Խաչիկ ՉԱԼԻԿՅԱՆ / «ՋԱՅԼԱՄԸ ԱՍՖԱԼՏԻ ՎՐԱ»
Խաչիկ ՉԱԼԻԿՅԱՆԻ «ՋԱՅԼԱՄԸ ԱՍՖԱԼՏԻ ՎՐԱ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2005 թ., թիվ 8-9-ում
Եթե անգամ այս պահին անհամեստորեն ցցված չլինեի ձեր աչքի առջև, միևնույն է, ասֆալտին հայտնված ջայլամի հոգեվիճակից անհնար է ազատվել… Ուրեմն՝ ի՞նչ: Մնում է ապավինել ջայլամի այլ՝ վազել-փախչելո ՞ւ ունակությանը…
Ո՛չ: Կարծում եմ, բոլորիս փրկությունն այն գիտակցության մեջ է, որ, ի վերջո, ջայլամը նախ և առաջ թռչուն է և պարտավոր է հիշել իր հիմնական՝ թռչելու հատկանիշը: Այս հարցում, հուսով եմ, իմ հերոսուհին ինձ հետ համաձայն է:
Խաչիկ ՉԱԼԻԿՅԱՆ
ՋԱՅԼԱՄԸ ԱՍՖԱԼՏԻ ՎՐԱ
Մոնոդրամա
Աստիճանաբար լուսավորվող բեմի կենտրոնում փողոցային խոշոր աղբարկղ է: Այն խորհրդանշական է, ոճավորված, հնարավորինս՝ աննյութական: Կարևորվում է կենցաղայնության բացակայությունը: Բեմում ամեն ինչ մաքուր է, գեղեցիկ: Աղբարկղի կողքին կանգնած է դեռևս երիտասարդ հերոսուհին: Գեղեցիկ է, հագնված է համեստ, բայց տպավորիչ: Ձեռքին կոկա-կոլայի կիսադատարակ շիշ է:
— Լռություն, խնդրում եմ…
Ձեր բուռն ծափերին պարտավորված չեմ պատասխանել շնորհակալական խոսքով: Ձեր տարակուսած լռությունը առավել սրտովս է:
«Վճռել եմ այսօր ձեզ զվարճացնել…
Ես, ինչ խոսք, այսօր պիտի բոց չուտեմ
Կամ կուլ տամ դաշույն…
Ախր, ինձ համար ոչ մի բան չարժի
Փայտին տալ, ասենք, ուղեղի ծալքեր,
Ուղեղից՝ հավի համեղ կուտ սարքել,
Կուտից ՝ կերակուր հասարակական»…
Սա, անշուշտ, կատակ էր:
Եվ այսպես, մեծարգո տիկնայք և պարոնայք.
Ինչպես և մեծարգո պարոնայք և տիկնայք…
Աններելի թյուրիմացություն, կոպիտ սխալմունք է թույլ տրվել և ես պարտավոր եմ ուղղել այդ սխալը… հանուն մեր օրինակելի համակեցության…
Ես կտրականապես դեմ եմ, ավելին, ես բողոքում եմ լավագույն դերակատարման այս
«Օսկարը» ինձ հատկացնելուն և հրապարակավ այն ձեզ եմ վերադարձնում: (Դահլիճի կողմ է նետում կոկա-կոլայի շիշը:) Ես հասկանում եմ ձեր հուզմունքը, բայց կխնդրեի չաղմկել: Թույլ տվեք հիմնավորել: Անշուշտ, իմ այս քայլը առավել տպավորիչ, նաև ընկալելի կլիներ, եթե այն հիմնավորեի քաղաքական նկատառումներով: Ավաղ, այդպես չէ: Չնայած դրա հիմքերը, անշուշտ, կան… Անարդար, կոռումպացված իշխանություն, բռնատիրական նկրտումներ, համատարած թշվառություն….
Իմ ըմբոստանալու պատճառներն ավելի լուրջ են ու հիմնավոր…
Այդ մասին դեռ կխոսենք: Մի փոքր համբերություն:
Նախ տեսնենք, թե ի՞նչ անակնկալ է այսօր ինձ պարգևելու իմ հավատարիմ աղբարկղը: Ողջո՜ւյն, Մադլեն… Թույլ կտա՞ս այս գիշեր քեզ այդ անունով կոչել… Ինչպես միշտ, դու մեծահոգի ես: Ախ, Մադլեն, համբուրում եմ քո չնաշխարհիկ ձեռքը, շնորհապարտ լինելով քո ցույց տված առատաձեռնությանը… (Որոշ ժամանակ զբաղված է աղբարկղը քրքրելով: Հանկարծ ընդհատում է գործը, ակնդետ նայելով հանդիսատեսին:)
Ձեզ վրդովում է իմ զբաղմո՞ւնքը… Իզուր: Սա առավելագույնն է, ինչը կարող է իրեն թույլ տալ բարձրաշխարհիկ կինը: Ես նույն ներողամտությամբ վերադարձնում եմ ձեզ ձեր ներողամիտ ժպիտը…
Ի՞նչ բան է աղբը: Դա բարեկեցությանը տրված մեր տուրքն է: Բնության մեջ աղբ չկա: Այն մեր արգասիքն է, միակ ճշմարիտ ու անկեղծ ստեղծագործությունը… Ուստի, նրան հարկ է հարգանքով վերաբերվել: Աղբ քչփորելը խիստ էլիտար արվեստ է և հասու չէ ամենքին: Առաջնայինը այստեղ արժանապատվության բարձր գիտակցությունն է: Եթե այն չկա, ապա ոչ մի ճերմակ ձեռնոց ձեզ չի փրկի:
Ամեն աղբակույտ չի կարելի քչփորել: Նախ պետք է աղբը տարբերակել կարողանալ: Անշուշտ, աղբի որակն այսօր շատ է ընկել… Ինչպես և արվեստի մյուս բնագավառները: Բայց դա ինձ չի հուսահատեցնում: Ընդհակառակը, նշանակում է՝ որակյալ մարդիկ շատացել են: Արժանավոր մարդը թշվառ է, նրա արտադրած աղբը՝ անորակ: Ցավոք, այդպես է… Կամ՝ բարեբախտաբար: Իսկ, ա՛յ, բարեկեցիկ, այսինքն՝ անորակ խավը կարող է մեկ արժեք ստեղծել միայն՝ որակյալ աղբ: (Աղբարկղի միջից հանում է գրքերի կապուկ:) Ա՜խ, Մադլեն, Մադլեն… Քո երևակայությունն անսպառ է: (Գրքերը շարում է բեմով մեկ:) «Հրանտ Մաթևոսյան», «Գուրգեն Մահարի», «Սովետահայ թատրոնի պատմություն»… (Նետում է աղբարկղը:) Պարդոն, Մադլե՞ն… «Շեքսպիր. Համլետ. Իշխան Դանեմարքայի, ողբերգություն հինգ արարվածով, Պետհրատի էժանագին գրադարան»… Օ, սը՜ր… Անչափ շոյված եմ: Ինչ-ինչ, բայց մեր հանդիպումը այստեղ հաճելի անակնկալ էր… «Ռերիխ»… «Նովալիս»… «Էրազմ Ռոտերդամցի»… Ինչպիսի՜ հասարակություն…
«Երիկամային հիվանդություններ»… Այ, սա արժե… Կարգին քաշ ունի:
Դուք դեռ տարակուսում եք, թե ինչո՞ւ եմ «Օսկարը» վերադարձնում… (Աղբարկղից հանում է գեղեցիկ, մոդեռն աթոռ, նստում է:) Ոչ վաղ անցյալում, այն մութ, ցուրտ տարիներին, ամեն անգամ, երբ հավերժական խավարի մեջ ննջարանը անսպասելիորեն լցվում էր առատ լույսով, անկողնու դիմաց, ճերմակ պատի ճիշտ կենտրոնում, խանդավառ վազքով հայտնվում էր… Խոշոր, սև տարական էր. խավարասեր անունը այս դեպքում չի հնչում: Անունը Դիոգենես էր: Ես գնահատում եմ այդ վեհ կերպարի խիզախ մարտահրավերը իր խավարամիտ ցեղի դեմ:
…Ինչո՞ւ հիշողությանս ճերմակ պատին նորից ցցվեց Դիոգենեսի հայտնությունը… Ի ցույց ամենքիդ արժանապատիվ կեցվածք ընդունելը, թերևս, ինչ-որ տեղ զուգահեռում է ինձ Դիոգենեսին… Ամենացցուն տարբերությունը, իմ պարագայում, լույսի իսպառ բացակայությունն է: (Ուշադիր նայում է ձեռքին մնացած բրոշյուրներից մեկին:) «Կոմունիզմ կառուցողի բարոյական կոդեքսը»: (Նետում է աղբարկղ:) Դաժան է խոստովանել, որ այդ ճշմարիտ մտավորականի հանդեպ տածած խորին ակնածանքը չխանգարեց, որ մի լուսավոր, բայց ոչ այնքան գեղեցիկ գիշեր հումանիզմի և առաջադիմության այդ աննկուն մարտիկին պատուհանից դուրս նետեի: Դա ճակատագրական պահ էր, ինչին դեռ առիթ կլինի անդրադառնալ: (Երկար նայում է ձեռքին մնացած բրոշյուրին:) «ՀՀ Սահմանադրություն»: (Անորոշ դադարից հետո մոտենում է «Շեքսպիրին:) Թույլ կտա՞ք, սըր… (Վերցնում է գիրքը, սկսում թերթել: Դիմում է աղբարկղին:) Օրիո՛րդ, կարելի՞ է ձեր գոգի մեջ ձգվել… Ուզում եմ ասել՝ գլուխս դնել ձեր գոգին… Ա՜հ, առաքինի ես դու… Եվ գեղեցիկ… Եթե առաքինի և գեղեցիկ ես, առաքինությունդ ոչ մի առնչություն չունի գեղեցկությանդ հետ… Գեղեցկությունը ավելի շուտ ունակ է առաքինությունը վերածել լրբության, քան առաքինության ուժը կարող է գեղեցկությունը նմանեցնել իր պատկերին: Օֆելյա, մտի՛ր կուսանոց: Ինչո՞ւ ես ուզում մեղավորներ աշխարհ բերել… Մենք բոլորս էլ առաջնակարգ սրիկաներ ենք: Ոչ մեկիս չհավատաս… Մտի՛ր կուսանոց… Իսկ եթե պիտի ամուսնանաս, ամուսնացիր հիմարի հետ, քանի որ խելացիները լավ գիտեն, թե նրանց ինչ հրեշներ եք դարձնում… Հայդե՛, մտիր կուսանոց… Կամ՝ «Օրինաց երկիր»… Մինիստր կդառնաս:
«ՀՀ Սահմանադրություն»… Հիմա ես քեզ ի՞նչ անեմ: Ոչ ոքի պետք չես: Բայց, դե, աղբարկղն էլ չես գցի: Քեզ կարելի է միայն գիշերը, այլ գրքերի հետ տանել ու դնել աղբարկղի կողքին:
…Հանճարեղ, պայծառ մի ընկեր ունեի: Երազում էր քաղաքի ջրցան մեքենաներին ու աղբարկղներին զգեստներ հագցնել, չթե շրջազգեստ, ու վրան ծաղիկներ նկարել: Այդ առաջարկով մտել էր քաղաքապետարան: Պատկերացնո՞ւմ եք… Իսկ ինչո՞ւ չեք ծիծաղում: (Տխուր, մաներային քայլով գալիս է բեմառաջ, ձեռքի անփույթ շարժումով մեքենա կանգնեցնում:)
Ինչո՞ւ կանգնեցիր… Ի՞նչ ես ապուշի պես ժպտում… Այդ ե՞ս կանգնեցրի… Իսկապե՞ս, ինչո՞ւ կանգնեցրի… Հետո՞ ինչ, որ կանգնեցրի… Ուրեմն ամեն շրջազգեստի առաջ պիտի ստորանա՞ս… Լավ, լավ, հիշեցի, ուզում էի պարզապես հիշեցնել, որ Առողջապահության նախարարությունը զգուշացնում է՝ շքամուտքերում միզելը վնաս է անասնությունը վկայող ձեր հավելվածին… (Ծիծաղ:) Ի՛նքդ ես, այդ ամենը ի՛նքդ ես… (Տեղից պոկվող մեքենայի ետևից:) Անասո՛ւն… Տակա՛նք… Ո՛րձ: (Կծկվում է աղբարկղի տակ, հեկեկոցը աննկատ վերածվում է հռհռոցի:)
…Երեկ գիշեր… Աստված իմ, ծիծաղից կմեռնեմ… Իսկ երեկ, թվում էր, սարսափից կմեռնեի: Ուրեմն, գիշերվա կեսին իմ ու Մադլենի կողքին անսպասելիորեն մեխվեց մի խոշոր, շքեղ ավտոմեքենա: Մակնիշներից ես գլուխ չեմ հանում: Մեջս դև մտավ: Ուզեցի այդ հաստավիզ անասունի ռեխը տեսնել: ժպտալով մոտեցա… Մգացված ապակին ցած իջավ… Ես ապուշ կտրեցի… Կին էր… Հասուն, տպավորիչ, նախանձելիորեն գեղեցիկ: Մթան մեջ նրա նուրբ պարանոցին փայլում էին ադամանդե աստղերը, ակնոցի ապակիների ետևում ժպտում էին նույնքան փայլփլուն վավաշոտ աչքերը: Ես ինձ թույլ չեմ տա կրկնել նրա լպիրշ ռեպլիկները: Թքեցի դեմքին ու տրամադրվեցի դաժան տեսարանի: Բայց մրահոն տիկինը իր խորհրդավոր ավտոմեքենայով անհավատալի արագությամբ չքվեց գիշերվա խավարում: Նա հավանաբար ծանոթ չէր ՀՀ Սահմանադրությանը, ուր պետք է որ ամրագրված լինի արժանապատիվ ապրելու իրավունք, ըստ որի ինքն էլ իր հերթին իրավունքը ունի թքել իր բարձրաստիճան ամուսնու դեմքին… Ընդհանրապես կինը դրսում նույնքան անհեթեթ է, որքան տղամարդը՝ տանը:
Ինչևէ, որքան էլ անհավատալի է, լույսը բացվեց: Ճիշտ է, ուշացումով: (Աղբարկղը դարձել է ռոյալ. հնչում է Բախ… Շեղվում է նվագելուց, իսկ երաժշտությունը շարունակվում է: Աղբարկղից հանում է փոքրիկ, կլոր սեղան, վրան գցում ճերմակ սփռոց: Աղբարկղից հայտնվում են նաև շամպայն, բյուրեղապակե ըմպանակ, շոկոլադի տուփ, անձեռոցիկ:)
Ինքս ինձ և հասարակությանը տրամադրում եմ թեթև, էլիտար զրույցի… Բայց քեզ, Մադլեն, խաբել չեմ կարող: Խոսքը վերաբերում է Դիոգենեսի չարաբաստիկ պատմությանը: Այն օրվա դաժան տրամաբանությամբ ոչ թե խավարը, այլ ցերեկվա լույսն սկսեց կրել խավարասերի խորհուրդը:
Դուք առիթ ունեցե՞լ եք նայելու խավարասերի աչքերի մեջ… Իսկ ես այդ սարսափը զգում եմ ամեն առավոտ, լույսը բացվելիս: Հիմա արդեն նրանն են ցերեկվա փողոցները, ուր ամեն ինչ գլխիվայր է. թագավորը չգիտե, որ ինքը թագավոր է և փողոցե-փողոց ընկած թավջութակ է նվագում… Թագավորը գիտե, որ ինքը թագավոր չէ, բայց շարունակում է թագավոր խաղալ… Կոշկակարը երաժշտություն է գրում, գիտնականը՝ ելակ աճեցնում… Հավանաբար ես մոլորության մեջ եմ. երկրի իմաստուն տերերը որոշել են հենց այս կյանքում իրագործել «Աոաջինները կլինեն վերջինը, վերջինները՝ առաջինը» ավետարանական կարգախոսը:
Ինչևէ, ցերեկը իրականում գիշեր է, աղբարկղը՝ ռոյալ, աղբարկղ քչփորողն էլ, ով գիտե, «Օսկարի» հավակնորդ… Ահա ինչու եմ հրաժարվում «Օսկարից»: Հրաժարվել մի բանից, ինչը քոնը լինել չի կարող, քանի որ իրականում քոնն է… Մադլեն, հուսով եմ, գոնե դու ինձ հասկացար: (Շարունակում է զննել կապուկի գրքերը:)
«ՀՀ Սահմանադրություն», «Հին հունական ողբերգություններ», «Կարեն Ա. Սիմոնյան», «Պահածոյացում տնային պայմաններում»…
Իսկ ձեր «Օսկարը» շնորհեք մեկին, ով դրա կարիքը չունի: Ով իր հանրամատչելի տաղանդի ողջ պաշարը կներդնի հուզմունքի էժանագին արցունքը աչքերին շնորհակալություն հայտնելու իրեն այդ բարձունքին հասցրած բոլոր անկողիններին… Անշուշտ, չմոռանալով իր երախտիքը հայտնել նաև Աստծուն և իր ծնողներին: Բրավո, ցնծում են բոլորը: Աստծուն հաճոյանալու նրա մեծահոգությունը շոյել է բարձր հասարակության արժանապատվությունը:
«ՀՀ Սահմանադրություն», «Դեյլ Կարնեգի»… «Արամայիս Սահակյան»…
Ավարտվեց դարը, հազարամյակը, փակվեց վարագույրը, իսկ ծափեր չեղան, չեղան և ծաղիկներ: Ներկայացումը տապալված է: Մենք սա արձանագրում ենք որպես հետին շարքում խցկված հանդիսատես…
«ՀՀ Սահմանադրություն», «Տոնական թխվածքներ, տորթեր»…
Օ՜, ճիշտ ժամանակին… Դե ի՞նչ, փորձենք վայելել: Պետք է խոստովանեմ, որ ես խոհանոցային խելագարներից չեմ… Բայց ձվածեղ սարքել կարող եմ. մեկ ձվով: (Բրոշյուրը թերթելով:) Սահմանադրությանը նվիրված տորթ կարծես չկա… Սա հետաքրքիր է. «Տորթ անկախ Հայք»… Այդ անունով կուսակցություն լսել էի, որբանոց՝ նույնպես, գինետուն, ուռոլոգիական կլինիկա, ժավելի սպիրտ… Բայց տո՞րթ… Տեսնենք: Կարծում եմ, այս խմորը շատ ջուր կվերցնի: Վերցնում եք երկու բաժակ ալյուր, չի գրված, հավանաբար ռուսական,- 200 գրամ կարագ՝ Նոր Զելանդական, մեկ բաժակ շաքարավազ՝ պարսկական, կես բաժակ կաթի փոշի՝ ամերիկյան, 100 գրամ ընկույզ — դե, ղարաբաղցի հարևան, անշուշտ, կունենաք- մեկ գդալ կոնյակ՝ ֆրանսիական, չորս ձու- ձվերը՝ տեղական,- թթխմոր՝ միմիայն թուրքական… Մնացյալը հասկանալի է: Այն պատրաստվում է ճիշտ նույն կերպ, ինչ «Խորհրդային Հայաստան» տորթը: Միայն վերջում այն ներկում եք եռագույն կրեմով և աղբարկղը նետելուց առաջ ռուսական շոկոլադի մանրած կտորներով վրան գրում՝ «Անկախ Հայք»:
(Աղբը քրքրելիս դեմքին հայտնվել է թշվառ արտահայտություն:)
Հիմար մկնիկ, այդպես էլ չսովորեցիր, որ անվճար սերը միայն թակարդում է լինում… (Աղբարկղից հանում է հարսանեկան հանդերձանք, ճերմակ ծաղիկներ, վառվող մոմեր… Աղբարկղի շուրջ ճախրում են բարձի ճերմակ փետուրներ:) Ես նրա կյանքում հայտնվեցի որպես նվեր: Նա էլ ինձ հետ վարվեց որպես նվերի… Դե, դուք արդեն համոզվեցիք, որ ես տեղով նվեր եմ, իսկը՝ «Օսկար»:
Երդվում եմ տեր լինել մեր համատեղ բարձի բոլոր փետուրներին, առանց խտրականության: Տերը լինել կեղտոտ սպիտակեղենի և ափսեների, համատեղ արտադրության կենցաղային աղբի: Երդվում եմ մաքուր պահել կողակցիս վերնաշապիկը, պատիվը, ականջները, «Մերսեդեսի» ապակիները, քիթս չխոթել նրա կուսակցական և սիրային կապերի մեջ, նրա թանկարժեք շամպայնով չլողացնել բակի կատուներին, մասնավոր օգտագործման կենտավրոս քարտուղարուհու ներկայությամբ չթքել նրա նոր ստացած շքանշանին… Քարտուղարուհի՜, իսկը՝ «Օսկարի» արձանիկ, նկատի ունեմ կոկա-կոլայի շիշը: Դատարկ շիշը: (Հարսանեկան պարագաները նետում է աղբարկղ:)
Հեքիաթները սովորաբար ավարտվում են ամուսնությամբ… Լավագույն դեպքում՝ յոթ օր, յոթ գիշեր:
Խե՜ղճ ոսկե արձանիկ… Այն որպես աճյունասափոր կզարդարի նորահայտ աստղի սնափառության աղբանոցը: Հասկացա՝ «Օսկարից» չեմ հրաժարվում: Այն իմ կողմից շնորհում եմ Մադլենին: Նա դրան արժանի է: Անհնար է գերագնահատել նրա ներդրած լուման համաշխարհային քաղաքակրթության արժեքային համակարգում:
Մադլեն, քո աղբը այսօր լիովին ազատագրվել է նեղ ազգային սնապարծությունից, այն ինտերնացիոնալ բարեկամության վառ վկայությունն է: Այն մեր անկախության, ինքնիշխանության, ժողովրդավարության խոսուն վկայությունն է, մեր արժանապատվության, ազգային զարթոնքի խորհրդանիշը:
Մադլեն, շնորհավորում եմ քեզ՝ Օսկարի արժանավոր դափնեկրիդ… (Կոկա-կոլայի շիշը հանդիսավոր նետում է աղբարկղը:) Ախ, Մադլեն, որքան ուրախ եմ քեզ համար: Շնորհավորում եմ, սիրելիս: Իսկ հիմա լսում ենք քո խոսքը:
ՄԱԴԼԵՆ — Շնորհակալ եմ… Ես անչափ հուզված եմ և երջանիկ: Իմ խորին շնորհակալությունը բոլոր նրանց, ում շնորհիվ իմ աչքերում փայլում են երջանկության արցունքները: Խոստանում եմ ուժերս ներածին չափ ծառայել հանուն մարդկային առաջադիմության, լինել երաշխավորը մեր ինքնության, արժանապատվության, ՀՀ Սահմանադրության… Շնորհակալություն ինձ վստահած ձեր աղբի համար:
Շնորհակալություն Աստծուն և իմ ծնողներին:
Բրավո, Մադլեն, հրաշալի է…
Իսկ աղբարկղներին հարկ չկա ծաղկավոր շրջազգեստ հագցնել: Նրանց զսպաշապիկներ են հարկավոր, որ ձայները գլուխները չգցեն, կոկորդով մեկ չգոռան, որ զզվելի տարականից չզզվելը առավել զզվելի է, որ այս գարշահոտից շնչահեղձ չլինելը արդեն իսկ մեռած լինելու նշան է…
«Մի բան է փտել Դանեմարքայում.
Աստված կշտկի»:
«Энциклопедия интимной жизни», «Եղիշե Չարենց»…
Գիտեի, զգում էի, որ մեր հանդիպումը պիտի կայանար: Այսօր, գիշերը, այստեղ…
Խաչելությունը շարունակվում է:
Այս հանդիպումը ավելի տխուր է, բան քո չասած մնաս բարովը Ղարսի փողոցներում: Եղիշե… Արյունակից եղբայր…
«Ո՞ւր ես, արդյոք,
քո սհ խաչափայտը տանում,
Ով տառապյալ հոգիս:-
Կա Գողգոթա նոր արդ,
Որ բարձրանաս հպարտ,- և լուսազարդ
Քո պսակին նայեն մարդիկ սիրով անհուն:
Իբրև Հիսո՞ւս ես դու արդյոք
լյառ բարձրանում,-
Թե՞ — ավազակ ես լոկ դու մահապարտ…
Պիղատո՞ս է արդյոք այսօր ամեն մի մարդ,
Որ քո հանդեպ ձեռքերն է լվանում:
Էլ ի՞նչ պսակ լուսե-, էլ Գողգոթա
Ինչպե՞ս ելնես, հոգիս, չարչարանքով հոժար-
Երբ չգիտես ինքդ էլ՝ Հիսո՞ւս ես, թե՞ Հուդա…
Ունե՞ս, արդյոք, հոգիս, անագորույն նժար,
Որ նժարես խոհն այն անկշռելի-
Չարչարանքիդ այս սև կեսգիշերին…»:
Մնացյալը լռություն է:
Ուր որ է, լույսը կբացվի և խավարասերները կանցնեն իրենց իրավասություններին…
Բայց ոչ ոք չի կարող մեզ արգելել աչքերը փակելու և երազելու իրավասությունը, երկնքի գույնը դեռևս իսպառ տանուլ չտված կոպերի տակ վերագտնելու կորցրած հայրենիքը… Տեսնելու մեր արևային հրաշք քաղաքը ազնվական, քաղաքակիրթ բնակիչներով ու հպարտանալ, որ դու պատասխանատու ես այդ մարդկանց համար, քո երկրի համար, ուր ամեն ինչ վկայում է հոգևոր բացառիկ նկարագրի մասին, ուր թռիչքի սահմանը քո երևակայությունն է…
«Իսկ երազանքը առանց հավատ մեռած է,
Ինչպես հավատը՝ առանց պայքար.
Իսկ երազանքով չապրող մարդը, Սանչո, անասուն է»…
Առջևում նոր օր է, զարմանալիորեն նորից բացվող ու մեզ հանդուրժող լուսաբացը: Հանձնում եմ ձեզ առավոտյան անմեղ քաղաքը գիշերամուտին ձեզնից մեղքերով լեցուն աղբարկղները ընդունելու դատապարտվածությամբ:
«Իրիկուն է, քույր,- աչքերդ փակիր.
Կոպերիդ տակ թող երազս թաղեմ…»:
Հա, մոռացա ամենակարևորը.
«…Այն դեղին ցուլը,
Որ ուզում էի աշնանը գնել,
Կերավ այն կանաչ բանջարեղենը,
Որ ուզում էի գարնանը ցանել»…
Ի՜նչ չտեսություն, ի՜նչ չտեսություն…
Ուրիշ ի՞նչ…
Ոչինչ.
Ոչինչն էլ՝ քո պինչ,
Քո պինչն էլ՝ իմ պոչ
Եվ ցտեսություն… (Հեռանում է:)
ՄԱԴԼԵՆ — …Ժամանակը իր շավղից դուրս է սայթաքել…
Օ՛, բախտ իմ դժխեմ,
Ինչո՞ւ ծնվեցա, որ հենց ես ուղղեմ:
