Կարինե ԽՈԴԻԿՅԱՆ / ՎԵՐՋԻՆ ՀԱՄԲՈՒՅՐԸ` ՔՍԱՆՄԵԿ ՏԱՐԻ ԱՆՑ

ՍԵՎ ՀՈՒՄՈՐ

Մոնոխաղ

Գործող անձինք
ՄԱՌԱ — խոսող անձ
Հանգուցյալ կամ նրան փոխարինող թատերական հնարք: Երկու դեպքում էլ՝ չխոսող անձ:

Բեմի կենտրոնում՝ չորս աթոռ: Բեմեզրին աբսուրդ մի կառույց է, որի հիմնական բաղադրիչը սև շղարշն է, պետք է ընկալվի որպես դագաղ և հանգուցյալի «գործողության վայր»,
0.5 մետր բարձրության: 4 աթոռներից ամեն մեկի վրա հատուկ
հարմարանք է` պերսոնաժ մատնանշող:
Աջից 1-ին աթոռը հանգուցյալի ԱՂՋԻԿՆ է: Հարմարանքի վրա սև ատլասե ժապավեն է, գուցե նաև դրան բնորոշող բիժուտերիա:
Աջից 2-րդ աթոռը հանգուցյալի ԿԻՆՆ է: Հարմարանքի վրա փոքրիկ գլխարկ է` սև շղարշով և սև ժանյակներով եզերված թաշկինակ:
Աջից 3-րդ աթոռը հանգուցյալի ՄԱՅՐՆ է: Հարմարանքի վրա սև թավիշից գլխի փաթաթան հիշեցնող մի բան է, սրտային կաթիլների սրվակ ու պստլիկ գավաթ: Աջից 4-րդ աթոռը հանգուցյալի ՀԱՐԵՎԱՆՈՒՀԻՆ է: Հարմարանքի վրա սև շղարշից գլխաշոր է և ակնոց: Հնչում է Շոպենի մահվան քայլերգը:
Մի քանի վայրկյան բեմը դատարկ է:
Տեսարան. Ներս է մտնում Մառան: Հագին երկար սև թիկնոց է: Գլխին` լայնեզր սև գլխարկ՝ սպիտակ ժապավենով, ժանեկազարդ սև ձեռնոց՝ ձախ ձեռքին: Բեմ մտնելուն պես երաժշտությունը լռում է: Այդ լռությունից Մառան պիտի հանկարծակիի գա, եթե երեք քայլ առաջ էր եկել, երկու քայլ ետ է գնում, պիտի փորձի թաքցնել շփոթմունքը ու երբ կարողանա դեմքին անթափանց դիմակ հիշեցնող արտահայտություն տալ` երաժշտությունը կսկսվի, բայց մի քանի տոն բարձր: Մառան այնպիսի արհամարհանք պիտի ցուցադրի, որ երաժշտությունը «ամոթահար» վերադառնա իր սովորական բարձրությանը: Այս փոքրիկ հաղթանակը ուղղում է նրա ուսերը. թև առած, նա արդեն հաստատուն քայլում է, բայց կրունկները շատ բարձր են կտկտում: Երաժշտությունը նախազգուշական մի քիչ բարձրացնում է ձայնը: Ձեռքի թեթև շարժումով ցույց տալով, որ ակնարկը հասկացավ, Մառան վերադառնում է նախնական դիրքին, ոտքերը փորձնական ուղղում, կրունկների դիրքը «սրբագրում» ու անլսելի առաջ է գալիս: Երաժշտությունը իջնում է հարկավոր բարձրությանը: Ուղիղ նայելով բեմեզրի «դագաղին», կարծես չնկատելով 4 աթոռները, հասնում է բեմի կենտրոն ու… միանգամից սգավոր կնոջ տեսքով սգավորվում է «դագաղի» առջև: Այստեղ մի ամբողջ խաղ է` իբր շոյում է «դագաղի» կողը, ուղղում կտորի փոթերը, շատ կենտրոնացած-ողբալի տեսք ունի, բայց հանկարծ… ինչ-որ բան է հիշում ու արագ նետվում կուլիսները: Երաժշտությունը մարում է: Մի պահ լռություն և… Հայտնվում է, ձեռքին՝ շուշանների փունջ: (Երաժշտությունը այստեղ պիտի արտահայտի իր վերաբերմունքը:) Նույն կերպ գալիս-կանգնում է «դագաղի» դիմաց, վերստանում սգավոր տեսքն ու փորձում ծաղկեփունջը տեղավորել «դագաղի» վրա: Մեկ ուղղահայաց է դնում, մեկ` հորիզանական, անգամ` թեք, ոչ մի դիրքը չի բավարարում (ի դեպ, մինչև հիմա դեռ հանգուցյալի դեմքին չի նայել): Վերջապես հասկանալով, որ իր ուզածը չի ստացվում, պարզապես դնում է հատակին, խաչակնքում ու նոր միայն համարձակվում նայել հանգուցյալի դեմքին: Դանդաղ, շատ դանդաղ շրջում է դեմքն ու… զարմանքից թե սարսափից աղճատված դեմքը ծածկում է ժանեկավոր ձեռքով: Արձակում է խոր թառանչ:
ՄԱՌԱ — Պուսիկ, այս ինչպե՞ս ես փոխվել…
Բեմը թաղվում է խավարի մեջ: Մահվան քայլերգն աննկատելի վերափոխվում է այլ երաժշտության:
ՄԱՌԱ — (ձայնը խավարի մեջ): Մեկն ինձ ասեր` ի՞նչ գործ ունեմ այստեղ: Ինչո՞ւ եմ ցցվել դագաղի մոտ ու գոնե մի երկու արցունք բաց թողնել չեմ կարող: Մի բան, որ միշտ է ինձ հաջողվել, ամենաճակատագրական պահերին, հատկապես` հարաբերություններ պարզելիս… Բայց ինչի՞ մասին եմ հիմա մտածում: Ցցվել-մնացել եմ այստեղ, մեկը մոտիկ չի գալիս, իսկ իմ թիկունքում նստած քառյակը շունչը պահած սպասում է, թե է՞լ ինչ եմ անելու: Միայն իմանայի, թե ինչ եմ անելու: Տեր Աստված, գոնե մի անգամ խելքը գլխին մի խորհուրդ տուր… Ասենք, դու ե՞րբ ես ինձ օգնության հասել որ… Թեև, ես էլ խոնարհ լսող-կատարողներից չեմ: Մի խոսքով` ոչ-ոքի: Անցանք առաջ: (Ինքն իրեն.) Ու դու, սիրելիս, քեզ հավաքիր, կենտրոնացիր. ուրեմն` եկար, ծաղիկները դրեցիր, լաց չեղար, ոչինչ, հանգուցյալը չի նեղանա… Կարևորը դեմքիդ արտահայտությունն է` չափավոր տխրամած, բայց ոչ ավելի… (Ասվածը պիտի վերածի խոսուն դիմախաղի, այնքան փորձի, մինչև, իր կարծիքով, դեմքն ընդունի համապատասխան հոգեվիճակի արտահայտությունը:) Հիմա մնում է… Ի՞նչ է մնում, տեր Աստված, ի՞նչ պիտի անեմ: Այսինքն` ո՞նց թե` ինչ պիտի անեմ: Պիտի նստեմ: Ու հենց սրանց կողքին: Կամ նրանցից մեկնումեկի աթոռին: Ես այդ իրավունքն ունեմ: Եթե իրավունքն էլ չունեմ` ցանկությունն ունեմ: Իսկ եթե ընդամենը այդքանն եմ ցանկանում, ուրեմն` անցանք գործի:
Լույսը վառվում է: Մառան դեռ նույն դիրքում է: Սպասում է, հնչում է երաժշտություն` դուրը չի գալիս: Երաժշտությունը փոխվում է ըստ իր տրամադրության: Գոհունակ ժպտում է երաժշտությունը կարգավորողի կողմն ու կողքանց նայում է աթոռներին:
