Դանիելա ԿԱԼԵՎԱ / ԱՅՑԵՔԱՐՏ

Դանիելա ԿԱԼԵՎԱՅԻ «ԱՅՑԵՔԱՐՏ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2011 թ., թիվ 24-25-ում

ԴԱՆԻԵԼԱ ԿԱԼԵՎԱ

ԱՅՑԵՔԱՐՏ

Մոնոպիես

Գործող անձ

ՆԱ — քառասունն անց կին

Գործողությունը տեղի է ունենում աղքատիկ կահավորված խոհանոցում:

Նա ներս  է մտնում հևիհև, քարշ տալով լիքը պայուսակները, որոնք շպրտում է հատակին, ընկնում է աթոռին: Հոգնած է, մենակ: Թեթև հառաչում է: Կոշիկներն է հանում:

ՆԱ — Կյանքս կարելի է հավաքել լուցկու տուփի մեջ: Եթե մի քիչ թափ տամ, էլի տեղ կբացվի: Իմ կյանքը ես գիտեմ բոլոր կետերով ու ստորակետերով: Ստացվում է սև ու սպիտակի® խզբզանք: (Դադար): Մի երեք րոպե հանգստանամ:

Պայուսակից հանում է ճմռթված գրություն, կարդում է:

Հաց, պանիր, ձու® Էլի են թանկացել® վերմիշել, կաթ: (Ստուգում է գրածը):  Ձեթը մոռացել եմ® Ոչինչ, այս իրիկվա համար դեռ կա:

Հագնում է հնամաշ հողաթափերը: Գնում, քիչ հետո վերադառնում է տնային հագուստով: Գոգնոց է կապում:

Տեսնեմ, սրա՜նք ինչ են պատվիրել: (Կարդում է սեղանին թողած գրությունը): «Մայրիկ, խնդրում եմ, հարթուկիր կապույտ վերնաշապիկս` վաղվա համար: (Նստում է աթոռի թիկնակին գցած վերնաշապիկին): Այս երեկո հավաքվում ենք Լիլիենց տանը: Կուշանամ, կարող է վերադառնամ լուսադեմին: Չես անհանգստանա, չէ՞, ես արդեն մեծացել եմ, մա՜մ®»:

Հենվում է սեղանի եզրին:

Այո, տղաս, դու էլ մեծացար: Մի քիչ էլ, ու իմ կարիքը չես ունենա: (Դադար): Օ՜ֆ, գործ անելու սիրտ չկա:

Ծռմռված կաթսան դնում է գազօջախին: 

Էս կաթասների մեջը նայելով` մոռացել եմ հայելուն նայել, ոնց որ սկսել եմ գիրանալ: (Շոշափում է մարմինը): Պիտի «մորաքույր» դառնամ կոլեգաներիս նման: Ի՜նչ պիտի լինի, ամբողջ օրը նրանց եմ լսում: Ոնց է՞լ չեն ձանձրանում: Գարունը բացվում է, թե չէ, սկսում են խոսել սածիլներից® ով ինչ տեսակի լոլիկ պիտի տնկի, քանի սանտիմետր են աճել թաղարում: Ծաղկի փոխարեն թաղարներում լոլիկ ու պղպե՜ղ են աճեցնում: Ինձ էլ են խոստանում բաժին հանել, եթե որոշեմ աճեցնել: Քարո՜զ են կարդում գլխիս, իբր` ժամանակն է, որ ես էլ բանջարեղեն աճեցնեմ: Որ փողով չգնեմ: Հասկանում եմ, պետք է նրանց նման հող փորփրեմ, ոչ թե` հոգուս խորքը®

Աշնանն էլ զզվեցնում են իրենց պահածոներով: Ով ինչ ու ոնց է փակել, որքան քացախ ու աղ է օգտագործել: Ընդմիջմանը բանկաներ է, որ քարշ են տալիս, ամեն մեկը գլուխը գովելով, որ իր փակած «կարմիր բիբարը բոլորից մսոտն է»® (Ծռմռում է քիթը): Մարինադի հոտն արդեն քթիս է խփում: Թթվից հետո հերթը գալիս է ձմռան կաղամբին: Քրտնամխած մտնում են տակառների ու տաշտերի մեջ, շարք-շարք դասավորում մեծ ու փոքր կաղամբի գլուխները, հետո էլ, նույն կարմրած ու ցրտից դողդոջ մատներով յուղոտ դոլմա են փաթաթում, որ շարեն կաթսայի մեջ: Կերակուրներ, կերակուրներ® Կանացի ողջ հնարամտությունը, թևերը քշտած, խոհանոցում է դրսևորվում:

Հապա ձմռա՞նը: Ձմռանը հյուսում են, մանում են, գործում… Բլուզներ, մեկ` շիտակ, երկու` թարս: Հյուսում են, քանդում, նորից են հյուսում: Ընդմիջմանը  դրանց միլերի չխկչխկոցը որ չեմ լսում` սիրտս վատանում է: Թշնամանքով են ինձ նայում: Ինչո՞ւ օգտակար գործով չեմ զբաղվում, երբ նայես` գիրք, հա գիրք® Մեկ-մեկ էլ քթները խոթում, ստուգում են, մի երկու տող կարդում են, դեմքները ծռմռում, թե` «Մենակ սիրո մասին են գրում: Ուրիշ ոչինչ»: Սեղմում եմ ատամներս. մի հարցնող լինի, իսկ իրենք գիտե՞ն, թե ինչ է այդ սեր կոչվածը: Երբևէ սիրե՞լ են, սիրված եղե՞լ են: Կամ հիմա սիրո՞ւմ են: Ընդունված չէ նման բաների մասին խոսելը: Հենց խոսք է բացվում, սկսում են` այսինչն այսքան մեքենա ունի, այսքան տուն, նոր գորգ է փռել հյուրասենյակում, լոգարանում սալիկներն են փոխել, պատշգամբում եվրոլուսամուտ դրել® Որտեղ պարապ տեղ են տեսնում, իսկույն ապակեպատում են, փակում. ավելի մեծ հիմարություն չեմ պատկերացնում: Լայն ու արձակ տարածությունը խեղդել մետաղյա փակոցի մեջ®

Իսկ ամեն մեկի ամուսնու արժանիքները պայմանավորված են նրանով, թե ով այգում ինչքան է փորել ու, մանավանդ, որքան օղի ու գինի է հանել բերքից:

Ընդմիջումից հետո կանացի փիլիսոփայության առանցքն է դառնում  «Ի՞նչ եփեմ այսօր ընթրիքին» հարցը: (Ծուռ ժպտում է): Այս հարցում, ճիշտն ասած, ես նրանց նման եմ. շերեփը միշտ պիտի ձեռքիս լինի: Երբ ստուգում եմ, որ կաթսան լիքն է, սիրտս տեղն է ընկնում® Եվ, ընդհանրապես, ինձ միայն տեսնում եմ գազօջախի, լվացարանի ու լվացքի մեքենայի «բերմուդյան եռանկյունու» մեջ: Ա՜խ, այս ուտելիքի հարցը® Որ տեսնում եմ դատարկ սառնարանը, սիրտս ծակում է: Հիմա® (Դադար: Թևքերը քշտում է): Հիմա որ սկսեմ, ժամը տասին ինձ կգցեմ անկողին: Գոնե կքնեմ ու երկար-բարակ չեմ մտածի:

Պահարանից դուրս է բերում մի տուփ ոսպ, լցնում է սեղանին, սկսում է մաքրել:

Է՜հ, եթե շնակապիկ ծնված լինեի, երևի ավելի հեշտ դիմանայի այս կյանքին: Ես ո՞վ եմ: (Մտածում է): Գործունյա տնտեսուհի` առանց բովանդակության: Անո՞ւն® Ո՞ւմ դարդն է կտրվել, որ հիշի: Հո կինոաստղ չե՞մ: Ինձ մոտ մտնում են միայն գործո՛վ: «Մուտք® ելք® նամակ ղրկիր, նոր օրենքը, նոր շրջաբերականը», ու նման բաներ: Ու ավելի դժվար մի գործ. պետք է կտրեմ ամուսնուս մազերը: Որովհետև մեր սափրիչները իսկական թալանչի են. մի օրավարձ պիտի ցնծաս` մի գլուխ կարգի բերելու համար: Ես էլ® խնայում եմ, ի՜նչ անեմ:

Դե, եթե խոսք բացվեց իմ «բարեհույսի» մասին, ասեմ. գոնե լավ է, որ գիշերային հերթափոխի է գնում ու երբեմն կարող եմ մենակ լինել:

Վերևից կասկածելի աղմուկ է լսվում. նյարդային արձագանքում է` առաստաղին նայելով:

Էս սատրապն էլ չկշտացավ կնոջը թակելուց: Իմը գոնե չի ծեծում: Ընդհանուր առմամբ նա® ոչի՜նչ, մարդ դուրս եկավ, լվացքի մեքենա է գնել, կեղտոտ գուլպաներն ու վարտիքները ձեռքով չեմ լվանում: Ես էլ օղին ու աղցանը ժամը ժամին դնում եմ սեղանին: Թե չէ` կբարկանա®

Քսան տարի է, ինչ հավատարմորեն դնում-վերցնում եմ այս կաթասներն ու տապակները® Ահա գլխավոր դերը, որ բաժին է հասել ինձ: Արդեն մոռացել եմ, թե ինչ հույսեր էի փայփայում (նաև հավատում), որ կյանքիս ճամփաներով անցնելու եմ թավշյա զգեստներ հագած, բարձրակրունկ կոշիկներով, գեղեցիկ պայուսակը` թևիս® ինչպես տոնական օրերին է լինում: Միայն թե այդ տոնական օրերը շատ  հազվադեպ եղան: (Ցույց է տալիս երկու մատը): Ավարտական օրվա համար գեղեցիկ զգեստ են գնում, զարդեր… պատրանք են ստեղծում, որ այդպես էլ պիտի ապրենք: Բայց ե՞րբ է այդպես լինում: Կարիքը վաճառքի է հանում զարդեղենը, մեկ անգամ հագնված փայլփլուն զգեստները վերածվում են ժամկետանց հնոտիքի: Կենցաղն այլ բան է պահանջում. բլուզ ու ջինսե շալվար: Գոնե աղջկաս պաշտպանեի այդ ամենից: Հարսանիքի օրը, երբ արդեն պիտի հաներ սպիտակ սատինի ու քողի այդ անմտությունը, մի անգամ ևս ըմբռնեցի այդ ճշմարտությունը: Նա էլ ինձ նման պիտի վերածվի տնային ծառայողի, ներողություն, դա շատ պատվաբեր է հնչում, իսկական բառը աղախինն է, ծառան: Խաբվեց` սիրո հետևից գնալով: Ավարտեց ու հետ կանգնեց ուսումից: Հիմա® դեմ չեմ փեսայիս, այլ® նա էլ մեր հալի ընտանիքից է, աղջկաս նույն ճակատագիրն է սպասվում:

Իսկ տղայիս աչքերի մեջ հիմիկվանից զայրույթ կա` արհամարհանքին  խառնված: Նա ամեն ինչ հաշվում է: «Դուք ի՞նչ եք արել ինձ համար»: Ինչպե՞ս բացատրեմ, որ եթե ծնվել ես տրեխավոր, ամենաշատը կոշիկի ներբան կարող ես դառնալ® Վերջերս հայտարարեց, որ եկող տարի ավարտելուն պես կանցնի էն երազի աշխարհը, թող որ ամբողջ կյանքում աման լվանա: Նա չի ներում ոչ ինձ, ոչ հորը, որ ընդամենը փոշեհատիկ ենք այն թթխմորից, որով հունցում են արտոնյալ ծնված անբանների հացը: Ներկայացման մեջ ստատիստներ ենք, մունջ դերակատարներ` առանց խոսքի: Խոսքը տրված է ուրիշներին, մեր բաժինը անդեմ ներկայությունն է:

Հարգա՞նք: Հարգանքը մնացել է պուճախում պահված հին ամանեղենի ու շորերի հետ, որոնք լավագույն դեպքում պետք կգան գնչու Վելիչկայի հինգ երեխաներին:

Հոգոց է հանում: Տհաճությամբ նայում է ոսպին:

Ի՜նչ ջանք թափեցի ծննդյան օրս մոռացության տալու համար, ինչպես որ մոռացան տնեցիները: Հենց օրը մոտենում էր, հույս էի փայփայում, որ կարող է հիշեն, բայց արդեն տասը տարի է` այդ էլ չեմ անում: Ծննդյանս օրը թաքնվեց օրացույցի թերթիկի  ու այդպես էլ չստացած նվերների հետ: Նվերնե՞ր® եթե միայն պետք է որևէ բան գնել խանութից: (Մտաբերում է): Ասենք` ո՜չ, նվիրել են: Կոլեգաներս: Ջերմադիմացկուն ափսեներ: Ոչինչ, հարմար են® Կեքսի կաղապարներ` մեծ ու փոքր, թեֆլոնե տոպրակ® Իսկ ծաղիկներ® դե, դա շվայտություն է, չէ՞ որ հաջորդ օրը պիտի գցես աղբի դույլը: Ի՞նչ կարիք կա ավելորդ ծախսեր անել: Սկսեցի ատել ծաղիկները: Մանավանդ Մարտի 8-ին: Իմ գլխավորին էլ արգելեցի նվիրել: Միայն այդ օրն են հիշում, որ կին ենք: Ամբողջ տարին` աղախին, Մարտի 8-ին` տիկին: Չուզեցինք: Շնորհակալություն: Ես իմ տեղը գիտեմ:

Դարձյալ սկսում է ոսպ մաքրել:

Իսկ ես ի՞նչ ունեմ: Հարո՜ւստ երևակայություն: Երազում էի ճամփորդել մինչև Տեներիֆե, տեսնել Ռիոյի կառնավալը, նաև Փարիզը` «թռչնի թռիչքի բարձրությունից»… բայց Ռումինիա էլ չհասա: Սահմանից հետ դարձրին: Մաքսավորների հետ չկարողացանք լեզու գտնել կաշառքի հարցում: Այո, մայրաքաղաք գնացել եմ (հպարտ), ՑՈՒՄ եմ մտել, Վիտոշկայով[1] էլ եմ ման եկել, դա շատ տարիներ առաջ էր, բայց կոլեգաներս այդքանն էլ չեն տեսել: Ուրբաթ իրիկվանից ամուսինները նրանց քշում են գյուղ` այսօր եգիպտացորենի տակը պիտի փորեն, վաղը խաղողը պիտի քաղեն, մնացած բերքը հավաքեն® Կիրակի երեկոյան վերադառնում են: Դե՜® համբերատար գառնուկներ են. «Ի՞նչ արած®»,- ասում են ու ձգում գոտիները (ցույց է տալիս): Լավ, չբողոքեմ, ես գոնե մի երեսուն կիլոմետրով հեռացել եմ տնից:

Երազում էի հաջողության հասնել® Մաթեմատիկայից լավ էի, ուզում էի շարունակել, քննություն էլ տվեցի, բայց® ամուսնացա: Հիմա մի քառակուսի արմատ էլ չեմ կարող դուրս բերել: Այդ աստիճան բթացել եմ: «Պետք է պլանը կատարել,- ասաց սկեսուրս,- գոնե երկուսը պիտի բերել»: Այդպես պլանավորված էլ կյանքս առաջ գնաց: Ծնվեց աղջիկս, հետո` տղաս: Բարուր, տակաշոր, փոքրացող կոշիկներ, կապույտ հազ, մանկապարտեզ, կարմրուկ, բարձր ջերմություն, դեղեր, դպրոց, տնային աշխատանք, թվանշաններ… (Թունոտ): Մինչև ոտքի կանգնեցնես ու կյանք մտցնես: Եթե կարելի է կյանք անվանել այս ամենը®

Արի մի բաժակ խմեմ, վաղուց ինձ «բաց չեմ թողել»: Ասում են` «Ճշմարտությունը բաժակի հատակին է»:

Բերում է բաժակ ու կիսատ գինու շիշ: Լցնում ու խմում է:

Ուզում էի իմ «բարեհույսի» հետ մեր երազանքի օջախը հյուսել: (Դադար): Պարզվեց, որ ամուսնությունը սիրո «լիկվիդացման» շատ հետևողական վարժանք է միայն: Եվ ի կատարումն սույն «ստատուս քվոյի» ջանք չխնայեցինք: Ահա և արդյունքը. երբ տանն է, նախընտրում է լուրերը դիտել, բոլոր ալիքներով` անխտիր: Իսկ ես լռում եմ: Եթե խոսեմ, իսկույն` շը՜շշ® (Ցույց է տալիս): Երբեմն նաև սաստող` շը՛շ® Թե ի՞նչն է այդքան հետաքրքրում իրեն: Ի՞նչ է փոխվել աշխարհում 24 ժամվա ընթացքում, որ կարող է առնչություն ունենալ ինձ ու իր հետ: Իմ կարծիքով` ոչի՛նչ: Միայնակ եմ զգում նրա հետ, բայց սովորեցի լռել: Մենք առանձին ենք շնչում, ամեն մեկս ինքն իր մեջ ամփոփված: (Խմում է): Կարծում եք` կպատասխանի՞, եթե հարցնեմ` ինչո՞ւ կողքիս չէ այն պահին, երբ ամենից շատ է ինձ պետք: Եթե գիշերային հերթափոխի չէ, ուրեմն հեռուստացույցի դեմ է կամ ավտոտնակում: Նա իր կիրքն ունի` մեքենա՜: (Հեգնանքով): Ավտոմեքենա. հպա՜րտ է հնչում: Կարող է ժամերով գովաբանել դրանք, ո՛րն է լավ, որն ավելի շատ հարմարություններ ունի: (Ժպտում է): Մի անգամ ծիծաղելի դեպք պատահեց® Շաբաթ օրով միասին գնում ենք շուկա (որ շատ հազվադեպ երևույթ է) ու անցնում ենք մեծ հյուրանոցի առջևով: Մեքենաներ է, որ շարված են. փայլփլուն, նո՜փ-նո՜ր® Երեք տղամարդ, երևի քաղաքի մեծահարուստներից, մուտքի մոտ կանգնած զրուցում են: Մի պահ, մինչև մենք կանցնեինք, լռեցին: Ամուսինս չի կարող աչքը կտրել դրանց մեքենաներից: Վիզը ձգում, ետ է նայո՜ւմ, նայո՜ւմ ու ինձ ասում է. «Էն «Մերսեդեսը» տեսա՞ր, արծաթագույնը: Տեսնես ո՞ւմն է»: Պատասխանում եմ. «Տեսա…Ուրիշ բան էլ տեսա®»: Իսկ նա ջղային ասում է. «Դե, հա, նայո՜ւմ էին քեզ. ով ինչ չունի, նրանով է հետաքրքրվում»: (Հոգոց է հանում): Դե, թող ինձ էլ գնահատեր, այդ թիթեղի կույտերի պես: Այդպես հիացած գոնե մեկ անգամ էլ ինձ նայեր. գուցե ես է՞լ արժանիքներ ունեմ: Գործիցս գլուխ եմ հանում, ընտանիքիցս` նույնպես: Այսքան տարի մի բարի խոսքի արժանի չեղա՞® Միշտ` չեմ հասկանում, միշտ` խելքս կարճ է, միշտ` անճարակ եմ: Թերություններս է հաշվում ու դժգոհ մռլտոց արձակում: Միշտ ուզեցել եմ ասել իրեն, խոսել® Եղել է` ուշ ժամին ականջ եմ դրել ոտնաձայներին, սպասել եմ, որ կվերադառնա փոխված, կնստենք ու կխոսենք® Նրա հետ կկիսեմ այն, ինչ իմ ձեռքով եմ ստեղծել, որը նաև նրանն է, մեր երկուսինը, ընդհանուրը: Ինչո՞ւ չի լսում ինձ:

Շրջվում է դեպի կողքի աթոռը:

Դրան, ճիշտն ասած, դժվար վարժվեցի: Բայց արդեն սովորել եմ, որ ամեն մեկս պիտի ապրի իր առանձնությամբ` անկիսելի մենության մեջ: Լռում ենք տարիներով: Հեռուստացույցն է խոսում մեր փոխարեն: Երբ տանն է, իննին բացում է անկողինը, ծածկոցը հավաքում ու պիժաման է հագնում: Քիչ անց շուռ է գալիս դեպի պատն ու քնում: Իրար կռնակ դարձրած էլ քնում ենք: Դրա համար չեմ ուզել նրան® Ընդհանուր ի՞նչ ունենք. բնակարանը, մեքենան, որի պարտքը վերջերս ենք փակել: Մնում են երեխաները` իրենց հոգսերով, որոնց մասին էլ երբեմն մի երկու խոսք ենք փոխանակում:

Ծերացա մեզ` երկուսիս բաժին հասնելիք ժամանակին սպասելով: Անընդհատ` վաղը, հետո, մյուս անգամ… Հոգնեցի հոգիս ճզմելով ու պահախցի ավելորդ իրերի մեջ խցկելով:

Հույս էի փայփայում, որ գոնե երբեմն աղախին չեմ լինի: Կգա ու կասի. «Սիրելիս, այս երեկոն ուրի՜շ է լինելու: Հագնվիր, ընթրելու ենք դրսում»: Այդպես էլ ոչ մի տեղ® իմ հեքիաթը չկայացավ: Միայն մեր համատեղ տարիների տխուր շարանն է, որ ձգվեց, ձգվեց®

Վերցնում է բաժակը, խմում է:

Սիրո մասին չեմ ասում: Մեզ համար անբովանդակ բառ եղավ: Երբ առաջին անգամ ինձ ատելությամբ նայեց, դա շա՜տ վաղուց էր, հասկացա, թե ուր ենք գնում: Իսկ երբ այդպես նայելը հաճախակի դարձավ, մի բան մեջս վերջնականապես փշրվեց: Գիտեի, որ պիտի շարունակենք ապրել համատեղ, բայց` առանձին-առանձին: Չենք բաժանվելու, չենք խախտելու «ստատուս քվոն»: Չէ՞ որ ավելի ընդունված է լինել միասին` բաժանված: Համոզված եմ, որ երկուսս էլ դա հասկացանք գրեթե միաժամանակ ու® վարժվեցինք: Երբ շուրջս նայեցի, տեսա, որ շատերը այդպես էլ անում են` կատարելագործում են միասին, բայց բաժան ապրելու սովորությունը: Դա արդեն վերածվել է արվեստի: Հետո գալիս է լռությունը` ձեռք ձեռքի ներկա-բացակայության հետ: Համաձայնվեցի անտրտունջ, գիտակցելով, որ «սիրով ամուսիններ» պատրանքը ջնջված է սև ֆլոմաստերով: Ի՞նչ կարող էի անել` համաձայնվելուց բացի: Համաձայնվեցի:

Խմում է բաժակում մնացածը:

Հա® միայն մի անգամ® մինչև մեր լռելը® նա ասաց. «Այս տարիների ընթացքում գիտակցեցի, որ այն մարդը չեմ, ով պիտի իրականացնի քո երազանքները: Իմ ուժն այսքան է: Ես սովորական մարդ եմ»: Ցնցվեցի: Նա ինձնից ավելի շատ էր հասկացել ինձ: Նա գլխի էր ընկել, որ ինձ թույլ էի տալիս երազել: Որովհետև մի երեկո ինձ բռնացրեց հին, սիրված երգեր մրմնջալիս® Չհարցրեց: Ինչո՞ւ պիտի հարցներ, եթե գիտեր, որ չի կարելի® Մինչդեռ ես ուզում էի ասել նրան, տանջվում էի, որ ասեմ: (Դադար):  Իսկ ինչ-որ ժամանակ սիրում էինք իրար: Չեմ հիշում: Մոռացել եմ: Բայց շարունակում ենք քնել մի վերմակի տակ: Ցուրտ գիշերներին տաքացնում ենք մեկմեկու ոտքերը: Սովորության համաձայն հազմզում ենք, նույն սովորությամբ ցնցում իրար® ամիսը մի անգամ կամ ավելի հազվադեպ: Ատամներս սեղմած, աչքերս փակ կամ հառած առաստաղին, որն արդեն ոռնում է ներկվելու անհրաժեշտությունից: Այս մի դերը սովորեցի խաղալ կատարելապե՛ս, որպեսզի չվիրավորվի: Նաև չմտածի, թե չեմ զգում: Սխալված չեմ լինի, եթե ասեմ, որ մի անգամ գլխի էր ընկել, որ պիտի փաղաքշի ինձ® Մի անգամ էլ ես փորձեցի, որ ուրիշ կերպ լինի ամեն ինչը, ասենք, ինչպես ընդունված է գեղեցիկ ֆիլմերում®

Նախապատրաստվեցի «սեր անելու». մի երկու կաթիլ օծանելիք, մի կողմ նետեցի բումազիեի գիշերանոցս, հագա նոր սպիտակեղեն` սև գույնի: Բայց մթան մեջ չնկատեց® Երբ վերջացրինք, ասաց գրեթե հոգատար. «Հագնվիր, կմրսես»: Հետո գանգատվեց, որ մեջքը ցավում է, շուռ եկավ ու քնեց: Ես հաջողակ, երջանիկ կնոջ համարում ունեմ® (Գրեթե ճչալով): Ամուսինս չի խմում հետ տալու աստիճան, ձեռք չի բարձրացրել վրաս: Դրանից ավելի ի՞նչ եմ ուզում: Ամուսինս խելքը գլխին մարդ է: (Հոգոց է հանում: Նայում է բաժակի մեջ): Օ՜, ճշմարտությունը վերջացել է, նորից լցնեմ: (Լցնում է):

Հույսեր էի փայփայում, որ ընկերներ կունենանք, կհանդիպենք ընտանիքներով, կնստենք, կզրուցենք® Հյուրասենյակը տեղը տեղին կահավորեցինք: Ոմանք մեկ-երկու անգամ եկան, ոմանք էլ հաջող բիզնես արեցին կամ աշխատանքում առաջ գնացին, ու մենք  նրանց մակարդակին ու գրպանին սազական չեղանք: Ի՞նչ պիտի խոսեին մեզ հետ: Հյուրասենյակում շատ քիչ եմ լինում, մաքրում, դուրս եմ գալիս, թե չէ այնպիսի տեսարաններ են երբեմն աչքիս գալիս, իբր երկար սեղանի շուրջը նստում ենք, խոսում-զրուցում® Ուզում եմ բոլորին պատմել® Ի՞նչ պատմեմ® Թե ինչպես այսքան տարի միշտ նույն տաղտուկն եմ վայելում ցերեկը հիմնարկում` նույն թղթերի վրա կռացած, հետո` նույն, ամենակարճ ճանապարհով դեպի տուն միշտ նույն պարտավորությամբ, նույն անելիքներով® (Ձեռքով շուրջբոլորն է ցույց տալիս): Հոգսեր® հոգսեր® Հանգի՞ստ® Զվարճանքնե՞ր® Դե, քիչ ու միչ… Երբ երեխաները փոքր էին` ծով էինք տանում: Որ ձմռանը չհիվանդանան: Այնտեղ էլ նույն հոգսերը: Կես տունը շալակած տար, տեղավորվիր, լավագույն դեպքում, որևէ բունգալոյում, գազի փոքրիկ վառարան, աման-չաման: Կեղտոտ ամաններն էլ քարշ տուր ընդհանուր լվացարան, քթիս էլ` տապակած ձկան հոտը: Երեխաների համար լավ կտորներն առանձնացնում էի, ինձ` ինչ որ մնում էր, սովորաբար յուղոտ կտորները: Որ հիշում եմ, մինչև հիմա կոկորդումս զգում եմ դրանց ճարպահամը: Այդպես էի «հանգստանում»: Բայց գոնե ծով էի տեսնում, հիանում էի նրա անսահմանությամբ®

Վերցնում է լսափողը, համար է հավաքում:

Ողջո՜ւյն, ինչքան ժամանակ է` իրար չենք լսել: Այո, առնվազն երեք ամիս կա® Ինչպե՞ս ես: Զբաղված ես, այո, վերանորոգում եք անում: Էլի՞® Ուզում էի քեզ պատմել գիտե՞ս ում մասին® Ժամանակ չունես: Ուրեմն, երբ վերջացնես® Այո, հիմա փալասը ձեռքիցդ չես թողնում, անգամ նրանով ես քնում® Լավ, կսպասեմ զանգիդ: (Լսափողը դնում է):

Համար է հավաքում:

Ալո, բարի երեկո® Ինչպե՞ս իմացար` ով եմ: Հա՜, ձայները ջոկո՜ւմ ես: Որտե՞ղ է® (Այն կողմում ընդհատում են): Խոհանոցո՞ւմ: Միացրեք, խնդրեմ® (Սպասում է): Ողջո՜ւյն: Ավելի լավ է մի հիշեցրու, թե երբվանից® Պետք է տեսնեմ քեզ, գուցե դո՞ւրս գանք… Ինչպե՞ս թե` երբ: Այս երեկո® (Դադար: Զարմացած): Պիտի թույլտվություն խնդրե՞ս: Լավ, սպասում եմ® (Ապշած): Իբր` մարդիկ ի՜նչ կասեն: Եվ® Ինչի՞ նման կլինենք® Լավ, հասկանում եմ քեզ, եթե ժամանակ գտնես` ձայն տուր® (Լսափողը դնում է: Հանդիսատեսին` թթված դեմք ընդունելով): «Երկու դախացած թեթևսոլիկներ որսի են դուրս եկել»: Այդպես ասաց ամուսինը: Եվ այդքան խոսելու ի՞նչ ունենք, չէ՞ որ դրա համար հեռախո՜ս կա… Դե լավ, մի ընկերուհի էլ ունեինք, նա մենակ էր ապրում:

Համար է հավաքում:

Ողջո՜ւյն, ես եմ® Դե, ինձ հյուր եկ, մենակ եմ: Շատ բան ունեմ պատմելու® Չե՞ս կարող® Արդեն մենակ չե՞ս: Տղամարդ է հայտնվել:Այդ տղամարդը կյանքիդ տղամա՞րդն է® Այո, պարզ է, էլ չես կարողանա: Լավ, ամենայն բարիք եմ քեզ մաղթում® (Դնում է լսափող): Մինչև այսօր նա տարբերվում էր մեզնից, հիմա բոլորիս նման է® ամուսնացած է: Ու չկա մեկը, ում հետ երկու խոսք փոխանակես® Սրան էլ ես վարժվում® Ուզում ես ասել, բայց կուլ ես տալիս: Կուլ ես տալիս, ու վերջ: (Դողում է): Ցրտեց, լվացքս չի չորանալու: (Դուրս է գալիս,  վերադառնում է շորերով): Ասում են` սիրուն խնձորները խոզերն են ուտում: Միայն թե չեմ կարողանում հասկանալ. հիմա ես ի՞նչն եմ. խնձո՞րը, թե՞ խոզը:

Անցած օրը տեսա, որ կոշիկներս պատռվել են, էլ նորոգել չի լինի: Վերջին անգամ կոշկակարն ասաց, որ մյուս անգամ չբերեմ, իսկ ես հույս ունեի, որ մի երկու ձմեռ էլ կհանեմ դրանցով: Մեջները ցելոֆանե ներդիրներ հարմարեցրի, դրանք էլ ճռճռում են քայլելիս: Տղաս էլ բոբիկ է. չգիտես` ո՞ր մեկին հասնես… Ստիպված մտնում եմ խանութ, մի® համեմատաբար էժան բան եմ փնտրում: Նայում եմ` անկյունում մի աչքառու տիկին է կանգնած, սքանչելի տեսք ունի` կոստյումը, կիսավերարկուն, շարֆը, ամեն ինչը դարչնագույն երանգներով: Տոտիկը հանում է նրբագեղ կոշիկից® Երկարաճիտք է փորձում, բարձր կրունկով: Վճարում է ու շատ գոհ է: Մեկ էլ որ շուռ չի գալիս, տեսնեմ` դասընկերուհիս է, միջնակարգից: Կռացա, գլուխս մինչև ներքևի դարակն իջեցրի, որ չճանաչի, թե չէ խոսքի կբռնվի, իսկ ես տանել չեմ կարողանում էդ կեղծ զրույցները: «Ո՞նց ես»,- ժպիտ: «Շատ լավ եմ: Իսկ դո՞ւ, ընտանիքդ ինչպե՞ս է»: «Շնորհակալություն, ամեն ինչ կարգին է»: «Ընդհանրապես չես փոխվել»: «Դու նույնպես»: Է՛լ ավելի լայն ժպիտ: (Ցույց է տալիս): Մինչդեռ թաքուն, ոտից գլուխ չափչփում ենք իրար® Ի՞նչ կարիք կա, որ նկատի իմ ու իր տարբերությունը: Թողեցի ու նրա օծանելիքի բույրով պարուրված դուրս եկա` առանց կոշիկ գնելու: Մի քիչ էլ յոլա կգնամ սրանցով, գուցե «երկրորդ օգտագործման» խանութից մի բան ճարեմ: Այս ամենից հետո մտածում եմ` գուցե ես է՞լ երկրորդ տեսակի կին եմ:

Աղջկաս էլ չկարողացա պաշտպանել այս ամենից, նա էլ է երազանքներով ապրում: Երբ իրերն էի հավաքում, ասաց. «Սրանք թող մնան քեզ մոտ»: Եվ ինձ տվեց պարի սպիտակ մաշիկները. «Սկեսուրիս երկսենյականոցում նման բաների տեղ չկա»: Գրկեցի նրան ու ասում եմ` ոչի՜նչ, դու սիրված կին ես, իսկ շուտով մայր կդառնաս: Իսկ նա. «Ամեն կին էլ կարող է դառնալ մայր ու կին: Բայց քչերն են դառնում դրանից ավելի մի բան: Մաշիկներն ինձ միշտ պիտի հիշեցնեն, որ բալետի պարուհի չդարձա® Թող մնան այստեղ: (Հոգոց է հանում): Ինձ պետք չեն»:

Իսկ ի՞նչ է քեզ պետք` հարցնում եմ ինքս ինձ: Ինձ պետք էր, որ սիրված լինեի, ուրիշ ոչինչ® Իրականում շատ քիչ բան է պետք. պետք է, որ ոչինչ չլինես: Չտարբերվես: Լուռ ու մունջ կանգնես քո հերթի վերջում: Քո պահանջները չունենաս, զգացմունքներ չունենաս: Քո քայլարշավով անցնես որոշակի  տարածություն կյանքի այս շքերթում. ոչի՜նչ, որ համազգեստդ սաստիկ նեղում է, հետո էլ խոնարհաբար վերադառնաս քո տան հետնաբակը: (Հիշում է): Ստուգեմ… (Մոտենում է պատուհանին): Երեկվանից ո՛չ մի փոփոխություն: Հավերս, ահա, երկուսը, չորսը, վեցը` աքլորն էլ հետները: Երեք ոջլոտ գամփռները, որ գիշեր-ցերեկ հաչում են, վառարանի համար փայտ, ժանգոտած երկաթի կտորներ` դես ու դեն ընկած, թիթեղյա տուփեր® շուրջն էլ շշե՜ր, շշե՜ր, չգիտես` երբեմնի ինչ պարունակության: (Վերադառնում է բեմեզր): Մեր շուրջն  այնքան զիբիլ կա: Ամեն րոպե ոտքներս դեմ են առնում զանազան հնոտիքի, իհարկե, ժառանգաբար մեզ հասած, ու դրանց վրա էլ դեռ ավելացնում ու ավելացնում ենք: Ինչպե՞ս կարելի է խեղդվելու աստիճան շրջապատվել անպետքություններով: (Դադար): Գուցե նրա համար, որ կարևոր ու արժեքավոր բաները մեր ձեռքը չեն ընկնում կամ ընկնում են շատ հազվադեպ: Ախր, առանց այդ էլ, մեր շուրջն աղտեղությունը շա՜տ-շա՜տ է® Շնչելու թթվածին չի մնում:

Լցնում է շշում մնացածը, խմում ու նորից մաքրում է ոսպը:

Մի հարևանուհի ունեմ, վերջերս է մեր շենքը եկել: Ի՜նչ ասեմ. սոսկ կին չէ, սովորական կինարմատ, այլ հազար էդտեսակը մեկի մեջ հավաքա՛ծ: Նրա մասին քիչ է ասել` «սիրուն կնիկ»: Միշտ` ժպտերես, զվարթ, տեսքը տեղը: Անցնելուց սիրալիր բարևում է: Բայց® անուն ունի վրան կպցրած. մարդաթո՛ղ է: Մարդուն էլ, երեխաներին էլ թողել է, երեխաներն էլ քսանն անց են: Հիմա ի՞նչ եք ուզում, ամբողջ կյանքըմ պիտի դրանց հետևից ու առաջից պտտվի՞: Բայց չէ՜® «Ինչպե՞ս կարելի է: Համ էլ® էն մեկը որ կա, դրա ի՞նչն է հավանել: Հա՜,- որոշում են,- պորտֆելը»: Խեղճ կինն անցնում է մթերայինի մոտով, գարեջուր խմող անբանները ֆսֆսացնում ու կեղտոտ հայացքներով ուղեկցում են մինչև մուտքը, հետևից էլ` ամենապատկերավոր հիշոցներից մինչև ամենաինտիմ ցանկություններ: Բայ Միտյոն` Սանչո Պանսան, տեղնուտեղը փնթփնթում է, որ ոչ թե իրենից է գնումներ կատարում, այլ էն մյուս` իրեն «կոնկուրենտ» խանութից: Ու միանում է համընդհանուր հայհոյանքին: Դա ի՞նչ բան է, թոռների տեր է, համա «սե՜ր անելու» մասին է մտածում (Ծռմռելով դեմքը): Չի թույլատրվում, պատշաճ չէ՛: Թույլատրվում է լինել «օրինավոր սովորական», «օրինավոր միջակություն»® Հասարակության բարեհաճություն կոչվածը այնքա՜ն առաձգական հասկացություն է` անկեղծ հիացումից մինչև քարկոծով սպանություն, որ երբեմն դժվար ես հասկանում, թե որտեղ է զմայլանքի ճիչը վերածվում չարակամ ոռնոցի: Հոգու ամեն մի ինքնակամ դրսևորում խարանվում է: Ինչպես որ խարանեցին այդ կնոջը: Ո՞վ` ձեր կարծիքով: «Հասարակությո՜ւնը» (Հեգնանքով): Երբ նայում եմ ինձ շրջապատող հասարակությանը, ուզում եմ ճչա՜լ®

Ես աշխարհ տեսած կին չեմ, բայց ամեն օր իմ ճանապարհին` հիմնարկից մինչև բանտ, ուզում էի ասել` տունս, տեսնում եմ այդ «հասարակությունը»` ընկճված ու անժպիտ կանայք, որ ասես կանգ են առել տարիքի վրա` ամենաշատը հիսուն, իսկ փաստաթղթերով` շատ ավելի ջահել, մշտապես կողքից կախ տոպրակների ծանրությունից կռացած: (Դարձյալ այդ ուտելը, ուտելը®) Մռայլ, մորուքավոր տղամարդիկ` գայլացած աչքերով, կոշտ, անխնա հայացքներով: Իրիկնամուտ է, գնում եմ փողոցով, ակամա հրմշտելով այդ սրճասև խառնամբոխը, ներողություն` հասարակությո՜ւնը: (Ափով սեղմում է բերանը): Ու երբ տուն եմ մտնում, անմիջապես սեղմում եմ կոճակը. գուցե լո՜ւյս բացվի աչքերիս դեմ:

Մի ամիս առաջ էր, ամուսնուս մորաքույրը մահացավ, գնացինք թաղելու: Քաղաքին մոտիկ է, տասը կիլոմետր էլ չկա: Դե® մտանք ներս` թշվառություն, աղքատություն: Ութսունից հետո, հասկանալի բան է, արցունք թափող չի լինում: Ծերերը (այսինքն` ուրիշներ չկա՜ն էլ) ռետինե գալոշներ են քարշ տալիս ու դողդոջուն մատներով խղճուկ թոշակները կապում թաշկինակի ծայրին: Գիտե՞ն արդյոք, որ իրենք էլ այդ հասարակության մի մասն են: Չքավորություն, ցեխ, քոսոտած հատուկենտ անասուններ® Այս ամենը` քաղաքակրթությունից հինգ րոպե հեռու: Ինչ-որ մեկը դիպչում է ուսիս, ասում. «Աստված ողորմի», ու խաշած ցորեն է տալիս: Թե Աստված նրա ի՞նչը պիտի ողորմի, ի՞նչ մեղք պիտի գործած լինի գոմի ու արտի միջև բաժին ընկած ճանապարհին: Եվ, ընդհանրապես, ի՞նչ ընտրելու իրավունք է նա ունեցել կյանքում. սկզբում` սպիտակ, հետո` սև լաչակ: (Դադար):

Իսկ ե՞ս, ե՛ս ինչ կարող եմ ընտրել: (Ծուռ ժպտում է): Ե՞ս ընտրեմ® Սոխ` բայ Միտյո Սանչո Պանսայի մթերայինում: Ընտրությո՞ւն: Նախասիրություննե՞ր: Ո՛չ: Այլ` տուն, ընտանիք, աշխատանք: Այս է® Գամված եմ անջուր ջրհորի հատակին և իմ գլխավերևում տեսնում եմ երկինք, ազատություն: Ազատությո՞ւն, ասում եք: Հա-հա-հա՜® Եվ որքա՞ն եմ ես ազատ: Այնքան, ինչքան ոտքը դեմ առած ձին: Նախ խնամում ես երեխաներին, հետո` ծնողներին, նրանք են քեզ պահել, պարտավոր ես: Նախ` մի կողմի ծնողներին, հետո` մյուս® Այնքան, մինչև մեկը քե՛զ փամփերս հագցնի:

Վերցնում է շիշը, փորձում լցնել, բայց զգալով, որ գինի վերջացել է, պահարանում փնտրում, նորն է գտնում: Վերադառնում է, նստում, բացում է շիշը, գինի լցնում:

Անցյալ օրը հանդիպում եմ հինգերորդ հարկի Դորչեին առաջին դասարանցի աղջկա հետ: Նրանց երեք սենյակում խցկված ապրում է երեք սերունդ` սկեսուր, սկեսրայր, Դորչեն, ամուսինը, երկու երեխաներն ու չամուսնացած հորաքույրը: (Շունչ է առնում): Մեկ էլ լսում եմ, փոքրիկը հարցնում է. «Մայրիկ, մարդիկ ե՞րբ են մեռնում»: Դորչեն լռում է: Երեխան նորից է հարցնում. «Մարդիկ ե՞րբ են մեռնում, մայրիկ»: Դորչեն սաստում է` ի՞նչ ես հիմար հարցեր տալիս:

Տենդագին գնում-գալիս է բեմում:

«Ե՞րբ են մեռնում մարդիկ»: Երբ հոգնում են® երբ նրանց կոտրում են® երբ նրանց ոչ ոք չի սիրում® երբ չեն ապրում իրենց արժանի կյանքով® երբ դադարում են երազել: (Դադար, դիպչում է բաժակին, նայում է մեջը): Ես երբվանի՞ց եմ մեռած: (Մտածում է): Համարյա մեկ կյանք առաջ®

Լվացքի կույտից առանձնացնում է հարթուկելիքը, բացում է հարթուկի սեղանը, միացնում է հարթուկը:

Տարօրինակ է, դեռ ինչ-որ պատրանքներ ունեմ ու համարձակվում եմ ինչ-որ բան պահանջել ինձ համար: Բայց իրո՞ք ունեմ պատրանքներ® Չգիտեմ: Միայն նկատեցի, որ մի թերություն էլ ունեմ` այլևս այսպես չեմ կարող շարունակել® (Բարձր): Այսպես անսե՛ր: Այլևս չեմ կարողանում փակել այդ պարապի երախը:

Շրջվում է, նայում է կաթսային:

Այդ պարապությունից է, որ ձեռքս եմ առել կաթսան ու տապակը: Մտերիմն ու հարազատը դրանք են եղել: Բայց հիմա` էլ վե՛րջ: Բավակա՛ն է: Երբեմն սիրտս ուզում է, որ փողոցում էլ մնամ կամ քայլեմ, քայլեմ ավելի ու ավելի հեռու: Ուզում եմ թափառել, երբեմն էլ ուզում եմ երգել, հենց ճամփի մեջտեղում, թո՛ղ որ ֆալշ ստացվի® Ինձ կախարդանք է պետք, գայթակղություն, ծարավի եմ խելագարության, արկածախնդրության, ինչի ասես® (Դադար): Ուզում եմ, որ մարմնովս սողա սարսուռը, դողը, եթե անգամ պիտի դժոխք տանեն: (Դադար: Որդու վերնաշապիկն է հարթուկում): Այսօրվանից գնում եմ նո՛ր ճամփով, ո՛չ նրանով, ինչով սողացել եմ ողջ կյանքս: (Գլուխը թեթևակի շարժում է դեպի դատարկ աթոռը): Դո՛ւ ցույց տվեցիր այդ ճանապարհը, երբ եկար ինչ-որ տեղից` հեռու, տարբեր:

®Այդ օրը խոսում էինք աշխատանքից, մնացածները չլսեցին, թե ինչպես մեր մտքերը տակավ առ տակավ հյուսեցին կախարդական մի հյուսիկ, որն ինձ առաջնորդում էր դեպի անհայտը, դեպի խորքն անհայտի® Իսկ ես վախենում եմ, վախենում եմ ինքս ինձնից, ինքս ինձ համար: Խիզախներից չեմ: Բայց ավելի շատ ուրիշ բան է ինձ վախեցնում. որ հանկարծ չգնամ այդ դողէրոցքը չապրած: Չբռնկված, չվառված® Երազում տեսնում եմ քեզ: Մի գիշեր էլ արթնացա, ինչ-որ մեկը սրտիս միջից խնդրում է. «Սիրիր ինձ»: (Հոգոց է հանում): Ինքս ինձ խոստովանում եմ… (Կուչ է գալիս աթոռին): Ինձ չի կարող հմայել քո առնականությունը, թյուրիմացություն, որով մեծ մասամբ բացատրում են զգացմունքները: Ո՛չ: Ես ուրիշ բան եմ փնտրում: Ինձ սեր է պետք: (Տենդագին պտտվում է խոհանոցում): Եվ քո մեջ փնտրեցի այն:

Որդու հարթուկած վերնաշապիկը կախում է աթոռի թիկնակին: Անջատում է հարթուկը:

Ժամանակն է, որ կյանքս էլ հարթուկեմ, կարկատեմ® (Բարձր): Այլապես պիտի ճչամ, պիտի ոռնամ այս միօրինակությունից: Մինչև քեզ ճանաչելը միայնությունը այդպես չէր ընկճում ինձ իմ պատշաճ ամուսնությամբ: Դու ինձ աչքեր տվեցիր, որ այդ էլ տեսնեմ: Ահա® դարձյալ անկեղծանում եմ` առանց չափս պահելու: Չա՞փ: Ինչի՞ համար: Չափը պահեմ, որ թաքնվեմ այն լուսավոր պատուհանի՞ց, երբ ինձ անհրաժեշտ է դուրս նետվել նրա միջով:

(Մոմ է վառում): Մոմ եմ վառում` աղոթելով, որ լինեմ ամուր և ուժեղ, որպեսզի ուժ գտնեմ մեջս ու այստեղ էլ կանգ առնեմ: (Մտազբաղ): Բայց ումի՞ց եմ փախչում: Քեզնի՞ց: Չէ՞ որ դու գտար ինձ` նախքան վերջնականապես սառչելս: Դու ինձ տանում ես ինչ-որ տեղ` ամե՜ն տեղ: Քեզ հետ մենությունս իմաստ է ստանում: Ու եթե ինձ գրկես, կարող է քո գրկում մնամ առհավետ: Քեզ հետ չեմ ուզում փախչել: Դու®

Քանի-քանի անգամ քեզ մոտ եմ թողել ինձ, տրվել եմ անմնացորդ, անէացման աստիճան: Մերկ: Երբ գտար ինձ, ճանաչեցի՞ր թուլությունս: Դրանի՞ց պիտի փրկես ինձ: Ո՞վ գիտի` ինչ ողորմելի տեսք ունեմ: Քանի որ հենց մտածում եմ քո մասին, սիրտս սկսում է նվվալ® Չեմ ուզում վռնդել քեզ: Արդեն չեմ էլ կարող: Հանձնվում եմ: (Պայուսակից հանում է շրթներկ ու շպար): Գողացիր ինձ, տար ինձ, կենդանացրու ինձ: Գեղեցիկ չեմ ես, երազված չեմ, ոչ էլ` ցանկալի, բայց ահա ինքս® ցանկացա: Իսկ Աստվածաշնչում իբր գրված է® (Հիշում է): «Մի ցանկանա մերձավորիդ կնոջը»: (Դադար, շեշտված): Մի ցանկանա ուրիշի կնոջը® Ուրիշի ամուսնուն ցանկանալու մասին չի հիշատակվում, նշանակում է` կարելի է: (Դժգոհ դեմք է ընդունում): Թե ինչո՞ւ եմ արդարանում: Ես սիրում եմ մեղսագործուհի լինել: (Շպարվում է): Էլ սրանից հետո չեմ կոտորելու ինձ` օրինավո՜ր համարվելու համար: Դադարում եմ սուրբ հրեշտակ ձևանալ, առանց այդ էլ այնտեղ` վերևում (ցույց է տալիս մատով) դրանցից շա՜տ կան: Ահա՛ հարբում եմ: Հետո՞ ինչ, չէ՞ որ ինձ հարբեցրին երկու աչքեր, որոնցում ուզում եմ սուզվել, սուզվել ավելի խորը: (Համոզված): Հիմա ինչ խելագարություն ասես թույլ կտամ ինձ: Երբեք սրանից ավելի սթափ չեմ եղել:

Շուրթերը ներկում է, շողում է:

®Նա շատ կարճ ժամանակով եղավ այստեղ, ինձ մոտ® մի քանի վայրկյան, ճիշտ այնքան, որքան հարկավոր է հասկանալու համար, որ անակնկալը, փայլատակումը, հոգու կանչը, զգացմունքները` դրանք այն բոլոր հնարավոր բաներն են, որ անպայման կուզենայի, որ պատահեին: Երեկ գիշեր® ակամա ժպտացել էի քթիս տակ, և ամուսինս հարցրեց, թե ինչի՞ վրա եմ ծիծաղում® Քո մասին էի մտածում, ու դա սքանչելի էր®

Քայլում է, շոյում է հարթուկած վերնաշապիկը: Նայում է սեղանին թափված ոսպին: Շարունակում է ճեմել բեմում:

Չեմ ուզում ավելի տանջվել. հազիվ գտել եմ անգտանելին: Ո՞ւմ նվիրեմ այն` քեզնից բացի: Ահա, մերկ եմ ու բոկոտն` քուրայում ամեն ինչ զոհաբերելու պատրաստ: Ու ձայնդ եմ լսում. քնքուշ ու խորը, ասես անդունդից եկող. «Իմ արև, իմ ուրախություն, դարձիր իմը»: (Սթափվում է): Այս բառերը դու ասացի՞ր ինձ: (Դադար): Իսկ եթե սխալվում եմ® Արդյո՞ք մոլորություն է, որ կաս: Արդյո՞ք իմ հորինածը չես: (Մտքերի մեջ է ընկնում, նստում է աթոռի եզրին: Գրկում է ուսերը, ինքն իրեն փաղաքշում է): Արդյո՞ք քեզ չեմ արարել այդպիսին` իմ միայնության երկար ու ձիգ գիշերներից մեկում: (Գոգնոցի գրպանից հանում է ծալված  թերթիկ: Բացում, կարդում է): «Դու իմ վերջինն ես` ճակատագրով: Բայց Առաջին սերդ պիտի վերադարձնեմ հավանաբար®»: Դու ասացիր, թե ինչ-որ տեղ ես կարդացել®

®Ժամը չորսին ինձ արթնացնում ես, բայց ես® ընդհանրապես չեմ քնել: Այն պահից սկսած, երբ իմացել եմ, որ դու կաս: (Երազկոտ): Երբ կողքիս ես, անպայման շոյում ես ուսերս® (Հենվում  է թիկնակին, ձեռքերը` կախ, աչքերը` փակ): Չեմ համարձակվում ձեռքերդ կանգնեցնել: (Գրկում է ինքն իրեն): Նրանցով դու լցվում ես իմ մեջ® Արձակում ես մազերս, որպեսզի չխեղդվեմ, շունչ առնեմ: (Բացում է վարսակալը, մազերը թափվում են ուսերին): Քո մատները® Շոյում ես ինձ® ասես փայտիկի ծայրը բռնկվում է® Սանդալենու փայտիկի® (Ըմբոշխնում է սրահում տարածված սանդալի բույրը): Իսկ առավոտյան շշնջում էիր. «Բարի լույս, իմ անքնություն»: (Սթափվում, աչքերը բացում է): Արթնանում եմ ասելու քեզ, որ հարություն եմ առել, ես ողջ եմ, ես կա՛մ: (Շոյում է բաժակը): Սիրիր ինձ, աղաչում եմ քեզ, սիրիր® Հիմա արդեն հաստատ համոզված եմ, որ չեմ հետաձգելու: Ի՞նչ, սպասեմ մինչև հաջորդ կյա՞նք, որ հանդիպեմ քեզ: Ոչ, ոչ, հիմա սիրիր ինձ. թո՛ղ որ միայն® մարմնով, իսկ եթե ժամանակ կա` նաև հոգով: Երանի լինի ժամանակ®

Ու եթե նկատես, որ կռացած եմ քայլում, կասես` ինչու, որովհետև ուղիղ քայլելու կարիք չեմ ունեցել: Դու բացեցիր հայացքս, տվեցիր խիզախությունս, ու ես արդեն գիտեմ, որ չեմ սիրում բանան, ատամի փափուկ խոզանակ ու թույլ տղամարդկանց:

Դադար: Քայլում է, վերադառնում է սեղանի մոտ, դիտում մոմի բոցը: Գնում է դուրս, ինչ-որ շորեր բերում, սկսում է դանդաղ հանվել:

Իմ աշխարհում արև չի շողացել: Կտաքացնե՜ս ինձ: (Աղաչանքով): Գրկիր ինձ քո խոսքերով, հագցրու քո փաղաքշանքներով: Այս եմ, որ կամ. կես սպանված, կես ողջ. այսպիսին եմ ինձ բերում քեզ: Կշփացնես ինձ (հանել է տնային հագուստները), ինձ դա շա՜տ է պետք: Կնվիրե՞ս ինձ մի մասնիկ քեզնից: Սովորեցրու, ցույց տուր այն, ինչը հոգով են տեսնում:

Հագել է երբեմնի գեղեցիկ զգեստներից մեկը: Գնում է բեմի կենտրոն, սկսում է ինչ-որ երգ մրմնջալ:

Սեր իրական

Սեր անէական®

Դուրսը` դռանս մոտ, չոքել է®

Երա՞զ է այս ողջը, թե՞ իրողություն®

Պարում է երևակայական զուգընկերոջ հետ, կտրուկ կանգ է առնում:

Թող լինե՜ր այս ամենը, թող լինի, ես ուզում եմ: Ինձ կտանե՞ս այնտեղ` մեջտեղը: (Ցույց է տալիս բեմի կենտրոնը):

Դեռ էլի սպասո՞ւմ ես,

Կզանգեմ, կբացես,

Դեռ էլի սպասո՞ւմ ես,

(Սթափվում է: Ծիծաղում է հեգնալից, երկար): Ի՜նչ անմտություն, սկսել եմ բանաստեղծություններ հորինել: Այդպես է, երբ իրականացված ցանկության սարսափն ավելի ուժեղ է, քան չիրականացվածինը® Մարդս առաջինն է իր դահիճը լինում: Դու այստեղ էիր միայն մի քանի ակնթարթ, այնքան, որպեսզի հասկանայի, որ կա նաև ուրիշ մի տեսակ:

Բացում է պայուսակը, այցեքարտ է հանում: Նստում է, դնում է սեղանին: Երկար նայում է վրան:

Տվեցիր գնալուց առաջ: Ու շշնջացիր. «Գտիր ինձ, երբ պատրաստ կլինես»:

Քայլում է ընդոստ, տենդագին:

Ինչո՞ւ դուրս չեմ գալիս: Չէ՞ որ հրավիրել ես սրտի՜դ մեջ: Ինչպե՞ս արգելանք դնեմ այն երկու բառի վրա, որ դարեր ի վեր ինձ չեն ասվել: (Մտազբաղ): Գտել ենք իրար® որ կորցնենք: (Նայում է թևի ժամացույցին): Ժամանակս քիչ է: (Երկմտում է): Գալիս եմ, որ հալվեմ բազուկներիդ մեջ: Առավոտյան զարթնեմ` գլուխս ուսիդ: Գալիս եմ միայն այն ակնթարթի համար, որը բավական պիտի լինի մնացած կյանքիս համար: (Մտածում է): Չեմ ուզում, որ խոստանաս: Ժամանակ չկա: Նաև չպիտի խաբենք իրար «ընդմիշտ» բառով, իմանալով, որ այդ ակնթարթը  ընծա է մեզ համար:

Ո՞ւմ եմ պետք այստեղ: Հաստատ` ոչ ոքի: Գնում եմ® Եթե հիմա չգնամ, ուրեմն` այլևս երբեք® (Հագնում է վերարկուն, ճանկում է պայուսակը): Ողջերթի օրհնանք պետք չէ: (Մտազբաղ): Իսկ նա® Նա երեխաներիս հայրն է, բայց ոչ` կյանքիս տղամարդը® Նա կհասկանա ու կների®

Բայց® պիտի վերադառնա՛մ: Արտակարգը վախեցնում է, արտակարգը տևականի համար չէ, այլ ակնթարթի: Ի՞նչ ասացի, ակնթարթի՞: Իսկ ո՞վ կարող է ասել, թե որքան է տևում այդ ակնթարթը:

Դուրս է գալիս, բայց վերադառնում է: Լույսը հանգցնում է, կանգնած մտածում է: Մոտենում է մոմին, ուզում է հանգցնել, միտքը փոխում է: Դուրս է գալիս`  սեղանին թողնելով թույլ պեծպեծացող մոմը:

Բուլղարերենից թարգմանեց

Մարգարիտ ԹԵՐԶՅԱՆԸ

---

[1] ìÇïáßϳ – ·É˳íáñ ÷áÕáó, ³é¨ïñ³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ êáýdzÛáõÙ: