ԼԱՑ ՄԻ՛ ԵՂԻՐ, ՀԱՅՐԻԿ / Դավիթ ԽԱՉԻՅԱՆ
Մենախաղ՝ 2 հերոսով և 1 արարով
Սև բեմը գրեթե դատարկ է: Միայն կենտրոնում անհասկանալի առարկա է՝ բաց գույնի կտորով ծածկված: Խորքում՝ սպիտակ պատին, տեսապրոյեկտորով տարբեր շարժապատկերներ են ցուցադրվում՝ օվկիանոս, ալիքներ, ծովափ, կենդանիներ, երկինք, անտառ, լուսաբաց, մայրամուտ, ծառեր, ծաղիկներ, քարեր, կրակ, մարդիկ, երեխաներ, շատ գեղեցիկ երիտասարդ կին, ընտանեկան երանություն, լեռներ, մի գետակ, հին քաղաքի փողոցներ, պսակի արարողություն եկեղեցում, ձիեր, թռչուններ, օդանավ՝ երկնքում, հին կամուրջ, օվկիանոսային ձկներ և այլ կենդանիներ, մարջաններ և այլն: Տեսապրոյեկտորը այնպես է տեղադրված, որ պատկերներն ընկնեն նաև դերակատարի վրա, հետին պատին միշտ նրա ստվերը լինի:
Բեմի առաջնամասում պարզագույն աթոռ է, որին, թիկունքով դեպի հանդիսատեսը, նստած է միջին տարիքի դերակատարը՝ Որդին՝ սև պատմուճանով: Հնչում է Ժան Միշելի (Oxygene) կամ Վագների (Prelude to Lohengrin) հոգեպարար երաժշտությունը: Որդին՝ երջանիկ ժպիտը երեսին, ուշադիր ետևում է էկրանի շարժապատկերներին:
Երաժշտության ձայնն իջնում է: Որդին դանդաղ բարձրանում է աթոռից, շրջվում և, ժպիտը երեսին, նայում հանդիսատեսներին: Պատկերները կանգ են առնում մի գեղեցիկ տեսարանի վրա:
ՈՐԴԻ – (զարմացած): Մարդի՞կ… (Հիացմունքով:) Մարդի՜կ… Ի՜նչ լավն եք դուք, մարդիկ… (Պատահական մարդկանց է մատնացույց անում🙂 Դուք… Եվ Դուք… Դուք… Դուք էլ… Ի՞նչ եմ ասում… Բոլո՜րդ… Գեղեցի՜կ, բարի՜, ազնիվ, սիրող և սիրված… Ես այնքա՜ն եմ կարոտել ձեզ… Դուք գիտե՞ք՝ ինչ է կարոտը… Գիտե՞ք… Գիտե՜ք… Երևի կարոտն է, որ մեզ մարդ է դարձնում: Երևի Աստված, մեր ծնվելու պահին, հոգու հետ միասին նաև կարոտ է դնում մեր մեջ: Դնում է, որ մարդ մնանք: Չգիտեի՞ք… Ես էլ չգիտեի: Կարծում էի՝ կարոտը տանջվելու համար է: Հետո, շա՜տ հետո հասկացա, որ այդպես չէ: Կարոտը ապրելու և ապրեցնելու համար է:
Դադար: Վերցնում է աթոռը, տանում-դնում է մի այլ տեղ: Վերադառնում է բեմի կենտրոն:
ՈՐԴԻ – Հին է, բայց ես սիրում եմ այդ պատմությունը: Հայրս երկու որդի ուներ: Ես, որ կրտսերն էի, մի օր, երբ մենակ էի մնացել հորս հետ, ասացի նրան՝ հա՛յր, տո՛ւր քո ունեցվածքից ինձ հասնող բաժինը: Ի՞նչ պիտի ասեր կամ ի՞նչ պիտի աներ մարդը: Մի քիչ տխրեց, բայց ունեցվածքը բաժանեց մեզ: Երանության մեջ էի: Դիմեցի քաղաքի ճարպիկ վաշխառուներին և շատ չանցած ամբողջ գույքը, կահ-կարասին, ամեն ինչ վերածեցի զրնգուն փողի: Վաղուց էի երազում ճամփորդելու մասին: Ուզում էի այլ աշխարհներ տեսնել՝ ծովը, լեռներ, դեղին ավազով անապատներ, այլ ծառեր ու ծաղիկներ, այլ մարդկանց, այլ կենդանիներ… Մի խոսքով, գնացի: Ու տեսա՝ ծովը… (Պատին՝ ծովի պատկեր, ալիքների ձայն:) Դուք տեսե՞լ եք ծովը: (Երանությամբ:) Հրաշք է… Անծայրածի՜ր, մեծ ու հզոր: Ալիքները գալիս-բախվում են ափամերձ քարերին ու ավազներին, փրփուրից ափրոդիտեներ են ծնվում, ծովահարսերի պես պտտվում եմ շուրջդ ու երգում իրենց գաղտնի երգը, որ տակնուվրա է անում հոգիդ: Հետո արեգակը իջնում է, իջնում ու սկսում թաղվել հեռավոր ջրերի մեջ: Եթե ուշադիր ականջ դնեք՝ թշշոցն էլ կլսեք: Ծովը ներկվում է աշխարհի բոլոր գույներով, իսկ երկինքը միաձուլվում է երկրին: Այդ պահին հոգիդ երանությունից պոկվում է ավազներից ու ճախրում օդի մեջ… (Իբր՝ ճախրում է🙂 Հետո գալիս է տաք գիշերը: Ջրահարսերը պարում են, ծովը ծփում է, գինին այրում է շուրթերդ… (Հանդիսատեսին.) Դուք գիտե՞ք՝ ինչ է երջանկությունը: (Դադար:) Եթե դեռ չգիտեք՝ գնացեք ծովի գիրկը: Հետո ինձ կպատմեք… (Դադար🙂 Եվ սիրահարվեցի… Ջրահարսի պես թեթև մի գեղեցկուհու: (Սիրահարված հայացքով՝ ցույց է տալիս դահլիճում նստած մի աղջկա:) Քեզ պես: (Ուրիշին է ցույց տալիս:) Կամ՝ քեզ… (Մեկ ուրիշին:) Կամ էլ՝ քեզ… Գինի, ծով և սեր… Շա՞տ բան է պետք երջանիկ լինելու համար: Երևի թե ոչ, եթե ունես գինի, ծով և սեր… Աստվա՜ծ իմ, ի՜նչ արագ էին թռչում օրերը՝ լուսաբացից մինչև մայրամուտ… (Դադար:) Հետո եղավ այն, ինչ եղավ… Չնկատեցի, թե ինչպես սպառեցի ունեցվածքս: Ինչո՞ւ: Որովհետև անառակ կյանքով էի ապրում: Փողերս վերջացան: Մնացի առանց լումայի: Շատերին պարտքով փող էի տվել՝ կորան ու կորան: Մի քանի գործի մեջ փող էի դրել՝ սնանկացան… Վաշխառուի մոտ մի քիչ հոգեպահուստ ունեի: Դա էլ կորավ… Գինի չկար, իմ ջրահարսը լքեց ինձ: Մտավ ծովի ալիքների մեջ ու դուրս չեկավ: Փորձեցի ծովափին քնել՝ վռնդեցին: Ուզեցի հա՜ց մուրալ, բայց դրա շնորհքը չունեի: Փորձեցի գողություն անել, բայց բռնվեցի ու մի լա՜վ ծեծ կերա: Աշխատանք էլ չկար… Հետո չգիտեմ՝ ինչ եղավ, այդ երկրում սաստիկ սով սկսվեց: Ես դարձա աղքատ ու չքավոր մի ոչնչություն: Ճարահատյալ գնացի ու դիմեցի այդ երկրի քաղաքացիներից մեկին, որին մի քիչ ծանոթ էի: Սա ինձ ուղարկեց իր ագարակը` խոզեր արածեցնելու: Աստվա՛ծ իմ, ի՜նչ դանդաղ էին անցնում օրերը՝ լուսաբացից մինչև մայրամուտ: Իսկ ես սոված էի, սովա՜ծ… Դուք գիտե՞ք՝ ինչ է սովը… Հետո ինձ կպատմեք… Ցանկանում էի ստամոքսս լցնել այն… այն… (Զզվանքով:) Դե, որ խոզերն են ուտում… Բայց անգամ դա ինձ ոչ ոք չէր տալիս: Տառապում էի հոգով ու տառապում էի մարմնով: (Դարար: Ափերով փակում է դեմքը, հեծկլտում:) Բայց մի օր խելքի եկա և ասացի՝ քանի՜ վարձկաններ կան իմ հոր տանը, որ առատ հաց ունեն, իսկ ես այստեղ սովամահ կորչում եմ: Վեր կենամ, գնամ իմ հոր մոտ և նրան ասեմ՝ (պաթոսով) հա՛յր, մեղանչեցի երկնքի դեմ և քո առաջ և այլևս արժանի չեմ քո որդին կոչվելու, ինձ վերցրո՛ւ իբրև քո վարձկաններից մեկը: (Շրջվում, նայում է բեմի կենտրոնում դրված անհայտ առարկային, ապա շրջվում դեպի հանդիսատեսը:) Եվ վեր կացա, անոթի ու ոտաբոբիկ, ցնցոտիներով ու հիվանդ եկա-հասա իմ հոր տուն: Եվ դեռ հեռու էի, հայրս նկատեց ինձ և գթաց: Վազեց ինձ ընդառաջ, ընկավ իմ պարանոցով և համբուրեց ինձ: Արցունքները հոսում էին նրա աչքերից: Կամ էլ՝ իմ աչքերից, քանի որ ամեն ինչ խառնվել էր իմ հոգում: (Ծնկի է իջնում:) Ծնկի իջա, գրկեցի հորս ոտքերն ու մի կերպ ասացի այն, ինչ հարյուրավոր անգամներ ասել էի մտքումս՝ մինչ ճանապարհին էի: (Դադար:) Եվ ես ասացի նրան. (Հուզված, ներքև