ՄԱՌԱ — Ո՜նց էլ շարվել են` պահպանելով սուբօրդինացիան` հանգուցյալի վաղեմի Հարևանուհին, հանգուցյալի մշտական Մայրը, հանգուցյալի փոխոխական Կինը և հանգուցյալի անփոփոխ դուստրը: Լավ, ավելի պարզ ասեմ` նախկին հարևանուհիս, նախկին սկեսուրս, նախկին ամուսնուս կյանքում ու անկողնում ինձ փոխարինած տիկինն ու… նրա դուստրը: (Այստեղ ձայնը աննշան, բայց պիտի փոխվի, գուցե ջերմանա: Հետո` հակասական զգացումով:) Այս կնոջ ու նախկին ամուսնուս դուստրը: (Վերստանալով նախկին վստահ տոնը:) Ի՜նչ լավ են նստած` ուս-ուսի, խրոխտ, ինչպես մեր լեռները և իրենց տեսքով ցույց են տալիս, որ ավելորդ տեղ չկա: Իրենց կարծիքով` չկա, իսկ իմ կարծիքը հարցնող կա՞: Որտե՞ղ է իմ տեղը: Ի՞նչ անենք, որ ինձ չէիք սպասում: (Մի անգամ էլ նայելով հանգուցյալին:) Չէ, բայց ինչո՞ւ ես այսքան փոխվել:
Շրջվում է դեպի աթոռները, զննում է:
ՄԱՌԱ — Իբր` չեք տեսնում, բայց ո՜նց եք աչքերով ուտում: Եթե ձեզ թվում է, որ պիտի գնամ, կանգնեմ դռան ետևում կամ նստեմ դիմացի նստարանին, որը հեռու ազգականների ու պարապ ելումուտ անողների համար է նախատեսված` չարաչար սխալվում եք: Իմ տեղն այստեղ է, ավելի ճիշտ` այս աթոռներից մեկը իմն է: (Շուրջն է նայում օգնություն հայցող հայացքով:) Գուցե մեկի մտքով անցնի՞, ու մի աթոռ էլ բերեն այստեղ… (Հուսահատ, ինքն իրեն:) Հույս չունենաս, ինչ որ անես, դու ես անելու:
Մոտենում է Հարևանուհու աթոռին, սպասողական նայում է:
ՄԱՌԱ — Բարևե՞մ: Չարժե: Գլուխը կախել, հայացքով հատակն է ծակում: Իսկ թե ի՞նչ է մտածում… Հիմա կիմանանք:
Հարմարանքից հանում է ժանեկավոր գլխաշորը, կապում, ձեռքն է վերցնում ակնոցը, որը տեղին ու ժամանակին պիտի օգտագործի, միանգամից կերպարանափոխվում է երևակայական Հարևանուհու: Նստում է 1-ին աթոռին:
ՀԱՐԵՎԱՆՈՒՀԻ — Ո՞վ է էս ներկած մայմունը: Ներս մտնե՜լը… կանգնե՜լը… Ի՛, էդ ո՞ւր դուրս թռավ… Էս ի՞նչ օրի ենք հասել, մեռելատանն անգամ գժերն անպակաս են: Էն օրն էլ կողքի շենքի Գարուշի հոգեհանգստին մի մարդ եկավ, ընկավ Գարուշիս վրա, մի լաց լացեց, սիրտը թուլացավ, աչքերը թռան ճակատը: Տարան խոհանոց: Խոհանոցում սկսեց կենդանության նշաններ ցույց տալ, աչքերը բացեց, սկզբում ջուր ուզեց, հետո… Երկու բաժակ օղի գլուխը քաշեց ու փորձեց պատուհանով դուրս գալ: Պատուհանն էլ` իններորդ հարկում: Լավ է, հասցրինք, մի մեռելը երկու չդարձավ: Դռնով դուրս հանեցինք, շառը քաշեց-գնաց… Պո՜ւյ, էս հո ետ եկավ, բա ձեռքի՜նը… լավ էլ ծաղկեփունջ է, ամենաքիչը մի հիսուն դոլար կլինի… Բայց ո՞վ է, տեղը չեմ բերում: Ջահել չէ, բայց լավ պահպանված է, օրգանիզմի կեսը կոսմետիկա է… Ըհը, եկավ, կողքս կանգնեց, կարո՞ղ է` սպասում է, որ տեղս զիջեմ: Հույս չունենա՜ս, ինչ անենք, որ ճոխ ծաղկեփունջ ես բերել: Նախ, էստեղից լավ երևում է եկող-գնացողը, հետո էլ` հանգուցյալի կողքին ես եմ եղել, մինչև կնիկ ու բարեկամ եկան-հասան… Էս հանգուցյալի մե՞րն ինչի գույնը գցեց, նայում ու չի նայում սրա կողմը: Սպասիր, չլինի՞… Հա, էլի, տղու վրայից փախած կնիկն է: Առաջինը: Տես, է՛, էս սև սրտին` ոնց էլ ճանաչեց: Է՛, որ ճանաչեց, թող իր կողքին էլ տեղ անի: Ես աթոռիցս ելնողը չեմ, ու վերջ:
Հարևանուհին վերածվում է Մառայի: Մառան մոտենում, կանգնում է Մոր դիմաց:
ՄԱՌԱ — (շրջվելով հանգուցյալի կողմը, այնպես, որ միայն նա լսի): Որ ասում էի` մերդ քեզ կթաղի՞… Չէիր հավատում: Հիմա հավատացի՞ր: (Նմանակելով հանգուցյալին.) Մաման ճնշում ունի, զգո՜ւյշ… Նա շատ նյարդային է, աղմուկը նրան հունից հանում է, իսկ ինքը լավ լսողություն ունի, կամաց, չլսի, որ մենք… (Խոսուն երկիմաստ ժեստ: Հետո` թունոտ:) Իսկ մաման գիշերվա կեսին ականջը կպցնում էր մեր ննջարանի պատին ու լսում… Բայց քո օրգանիզմն էլ իր ճնշումն ուներ ու պահանջում էր ազատագրվել, բայց որպեսզի մամայի ճնշումը չբարձրանա` քո ճնշումը իջեցնում էիր… արհեստականորեն: (Շրջվում է Մոր կողմը:) Իհարկե, ցույց չես տա, որ ճանաչեցիր, ավելին` տեղդ չես զիջի: Թաշկինակով փակել ես աչքերդ, իբր` բան չես տեսնում: Բայց մտածում ես, չէ՞, պատկերացնում եմ, թե հիմա ի՛նչ ես մտածում:
Վերափոխվում է Մորը` նույն կերպ օգտագործելով նրա աթոռի ռեկվիզիտն ու նստում է 2-րդ աթոռին:
ՄԱՅՐ — Չէ, ով ուզում է լինի` միայն նա չլինի: Ով ուզում է գա, թեկուզ հազար տարվա թշնամիս, անգամ էն լիրբ Նառան, որ 30 տարի առաջ մարդուս ծոցը քաշեց ու էլ բաց չթողեց: Ասենք… ո՞նց պիտի էդ լիրբը գա, ասում են, ոտքերը բռնվել են, սայլակի մեջ է… (Լրիվ տրվելով իր վաղեմի վիրավորանքին` ներկան մոռացած, վրեժով:) Գոնե մի անգամ աչքի ծերով տեսնեի… Ու կողքով անցնեի` ուղիղ, շորորալով, ոտքս էլ տեղը, ձեռքս էլ ու ամեն ինչս էլ… Ու ինքը նայեր, տնտղեր ինձ իր անամոթ աչքերով… (Սթափվելով:) Էս ինչի՞ մասին եմ մտածում, իմ ցավն ինձ հերիք է… Ասենք, ինչի՞ եմ նեղվում, էն մեկը չէ` էս մի անամոթն է տունս մտել… ու հին ցավս դեմս բերել: Հիմա ի՞նչ անեմ, ինչպե՞ս վարվեմ: Գուցե չտեսնելու տամ, ձեռքի ցախավելը դնի խեղճ ու խաբված տղուս վրա ու չքվի, ոնց որ քսանմեկ տարի առաջ չքվեց: (Նախկինը հիշելով` քինոտ:) Ասում էի` Արման տղա, ես կմեռնեմ, դու սաղ կմնաս ու կհամոզվես, որ էդ քածը… (Սթափվելով:) Մեղա, մեղա, ներիր, տղաս, մոռացա, որ ես սաղ մնացի… Ի՛հ, մարդու գլուխը խե՞լք է մնացել… մտքերս գնում ու գալիս են… Բայց ինչի՞ է եկել, հը՞, մտքինն ի՞նչ է, ասա` տղուս համար ի՞նչ կին եղար, որ մի հատ էլ եկել ես հրաժեշտ տալու: Սատանան ասում է` էդ ցախավելն առ ու` տուր թե կտաս լրբի ճակատին… Չէ, հարևան-բարեկամի բերանի ծամոն կդառնանք: Աստված ջան, մի քիչ համբերություն տուր, մնացածը ես գիտեմ: Իսկ դու կանգնիր, այ, էդպես փետացած կանգնիր, մինչև ոտքերդ չորանան… Ըհը, գնաց էն կողմ: Արման տղա, տեսնում ես, չէ՞, դու գնացիր, ամեն ինչից պրծար, իսկ ես էլի հանգիստ չունեմ, բայց ճնշում ունեմ, էն էլ` ի՜նչ ճնշում… (Սթափվելով): Անբախտ, անսեր տղաս… գոնե տեսնեիր, որ ե-կավ… Վերջապես եկավ:
Մայրը վերածվում է Մառայի: Մոտենում է հանգուցյալին, կանգնում գլխավերևը, շոյում է մազերը, կռանում ու երկար, կրքոտ համբուրում է:
Երաժշտությունը գժվում է:
ՄԱՌԱ — (դեռ կռացած): Ի՞նչ է հիմա զգում կինդ: Հետը քանի՞ տարի ապրեցիր: Ինձնից հետո երեք տարի չամուսնացար, լսեցի, որ խորը դեպրեսիայի մեջ ես եղել: Բայց, համոզված եմ, ոչ այնքան իմ պատճառով, որքան մորդ հաղթական ելույթների… (Նմանակելով Մորը:) Բա որ ասում էի` էդ քածը… (Նախկին տոնով:) Իսկ հետո գտավ իր ուզած հարսնացուն ու… փաթաթեց վզիդ: Ուրեմն` 21 տարվա կինդ է, հա՞, փաստորեն, արծաթե հարսանիքիդ չհասաք: Ափսոսում եմ, ազնիվ խոսք, չե՞ս հավատում: Լավ էլ անում ես, որ չես հավատում: Այս ամենը գուցե քեզ համար արդեն ոչինչ չի նշանակում, բայց նա նստած տեղում իրեն ուտում է: Արի մի անգամ էլ համբուրեմ… այդպես էլ համբուրվել չսովորեցիր: Ասենք, դա էլ տաղանդի պես մի բան է: Կարո՞ղ է, վիրավորվեցիր, բայց հիմա քանի՜ տղամարդ հենց այս սենյակում ցանկացավ քո տեղում լինել… Դու նույնիսկ պատկերացնել չես կարող, սիրելիս: Իսկ հիմա, ներիր, կնոջդ մոտենալու ճիշտ ժամանակն է:
Շորորվելով գնում-կանգնում է Կնոջ աթոռի դիմաց: Կարճ դադար:
ՄԱՌԱ — Լավ-վատ` տանտիրուհի ես, հյուրի համար մի աթոռն ի՞նչ է, որ ափսոսում ես: Բայց ո՜նց է աչքերը բների մեջ գնում-գալիս, գնում-գալիս… մատներն էլ ոնց է խրել ափերի մեջ: Լսել եմ` շատ զուսպ, հավասարակշռված կին ես, այսինքն` չափած-ձևած սառցակտոր: Բայց հիմա ներքին ջերմությունդ հազար է: Կողմս չես նայում, դե, իհարկե, անսփոփ այրին անհաղորդ է շուրջը կատարվողին: Ու միայն մտքերդ են, որ խելագար արագությամբ կտցահարում են ուղեղդ: Ա՜խ, այդ մտքերդ…
Վերափոխվում է Կնոջը` նախորդ տեսարանների նման: Նստում է 3-րդ աթոռին:
ԿԻՆ — (հանգուցյալին): Երբ բժիշկն ասաց, որ քեզ օրեր է մնացել, առաջինը, որ մտքովս անցավ` նա՛ գալու է: Իհարկե, ավելի բնական էր, որ սիրտս փլվեր, լաց լինեի, ինձ կորցնեի թեկուզ մի քանի րոպե, բայց ոչինչ չեմ կարող անել, սա է ճշմարտությունը: Գուցե պատճառը նաև այն էր, որ երկու տարի է` հիվանդ էիր, երկու տարվա մեջ դու էլ, ես էլ մի քանի անգամ քեզ մեռցրինք ու ոչինչ, դրանից հետո նույնիսկ իրար հետ ախորժակով ճաշել ենք: Միայն ճաշել, քո վիճակում այլ բան սպասելն անիմաստ էր: Ներիր, սիրելիս, բայց դա է ճշմարտությունը, իսկ դու հիմա այն վիճակում ես, որ հանգիստ կարող ես դիմանալ ցանկացած ճշմարտության: Որովհետև միայն մահացածը կարող է դիմանալ մերկ ճշմարտությանը: Ինչ էի ասո՞ւմ… մտքերս ցրվում են… Հա, երբ բժիշկն այդ բառերն ասաց, ինձ չափած-ձևած համարողները, այդ թվում և քո սիրելի հարևանուհին հաստատ համոզված էին, որ ես մտքում հոգեհանգստի ու թաղման հետ կապված հաշիվ-հաշվարկներ էի անում, իսկ ես… Ինձ միայն մի միտք էր ծվատում` 24 տարի հետո նա նորից պիտի գա, մտնի ներս, նայի, տնտղի` ինչ է փոխվել, ավելացել-պակասել, չէ՞ որ ժամանակին այս տան առաջին կինը ինքն է եղել: Դու նոր էիր հոգիդ տվել, դեռ տաք էիր, ու ես աղոթում էի: Կարծում ես` վեր համբառնող հոգուդ համա՞ր: Իհարկե, նրա համար էլ աղոթեցի, բայց ավելի ուշ: Բայց առաջին աղոթքս այն էր, որ նա կամ քաղաքում չլինի, կամ հիվանդ, անկողնում վեր ընկած, դե, գոնե մեռած լինի, միայն թե այստեղ չերևա: Բայց նա այն օձի կծածն է, որ մեռնելը հետաձգելով էլ` կապրեր, ինչ է թե հասներ այս օրվան: Ես համոզված էի, որ գալուց առաջ լավ կպատրաստվի` մերսում, մեյքափ, վարսավիրանոց… մի տես, ի՛նչ սանրվածք է: Գիտեի, որ հրաշալի տեսք է ունենալու, լավ հագուկապ, ու թեև հիմա 45 տարեկան պիտի լինի, բայց 30 անգամ չես տա: Այսինքն` դու արդեն ոչինչ չես տա ու լավ է, որ չես տեսնում… նրան: Ես եմ տեսնում իմ ու քո փոխարեն, ու դա պակաս դժվար չէ, քան այդ չոր փայտերի մեջ պառկելը, հավատա ասածիս: Իսկ նա եկել է մի նպատակով` ներս մտնի ու ներկայացում տա, մի ներկայացում, որ դու քո ամենահամարձակ մղձավանջներում անգամ տեսնել չէիր կարող: Իսկ ես տեսնում էի, ու հենց այսպես` անգամ ձեռնոց էի տեսնում` սև, ժանեկավոր: (Ուղիղ դիմելով իբր Մառային:) Հիմա ի՞նչ է ուզածդ, ինչո՞ւ ես կանգնել իմ դեմ: Հա, գիտեմ, շատ լավ գիտեմ, որ քո երկու տարվա իգությունը տասնապատիկ ուժեղ է իմ 21 տարվա կնությունից: Ես երբեք ինձ չեմ խաբել, հենց սկզբից իմացել եմ, որ դու ես եղել նրա միակ կինը, բայց դա քեզ իրավունք տալի՞ս է, որ գաս ու նույնիսկ համբուրես նրան: Այնպես համբուրես մեռածին, ինչպես նրան չեմ կարողացել համբուրել կենդանության օրոք: Ընդունում եմ, դու ուժեղ ես քո կանացի ուժով, բայց ես քեզ կհաղթեմ իմ սառցե անտարբերությամբ: Այնպես որ, ես քեզ չեմ տեսնում: Դու չկա՛ս:
Կինը վերափոխվում է Մառայի: Մառան մոտենում է Դստեր աթոռին:
ՄԱՌԱ — Մորդ նման չես: Ոչ էլ տատիդ: Հորդ` մի քիչ: Ո՞ւմ ես նման: Հիշեցնում ես մեկին, բայց թե ո՞ւմ… Որքան հասկանում եմ, դու էլ տեղդ զիջելու միտք չունես: Ասենք, սա միակ աթոռն է, որ չէի ուզենա նվաճել: Փախցնում ես հայացքդ, վախենո՞ւմ ես նայել ինձ: Հետաքրքիր է, ի՞նչ է մտածում մեկը, ով կարող էր իմ աղջիկը լինել:
Մառան կերպարանափոխվում է Աղջկան: Նստում է 4-րդ աթոռին:
ԱՂՋԻԿ — Ահա թե ինչպիսին ես… Հենց ներս մտար` ճանաչեցի: Չէ, լուսանկարդ չեմ տեսել, քո մասին ոչինչ չեմ լսել: Ծնողներս, տատս, անգամ բացբերան հարևանուհիս ոչինչ չեն պատմել: Մի անգամ բակում, պատահական, լսեցի, որ երկու տարի հորս կինն ես եղել, հետո մի օր տնից դուրս ես եկել ու էլ չես վերադարձել: Մտքումս քեզ Աբովյան եմ ասում, էն գրողը, որ քեզ պես մի օր դուրս եկավ ու… քանի որ անունդ անգամ չգիտեի, դու դարձար իմ Աբովյանը: Գիտե՞ս, մեր տանը միշտ օտարի ներկայություն եմ զգացել: Փոքր էի, չէի հասկանում, մեծացա, գլխի ընկա, որ այդ օտարը դու ես: Որովհետև տատս ատում է քեզ: Մայրս վախենում է քեզանից: Հարևանուհիս, որ մեր շենքի բոլոր գաղտնիքների տերն է, այդպես էլ չկարողացավ գուշակել, թե ինչու առանց բացատրության, գոնե մի խոսք ասելու մի օր գնացիր ու չեկար, Աբովյան ջան: Այն, որ տատս ատում է քեզ, իսկ մայրս` վախենում, շատ շուտ հասկացա, բայց երկար ժամանակ չէի կարողանում գուշակել հորս վերաբերմունքը: Այն տպավորությունն էր, որ քեզ մոռացել է, այնքան է մոռացել, որ նույնիսկ եթե ուզենա հիշել` չի կարողանալու: Ու միայն մի անգամ… նա իրեն մատնեց: Սենյակում էր: Մենակ, գրասեղանի առաջ նստած, գլուխը ձեռքերի մեջ առած: Ու հանկարծ տեսա, որ նրա ուսերն ասես կոտրված են, իսկ թիակների տակից կարծես արյուն էր հոսում: Երևի այդպիսի տեսք է ունենում երկինքը կորցրած հրեշտակը: Ու ես հասկացա, որ դու երբեք էլ մեր տնից չես գնացել, դրա համար է քեզ այդպես ատում տատս, վախենում է մայրս, իսկ հայրս… սիրում է քեզ: Տես, չեմ ասում անցյալ ժամանակով` «սիրում էր քեզ», որովհետև այնպես, ինչպես հայրս է քեզ սիրել, անցյալ ժամանակ չի լինում: Ես հիմա ուզում եմ տեղիցս ելնել, աթոռը քեզ առաջարկել: Բայց դրա իրավունքը չունեմ: Դրա համար էլ կշարունակես մնալ ոտքի վրա: Այդպես զինվորն է պատվո պահակ կանգնում անմար կրակի մոտ: Կամ հանցագործը` երբ վերադառնում է հանցանքի վայրը: Դու հիմա պահակ կանգնիր իմ հոր անմար սիրո առաջ` քո գործած հանցանքի վայրում: Իսկ ես կնայեմ քեզ: Լավ կնայեմ, մանրանասն, որովհետև այս կյանքում եթե ուզում եմ նմանվել մեկին` այդ մեկը դու ես:
Աղջիկը վերափոխվում է Մառայի:
ՄԱՌԱ — (մինչև սև ատլասե ժա-պավենը տեղը հարմարեցնելը՝ այն շոյելով): Կյանքում միայն մի բան ինձ չեմ ների. դու պիտի լինեիր իմ աղջիկը:
Շրջվում, մոտենում է հանգուցյալին:
ՄԱՌԱ — (թեքվում է վրան, կամաց): Իմ գնալուց հետո, 24 տարի շարունակ քեզ մի հարց է տանջել` ինչո՞ւ գնացի այդպես` առանց բացատրության, առանց հրաժեշտ տալու, թեև նախորդ գիշերը մեր երկուսի ամենագիժ գիշերն էր եղել: Լուսադեմին երկուսս էլ գիտեինք, որ այն, ինչ կատարվեց մեզ հետ` մեր երկուսի հրաշքն էր, իսկ մի ամբողջ կյանք ապրելուց հետո հաստատ կարող եմ ասել, որ այն չի կրկնվել ոչ քեզ, ոչ էլ ինձ հետ: Ուրեմն` ինչո՞ւ թողեցի քեզ… 24 տարի այդ հարցի պատասխանը փնտրելուց հետո գոնե հիմա դու արժանի ես, որ իմանաս: Դրա համար եմ եկել, սիրելիս, այդ պատճառով եմ քո կողքին` անտեսելով այս սենյակում գտնվողների ատելությունն ու արհամարհանքը, եկել եմ, որ վերջապես իմանաս, թե ինչու խենթի պես սիրող կինը կարող է մի օր թողնել ամեն ինչ ու հեռանալ: Ուրեմն` լսիր… (Թեքվում է, ինչ-որ բան է շշնջում հանգուցյալի ականջին, մեղմ համբուրում: Ուղղվում է:) Կարծում եմ, արժեր մահանալ` սա իմանալու համար: Մնաս բարով, սիրելիս: (Ուղղվում է դեպի կուլիսները, կես ճամփա անցնում, առանց շրջվելու): Բայց ինչո՞ւ չես փոխվել… Պուսիկ, դու նույնն ես, ինչ 24 տարի առաջ:
Այս պահից` մետամորֆոզ-պարերը պերսոնաժների
գլխարկ-ծածկոցների հետ, վերջում բոլորը հավաքում,
բերում-լցնում է դագաղի վրա ու դուրս է գնում: