրճվանքից ցատկոտում տե­ղում և հուզմունքից եղունգներն էր կրծոտում։ Իրականությունն իր կողքին էր, բայց նա նա­խընտրում էր պատրանքը։ Այսինքն, իմպո­տենտ էր հոգով և ոչ թե մարմնով։

ՎԻԳԵՆ — (ցատկում է պառկած տեղից, հաղթական)։ Ի՞նչ, մի սրան նայիր… Ես՝ կանանց սանձահարողս, ու դու հանկարծ… Հայե­լուն նայիր… Նայի՛ր, նայի՛ր… Թշվառ փիլիսո­փա… Չե՞ս տեսնում, որ այնտեղ դրոշմված է կանացի շրթներկ, որ մնացել է մեր համբույրնե­րից։ Եթե դա սուտ էր, ինչպե՞ս է մնացել հայե­լու վրա։ Իսկ իմ վրայից, գիտե՞ս, ինչ հոտ է գա­լիս… Նրա օծանելիքի հոտր։ Սրա՞ն ինչ կասես… Էլի՞ կասես իմպոտենտ… Էլի՞, էլի՞…

ՉՈՐՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — (հոտ է քաշում, շշմած)։ Իսկապես, օծանելիքի հոտ եմ առնում… (Բաճկոնի թևքով մաքրում է շրթներկի հետքը։)

ՎԻԳԵՆ – Թո՛ղ մնա… Թո՛ղ մնա… Այս ի՞նչ արեցիր… Էլ հոտ չի գալիս… Ո՞ւր է շրթներկը… Ինչո՞ւ գողացար… Այս ի՞նչ արեցիր…

 

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Լիբանանի հանրապետության նախագահ, գեներալ Էմիլ Լահուդը մայիսի 3-4-ը պաշտոնական այցով ժամանելու է Երևան, հայ և արաբ պետական ու քաղաքական դեմքերից կազմված պատվի­րակության ուղեկցությամբ։ Այս մասին «Ազգ»-ը տեղեկացավ Հայաստանի Լիբանանյան դես­պանատնից, իսկ ՀՀ ԱԳՆ-ից տեղեկացրին, որ այցի մանրամասնությունները դեռևս համա­ձայնության փուլում են և առաջիկա օրերին կներկայացվեն հանրությանը։ «Ազգ», 26 ապ­րիլի, 2001 թ.:

 

 

«ՓՈՂՈՑ»

Դահլիճով արագ քայլում է Վիգենը՝ ինչ-որ մեկից խույս տալով։ Նրան հետևում է մի մարդ։ Պարզ է՝ անունը Խաչիկ է։ Ի վերջո փախչողը և հետապնդողը դեմ առ դեմ հանդիպում են բեմի վրա։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ եմ արել քեզ։ Ո՞վ ես դու։

ԽԱՉԻԿ — Դեռ հարցնում ես… էլ ի՞նչ պիտի անես, կեղտոտ արարած։ Ինչո՞ւ ես մտել մեր հայելու մեջ, ինչո՞ւ ես խցկվել մեր տունը։ Ես կին ունեմ, երեխաներ… Գոնե հուսով եմ՝ ինձ համար չես գալիս։ Ուրեմն… ուրեմն կնոջս հա­մար… Դու այս նրբանցքից կենդանի դուրս չես գա, պատվովս եմ երդվում։

ՎԻԳԵՆ — Ես ձեր հայելու մե՞ջ… Բայց ո՞վ եք դուք… Ո՞վ է քո կինր, որտե՞ղ է ձեր տունը…

ԽԱՉԻԿ — Տասն օր գիշեր-ցերեկ թափառում եմ քաղաքում ու քեզ եմ փնտրում։ Ի՞նչ ես կար­ծում, այսքան տանջվելուց հետո դու կարո՞ղ ես հուսալ, որ ողջ կմնաս։ Ճիշտն ասա…

ՎԻԳԵՆ — Չեմ կարող… Անշուշտ, չեմ կա­րող…

ԽԱՉԻԿ — Եվ եթե քեզ բաց թողնեմ, աչքերիդ կհավատա՞ս, կհավատա՞ս ականջներիդ… Ասա՛, կհավատա՞ս…

ՎԻԳԵՆ — Երբեք։

ԽԱՉԻԿ — (խեղճացած)։ Այս ինչ արեցիր… ինչ օրը գցեցիր ինձ…

ՎԻԳԵՆ — Դու վստա՞հ ես, որ ես եմ երևում ձեր տան հայելու մեջ։

ԽԱՉԻԿ — Իհարկե։ Վատն այն է, որ երեխա­ներն արդեն չեն վախենում քեզնից։ Իսկ կինս… Իսկ կինս ասում է՝ մեղք է մարդը, թող մեր տանն ապրի։ Իսկ գիտես, չէ՞, կինը երբ է այդ­պես բարիանում…

ՎԻԳԵՆ — (ոգևորված)։ Գտա՜, գտա՜… Սա վարակ է, բացիլ, սպիդի նման մի բան։ Վարա­կիչ, շատ վարակիչ…

Խաչիկը, վարակի մասին լսելով, ակամա մի քայլ ետ է քաշվում։

ՎԻԳԵՆ — Այսքան աղտոտ արտանետումները, օզոնի շերտի նոսրացումը, այսքան ահռե­լի ստերը, որ ամեն օր տոննաներով երկրագնդից երկինք են բարձրանում ու կեղտոտում մթնոլորտը… Կարծում ես՝ այս ամենը նոր փոր­ձանք չէ՞ր բերելու։ Ոչ քաղցկեղը բուժվեց, ոչ սպիդը, և ահա, խնդրեմ, նոր աղետ։

Լռում է, որովհետև մի պահ կող­քից նայել էր ինքն իրեն, լսել իր ոգևորված ճառը և հիմա ամոթա­հար ժպտում է հիմար մի ժպիտով։

ԽԱՉԻԿ — (կոպիտ)։ Գնացինք։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞ւր։

ԽԱՉԻԿ — Մեր տուն։ Որպեսզի աչքովդ տեսնես ինքդ քեզ։

ՎԻԳԵՆ – Իսկապե՞ս… հավատս չի գալիս… Ախր, վաղուց չեմ տեսել ինքս ինձ, կարոտել եմ։ Անգամ փողոցի ջրափոսերին նայելիս ուրիշին եմ տեսնում։ Շատ, շատ եմ կարոտել։ Գնացինք։

 

 

«ԽԱՉԻԿԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Բնակարանի դռան առջև անհամ­բեր սպասում են Խաչիկի կինն ու երկու աղջիկները։ Անմիջապես ճանաչելով Վիգենին՝ աղջիկները ուրախությունից ցատկոտում են, ապա իրարից առաջ ընկնելով՝ տետրակները մեկնում Վիգենին։

ԱՂՋԻԿՆԵՐ — Ձեր ինքնագիրը…

Վիգենը շփոթված ստորագրում է տետրակների մեջ։

ԿԻՆ — Ինչքան էլ նման է քեզ, Խաչիկ։

ԽԱՉԻԿ — (կատաղությամբ)։ Ո՞նց թե նման է ինձ… Ո՞նց թե… Նրա մազերը՝ շագանակա­գույն, աչքերը՝ մուգ կապույտ։ Իմ մազերը՝ սև, աչքերը՝ մուգ մոխրագույն։ Ո՞նց է ինձ նման… (Վիրավոր ձայնով։) Բա ես էսպես սիրո՞ւն եմ։

ԿԻՆ — (կարճ և չոր)։ Չէ:

ՎԻԳԵՆ — Ո՞ւր է հայելին։ (Անհամբեր է, բայց միաժամանակ՝ վախեցած։ Անվստահ քայլերով մոտենում, կանգնում է հայելու առաջ։) Ես եմ… Իսկապես ես եմ… (Սրբում է արցունքը։) Ես անչափ շնորհակալ եմ բոլորիդ։ Դուք չգիտեք, ինչ երջանկություն պարգևեցիք ինձ։ (Ուրախությունից գրկում է Խաչիկին։) Ինձ ծախիր այս հայելին, աղաչում եմ քեզ… Ինչ գումար ուզենաս՝ կտամ, միայն թե ծախիր ինձ։

ԽԱՉԻԿ — Գնա… մեկ էլ չերևաս աչքիս…

ԿԻՆ — Խաչիկ… չծախես…

ԽԱՉԻԿ — Որ միշտ տեսնե՞ս սրան։ Սա չի՞ քո ուզածը… Սա չի՞…

ՎԻԳԵՆ — Առավել ևս՝ ծախիր ինձ։ Դու էլ հանգիստ կապրես, ես էլ։

ԽԱՉԻԿ — Գնա։ Ինչ հայելի էլ առնենք, մեկ է, դու ես երևալու մեջը։ Նա առանց քեզ ճանա­չելու, քեզ նման մեկին է պատկերացրել։ Ինձ­նից գաղտնի գիշերային ֆանտազիաներ վեր­մակի տակ, այո՞… Բռնվեցի՞ր, փչացած կին… Գոնե աղջիկներիցդ ամաչեիր, ի՞նչ պիտի սովո­րեն քեզնից։ (Վիգենին.) Հաշվում եմ մինչև երե­քը… Եթե հենց հիմա չկորչես աչքիցս՝ մեղքը վիզդ… Մեկ… երկու…

ԿԻՆ — Ոչ այդքան արագ… Թվերի միջև ստո­րակետ չես դնում…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Հայտարարու­թյուն։ Կորել է Վիգեն Աստվածատրյանի պատկերը հայելու մեջ։ Նրա հայտնությունը օտար հայելիներում համարել անվավեր։ Արտաքին նշանները՝ կապույտ աչքեր, շագանակագույն մազեր՝ մազաբաժանը՝ ձախ կողմից, հասակը՝ 1 մ 80 սմ, տարիքր՝ 40։ Գտնողին սպասվում է մեծ վարձատրություն։

ԽԱՉԻԿ — (փլվում է աթոռին։ Վիգենին)։ Քանդվի քո տունը, ոնց որ իմ տունը քանդեցիր։

Բոլորը լաց են լինում՝ ամեն մեկն իր թեմայով։ Վիգենը գլխիկոր հե­ռանում է։

ՎԻԳԵՆ — (ռադիոընդունիչին)։ Գուցե նրա երազանքն եմ ես, գուցե նա ինձ նման մեկին է երազել գիշերները, թեև չենք հանդիպել երբևէ: Գուցե նա է ինձ հայելի բերել իր ամուսնու փո­խարեն։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Գուցե… Ի՞նչ իմանամ… Գուցե…

 

 

«ՎԻԳԵՆԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Դռան բախոց։ Վիգենը բացում է դուռը և տեսնում մի երիտասարդ աղջկա։

ԱՂՋԻԿ — (ժպտադեմ)։ Բարև ձեզ։

ՎԻԳԵՆ — Ո՞ւմ եք ուզում։

ԱՂՋԻԿ – Կարելի՞ է մտնել։

ՎԻԳԵՆ — Եթե շատ եք ուզում՝ մտեք։ Եթե, իհարկե, շատ է պետք…

ԱՂՋԻԿ — Պետք է։ (Մտնում է ներս։)

ՎԻԳԵՆ — Լսում եմ ձեզ։

ԱՂՋԻԿ — Կարելի՞ է նստել։

ՎԻԳԵՆ — Նստեք, խնդրեմ։ Բայց աթոռի ոտքը խախուտ է, չի բացառվում, որ ընկնեք։

ԱՂՋԻԿ — Ոչինչ, ես ձեր աթոռի հետ լեզու կգտնեմ։

ՎԻԳԵՆ — Դուք վստա՞հ եք, որ ճիշտ դուռ եք բախել։

ԱՂՋԻԿ — Իհարկե, դուք Վիգեն Աստվածատրյանը չե՞ք։ Միակ մարդը մեր քաղաքում, ով Խաչիկ չի կոչվում։

ՎԻԳԵՆ — Ես եմ։ Ի՞նչ կա, ի՞նչ եք ուզում։

ԱՂՋԻԿ — Ես հանրային հեռուստատեսու­թյունից եմ։ Անունս Անահիտ է։ Եկել եմ «Հայլուրի» համար կարճ հարցազրույց վարելու ձեզ հետ։

ՎԻԳԵՆ – Հարցազրո՞ւյց։ Բայց ինչո՞ւ ինձ հետ։

ԱՂՋԻԿ — Դե, լրատվամիջոցների այս վեր­ջին հայտարարությունր… Հայելու այս պատ­մությունը…

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ հայելի… ի՞նչ հայելի… Չեմ հասկանում, դուք էլ բան ու գործ չունե՞ք…

ԱՂՋԻԿ — Իհարկե չունենք, հենց դա է մեր գործը։ Ճիշտ տեղեկատվություն տալ հասարա­կությանը։ Ձեր դեպքը ուսանելի է և կարող է կանխարգելել ուրիշների դժբախտությունը։ Կանչե՞մ մեր ստեղծագործական խմբին։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ խումբ… Գժվե՞լ եք, ինչ է…

ԱՂՋԻԿ — Օպերատորին, հնչունային ռեժի­սորին, ասիստենտին… Ինչ է, դուք երբեք չե՞ք նկարահանվել։

ՎԻԳԵՆ — Գրողի ծոցր կորեք… Ի՞նչ նկարա­հանում… Ինչո՞ւ եք ձեր քիթը խոթում ուրիշի կյանքի մեջ։ (Հանկարծակի խեղճացած։) Ես վատ եմ, շատ վատ եմ…

ԱՂՋԻԿ — Հասկանում եմ։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ եք հասկանում։ Դուք ի՞նչ կա­րող եք հասկանալ…

ԱՂՋԻԿ — Այն, որ տագնապի մեջ եք։ Գի­տե՞ք ինչու։ Որովհետև տագնապը ձեր մեջ եք պահում, թաքցնում եք ուրիշներից։ Իսկ հենց որ հրապարակավ ասեք՝ ամեն ինչ կմեղմանա, ու չի բացառվում, որ դրանից հետո հայելին հան­գիստ թողնի ձեզ։

Վիգենը հարցական նայում է Անահիտին։

ՎԻԳԵՆ — Կանչեք, թող ներս գան։

Մտնում է նկարահանող խումբը։

ՕՊԵՐԱՏՈՐ — Բարև ձեզ, պարոն Խաչիկ։

ՎԻԳԵՆ — Անունս Վիգեն է, Վիգեն…

ՕՊԵՐԱՏՈՐ – Ինչպիսի՜ անուն։ Անցած դարից եկած հազվագյուտ անուն։ Հրաշալի՜ է։

ՀՆՉՈՒՆԱՅԻՆ ՌԵԺԻՍՈՐ — Ով ասես, որ իրեն չի տեսնում հայելում, իսկ ձեզ նման տղամարդր… Անարդար է, անարդար…

ԱՍԻՍՏԵՆՏ — Ինչ գեղեցիկ դժբախտու­թյան մեջ եք ընկել… Ես կասեի՝ որքա՜ն ինքնատիպ…

Լուսարձակներ են վառում, ինչ-որ բան ամրացնում Վիգենի վերնա­շապիկին, ասիստենտը սկսում է ուղղել նրա մազերը, դեմքին դիմա­փոշի է քսում, իրենց հետ բերած փողկապը կապում է նրա վզին։

ՎԻԳԵՆ — Ես ուրիշի փողկապ չեմ կապի։

ԱՂՋԻԿ — Մեր բոլոր հյուրերին այս փող­կապն ենք կապում, դա պարտադիր է։ Չենք կարող ձեզ բացառություն անել։ Ուշադրություն, միացնում ենք։ (Հերթապահ հեռուստատեսա­յին ժպիտով։) Մենք գտնվում ենք Երևանի հայտնի բանկերից մեկի փոխկառավարիչ Վի­գեն Աստվածատրյանի բնակարանում։ Վեր­ջերս տարօրինակ ու խորհրդավոր բաներ են կատարվում մեր հյուրընկալի հետ։ Հայելուն նայելիս նա տեսնում է ոչ թե իրեն, այլ բոլորո­վին ուրիշ մարդու։ Ինչո՞վ կբացատրեք այս երևույթը, պարոն Աստվածատրյան։

ՎԻԳԵՆ — (երկար դադար)։ Նրանով, որ մարդը մեծ մասամբ չի համընկնում իր հետ, դրա համար էլ տրոհվում է մասերի։ Մարդ­կանց մեծամասնությունը, ես էլ ներառյալ, սո­վորական անձինք ենք, միայն փոքր մասն է, որ անհատ կոչվելու իրավունք ունի։ (Հետզհետե ոգևորվում է։) Սովորական անձինք, ես էլ նե­րառյալ, տրոհվում են, իսկ անհատը անքակտելի միասնություն է, կատարյալ ամբողջություն, որ ներդաշնակ ու հաշտ է ինքն իր հետ։

ԱՂՋԻԿ — Շնորհակալություն, պարոն Աստ­վածատրյան։ Շատ հետաքրքիր էր։ (Հեռուս­տախցիկն անջատում են։)

ՎԻԳԵՆ — (հուսախաբ)։ Բայց ես դեռ բան ունեմ ասելու, ինչո՞ւ եք կամերան անջատում։ Ախր, այս խոսքերը հանպատրաստից ծնվեցին, ես նախօրոք չէի մտածել այդ մասին։ Դրանք ինձ համար էլ էին նորություն… Ազնիվ խոսք…

ԱՂՋԻԿ — Ոչինչ, պարոն Աստվածատրյան, մեզ ասեք, վերջիվերջո, մենք էլ ազատ ժամե­րին հեռուստադիտող ենք, չէ՞:

ՎԻԳԵՆ — Մարդ արարածը հաճախ չի հա­մարձակվում իր ներսի անդունդը նայել և ճա­նաչել իրեն։ Ճիշտ է, ես տեսա, թե քանի հոգի են ապրում իմ մեջ, բայց առայժմ թվերը տեսա, ոչ ավելին, վախեցա խորանալ, վախեցա ինձ ճանաչել, սա է ոչ միայն իմ, այլ բոլորիս ցավը։ Մենք ապրում ենք 70-80 տարի և մեռնում՝ այդ­պես էլ անծանոթ մնալով ինքներս մեզ… (Շփոթված նայում է շուրջը, բոլորը գնացել են։ Նրանց ետևից։) Իսկ տեսաժապավենի վրա ե՞ս էի, թե՞ մեկ ուրիշը… Ինչո՞ւ բան չասացիք… Ո՞վ էր էկրանին, ո՞վ… Ինչո՞ւ չասացիք… (Նետվում է հեռախոսի կողմը, տենդագին համար է հավա­քում։) Բարև ձեզ, պարոն մայոր։ Ձեզ անհանգստացնում է Վիգեն Աստվածատրյանը^։ Հիշեցի՞ք։

Բեմի անկյունում երևում է մայորը՝ հեռախոսափողը ձեռքին։

ՄԱՅՈՐ — Ինչպես կարող եմ չհիշել քաղաքի միակ այլախոհ մարդուն, ում անունը Խաչիկ չէ։ Դուք մեզ մոտ վաղուց եք հաշվառման մեջ՝ որ­պես անկարգապահ քաղաքացի, որպես կռվա­րար։

ՎԻԳԵՆ — Շատ կուզենայի համաձայնել ձեզ հետ, պարոն սպա, նույնիսկ լինել Երևանի ամենամեծ հանցագործը, բայց առայժմ ես ըն­դամենը կորած մարդ եմ։ Մի՞թե չեք հիշում…

ՄԱՅՈՐ — Մեր որոնումները դեռևս արդյունք չտվեցին։ Երբ ձեզ գտնենք, անպայման իմաց կտանք։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես արդեն գտել եմ ինձ։

ՄԱՅՈՐ – Ինչպե՞ս։ Գտել եք ու բան չե՞ք ասում։ Ասեք, գրում եմ, որտե՞ղ, ի՞նչ պայմաննե­րում, ե՞րբ… դիմադրության փորձ չի՞ արել…

ՎԻԳԵՆ — Ոչ, ոչ… Հասցեն՝ Նորքի 2-րդ զանգված, տուն 4, բնակարան 25, 4-րդ հարկ։ ՄԱՅՈՐ — Հարկը պետք չէ։

ՎԻԳԵՆ — Ներեցեք…

ՄԱՅՈՐ — Բայց ոչ մի ինքնագործունեու­թյուն։ Լսո՞ւմ եք, անձամբ ոչինչ չձեռնարկեք, կփչացնեք գործր։ Ամեն ինչ թողեք մեզ վրա։

ՎԻԳԵՆ — Խոստանում եմ։

ՄԱՅՈՐ — Բայց ձեր անվան մասին մտա­ծեք… լավ մտածեք։ Իմ բարի խորհուրդը ձեզ… ՎԻԳԵՆ — Շնորհակալություն, անպայման կմտածեմ։

Մայորն անհետանում է։

ՎԻԳԵՆ — (ռադիոընդունիչին)։ Խոսիր… բան չունե՞ս ասելու։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Ինչի՞ չունեմ… Մամուլի տեսություն։ «Ըստ շրջիկ լուրերի, Ռուսաստանի մայրաքաղաքում լիցենզիա տրվում է նույնիսկ մուրացկաններին՝ նրանց առողջական, սոցիալական, ազգակցական-բարեկամական կապերը ՆԳ մարմինների կող­մից մանրամասն ստուգելուց հետո։ Քաղաքի որևէ հատվածում որոշակի ժամանակ «աշխա­տելուց» և սոցիալական վիճակի «բարելավու­մից» հետո նրանց հատկացված տեղերը տրվում են ուրիշներին։ Հավանաբար, նրանք դառ­նում են հարկատու։ Հետաքրքիր է, մեզ մոտ մուրացկանները կհամաձայնե՞ն նման պայման­ներին, թե՞ ձեռնտու է հին ձևը»։ «Ազգ», 8 մա­յիսի 2001 թ.։

 

Մտնում է անծանոթ մարդը։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Բարի երեկո։ Դուռը բաց էր։ Ասենք, իմ առաջ փակ դուռ չկա։ Ծանոթանանք, անունս Խաչիկ է։

ՎԻԳԵՆ — Իմը՝ Վիգեն։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Գիտեմ, գիտեմ։ Դուք շու­տով հայտնի մարդ կդառնաք։ Եվ քանի դեռ չեք դարձել, որոշեցի ժամանակին այցելել ձեզ։ Ազ­գային անվտանգության ծառայությունից եմ՝ Խաչիկ Խաչիկյան։

ՎԻԳԵՆ — Ուրախ եմ։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ – Ի՞նչ կա ուրախանալու: Ես հեռուներից չեմ սկսի, կանցնեմ այցելությանս ­բուն նպատակին։

ՎԻԳԵՆ — (ժպտում է)։ Դա նշանակում է ամենահեռվից սկսել։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Թող լինի այդպես։ Ձեր տան հայելիները ո՞ր երկրի արտադրանք են, չե՞ք հիշում։

ՎԻԳԵՆ — Կարծեմ Բուլղարիայի։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ -Չէ, Բուլղարիան մեր դեմ բան չունի։ Որևէ կասկածելի բան չե՞ք նկատել ձեր պատկերը խլած մարդկանց վարմունքի մեջ։

ՎԻԳԵՆ — Ոչ, ոչ։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Մի ոչը բավական է։ Ես շուտ եմ հասկանում։

ՎԻԳԵՆ — Իսկ այն, որ ես կորել եմ, կասկա­ծելի չէ՞ ինքնին։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Գուցե։ Բայց դա իմ գծով չի։ Ինձ, անկեղծ ասած, դուք բնավ չեք հետաքրքրում, այլ ձեր պատկերը հայելու մեջ։ Չէի՞ք ուզենա մեզ հետ համագործակցել։ Հանուն հայրենիքի, ինչպես ասում էին առաջ։

ՎԻԳԵՆ — Դուք շատ հեռվից սկսեցիք։ Այդ­քան հեռու ես անկարող եմ տեսնել։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Լավ, լավ, ես էլ սրամտելու կարողությունից զուրկ չեմ։ Բայց հիմա մենք լուրջ հարց ենք քննարկում։ Դուք ձեր այս նոր հնարավորություններով կարող էիք հրաշալի հետախույզ դառնալ։ Եթե անգամ բռնվեիք, կարող էիք հայելու միջոցով ապացուցել, որ դուք դուք չեք։

ՎԻԳԵՆ — Ես թվերի հետ գործ ունեմ։ Ես մի­այն թվերից եմ բան հասկանում։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Ինչ վերաբերում է թվերին, մենք կարող էինք թանկ գնով, շատ թանկ գնով ձեզ վաճառել բարեկամ մի երկրի, որի համար հետախուզական ծառայություններն ավելի անհրաժեշտ են, քան մեզ նման փոքր երկրի։

ՎԻԳԵՆ — Ես ծախու չեմ։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Ես ծախու չե՜մ… Ես էլ լեզ­վաբան չեմ, որ հարուստ բառապաշար ունենամ։ Հավատացնում եմ, վաճառքի գումարն այնքան մեծ կլինի, որ զգալիորեն կավելանա մեր երկրի տարեկան բյուջեն։ Ճիշտ է, հիմա հայրենասիրությունը մոդայիկ չէ, բայց ես հույս ունեմ, որ դուք վերջին հայրենասերներից եք և անձնական շահը ստորադասում եք հայրենիքի շահերին։

ՎԻԳԵՆ — Շնորհակալություն բարի խոսքե­րի համար։ Ես կմտածեմ։

ԽԱՉԻԿՅԱՆ — Մտածեք, մտածեք… Լավ մտածեք… Այնպես չանեք, որ ստիպված մենք մտածենք ձեր փոխարեն։ Ցտեսություն։ (Դռան մեջ։) Չծախվեք, լսո՞ւմ եք, առանց իմ համաձայ­նության չծախվեք։ Եթե ինձնից գաղտնի ծախ­վեք՝ նշանակում է հարկերից խուսափում եք։ Բա՞…

ՎԻԳԵՆ — Ասացի՝ կմտածեմ։

Անծանոթը գնում է։

ՎԻԳԵՆ — (ռադիոընդունիչին)։ Այդ «կմտածեմ»-ը լավ խոսք էր, չէ՞… Հանճարեղ խոսք է… Մարդկության ստեղծած մեծագույն գյուտերից մեկը… Փախուստի ամենակարճ և հուսալի ճամփան՝ «կմտածեմ»։

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Մտածիր, մտա­ծիր…

ՁԱՅՆ հայելուց — Շատ ես սպասեցնել տա­լիս։ Մոտ արի։

ՎԻԳԵՆ — Դու արդեն հրամայո՞ւմ ես ինձ։

ՁԱՅՆ հայելուց — Չեմ կարծում։ Բայց դու մոտ արի։

Վիգենը մոտենում է հայելուն։ Նոր կրկնակ է, մինչ այս՝ անծա­նոթ։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ –Դու ճա­նաչո՞ւմ ես մոմպաս Խաչիկին։

ՎԻԳԵՆ — (լարվում է)։ Ազգային ժողովի անդամ չէ՞։ Լսել եմ, ի՞նչ է եղել։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Պատկե­րացնո՞ւմ ես, ուզում է գիտական թեզ պաշտպանել։

ՎԻԳԵՆ — Է, թող պաշտպանի, ի՞նձ ինչ։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Էդպես մի ասա։ Բանկային հարցերին վերաբերող թեզ է։

ՎԻԳԵՆ — Իսկ նա բանկի հետ կապ ունի՞։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Էն էլ ի՜նչ կապ… Շատ փող ունի բանկում։ Սրանից էլ սերտ կա՞պ։ Եվ ոչ մեկ բանկում, այլ մի քանի։ Նաև արտասահմանում։

ՎԻԳԵՆ — (փորձում է հեգնել)։ Դա միան­գամայն համոզիչ փաստարկ է թեզ պաշտպանելու համար։ Բայց… ինչո՞ւ ես մանրամասն պատմում նրա մասին։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Որպեսզի հասկանաս, որ այդ թերուսի համար թեզ գրելը իր խելքի բանը չի։

ՎԻԳԵՆ — (էլ ավելի է լարվում)։ Այսի՞նքն…

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Այսինքն… դո՛ւ պիտի գրես իր փոխարեն։ Մեծ, շատ մեծ գումարով։

ՎԻԳԵՆ — Ապուշ բաներ մի ասա։ Ինձ ինչի՞ տեղ ես դրել։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Բայց, սի­րելիս, դու արդեն գրել ես և ստացել կանխավճարը։ Լա՛վ, լա՛վ, ինձնից մի քաշվիր, ես ու դու նույն մարդը չե՞նք։ Սիրանո դե Բերժերակիս տեսեք… Սա էլ վերջնահաշիվը, վերցրու։

ՎԻԳԵՆ — Կորիր աչքիցս… Դու լրտեսում ես ինձ… Քեզ վարձել են, որ հետևես ինձ, չքվիր հայելուց։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ – (բանի տեղ չի դնում)։ Բայց ո՞նց տամ հայելու միջից։ Գիտե՞ս ինչ, քանի որ ես ու դու նույն մարդն ենք, ի՛նչ տարբերություն՝ ես այս փողր կգցեմ գրպանս։ (Փողի տրցակը դնում է գրպանը։ Նույն պահին զնգում է նրա բջջային հեռախոսը։ Կրկնակը գրպանից հանում է հեռախոսը։ Զարմանքից քարանում է։) Փողը… փողը չկա… Աչքովդ տեսար՝ հենց նոր դրեցի… Այ քեզ փորձանք… Տես, հո քո գրպանում չի՞…

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ ես հիմար բաներ խոսում… Ինչպե՞ս կարող է քո գրպանի փողը իմ գրպա­նում լինել։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Նայիր, խնդրում եմ… Հո մեծ բան չի՞ խնդրածս…

Վիգենը ձեռք տանում է գրպանն ու քարանում։ Հետո դանդաղ դուրս է հանում՝ ափի մեջ փողի մի մեծ տրցակ։

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ – (ժպտում է)։ Սիրանո դե Բերժերա՜կ։ Նա գոնե ուրիշի համար սիրային նամակներ էր գրում, իսկ դու… (Գնում է:)

ՎԻԳԵՆ — (գոռում է հայելու մեջ)։ Ո՞ւր, ո՞ւր… Դուք այնտեղ ծուղակ եք լարել իմ դեմ։ Ինձ հրահրում եք իմ դեմ, ուզում եք ինձ գժտեցնել ինձ հետ… Բայց, մեկ է, Վիգենը մի օր կերևա այս հայելում որպես միանձնյա տեր։ Առեք, կշտացեք, առեք։ (Փողերը գցում է հայելու վրա։) Դու ո՞վ ես… (Նոր մարդ է երևացել հայելու մեջ։) Ասա, ի՞նչ ես ասում… Էլ ի՞նչ մեղքեր կան իմ մեջ… Ասա, լսո՞ւմ եմ… Ես չեմ վախենում ինձ­նից… Ասա…

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ – Ի՞նչ ասեմ… երբ մանկությանս ընկերը զանգեց ինձ… Մենք գժտված էինք… Եթե պատմեմ ինչու՝ չես հա­վատա։ Նա, որ ոչնչով աչքի չէր ընկնում՝ ոչ ար­տաքինով, ոչ դրամապանակով, ոչ հասարակական դիրքով, խլել էր իմ սիրած աղջկան։ Պատկերացնո՞ւմ ես։ Չէ, չէ, պատկերացնո՞ւմ ես։ Ախր, ո՞նց պատկերացրիր… Չեմ հասկանում՝ ոնց կարող ես պատկերացնել… Եվ հանկարծ զանգ. «Վիգեն, փորձանքի մեջ եմ, խնդրում եմ շտապ գաս»։ Եթե այս կարճ խոսքերից հետո գոնե էլի մի նախադասություն ասեր, գոնե՝ եր­կու բառ, կկարծեի, որ այնքան էլ ծանր չէ վիճակր, բայց չասաց… «Վիգեն, փորձանքի մեջ եմ, խնդրում եմ շտապ գաս»… Ու կախեց խոսա­փողը։ Այդքան բան…

ՎԻԳԵՆ — Բայց դու այս վերլուծությունը հի­մա ես անում, այն ժամանակ մտքովդ չանցավ նման բան։

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ – Ես չգնացի։ Որքան էլ տարօրինակ լինի, նրա օգնության ճիչն ավելի սրեց իմ պարտության վիրավորան­քը։ Չէ, չգնացի։

ՎԻԳԵՆ — Բայց նա հարբուխ ուներ… Ձայ­նից, թեկուզ մի քանի բառից մի՞թե չզգացիր…

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ – Դա ի՞նչ կապ ունի։

ՎԻԳԵՆ — Ունի, ունի։

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — Երկու օր հե­տո իմացա, որ մանկությանս ընկերը ինքնասպան է եղել։

ՎԻԳԵՆ — Հարբուխը, այդ ստորացնող, նվաստացնող հիվանդությունը… Հա՛, հա՛, այդ զզվելի հարբուխը հենց կենդանության վկայու­թյունն է, այն ոչ մի կապ չունի մահվան հետ։ Ինչպե՞ս կարող էր իմ մտքով անցնել, որ հար­բուխով տառապող մարդն ի վիճակի է ինքնաս­պան լինել։ Ի՞նչ ես հեգնանքով նայում ինձ… Դու պատկերացնո՞ւմ ես մի մեռած մարդու, որի մատը վիրակապով է փաթաթված… Մի՞թե հա­կասություն չկա այստեղ… կյանքի և մահվան ընդհարում… կա՛մ մեկն է անհեթեթություն, կա՛մ մյուսը…

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԿՐԿՆԱԿ — «Վիգեն, փորձանքի մեջ եմ, խնդրում եմ շտապ գաս»։ Այսքան բան։ (Հեռանում է։)

Վիգենը մենակ է։ Երկար դադար։

ՎԻԳԵՆ — Օգնիր ինձ, տեր Աստված, միայն դու ես ընդունակ ինձ օգնելու։ Մի թող, որ ծվատեմ ինձ, ինձ մի ցույց տուր իմ հոգու խորխո­րատները, թող դրանք փակ մնան, թող ես ան­ծանոթ լինեմ ինձ, ինչպես մարդկանց մեծա­մասնությանն ես թույլ տալիս։ Ինչո՞ւ ես բացա­ռություն անում ինձ համար։ Չե՞ս տեսնում, թե ինչեր են կատարվում մեր շուրջր, չէ՞ որ այսքան հանցանքների մեջ չնչին են իմ արատներր։ Ին­չո՞ւ ես միայն ինձ պատժում։ Ես ո՞վ եմ որ… Համր մի դերակատար։ Գործող անձինք ուրիշ տեղ են, ուրիշ… Այնտեղ… Ինչպե՞ս կարող էիր տեղերը շփոթել, ինչպե՞ս… Մեղա քեզ, Տեր, մեղա, ես սկսեցի վիճել քեզ հետ, ես՝ ողորմելի, չնչին, անարժան անձս։ Ուրեմն, թող ես լինեմ միակ զոհը, եթե դա է քո կամքը։ Մեղա, Տեր. մեղա…

Վիգենն անշարժ նայում է դեպի դահլիճը, հետո հայացքը շրջում է դեպի ռադիոընդունիչը։

ՎԻԳԵՆ — Խոսիր, ի՞նչ եղավ… խոսիր… ինձ մենակ մի թող…

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — Հիմա դու պետք է մենակ մնաս, ես քեզ ոչնչով օգնել չեմ կարող… Ուզո՞ւմ ես՝ թեթև երաժշտություն միաց­նեմ… Թե՞ ուզում ես քո վիճակին հարմար մի բան… Ասենք, Պաթետիկ սիմֆոնիան…

Հնչում է Պաթետիկ սիմֆոնիան։

 

 

Ցուցանակ «ԱՐԱՄԻ ԱՐՎԵՍՏԱՆՈՑԸ»

Դեմ—դիմաց կանգնած են Արամն ու Վիգենը։

ԱՐԱՄ — Այս ի՞նչ վիճակ է։ Խելքդ գլուխդ հավաքիր։

ՎԻԳԵՆ — (հրամանի պես)։ Արամ, նկարիր ինձ։ Հենց հիմա… էլ ժամանակ մի կորցրու:

ԱՐԱՄ – Ի՞նչ է պատահել, դու հո չես գժվել:

ՎԻԳԵՆ – Հա՛, հա՛, ես գիժ եմ… Նկարիր ինձ…

ԱՐԱՄ — (կատակի տալով)։ Դու ինձ չես հետաքրքրում որպես բնորդ։

ՎԻԳԵՆ — (աչքերը տենդագին փայլում են): Նկարիր… Ես պետք է տեսնեմ ինձ… Նկարի՛ր, նկարի՛ր… Ի՞նչ ես ձգձգում…

Արամը, ճարահատյալ, նկարակա­լին նոր կտավ է ամրացնում և այն է՝ ուզում է սկսել, երբ Վիգենը վրձինը խլում է նրա ձեռքից։

ՎԻԳԵՆ — Պետք չէ, նկարելր երկար կտևի… Նկարագրիր ինձ… Դու նկարիչ ես, կարող ես… Մանրամա՛սն, մանրամա՛սն…

ԱՐԱՄ — Վիգեն, ուշքի՛ եկ։ Մի՛ վախեցրու ինձ…

ՎԻԳԵՆ – Հա՛, հա՛, ես գիժ եմ… Պրծա՞նք… Հիմա նկարագրիր ինձ…

ԱՐԱՄ — Դու… Դու բարձրահասակ ես, մոտ 1 մետր 70 կամ 80 սմ… Աչքերդ կապույտ են… (Վիգենը շունչը պահած լսում է և գլխով անում։) Շատ կապույտ։ (Հանկարծ վրդովվում է։) Չէ՛, էլ չեմ կարող։ Եթե դու գիժ ես, ես դեռ նորմալ մարդ եմ, փաոք Աստծո։

ՎԻԳԵՆ — (կատաղի գոռում է)։ Մազե՛րը, մազե՛րը…

ԱՐԱՄ — (կմկմում է)։ Շագանակագույն… Քայլերդ ամուր են, ինքնավստահ… Մաշկը՝ սպիտակ, ոչ թուխ… Ձեռքի մատները դաշնա­կահարի մատների պես երկար…

ՎԻԳԵՆ — Ես չեմ, ես չեմ… Ես չեմ, Արամ… էլ մի պատմիր…

ԱՐԱՄ – Հապա ո՞վ է։

ՎԻԳԵՆ — Դե լավ, նկարիր ինձ… Ոչինչ, թող երկար տևի։

ԱՐԱՄ — Վիգեն, գուցե մի բան խմենք։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ խմիչք ունես։

ԱՐԱՄ — Ամեն ինչ, ինչ սիրտդ ուզի։

ՎԻԳԵՆ — Բայց ես չեմ ուզում հարբել։ Հար­բել՝ նշանակում է հանձնվել։ Ես չեմ հանձնվի, մտքներիցդ հանեք։

ԱՐԱՄ — Իսկ դու ի՞նչ գիտես՝ իմ մտքում ինչ կա…

ՎԻԳԵՆ — Ոչ մի վատ բան… Ոչ մի վատ բան… Ուզում ես ինձ հարբեցնել, որպեսզի մոռանամ ինձ։ Շնորհակալ եմ դրա համար։ Բայց ես մոռանալ չեմ ուզում։ Մոռանալը պարտու­թյուն է, Արամ… Դու էլ չես պարտվել, չէ՞, Խա­չիկ չես դարձել, մնացել ես Արամ։ Ինչո՞ւ ես ու­զում, որ ես պարտվեմ։ Չէ, նկարիր ինձ… Ավե­լի լավ է՝ նկարիր…

ԱՐԱՄ — Գուցե մատիտով։ Ճեպանկարը արագ կլինի։

ՎԻԳԵՆ — Ինչպես ուզում ես, միայն թե շուտ, միայն թե արագ…

ԱՐԱՄ — Հիմա, հիմա… (Վերցնում է մի մեծ թուղթ ու մատիտ, նստում ընկերոջ դիմաց, սկսում է նկարել:)

ՎԻԳԵՆ — (շնչակտուր)։ Ընկերդ կործան­վում է, իմացիր… Օգնիր ինձ… Թեև գիտեմ, որ չես կարող… Ես ինքս անզոր եմ, ուր մնաց՝ դու… Հարյուր, հարյուր հիսուն տարի առաջ կար alter ego հասկացությունը, այսինքն՝ դու և քո մի ուրիշ տեսակը։ Ես համաձայն եմ դրան, պատրաստ եմ։ Բայց հիմա… Հիմա՝ ի՞նչ երկու­սը… Մի քանիսն են կռիվ տալիս քո փխրուն, անօգնական մարմնի մեջ։ Բայց ինչո՞ւ կռիվ, եթե ես հաշտ էի բոլորի հետ։ Մի՞թե դու ինձ չէ­իր սիրում, մի՞թե քո ընկերը չէի ես։

ԱՐԱՄ – Ինչո՞ւ անցյալով։ Դու հիմա էլ իմ ըն­կերն ես։

ՎԻԳԵՆ — Եվ ինչո՞ւ, ինչո՞ւ ես դարձա առա­ջինը, ինչո՞ւ ուզեցին ինձ փորձարկել։ Փորձա­դա՞շտ եմ ես, ինչ է…

ԱՐԱՄ — Ո՞վ։ Ո՞վ ուզեց։

ՎԻԳԵՆ – Ի՞նչ իմանամ։ Թող ինձ վերա­դարձնեն իմ պատկերը, թող ինձ հաշտեցնեն հայելու հետ, և ես պատրաստ եմ միայն բարիք գործել, ազատվել եսասիրությունից, ինքնասիրահարվածությունից, մարդկանց վերևից նայե­լու ախտից, ապրելու ուրիշի դժբախտությամբ, երջանկությունը թող միայն այդ ուրիշին մնա, Արամ։ Ինձ բաժին պետք չէ դրանից։ Ես իմ մեջ կմիավորեմ, հա՛, հա՛, իմ այս խղճուկ մարմնի մեջ երկու հսկաների։ Գիտե՞ս, ում… Համլետին ու Դոն Քիշոտին։ Այ, կտեսնես… Ես քեզ խոսք եմ տալիս… (Ոգևորությունը միանգամից մա­րում է, նա խեղճանում, դառնում է մի բուռ։) Օգ­նիր ինձ, Արամ, օգնիր, եթե… եթե նույնիսկ չես կարող… Օգնիր…

Արամը շփոթված է, սակայն պատ­ճառը Վիգենի խոսքերը չեն բնավ։ Պատճառն այլ է… Նա հանկարծ ճմռթում է ձեռքի թուղթը, ափի մեջ գունդ արած սեղմում, հետո, նույնքան անսպասելի, պատառ-պատառ անում և գցում գետնին։

ՎԻԳԵՆ — (գույնը գցած)։ Ի՞նչ պատահեց… ի՞նչ եղավ…

ԱՐԱՄ — Ոչինչ, ոչինչ… Չի ստացվում… Պա­տահում է, ինչ կա որ…

ՎԻԳԵՆ — (տագնապով)։ Գուցե…

ԱՐԱՄ – Ի՞նչ գուցե… Ի՞նչ գուցե… Ասում եմ՝ չի ստացվում… Ասում եմ՝ պատահում է… ՎԻԳԵՆ — Գուցե իմ դե՞մքը չէր դա… Գուցե ուրիշի՞ դեմք նկարեցիր։

ԱՐԱՄ — Հիմար բաներ մի ասա։

ՎԻԳԵՆ — Ճիշտն ասա, Արամ, ինձ էիր նկա­րում, և ուրիշ մարդո՞ւ դեմք ստացվեց։ (Կռահում է, գետնից հավաքում է թղթի մնացորդները, խոթում գրպանը և խենթի պես դուրս է նետվում արվեստանոցից:)

 

 

«ՆՈՐՔԻ ԶԱՆԳՎԱԾ»

Ուշ գիշեր է: Վիգենը, թեթև վերարկուի օձիքը բարձրացրած, ակնոցն աչքերին, գողունի մտել է Նորքի 2-րդ զանգվածում ապրող Խաչիկի բնակարանը և մթության մեջ փնտրում է հայելին: Լսվում է ռադիոընդունիչի՝ մեզ ծանոթ ձայնը:

ՌԱԴԻՈԸՆԴՈՒՆԻՉ — «Մայիսի 11-ին, ժամը 14-15-ի սահմաններում Նոյեմբերյան քաղաքում կարկուտ է սկսվել, որը տևել է կես ժամ։ Աղավնու ձվի մեծությամբ կարկտահա­տիկները գետնի վրա նստել են մոտ 30 սմ շեր­տով։ (Վիգենը մատը սպառնալի թափ է տալիս բարձրախոսի վրա։ Հաղորդավարը շարունա­կությունը կարդում է շշուկով։) Ոչնչացվել է ամ­բողջ ցանքը, խաղողի և պտղատու ծառերի բերքը, թափվել են ծառերի տերևները։ Կարկտահարությունից չորս ժամ անց քաղաքի տար­բեր հատվածներում կարկուտի հաստ շերտը դեռ պահպանվում էր։ Տարեցների վկայու­թյամբ, սա Նոյեմբերյանի պատմության մեջ աննախադեպ կարկտահարություն էր»։ «Ազգ», 12 մայիսի, 2001 թ.։

Վիգենը նշմարում է Խաչիկի՝ գի­շերանոց հագած կնոջը, որն ան­շարժ, հայացքը հառել է նրան։ Վիգենը մատը տանում է շուրթերին, այսինքն՝ ձայն մի հանիր։ Կի­նը լուռ է։ Վիգենը երկար նայում է նրան, ապա մոտենում, պատից հանում է հայելին, փաթաթում է սավանով։ Հանկարծ կինը մոտ է գալիս ու սկսում… օգնել նրան։ Երկուսով հայելին տանում են դեպի դուռը։ Կինը բացում է դուռը, ապա, ոտքերի մատների վրա բարձրա­ցած, հաղթահարելով իր ներսի արգելակները… համբուրում է Վի­գենի այտը։

ԿԻՆ – (շշուկով)։ Կթողնե՞ս, որ մեկ-մեկ գամ ու հայելու մեջ տեսնեմ քեզ։

ՎԻԳԵՆ – Ինչո՞ւ հայելու մեջ… Ինչո՞ւ ոչ ինձ…

ԿԻՆ – (բացասաբար շարժում է գլուխը)։ Հա­յելու մեջ… Հայելու մեջ…

 

 

«ՎԻԳԵՆԻ ԲՆԱԿԱՐԱՆԸ»

Վիգենը, հայելին թևի տակ, մտնում է տուն և վառում լույսը։ Անակնկալի է գալիս՝ տեսնելով,որ բազկաթոռին նստած է մայոր Խաչիկը:

ՎԻԳԵՆ – Դո՞ւք…

ԽԱՉԻԿ — Ես եմ, ես:

ՎԻԳԵՆ — Բայց ինչպե՞ս ներս մտաք։

ԽԱՉԻԿ — Այսքան տարի գողերի հետ գործ ունենամ՝ մի բան չսովորե՞մ նրանցից։ Ուշ եք գալիս, ուշ։ Երևում է, որ ամուրի եք։ Թևի տակինն ի՞նչ է։

ՎԻԳԵՆ — Հեչ… Կախիչ է… միջանցքի հա­մար։ Իսկ ինչո՞ւ եք եկել, եթե գաղտնիք չէ։

ԽԱՉԻԿ – Չգիտե՞ք։ Ինչո՞ւ հաշվառման չեք ներկայացել, այսօր վերջին օրն է։ Հազար ան­գամ ասել եմ, բոլոր այլախոհները ամիսը մեկ պետք է ոստիկանատուն գան և ստորագրեն, որ ներկա են։

ՎԻԳԵՆ — Մոռացել էի… Կներեք…

ԽԱՉԻԿ — Բացի այդ, վաղը համալսարանից ձեզ հրավիրելու են հանդիպման։ «Հայլուրը» արջի ծառայություն մատուցեց բոլորիս, մի օր­վա մեջ ազգի հերոս դարձրեց ձեզ։ Իմ բարի խորհուրդը՝ բոլորին մերժում եք, բոլորին: Անխտիր։

ՎԻԳԵՆ — Դա խորհո՞ւրդ է, թե՞ կարգադրու­թյուն։

ԽԱՉԻԿ — (պոռթկում է)։ Կրակն ես գցել բո­լորին… Երկիրը լցվել է օտարերկրյա գործա­կալներով, որոնք կաշվից դուրս են գալիս իմա­նալու համար, թե ինչպես օգտագործեն քո կա­րողությունները։ (Էլ ավելի զայրացած։) Գի­տե՞ս, առաջնության ինչ կատաղի պայքար է գնում նրանց միջև։ Էս փոքր երկիրը ո՞նց դիմա­նա այսքան փորձությունների։ Քեզ եմ հարց­նում՝ ո՞նց… Ափսոս չե՞ն գողերն ու կաշառակեր­ները… Գոնե այլախոհ չեն… Մեզ պես են մտա­ծում… Ավելի լավ է հազար գող ու ավազակի հետ գործ ունենալ, քան մի այլախոհի։ Հա՛, հա՛, բան եմ ասում…

Վիգենը խոսակցության ընթացքում գողունի նայում է իր բերած հայելուն և, առանց ոստիկանին լսելու, ստեպ-ստեպ գլխով անում։

ՎԻԳԵՆ — Վաղը ես կգամ, կստորագրեմ, որ ես ես եմ… եթե ճամփին չկորցնեմ ինձ… Իսկ հիմա… Ներեցեք, պարոն մայոր… Ուշ է արդեն, քունս տանում է։

ԽԱՉԻԿ — Թող տանի։ Այլախոհներր որքան շատ քնեն, այնքան երկրին օգուտ է։ Բայց մինչև քնելդ դու ինձ պարզ բառերով պիտի բացատրես, թե ինչու այդ փորձանքը բերիր մեր գլխին։ Եթե այսպես շարունակվի, մենք ստիպված ենք քաղաքի բոլոր հայելիները հավաքել ու արգելել, որ մարդիկ նայեն հայելուն։ Դե՛…

ՎԻԳԵՆ — Մարդու մարմինն ամբողջություն է, հոգին՝ ոչ։ Մարդ արարածը նման է հարյու­րավոր թերթիկներից կազմված սոխի։ Բազմա­թիվ թելերից հյուսված գործվածք է նա… Քունս տանում է, պարոն մայոր։

ԽԱՉԻԿ — Շարունակիր, շարունակիր։ Հետո՞…

ՎԻԳԵՆ — Բուդդայական յոգան մի ամբողջ համակարգ է մշակել, որպեսզի մերկացնի ան­հատի ինքնախաբեությունը։ Ինքնախաբեու­թյուն, որի քողազերծման համար Հնդկաստա­նը հազար տարի պայքար է մղել։ Դա նույն ինքնախաբեությունն է, որի հաստատման ու ամրապնդման համար, ընդհակառակը, նույն­քան ջանք է թափել Արևմուտքը։

ԽԱՉԻԿ — (ձեռքը խփում է սեղանին)։ Բայց սա արդեն գրված է այս ներկայացման ծրագրի մեջ։ Որպես բնաբան։ Նոր բան ասա… Սո՞խ… Ի՞նչ սոխ…

ՎԻԳԵՆ — (խեղճանում է)։ Իսկապե՞ս… չեմ տեսել։ Իսկ ի՞նչ ներկայացում է դա, վերնագիրը չե՞ք ասի…

ԽԱՉԻԿ — Ասեմ, որ դիտես ու նոր օյիննե՞ր խաղաս մեր գլխին։ (Դադար։) Տեսնո՞ւմ ես, որ­քան շատ են մեղքերդ։ Իսկ հիմա վերջին խոսքդ ասա։

ՎԻԳԵՆ – Վերջի՞ն… Ինչո՞ւ վերջին… Մի՞թե ինձ ձերբակալելու եք։ Ո՞ր մեղքիս համար…

ԽԱՉԻԿ — Վերջին խոսքդ… Վերջին…

ՎԻԳԵՆ — Ուզում եմ անունս փոխել… Դառ­նալ Խաչիկ։

ԽԱՉԻԿ – Ի՜-ի-ի-ինչ… (Մայորը հրճվանքով սեղմում է նրա ձեռքը։) Վերջապես, վերջա­պես… Դու մեզ էլ ազատեցիր մեծ գլխացա­վանքից, քեզ էլ… Այ, կտեսնես, հիմա ամեն ինչ կգնա իր հունով։ Ես քեզ բան եմ ասում։ Ամեն ինչ կգնա իր հունով։ (Աչքով է անում։) Տեսա՞ր, որ սուտ է՝ ոչ մի սոխ էլ չկա։ (Գրպանից հանում է մի անձնագիր։) Ես, համենայնդեպս, նախօ­րոք պատրաստել էի ու պահում էի իմ գրպա­նում։ Գիտեի, որ ողջախոհությունը ի վերջո կհաղթանակի։ Այս առիթով չխմե՞նք մի-մի բա­ժակ։

ՎԻԳԵՆ — Ես չեմ խմում, բայց եթե դուք…

ԽԱՉԻԿ — Լավ էլ անում ես, ես որ քիչ խմեի, հիմա վաղուց գնդապետ դարձած կլինեի։ Դե, Խաչիկ Աստվածատրյան, ծնունդդ շնորհավոր։ Ես գնացի։

Գրկում է Վիգենին, ձեռքով թփթփացնում նրա ուսին ու գնում։ Վի­գենը, որ արդեն Վիգեն չէ, այլ Խաչիկ, հուզմունքով վերցնում է անձնագիրը, թերթում, ապա մե­ծագույն զգուշությամբ ու քնքշու­թյամբ դնում է գրպանը։ Արագ քան­դում է ծածկոցը և կանգնում հայե­լու առաջ։ Դեմքի ժպիտը հետզհե­տե անհետանում է։ Հայելու մեջ մարդ չկա, դատարկ է։ Ոչ ոք չկա։ Ոչ ոք։

ՎԻԳԵՆ — (կանչում է)։ Վիգեն… Ես եմ… Չե՞ս տեսնում ինձ… Ես եմ, ես… (Ուղղում է իրեն։) Խաչի՜կ… Արի տես… Մեր նոր անձնագիրը տես… Մենք հիմա հանգիստ կապրենք բոլորի նման… Խաչի՜կ…

Հայելու մեջ մարդ չկա։ Դատարկ է։ Վիգենը հուսահատ, բռունցքով խփում է հայելուն։ Եվ ա՜յ քեզ բան… Բռունցքը սահում, անցնում է հայելու մեջ։ Նա զգուշությամբ մտցնում է նաև թևը՝ հայելին չի դիմադրում։ Առաջ է տանում ոտ­քը։ Դա էլ մտավ հայելուց ներս։ Հետո առաջ է մղվում և… մտնում է հայելու մեջ։ Հիմա Վիգենը, որ արդեն Խաչիկ է, հայելու միջից նայում է մեզ։ Ժպտում է մի հիմար ժպիտով։ Ահա ուզեց վերադառնալ իր տունը, դուրս գալ հայելուց, բայց ճակատով բախվեց ապակուն։ Գլուխը մի քանի անգամ հու­սահատ խփում է հայելուն, սակայն ապարդյուն։ Հայելին կլանել է նրան։ Ճիչ։ Թևաթափ ընկնում է գետնին, գրկելով հայելին։ Ներս է մտնում անծանոթ մի մարդ՝ սափրվելու գործիքը ձեռքին։

ԱՆԾԱՆՈԹ — Սա ի՞նչ աղմուկ է… (Մոտե­նում է հայելուն, որպեսզի սափրվի։ Տեսնում է հայելու մեջ ծնկաչոք, արտասվող մի մարդու, վախից ետ-ետ է գնում։) Ո՞վ ես դու… Ի՞նչ գործ ունես իմ հայելու մեջ…