նայելով:) «Հա՛յր, մեղանչեցի երկնքի դեմ և քո առաջ, այլևս արժանի չեմ քո որդին կոչվելու: Թույլ տուր ինձ՝ քո ծառաներից մեկը լինեմ: Թույլ տուր մի անկյունում ծվարած ապրեմ՝ քո աչքից հեռու, քանի որ ամոթից չեմ կարող աչքերիդ նայել: Թույլ տուր քո որդին լինեմ՝ թեկուզ և անառակ»… (Կանգնում է:) Այդժամ հայրս իր ծառաներին ասաց՝ անմիջապես հանե՛ք սրա նախկին պատմուճանը (կտրուկ շարժումներով հանում է սև պատմուճանը, մնում է սպիտակով), լողացրեք և հագցրե՛ք սրան, մատանին սրա մատը դրե՛ք և սրա ոտքերին` կոշիկներ: Մորթե՛ք պարարտ եզը, ուտենք, խմենք և ուրախանանք, որովհետև իմ այս որդին մեռած էր և կենդանացավ, կորած էր և գտնվեց:
Երաժշտություն (Մարչելոյի «Ադաջիոն» կամ Բախի «Սոլի արիան»): Դադար: Ուշադիր զննում է դահլիճը: Ապա գնում, աթոռը բերում-դնում է բեմեզրին: Նստում է՝ նույն տխուր և մտահոգ հայացքով: Ապա ժպիտ է գալիս երեսին: Երաժշտությունը դառնում է գրեթե անլսելի:
ՈՐԴԻ — Լավն էր պատմությունս, չէ՞: Հավանեցի՞ք: Իհարկե կհավանեք: (Դադար: Քիչ լկտիաբար ժպտում է🙂 Հատկապես, որ իմը չէ: Լսել եմ: Հին պատմություն է: Պարզապես առաջին դեմքով պատմեցի, որ հետաքրքիր լինի: (Ծիծաղում է:) Թատերական հնարք է: Ես այնքան սիրտ չունեմ, որ նման պատմություններ մոգոնեմ… (Ջղայնացած:) Ուղեղ էլ չունեմ, հիշողություն էլ չունեմ: Մատանի էլ չունեմ: Երբեք չեմ ունեցել: Անգամ շորեր ու ոտնամաններ չունեմ: Ես ոչինչ եմ: Ես չկամ: Ու երևի երբեք չեմ եղել: Երազ է ամեն ինչ, որ մի պահի ընդհատվելու է ու չքանա: (Հեգանքով:) Թե չէ՝ ծո՜վ, սե՜ր, գինի՜… Երազում եմ տեսել… Երևի՝ երազում… Ինքս էլ չգիտեմ… (Շրջվում, նայում է ծովի պատկերին): Ո՜չ, չեմ տեսել… Ասում եք՝ ծո՞վ… Ինձ կպատմե՞ք ծովի մասին…
Երաժշտության ձայնը բարձրանում է: Բարձրանում, աթոռը տանում է անկյուն, մոտենում բեմի կենտրոնում դրված անհայտ առարկային: Լույսն ընկնում է առարկայի վրա: Մնացած լույսերն ու էկրանը հանգում են: Երաժշտությունն ընդհատվում է: Զգուշորեն ետ է քաշում կտորը, շպրտում: Ծնկի իջած մանեքեն է՝ ցնցոտիներով, հայացքը՝ կախ, ձեռքերն՝ առաջ պարզած: Որդին վախվորած ընկրկում է, ապշահար նայում մանեքենին, ապա դահլիճին, կրկին՝ մանեքենին:
ՈՐԴԻ – (դեպի դահլիճը, հուզված): Ճանաչեցի՞ք: Ո՞չ… Ես էլ առաջին պահին չճանաչեցի… Այնքա՜ն է փոխվել… Ծերացել է… Մաշվել… Գլխին մազ չի մնացել… Դեմքն ու ձեռքերը՝ վերքերի մեջ… Առանց ոտնաման… Թաթերը՝ արյունոտ ու կոշտուկներով պատված… Խեղճ… Իմ խե՜ղճ… (Հանդիսատեսին.) Հայրիկս է… Բայց ո՜նց է ծերացել… Հազիվ ճանաչեցի: Սպասե՛ք, լռե՛ք… Ինչ-որ բան է ասում…
Որդին մոտենում է մանեքենին, ծնկի իջնում, մի քանի վայրկյան ականջ դնում: Ապա ոտքի է կանգնում այնպես, որ մանեքենն ասես Որդու առջև ծնկի իջած լինի և ոտքերը կիսագրկած: Ցածրձայն երաժշտություն:
ՈՐԴԻ – Հայրի՜կ, սիրելիդ իմ հայրիկ… Ինչե՜ր ես ասում… Սրբիր աչքերդ, խնդրում եմ: Ես չեմ ուզում տեսնել քո արցունքները: Եվ ինչո՞ւ ես ծնկի իջել: Դու ունես իմ ողջ բարեհաճությունն ու կարեկցանքը: Էլ ինչո՞ւ ես իմ գութն ու ներողամտությունը աղերսում: Ի՞նչ… Եվ ինչո՞ւ ես ասում, թե այլևս արժանի չես իմ հայրը կոչվելու: Ի՞նչ… Մեղանչե՞լ ես… Երկնքի դեմ և իմ առա՞ջ… Ինչե՜ր ես ասում, հայրիկ: Ոտքի՛ ել, խնդրում եմ: Սրբի՛ր արցունքներդ: Ես քեզ շա՜տ եմ սիրում, և ոչինչ չի կարող դույզն իսկ մեղմել իմ սերը… (Գուրգուրանքով շոյում է մանեքենի գլուխը և ուսերը: Խիստ և հրամայաբար դիմելով դահլիճին:) Ի՞նչ եք նայում: Շո՛ւտ արեք՝ հանե՛ք սրա պատմուճանը, լողացրեք, նոր շոր հագցրե՛ք և յուղ քսեք վերքերին: Մատանին մատը դրե՛ք, իսկ ոտքերին` կոշիկներ: Շարժվե՛ք, արագացրե՛ք: Հետո մորթե՛ք պարարտ եզը, ուտենք, խմենք և ուրախանանք, որովհետև իմ հայրը մեռած էր և կենդանացավ, կորած էր և գտնվեց: (Մեղմիկ ձայնով դիմելով հորը:) Հանգստացի՜ր, հայրիկ… Հիմա արդեն դու ինձ հետ ես, և ոչինչ այլևս չպետք է հոգս և տրտմություն պատճառի քեզ… Ի՞նչ ես ասում… Սպասիր, ես ինքս էլ ծնկի իջնեմ…
Որդին ծնկի է իջնում և ականջը մոտեցնում մանեքենի գլխին: Այդպես մնում է մի քանի վայրկյան, ապա ոտքի է կանգնում: Աթոռը մոտեցնում է հորը:
ՈՐԴԻ – Վե՛ր կաց, հայրիկ: Խնդրում եմ քեզ: Ես քեզ կօգնեմ…
Բարձրացնում է մանեքենին, հանում նրա ցնցոտին, համեմատաբար լավ զգեստ հագցնում և տեղավորում աթոռին՝ նստած մարդու դիրքով, թրկունքով դեպի հանդիսատեսը: Շոյում է մանեքենի գլուխը, ապա ձեռքը գուրգուրանքով դնում է նրա ուսին և նայում դահլիճին: Մեղմ երաժշտությունը:
ՈՐԴԻ – Գիտեմ, հայրիկ, գիտե՜մ… (Դադար: Հետնապատին հայտնվում են նույն հոգեպարար պատկերները:) Ես գիտեմ, որ դու ժամերով զրուցում ես ինձ հետ, պատմում լույս ու խավարի, երկինքների, ձիերի, ծովի ու ջրահարսերի մասին… Մարդու ոտքի ծանրությունը չտեսած հեռավոր մի մարգագետնում փթթող վայրի կակաչների մասին: Ամառվա տապի ու առաջին ձյան ճերմակ մաքրության մասին: Գիշերվա անդորրում հուրհրատող արնագույն վարդի բուրմունքի մասին ես պատմում: Պատմում ես ինձ դաշնամուրի ստեղների ու նրանց մեջ հավերժացած գաղտնի երաժշտության մասին: Ծառի տերևների ու մեղմիկ քամու մասին ես ինձ պատմում: Արևի ջերմությունից ճաքած նռան ու խաղողի քաղցրության ու թափառական աշուղի երգով կախարդված ծիրանենու մասին ես պատմում: Օվկիանոսի խորքում թաքնված մի կղզու ու գիշերվա խավարում՝ մի հնամենի պատի տակ սրտատրոփ սպասող գեղեցկուհու մասին ես պատմում ինձ, հայրիկ: (Դիմելով մանեքենին): Հանգստացի՜ր, հայրիկ… Հիմա արդեն դու ինձ հետ ես, և ոչինչ այլևս չպետք է հոգս և տրտմություն պատճառի քեզ… (Հայացքը բարձրացնում է դեպի դահլիճի ետին շարքերը:) Գիտե՞ս՝ ես միշտ հիացել եմ քեզնով ու հպարտացել: Հիշում եմ, որ դու հացի հերթում էիր կանգնած: Դու քո ողջ կյանքում հացի հերթ ես կանգնել, թեև ամենից շատ հենց այդ հերթն էիր ատում: Ու չնայած, որ ենթագիտակցորեն չէիր հաշտվում այն մտքին, որ որդիդ էլ պիտի կանգնի այդ նսեմացուցիչ հերթում, իրականում հասկանում էիր, որ դա այս կյանքի հրամայական պահանջն է ու բնական ընտրության պայմաններում չպարտվելու միակ ձևը: Բայց, չգիտեմ, բարեբախտաբար, թե դժբախտաբար, երբեք չեկա հացի հերթում քեզ փոխարինելու, թեև գլխի եմ ընկնում, թե ինչ էիր մտածում ու խորհում գորշ ու մռայլ մայթի վրա լուսացրած ցուրտ ու անլույս գիշերների ընթացքում: Գիտեմ քո ցավը, հայրի՛կ, հավատա ինձ՝ գիտեմ… Չէ՞ որ ես քո որդին եմ, և դու ունես իմ ողջ բարեհաճությունը…
Որդին ծոցից թաշկինակ է հանում, սրբում մանեքենի աչքերը:
ՈՐԴԻ – (անկեղծ կարեկցանքով): Սրբիր աչքերդ, խնդրում եմ: Ես չեմ ուզում տեսնել քո արցունքները: Չէ՞ որ դու իմ հայրն ես: Եվ ինչո՞ւ ես ծնկի իջել: Դու ունես իմ ողջ բարեհաճությունն ու կարեկցանքը: Էլ ինչո՞ւ ես իմ գութն ու ներողամտությունը հայցում: Ի՞նչ… Մոռացիր դա, խնդրում եմ… Եվ ինչո՞ւ ես ասում, թե այլևս արժանի չես իմ հայրը կոչվելու: Ի՞նչ… Մեղանչե՞լ ես… Երկնքի դեմ և իմ առա՞ջ… Ինչե՜ր ես ասում, հայրիկ: Դու անառակ չես… Դու իմ հայրն ես: Իմ հայրը չի կարող անառակ լինել… Հանդարտվի՜ր, խնդրում եմ… Հիմա քեզ կլողացնեն և վերքերիդ յուղ կքսեն… Եվ հաց կտան ուտելու: Ճամփից ես՝ սոված կլինես: Հիմա դու արդեն մենակ չես՝ ես քո կողքին եմ և քեզ հետ: Ես քեզ սիրում եմ, հայրիկ… Ես քեզ այնքա՜ն եմ կարոտում… Անգամ հիմա, երբ իմ կողքին ես: Թույլ տուր համբուրել քեզ, հայրիկ… (Կռանում, համբուրում է մանեքենի գլուխը, թաշկինակով սրբում աչքերը:) Ահա, այսպես ավելի լավ է: Դու մի՛ անհանգստացիր: Հիմա արդեն ես քեզ հետ եմ… (Երկու քայլ հեռանում է՝ հայացքը դեպի պատը:) Իսկ դու գիտե՞ս, թե ամենից շատ ինչին եմ կարոտում: (Ժպտում է:) Երբե՜ք չես կռահի: (Շրջվում է դեպի հայրը:) Քեզ հետ զրուցելուն: Միշտ կամ ես էի խոսում, և դու լսում էիր, կամ էլ դու էիր խոսում, ու ես լսում էի: Բայց երբեք չկարողացա զրուցել քեզ հետ, որ իմ հարցերը տամ քեզ և քո պատասխանները լսեմ: Ես այնքա՜ն էի ուզում, որ ինձ բարձրաձայն բառերով պատմես հեռավոր ծովի ու երկինքների, վայրի ձիերի ու հնամենի պատի տակ սրտատրոփ սպասող գեղեցկուհու մասին… Ինչո՞ւ դա երբեք չեղավ… Գուցե չհասցրեցի՞նք: Մենք կտրվեցինք իրարից՝ այդպես էլ չմիացած, ու երևի հենց դա է պատճառը, որ միշտ ենթագիտակցորեն եմ ընկալում քո գոյությունը: Կարոտում եմ քեզ` առանց ըմբռնելու այդ կարոտի ծնունդն ու իմաստը, առանց հասկանալու իմ և քո շփման կարևորությունը: Պարզապես ենթագիտակցորեն կարոտում եմ քեզ, քո ձեռքերի գուրգուրանքը և քո բերանից դուրս եկող բառերը, ինչի մասին էլ որ նրանք պատմեն: Անգամ քո հայրական խստությանն եմ կարոտում: Եվ անգամ քո լռությունը. Երբ իմ կողքին ես… (Դադար:) Ինձ միշտ թվացել է և հիմա էլ թվում է, որ դու հպարտ կլինեիր ինձանով` քո որդով: Բայց, ավա՜ղ, հայրիկ, այսօր ես անկարող եմ ուրախացնել քեզ… Թերևս միայն ենթագիտակցորեն, քանի որ շա՜տ-շա՜տ հեռու եմ քեզնից, ուրիշ չափումների մեջ: Այո, ահավոր կարոտում եմ քեզ, բայց անկարող եմ մոտենալ: Եվ ի՞նչը կլցնի մեր միջի անդունդը, որքան էլ կամուրջներ գցենք ես կամ դու… Դե լա՜վ, հայրիկ, մի՛ տխրիր, խնդրում եմ… Դու ունես իմ ողջ բարեհաճությունը… Ես չգիտեմ՝ չափելի՞ են արդյոք որդիական սերն ու կարոտը: Ինչ-որ բա՞ն ասացի… Այո, ճիշտ ես… Երևի միայն հոր սիրո և կարոտի հետ կարող ենք համեմատել… Գիտե՜մ, հայրիկ, գիտեմ, որ դու էլ ինձ ես կարոտում… Բայց մի տխրիր, խնդրում եմ… Մենք այնքան ենք սպասել իրար… Հիմա ոչ թե պիտի տխրենք, այլ պիտի ուրախանանք, որ միասին ենք… Դու վերադարձել ես: Դու կորած էիր և հայտնվեցիր, մեռած էիր և կենդանացար… Մի՞թե սա հրաշք չէ: (Ձեռքով ցույց է տալիս հեռու մի տեղ🙂 Տես, արդեն սեղանի պատրաստություն են տեսնում… Հիմա միասին հաց կուտենք, գինի կխմենք և դու ինձ կպատմես… Կապ չունի, թե ինչի մասին: Ցանկացած մի բանի: Ավազի մի հատիկի կամ ջրի մի կաթիլի… Կամ էլ, երբ արդեն մի քիչ գինովնանք, միգուցե բացես սիրտդ և ինձ հեռավոր ծովերի ու վայրի ձիերի մասին պատմես: Կարմիր կակաչներով դաշտի և գիշերվա խավարում հուզմունքից տրոփող սիրատոչոր մի սրտի մասին… (Խանդաղատանքով🙂 Իսկ ես կլսեմ քեզ: Ընթացքում հարցեր կտամ ու կըմբոշխնեմ քո ձայնն ու պատմությունները: Քո ներկայությունն ու… հենց քեզ…
Մոտենում է մանեքենին, թաշկինակով կրկին սրբում աչքերը:
ՈՐԴԻ – Լաց մի՛ եղիր, խնդրում եմ: Ես քեզ սիրում եմ: Այ, այսպես ավելի լավ է: Իհարկե, ես էլ քեզ կպատմեմ, թեև շատ բան չեմ տեսել, որ պատմեմ: Ընդամենը մի պատմություն գիտեմ, բայց դրանով արդեն ձանձրացրել եմ բոլորին: (Նայում է դահլիճին🙂 Այո, բոլորին… Անկեղծ ասած՝ մտացածին պատմություն է: Ուրիշներից եմ լսել: Կամ էլ երազում եմ տեսել… Չեմ հիշում… (Ժպտում է🙂 Լա՜վ, մի օր կպատմեմ… (Հեգնանքով🙂 Մի պատմո՜ղ էլ լինեմ… Լա՞վ ես, հայրիկ: Նստի՛ր, նստի՛ր: Վեր մի՛ կաց: Քեզ հանգստանալ է պետք: Դու շատ ես տառապել… Գիտեմ՝ անոթի ես: Շուտով մի բան կուտենք, գինի կխմենք… Մի՛ անհանգստացիր: Հիմա մենք միասին ենք: Այո, այո, քնելու տեղ էլ կունենաս: Վստահիր ինձ, և ամեն ինչ լավ կլինի: (Դադար🙂 Իսկ գիտե՞ս՝ ես ինչ կուզեի: Կուզեի քայլել քո քայլած տեղերով՝ նախ փնտրելով քո ոտնահետքերը, ապա ինքս խավարի մեջ ճանապարհ բանալով: Կուզեի անցնել մեծ ու փոքր թագավորություններով, տեսնել մարդկանց ու զրուցել նրանց հետ: Երբեմն ինձ թվում է, որ ես շա՜տ ասելիք ունեմ նրանց, և նրանք իրենք էլ կարոտով սպասում են, որ հարություն առնի Մարգարեն իմ կերպարանքով ու փոքր-ինչ սփոփի նրանց անհուն վիշտն ու ցավը: Բայց դա երբեք չեմ կարող անել, հայրիկ, քանի որ չունեմ ոտքեր… (Ժպտում է🙂 Մի՛ զարմացիր, սրանք իմը չեն: Սրանք մտացածին ոտքեր են՝ երևակայական: Քայլել, իհարկե, կարող եմ: Բայց միայն երևակայական քայլերով… Ոչի՜նչ, հոգ չէ: Կարևորը, որ իմ ենթագիտակցության մեջ ես հաշմանդամ չեմ, այլ կատարելապես առողջ: Օ՜, ո՜չ, մի կարծիր, թե հանդիմանում եմ քեզ: Քա՛վ լիցի, հայրիկ: Ես հավատում ու սիրում եմ քեզ, չէ՞ որ դու ունես իմ ողջ բարեհաճությունը: Դու իմ հայրիկն ես և բնավ արդարանալու պետք չունես: Ես զգում և հասկանում եմ քեզ:
(Ճեմում է բեմով): Ես գիտե՜մ, գիտեմ, դու չէիր ցանկանում, որ ես ապականվեմ այս աշխարհի ախտերով, ուստի համոզված չեմ՝ շահե՞լ եմ, թե՞ կորցրել` երկրային բարքերից ու մարդկանցից կտրված լինելով: Բայց ինչո՞ւ է ինձ մտատանջում երկրային մի գեղեցկուհու հեռավոր գոյությունը: (Երազանքով🙂 Գուցե նա ի՞նձ է սպասում… Բայց, ավա՜ղ, երբեք չեմ տեսնի կարոտից ջուր կտրած նրա ծով աչքերը, որովհետև ես աչքեր էլ չունեմ, հայրիկ, և ոչ էլ շուրթեր, որ համբուրեմ նրան, քանզի այդ ամենն առհավետ մնաց քո ենթագիտակցության մեջ: Բայց, գիտե՞ս, ժամանակ առ ժամանակ ես անքննին մի ջերմություն եմ զգում այնտեղ, ուր իմ շուրթերը պիտի լինեին, իսկ ոտքերս մղկտում են այդ հեռավոր գեղեցկուհու գիրկը վազելու ցանկությամբ, բայց ես լռելյայն զսպում եմ խորթ մարմնական պահանջներս ու դարձյալ ամփոփվում այնտեղ, ուր չի կարող թափանցել փորձիչը: (Կանգ է առնում, շրջվում մանեքենի կողմը🙂 Բայց բացատրի՛ր ինձ, հայրիկ, դու, որ անջրպետել ես ինձ գայթակղությունից ու մեղքից, էլ ինչո՞ւ են ինձ տանջում ափսոսանքն ու կարոտը: Մի՞թե ես էլ այստեղ` քո ենթագիտակցության մեջ, պիտի տառապեմ նրանից, ինչից դու տառապել ես քո գիտակցականում…
Մոտենում է մանեքենին, գրկում և շոյում գլուխը:
ՈՐԴԻ – Հայրի՜կ, հայրի՜կ, նորից նույնն ես կրկնում, թե այլևս արժանի չես իմ հայրը կոչվելու… Ի՞նչ: Մեղանչե՞լ ես… Հայրի՜կ, ինչե՜ր ես ասում: Դե ոտքի՛ ել: Դու գիտես, որ ունես իմ կարեկցանքն ու բարեհաճությունը, ուստի ի՞նչը կարող է մեղմել իմ սերը: Սրբի՛ր աչքերդ, խնդրում եմ: Ես չեմ ուզում տեսնել քո արցունքները: Ուզում եմ նայել քեզ խանդաղատանքով ու հպարտությամբ: Չէ՞ որ դու իմ հայրն ես:
Որդիական ժպիտը դեմքին՝ թաշկինակով սրբում է մանեքենի աչքերը: Քայլում է դեպի բեմի ետնամասը, նստում և մատով ինչ—որ բան է նկարում հատակին:
ՈՐԴԻ – (շարունակելով հատակին մատով նկարել): Ես հասկանում եմ քեզ ու գիտեմ, որ իմ այսօրվա ունեցածով ու չունեցածով լրիվ պարտական եմ քեզ, քո սիրուն ու բարությանը: Ես զերծ եմ մնացել այս աշխարհի իշխանի որոգայթներից, և դարձյալ՝ շնորհիվ քեզ:
Լույսերը հանգում են: Միայն լույսի մի շող վերևներից ընկնում է Որդու վրա:
ՈՐԴԻ – (լույսին նայելով և կկոցելով աչքերը): Ես չե՜մ տեսել Լույսը… (Շողը մարում է, բեմը թաղվում է խավարի մեջ: Շարժապատկերները ևս անհետանում են: Սրտի բաբախյուն է լսվում🙂 Բայց, փոխարենը, Խավարն էլ չեմ ճանաչում:
Որդին մոմ է հանում գրպանից, լուցկով վառում և դնում բեմին՝ հանդիսատեսին մոտ, այնպես, որ մի քիչ լուսավորվի իր դեմքը: Երաժշտությունը մեղմ հնչում է:
ՈՐԴԻ – (ձայնի ելևէջները տատանվում են՝ ուրախությունից մինչև թախիծ և հակառակը): Այո՛, ես չեմ խարխափել Խավարում, բայց, ավա՜ղ, Լույսի քաղցրությունն էլ չզգացի: Ես չճանաչեցի Երկինքը, բայց Երկիրն էլ չտեսա: Չզգացի ձիու մարմնի հևքն ու չլսեցի նրա մեծ սրտի բաբախյունը: Չտեսա հեռավոր մարգագետնում փթթող կակաչները, բայց և չիմացա, որ մարդու արյունն էլ այդ կակաչների գույնն ունի: Չնեղվեցի ամառվա տապից, բայց և չամաչեցի սև մրով պղծված ձյան ճերմակ մերկությունից: Չճաշակեցի գիշերվա անդորրում հուրհրատող Վարդի բուրմունքը, և իմ մատները երբեք չդիպան դաշնամուրի կախարդական ստեղներին: Չքայլեցի աշնան թափած տերևների ու ծովի վրայով: Չնստեցի Վարդապետի երգով դյութված ծիրանենու տակ, իսկ շուրթերս երբեք չվայելեցին ո՛չ արևի ջերմությունից ճաքած նուռն ու խաղողը, և ո՛չ էլ կնոջ առեղծվածային համբույրը: Ու իմ աչքերը երբեք չտեսան գիշերվա խավարում տրոփող սրտով քեզ սպասող գեղեցկուհու աչքերը՝ այն կնոջ աչքերը, որը կարող էր իմ մայրը լինել ու գուրգուրել մազերս իր սիրող մատներով… (Դիմելով հանդիսատեսին.) Կարծում եք՝ մեռե՞լ եմ: Ոչ, չեմ մեռել… (Դադար🙂 Ես անգամ չեմ էլ ծնվել… Ես չկամ…
Լույսերը վառվում են: Որդին զարմացած վեր է կենում նստած տեղից, հանգցնում մոմը, թաշկինակով սրբում աչքերը, նայում է հանդիսատեսին:
ՈՐԴԻ — (հանդիսատեսին): Կարծում եք՝ մեռե՞լ եմ: Ոչ, չեմ մեռել… (Դադար:): Ես անգամ չեմ էլ ծնվել… Ես չկամ… Ասում եք՝ վայրի կակաչնե՞ր: Չեմ տեսել… Գեղեցկուհի մի կի՞ն… Չգիտեմ: Երևի առասպել է: Վայրի ձիե՞ր: Հմմ… Չեմ տեսել: Դուք տեսե՞լ եք… Ուրեմն՝ պատմեք ձեր զավակներին: Պատմեք վայրի կակաչների, սիրատոչոր գեղեցկուհու և վայրի ձիերի մասին… Դուք ավելի լավ գիտեք, քան ես… Դուք, միգուցե, տեսել եք: Ես չեմ տեսել, որովհետև աչքեր չունեմ: Ես չեմ լսել, որովհետև ականջներ էլ չունեմ: Եվ վարդի հոտը չեմ առել: Որովհետև քիթ էլ չունեմ: Եվ կնոջ մախմուր մաշկը չեմ զգացել, որովհետև մատներ էլ չունեմ… Եվ արցունքների ու գինու համն էլ չգիտեմ, քանի որ ոչ բերան ունեմ, ոչ էլ լեզու… Ես չկամ…
Տխուր ժպիտով նայում է, ապա շրջվում, մոտենում է մանեքենին: Որդիական մեղմ ժպիտով շոյում է նրա գլուխը:
ՈՐԴԻ – Որովհետև դու, հայրիկ, գթացիր և չծնեցիր ինձ, որ ես չտառապեմ հացի անծայրածիր հերթում… (Դադար🙂 Գիտե՜մ, հայրիկ, գիտեմ, որ դու ինձ սիրում ես և այնքա՜ն մեծ է քո սերը, որ չունեցար ինձ… (Դադար🙂 Ի՞նչ: Ուզո՞ւմ ես կանգնել: Ես քեզ կօգնեմ: (Զգուշորեն բարձրացնում է մանեքենին🙂 Այ այսպես, հայրիկ: Հանգիստ, մի՛ շտապիր: Հանգիստ… Շատ լավ է: (Ուղղում, խնամքով հարդարում է մանեքենի պատմուճանը: Մատներով շտկում է մազերը🙂 Այո, շուտով հաց կուտենք և գինի կխմենք: Ամեն ինչ լավ կլինի, հայրիկ: Հիմա դու կարող ես հանգիստ լինել: Չէ՞ որ մենք արդեն միասին ենք: Լաց մի՛ եղիր, հայրիկ, ես քեզ սիրում եմ ու հասկանում:
Ետնապատին կրկին հայտնվում են նույն հոգեպարար շարժապատկերները և հնչում է նույն հոգեպարար մեղեդին: Լուսապատկերներն ընկնում են նաև Որդու և մանեքենի վրա: Մի քանի վայրկյան Որդին հետևում է պատկերներին, ապա փղձկում է, ծնկի իջնում և գրկում մանեքենի ոտքերը: Լուսապատկերներն անհետանում են: Միայն լույսի մի շող հեռվից լուսավորում է մանեքենին և Որդուն: Երաժշտությունն քիչ մարում է, բայց չի ընդհատվում:
ՈՐԴԻ – (հոգու ցավից գրեթե ոռնալով): Բայց ասա՛ ինձ, հայրիկ, բացատրի՛ր, ինչո՞ւ է ինձ տանջում քեզնից հեռանալու և կրկին քո գիրկը վերադառնալու անհագ ցանկությունը: Ինչո՞ւ չեմ կարող ծնկի գալ քո առջև և շշնջալ. «Հայր, մեղանչեցի Երկնքի դեմ և քո առաջ և այլևս արժանի չեմ քո որդին կոչվելու… Ես այնքա՜ն եմ կարոտում քեզ… Ես այնքա՜ն եմ ուզում, որ դու գրկես ինձ ու համբուրես, հայրի՜կ, այնքա՜ն եմ ուզում: Մի՞թե դա երբեք չի լինելու, հայրիկ…
Երաժշտությանն հընթացս լույսը դանդաղորեն մարում է, բեմը թաղվում է խավարի մեջ: