Նորայր ԱԴԱԼՅԱՆ / ԵՎԱ
Կեսգիշերային բեմախաղ մեկ գործողությամբ
Գործող անձինք
Մի ճանաչված դերասան
Մացո — կանանց ներքնազգեստների խանութի սեփականատեր, որ զուրկ չէ դերասանական շնորհքից
Բեմում նախորդ երեկոյան խաղարկված «Հուլիոս կեսար» ներկայացումից մի քանի ցաքուցրիվ իրեր կան: Ներս է մտնում Դերասանը և ոտքով հարվածում դրանց, մասնավորապես զայրույթ ու ատելություն է թափում հատակին
մեկնված հանգուցյալ Կեսարի քանդակային մարմնի վրա:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (շարունակելով հարվածներ տեղալ): Չքվիր աչքիցս, քեզնից պրծնեմ: Քո պատճառով անցած գիշեր չկարողացա քնել‚ զառանցում էի‚ մարմինս սարսափելի ցավում էր‚ իմ բարեկամներն ամեն վայրկյան սպանում էին ինձ‚ արյունս հորդում էր բոլոր կողմերից‚ կինս էլ տանը չէր‚ որ ինձ ուշքի բերեր‚ եկավ առավոտյան‚ իր ասելով` գնացել էր մոր տուն‚ նա գրեթե մեռած տեսք ուներ‚ կարծես նրան էլ էին սպանել: (Գրպանից հանում է բեմական տեքստը, սկսում է կարդալ:) Ես համբուրեցի նրա չափազանց հոգնած դեմքը‚ որն այդ պահին էլ գեղեցիկ էր և հարցրի. Կասիո՞սը քեզ սպանեց: Նա լուռ մնաց: Ես հասկացա, որ նրան սպանել է Բրուտոսը… Է՛յ‚ բանվոր… Է՛յ… Հարբեցողի մեկը, հարբեցող‚ արի, բեմը մաքրիր‚ այստեղ ամեն առարկա ինձ տաժանակիր մահ է գուժում‚ ամեն ինչ տար-կորցրու‚ այլևս Հուլիոս չեմ խաղալու‚ դերասան լինելուց առաջ ու ավելի ես սովորական մարդ եմ‚ ուզում եմ երկար ապրել ու երկար‚ շատ երկար սիրել կնոջս… (Տեքստը նետում է մի կողմ:)
Գալիս է բանվորը: Հարբած է: Սկսում է բեմը հավաքել:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ինչքա՞ն օղի ես խմել‚ անամոթ: Էս մարդիկ մի օր թատրոնը կկործանեն: Առանց թատրոնի աշխարհը կդառնա անապատ‚ օձերի ու կարիճների երկիր: Արագ աշխատիր‚ ես քեզ օղու և կարտոֆիլով կարկանդակի փող կտամ: Բոլոր աթոռները‚ այդ ամբողջ աղբը քաշիր դուրս‚ նոր դեր եմ խաղալու‚ դրանք ինձ պետք չեն‚ տար, վառիր‚ մոխիրները քամուն տուր‚ որ հանցագործ Հռոմից ու Շեքսպիրից‚ որին ոմանք հանճար են համարում‚ ոչ մի հիշողություն չմնա‚ հանճարները մարդկության ամենավտանգավոր էակներն են‚ որոնք պարզ կյանքը վերածում են բարդագույն ֆիզիկայի‚ որից սատանան էլ չի կարող գլուխ հանել‚ ես իմ կյանքն եմ ուզում‚ իմ մենակությունը‚ իմ սիրո մեղեդին… Եվա‚ որտե՞ղ ես… Մորդ տնից վերադարձիր մեր բնակարանը և պառկիր քնելու‚ այսօր էլ ուշ կգամ‚ քեզ շոյանքներով կարթնացնեմ ու կսիրեմ, կսիրեմ մինչև առավոտ‚ երբ արևի շողերն ընկնեն մեր անկողնու վրա: Ես խանդում եմ արևին‚ երբ գրկում է քեզ իր տաք ու ոսկե շողերով… Հարբեցող‚ սյանը ձեռք մի՛ տուր‚ թող մնա‚ նրանք ինձ սպանեցին այդ սյան մոտ‚ ես հենվեցի սյանը‚ որ գետնին չտապալվեմ‚ բայց մարմինս մահացու հարվածներից դողաց ու աստիճանաբար թուլացավ‚ ես ընկա ահա այսպես… (Ցույց է տալիս` ինչպես է տապալվել բեմին: Բարձրանում է, թափ է տալիս փոշոտված զգեստը:) Դու երջանիկ ես‚ անվերջ խմում ես ու չես գիտակցում‚ թե որքան դժնի ու մարդասպան օրեր ենք ապրում: Շատ հնարավոր է` նրանք նորից գան և ինձ երկրորդ անգամ սպանեն: Այդ հնարավորությունը գրեթե անխուսափելի է ու պարտադիր: Նրանք կգան, չեն կարող չգալ‚ որովհետև ես արտիստ եմ‚ ազնիվ մարդ: Սյունը ինձ դարձյալ կօգնի‚ որ մի քանի վայրկյան ավելի ապրեմ: (Գրկում է «Հուլիոս կեսար» ներկայացումից մնացած բեմակենտրոն սյունը:) Հետաքրքիր է‚ ի՞նչ կմտածեմ ու կզգամ երկրորդ անգամ մեռնելիս: Գուցե բարձրաձայն ասեմ` ոչխարները կերան երեխա‚ ծեր‚ կին ու տղամարդ‚ և լավ էլ մարսեցին‚ դարձան գայլեր: (Արտասանական ոճով:) Գայլերի երկիր Հայաստանս… Ապրես‚ ալկաշ‚ ես քեզ ավելի եմ գնահատում‚ քան ինձ‚ դու աննշան մարդ ես‚ ոչ մեկի մտքով չի անցնի քեզ սպանել‚ դու հավերժական ես‚ արի տեղներս փոխենք‚ դու` դերասան‚ ես` հարբեցող… Չես ուզում‚ խելացի ես, փիլիսոփայի չափ խորամանկ ու իմաստուն: Կենացդ… (Ջինս շալվարի ետևի գրպանից հանում է օղու տափաշիշը, կում անում:) Սա էլ կնոջդ կենացը (ևս մի կում), ի՞նչ է անունը… Նոյեմզա՞ր… Ես էլ կարծեցի` Եվա է: Այս երրորդ կումն էլ Նոյեմզարի ու քո երեխաների կենացը, ողջ լերուք: Խնդրում եմ, Հուլիոսիս սպիտակ, արյունլվիկ թիկնոցը բեր ու կախիր սյան մեխից, թող մարդիկ տեսնեն` ինչ դաժան աշխարհում ենք գտնվում, թե չէ նայում են ու չեն տեսնում: Բեմի դիմային և կողմնակի մասերը ծածկիր սև‚ անթափանց վարագույրով, ինձ փակ տարածք է անհրաժեշտ: Լուսավորությունը` մշտապես կիսամութ: Երաժշտություն պետք չէ: Թատրոնում երաժշտությունը հանդիսատեսին հաճախ շեղում է գործողության ճշմարտությունից, թեև որոշ ռեժիսորներ հակառակ կարծիքին են: Աստված նրանց հետ: Գործդ արագ ու որակով արեցիր: Գնա: Բարևս հաղորդիր սիրելի կնոջդ‚ նրան ասա… ինչ ուզում ես` ասա‚ իմ այս ներկայացման մեջ դա ոչ մի նշանակություն չունի: Չէ‚ ասա` երկուսին գումարած երկու բոլորովին էլ չորս չի անում: Հասկացա՞ր…
Բանվորը գնում է: Դերասանը դանդաղ շրջում է բեմում: Հագնում է Հուլիոս կեսարի արյունոտ, պատառոտված թիկնոցը: Շարունակում է աննպատակ դեգերել: Հանում է թիկնոցը, կախ տալիս սյան մեխից: Մի քանի քայլ հեռանում է և երկար‚ սևեռուն նայում սյանն ու թիկնոցին: Առաստաղից ծանր իր է ընկնում` երկփողանի որսորդական հրացան է: Կարծես սատանա ճակատագիրը գցեց:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հրացանին նայելով): Բրուտո՞ս… (Հրացանը ոտքով հրում է սյան կողմը:) Ես քեզ շան պես կսատկացնեմ‚ Բրուտոս…
Եկեղեցու հեռավոր զանգահարություն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հաշվելով): Ճիշտ տաս- ներկու զարկ խփեց: Ինչ սկսել եմ կեսգիշերային ներկայացման փորձերը‚ խաղընկերս միշտ ուշանում է:
ՄԱՑՈ — (դրսից): Գալիս եմ, շեֆ… (Հևասպառ ներս է ընկնում:) Բարև‚ շեֆ…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ինչո՞ւ է շունչդ կտրվում:
ՄԱՑՈ — Վազելուց:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Վախեցած ես:
ՄԱՑՈ — Ճանապարհս մի սև, խոշոր կատու կտրեց:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Շալվարիդ շղթան բարձ- րացրու‚ կատուն բան-մանդ կուտի:
ՄԱՑՈ — (շղթան բարձրացնելով): Օ՛‚ շեֆ‚ երանի մեկ անգամ էլ դու վայելեիր:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Արքայախնձո՞րը:
ՄԱՑՈ — Պատմելու բան չէ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Մնջախաղով ցույց տուր:
ՄԱՑՈ — Սիրո հմայքները ո՞նց ցույց տամ‚ այն պետք է ապրել միշտ հին ու նոր ալեկոծումներով: Ծովում լողացե՞լ ես… Դու ցանկանում ես խեղդել ծովը և խեղդվել նրա գրկում:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Անառակ մարդ‚ բոզա-նոցի՞ց ես գալիս:
ՄԱՑՈ — Աֆրոդիտեի ծոցից:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Պա՛հ… Անունդ ի՞նչ է, անունդ ասա:
ՄԱՑՈ — Մացո Ծատուրյան:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Հորդ անո՞ւնը…
ՄԱՑՈ — Շմավոն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Շմավոնը կարգին մարդ էր‚ հազիվ նրանից լինես:
ՄԱՑՈ — Բա էլ ումի՞ց…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կարծում եմ` հռչակավոր դիվանագետ Շառլ Թալեյրանից:
ՄԱՑՈ — Ականջովս ընկել է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Նապոլեոնը հղիացրեց մորդ:
ՄԱՑՈ — Իմ Վիկտորյա մայրը շատ բարոյական կին է եղել:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Գերեզմանում:
ՄԱՑՈ — Միշտ և ամեն տեղ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Քեզնից թթված մա-ծունի ու բճության հոտ եմ առնում: Մեր ներկայացման ժամանակ քեզ կանվանեմ բիճ Բրուտոս:
ՄԱՑՈ — Թթված չեմ‚ շեֆ‚ մի լավ հոտ քաշիր:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հոտոտում է խաղընկերոջը‚ շփոթված նրան վանում): Մի՞թե Աֆրոդիտեն է…
ՄԱՑՈ — Ես Աֆրոդիտե եմ ասում‚ բայց նա ուրիշ անուն էլ ունի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (դարձյալ հոտ է քաշում Մացոյի պարանոցից): Չէ‚ Աֆ- րոդիտեն է…
ՄԱՑՈ — Մի կասկածիր‚ շեֆ‚ թթված մածուն չեմ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (նյարդային): Կասկա- ծելն ու չկասկածելը, ապրելն ու մեռնելն էլ իմ իրավունքն է: Անցնենք գործի:
ՄԱՑՈ — Իսկ եթե չանցնե՞նք… Ես գնամ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (խիստ անհանգստացած): Ո՞ւր…
ՄԱՑՈ — Այնտեղ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ոչ մի քայլ… Հան-դիսատեսը մեզ է նայում:
ՄԱՑՈ — Դահլիճում հանդիսատես չկա:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կատուն դահլիճում է: Հինգերորդ կարգ‚ տասներկուերորդ աթոռ‚ որի թավշյա ծածկոցը պատռված է:
ՄԱՑՈ — Ի՞նչ կատու:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Սև ու խոշոր:
ՄԱՑՈ — Այսօր էլ ռեժիսորը չեկավ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Քանի՞ անգամ ասեմ, գլուխդ մտնի ու դուրս չգա` ինձ ռեժիսոր պետք չէ‚ ես եմ իմ ռեժիսորը: Այդ մարդիկ միայն իրենց մեծամիտ կամքն են թելադրում դերասաններին` զրկելով նրանց խաղի ազատությունից‚ դարձնելով խամաճիկներ: Կալփուռնյան` սիրելի տիկինս, այդ առավոտ չէր ցանկանում` սենատ մեկնեմ, որովհետև չարագույժ երազ էր տեսել‚ բայց ռեժիսորը խաբեությամբ ու բռնի ուժով ինձ տարավ այնտեղ և‚ խնդրեմ‚ հետևանքը: (Մատնացույց է անում սյունից կախված արյունոտ թիկնոցը:)
ՄԱՑՈ — Քո գիշերանո՞ցն է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Սա գիշերանոց չէ, դդում, Հուլիոսի կեսարական թիկնոցն է‚ որի վրա ազնիվ հռոմեացիները արցունք են թափում դարեր շարունակ:
ՄԱՑՈ — Ինձ մի՛ վիրավորիր‚ շեֆ‚ թե չէ կգնամ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ո՞ւր…
ՄԱՑՈ — Այս հիմար ներկայացման պատճառով մեր սիրաբանությունը կիսատ մնաց‚ չհասավ իններորդ ալիքին:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Սառը մարմար Աֆրոդիտեին նկատի ունես, այդպես չէ՞…
ՄԱՑՈ — Նա կրակ է‚ աշխարհում հազիվ գտնվի մի տղամարդ‚ որ նրա կրակներում չմոխրանա: Թույլ տուր գնամ‚ ուզում եմ մինչև վերջ վառվել:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Չքվիր:
ՄԱՑՈ — Չէ‚ խաղանք‚ հանդիսա-տեսը չհիասթափվի:
Մլավոց դահլիճից:
ՄԱՑՈ — Մեծարգո կատու‚ երկու խոսքով ներկայացնեմ ինձ, որ գիշեր ժամանակ առաջս մեկ էլ չկտրես‚ քիչ էր մնում` վախից սիրտս ճաքեր: Ինձ բարի աչքով նայիր‚ կատու ջան‚ մի կատու էլ ես եմ‚ բոլորը կատու են‚ շեֆ‚ դու էլ ես կատու‚ բայց‚ ի դժբախտություն քեզ‚ չես գիտակցում‚ կարծում ես` մարդ ես‚ մեղք ես‚ շեֆ‚ վերջապես ուշքի արի…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Հիանալի է: Էլ ներ-կայացումից չուշանաս:
ՄԱՑՈ — Ես առևտրական եմ‚ կանացի ներքնաշորեր եմ վաճառում: (Մի գրպանից վարտիք է հանում և ծածանում օդում‚ մյուսից` կրծկալ:) Տես, ինչ նուրբ են‚ սրանք հագնողը ավելի մերկ ու գայթակղիչ է երևում:
Կատուն ցանկասեր մլավոց է արձակում:
ՄԱՑՈ — Դու էլ մի բան ասա‚ շեֆ: (Ճոճում է վարտիքը:)
ԴԵՐԱՍԱՆ — Տուր հոտ քաշեմ:
ՄԱՑՈ — Միայն մեկ վայրկյան: Հոտն էլ փող արժի‚ ձրի չէ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (երկար հոտոտում է վարտիքն ու կրծկալը, մռայլված): Աֆրոդիտեի վրայից հանեցի՞ր:
ՄԱՑՈ — Միլոսյան Վեներայի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կարծես Կալփուռնյայի հոտն առա: (Վարտիքն ու կրծկալը կախում է կեսարյան թիկնոցի վրա:)
ՄԱՑՈ — Նա էլ կլինի: Աշխարհի լա-վագույն էգ կատուներն այդպիսի կրծկալ ու վարտիքով են մի փոքր ծածկում մարմնի հմայքները: Եթե Աստված կամենա, մի օր կծանոթացնեմ Կալփուռնյայի հետ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (նյարդային): Եվային եմ ուզում‚ Բրուտոս:
ՄԱՑՈ — Տերը դափնետերևով ծած-կեց նրա դրախտային պարտեզը‚ բայց‚ այդուամենայնիվ‚ Ադամը տիրացավ նրան:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Մի՞թե…
ՄԱՑՈ — Հապա որտեղի՞ց են աստ- ղերից շատ երեխաները:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (կանչում է): Եվա՛…
ՄԱՑՈ — Մի գոռա‚ ականջս խլացավ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (ավելի բարձրաձայն): Եվա‚ որտե՞ղ ես, տուն արի:
ՄԱՑՈ — Նա քեզ չի լսում‚ որովհետև երանելի հիշողության մեջ է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Վերջապես կասե՞ս` ով… (Բռնում է խաղընկերոջ օձիքը, թափութափ անում:) Ո՞վ…
ՄԱՑՈ — Թող‚ վայրենի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կալփուռնյա՞ն…
ՄԱՑՈ — Աֆրոդիտեն… (Ազատվում է Դերասանի ձեռքերից:)
ԴԵՐԱՍԱՆ — Գուցե Վեներան…
ՄԱՑՈ — Վարտիքին ու կրծկալին հարցրու, նրանք գիտեն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հարցական նայում է սյանը): Չեն պատասխանում:
ՄԱՑՈ — Բառերով հնարավոր չէ մարմնի զգացողությունը հաղորդել:
Կատուն երկար մլավում է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դրանից մի բան հասկացա՞ր:
ՄԱՑՈ — Իմաստուն կատու: Ասում է` սերս գաղտնի թող մնա: Ասում է` եթե շատ բան իմանաս, դժբախտ կլինես: Ասում է` երջանկությունն անգիտության մեջ է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դու ինձ ձանձրացրիր‚ կանացի ներքնաշորերի առևտրական Բրուտոս:
ՄԱՑՈ — Ես Հուլիոս կեսարը չեմ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դա էր պակաս:
ՄԱՑՈ — Այս բեմում ես դրամատուրգի հերոսներից մեկն եմ` ժամանակակից և ոչ թե պատմական անձ` կանացի ընտիր կրծկալների ու վարտիքների վաճառական Մացո Ծատուրյան‚ պատմությունը թողնենք պատմաբաններին‚ արի խաղանք մեր կյանքը:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ուրեմն, վարտիքը Աֆրոդիտեինը չէ՞…
ՄԱՑՈ — Իհարկե, ոչ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կրծկա՞լը…
ՄԱՑՈ — Միլոսյան Վեներան լրիվ մերկ էր, ի՛նչ համբուրելի կրծքեր ուներ‚ շեֆ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կալփուռնյան այդպիսի կրծկալ ու վարտիք էր հագնում:
ՄԱՑՈ — Մեր թվականությունից առաջ: Իսկ ի՞նչ է հագնում այսօր` երկու հազար տասներկու թվականին:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Քո ի՞նչ գործն է:
ՄԱՑՈ — Հիմա շատ կանայք‚ մա-նավանդ շոգ Երևանում‚ առանց վարտիքի ու կրծկալի են ման գալիս: Եթե ուշադիր նայես թափանցիկ շրջազգեստներին‚ կտեսնես նրանց մորեմերկությունը‚ ու եթե իսկական տղամարդ ես‚ չես կարող չգայթակղվել: Օ՛‚ շեֆ‚ հին աշխարհից վերադարձիր մեր երկիր:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (մոտենում է սյանը, ներքնազգեստներից հոտ է քաշում): Կալփուռնյա‚ մի՞թե իմ սերը քիչ եղավ քեզ…
ՄԱՑՈ — Կանայք սիրատենչ կատու են‚ ինչպես դահլիճում գտնվողը‚ որն ուշադիր հետևում է մեր յուրաքանչյուր բառին:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Սև կատուն:
ՄԱՑՈ — Նա նախշուն էգ վագր է‚ բավական է մի փոքր առիթ տանք‚ որ նետվի մեզ վրա ու երկուսիս էլ բռնաբարի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Վախենում եմ:
ՄԱՑՈ — Քաղաքական ու կուսակ-ցական բռնաբարությունից չես վախենում‚ մարդու անիրավունք իրավունքների բռնաբարությունից չես վախենում և հաշտ ու խաղաղ ապրում ես‚ սոցիալական ու ֆինանսա-տնտեսական բռնաբարությունից չես վախենում‚ մի աշխատավարձիդ նայիր‚ ողորմելի Հուլիոս կեսար‚ հազիվ ես հացի փող վաստակում‚ այս շոգ օրերին կնոջդ նույնիսկ մեկ ժամով Սևան չտարար‚ որ մի քիչ զովանա‚ իսկ կատվի բռնաբարությունից վախենում ես: Ես քեզ չեմ հասկանում‚ մա՞րդ ես‚ թե՞ կատու:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Վերջ: Գնա գրողի ծոցը, և էլ զզվելի մռութդ չտեսնեմ:
ՄԱՑՈ — Հիանալի ծոց է‚ շեֆ: Երբ նրան սիրում եմ‚ աչքերը փայլփլում են արևաշող կապուտակ լճակի նման…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կապույտ աչքե՞ր ունի…
ՄԱՑՈ — Աչքերում արտացոլվում են աստղերը:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Մարսն է՞լ…
ՄԱՑՈ — Նրա մազերը ջրվեժի պես թափվում են բարձին: Կրծքերը ափերիս մեջ հևում են սիրուց: Կարծես Աֆրոդիտեի փորը լինի‚ բայց ոչ թե սառը մարմար‚ այլ տաք ու նրբահյուս: Ինչպես է շարժում կոնքերը‚ քեզ կթվա` երեսնիվայր պառկած ես ծովի ալիքների վրա: Ա՛խ‚ շեֆ‚ նրա ադամամութ դրախտը‚ որտեղ մտնում ես ու չես ուզում դուրս գալ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Բայց դուրս ես գալիս‚ չէ՞…
ՄԱՑՈ — Խոր ափսոսանքով: Բայց կյանքիդ առնվազն կեսը մնում է այնտեղ հավերժորեն‚ գերեզմանում էլ չես մոռանում նրան: Իսկ շուրթերը‚ շուրթերը…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Շուրթերը ինչպիսի՞ն են…
ՄԱՑՈ — Ոնց որ մեղրամոմ ծծես: Նրա մարմինը արբեցնող բուրմունք ունի: Ձայնը երգում է սիրո մեղեդին: Առաջին պահ նա քեզ քսվում է ինչպես վաղորդյան զեփյուռը‚ հետո դու հայտնվում ես նրա կրակների մեջ: Ա՛խ‚ շեֆ‚ ոնց է քեզ խորովում, մոխրանում ես և հարություն առնում` նորից ու դարձյալ մեռնելու: Ի՜նչ երջանկություն է սիրել մերկ Մախային‚ նրա մերկությունը քեզ կգժվեցնի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դժբախտ եմ ես‚ որ այդ ամենը գիտեմ ու չգիտեմ:
ՄԱՑՈ — Դու ինձ հանդիպած ամե-նադժբախտ մարդն ես:
Կատուն թեթևակի մլավում է:
ՄԱՑՈ — Ապրի կատուն, որ իր փորի համար մուկ է որսում:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Այդ խոսքը պիեսում կա՞:
ՄԱՑՈ — Իմպրովիզ արեցի:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դու նաև բանաստե՞ղծ ես:
ՄԱՑՈ — Երբ նրան սիրում ես‚ չես կարող բանաստեղծություն չասել:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ո՞վ քեզ այդպես փչաց-րեց:
ՄԱՑՈ — Դրամատուրգը: Հետևելով կյանքի տրամաբանությանը‚ այս ներկայացման ընթացքում նա աստիճանաբար ստեղծում է իրեն Հուլիոս պատկերացնող‚ տաղանդավոր ու միամիտ մի դերասան` ի դեմս քեզ‚ և ինձ` ժամանակակից մարդուս: Ես բութ աշակերտ էի‚ շեֆ‚ բոլորը ինձ վրա ծիծաղում էին‚ ծնողներս նույնիսկ ցանկացան ինձ դեբիլանոց տանել‚ դպրոցից փախա, դարձա փողոցային‚ մանր գողություններ էի անում‚ մի գիշեր‚ արդեն երիտասարդ էի‚ բռնաբարեցի Ռուսաստան սև աշխատանքի մեկնած հարևանի կնոջը, որն ամենևին էլ գեղեցիկ չէր‚ թրթռուն մարմինը ինձ գայթակղեց‚ ածան բադի պես էր ման գալիս‚ դատարանն ինձ բանտարկելու վճիռ կայացրեց‚ երեք տարի նստեցի մի անմեղ բռնաբարության համար: Բանտից դուրս եկա‚ հաշիշի գործ սկսեցի‚ պղինձը ոսկու տեղ էի ծախում: Մի օր դրամատուրգը‚ որն ամբողջ ժամանակ ուշադիր հե-տևում էր իմ հերոսական կյան- քին‚ ասաց` Մացո Ծատուրյան‚ դու հետաքրքիր կերպար ես‚ մի քիչ էլ զարգացիր` քո մասին պիես կգրեմ: Հաշիշ-մաշիշի ու կեղծ ոսկու եկամուտներով պարենային ապրանքների փոքրիկ խանութ բացեցի: Ցուցանակին գրված էր` «Զեղչ գներ և բարձրակարգ ուտել-խմելիք»: Մեր հավատացյալ ժողովուրդը հավատաց և նույնիսկ մգլահոտ պարենը տանող-տանողի էր: Իմ օղուց թունավորվողներ եղան‚ մեկ-երկուսը գնացին էն աշխարհ‚ բայց դատական բժիշկը, որի հետ բանտում աչկո էինք խաղում‚ նա ինձ էր խաբում‚ ես` նրան‚ ինչպես հիմա ես ու դու‚ թունավորվածությունը փոխարինեց սրտի բնական ու ժառանգական կաթվածով: Իմ նման հաջողակ մարդուն փոքրիկ պարենայինը‚ հասկանալի է‚ չէր կարող երկար ժամանակ գոհացնել‚ վիրավորվում էի` մեր քաղաքում տեսնելով մեկը մեկից շքեղ առևտրական սրահներ‚ որոնց տերերը իմ տաղանդի փշուրն էլ չունեին: Եվ մի օր‚ շեֆիս ու դահլիճում նստած կատվին ասեմ‚ մտահղացա ու կարճ ժամանակում իրականացրի կանանց ներքնաշորերի իմ սուպերմարկետը‚ անունը` Մացո‚ հո քո անունով չէի կոչելու‚ շեֆ‚ սուպերս տակ կտար:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Շնորհակալություն‚ մեծ ճանապարհի ավազակ… Դու նրա անունը չասացիր:
ՄԱՑՈ — Ի՞նչ անուն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կալփուռնյա՞… Աֆրոդի-տե՞… Թե՞ մադամ Բովարի… Ի՞նչ Մախա…
ՄԱՑՈ — Կասեմ‚ շեֆ‚ համբերող ե-ղիր‚ առայժմ դրամատուրգը լռում է‚ ես նրանից առաջ վազելու իրավունք չունեմ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ես այս խաղն ավար-տում եմ‚ գնանք տուն‚ կատուն էլ թող գնա իր գործին:
ՄԱՑՈ — Էշը կերար` պոչին խռովո՞ւմ ես:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կա պոչ‚ որ էշից ավելի ծանր է ու երկար:
ՄԱՑՈ — Դեռ ինչե՛ր են պատահելու: Արևը կծագի արևմուտքից և մայր կմտնի արևելքում: Լուսինը լրիվ կխավարի ու էլ երբեք լույս չի տա: Մեռելները երկրորդ անգամ կմեռնեն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Անունը ասա: Ես ներ-կայացումը չեմ ավարտի, մինչև անունը չիմանամ:
ՄԱՑՈ — Երբ շտապում էի այստեղ…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կատուն կտրեց ճանա-պարհդ:
ՄԱՑՈ — Դրանից առաջ պատահաբար հանդիպեցի դրամատուրգին: Նա հայտնեց, որ իմ ու քո մասին նոր պիես է գրում, արդեն հասել է սուպերմարկետիս դռանը, բայց չի կողմնորոշվում` ինչպես շարունակել:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Այդ անտաղանդին ասա` էլ իմ մասին չգրի, չեմ ուզում, հասկացա՞ր:
ՄԱՑՈ — Ես չեմ կարող նրա ստեղծագործական ազատությունը բռնաբարել, հո սովետի ժամանակները չե՞ն, անկախություն է, չէ՞, դեմոկրատիա, ազատություն…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Չեմ ընդունում այս վարտիքային ազատությունը:
ՄԱՑՈ — Սյունից կախված վարտիքը Իտալիայից եմ ներկրել, դրանից հագնում է Սոֆի Լորենը: Իսկ կրծկալը ֆրանսիական է: Եվրոպայի հետ առ ու ծախի պայմանագիր ունեմ` երկկողմանի շահավետությամբ: Եվայական դափնետերևի աճման համար աշխարհի ոչ մի տեղանք այնպիսի նպաստավոր կլիմայական պայմաններ չունի, ինչպես Հայաստանը: Ես մեր դափնին առաքում եմ նրանց, որի համար այնտեղի կանայք գժվում են, իսկ նրանք ինձ են ուղարկում իրենց մոդայիկ վարտիք-մարտիքները: Ես հայրենասեր մարդ եմ, ընկեր, ինչո՞ւ մեր եվաներն ու նանար-ները դափնի կրեն, ամոթ չէ՞, թող վարտիք հագնեն: Եվ Հայաստանն եմ բարոյականացնում, և Եվրոպան եմ ավելի այլասերում:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Դու դեռ շատ հեռուն կգնաս:
ՄԱՑՈ — Ես դրամատուրգին ասացի` ժամանակն է ինձ նշանակես Ազգային ժողովի պատգամավոր: Գաղափարը նրան դուր եկավ: Այդ էր պակաս` չհավաներ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Երեսփոխան ես դառ-նում:
ՄԱՑՈ — Իմ երեսին սազում է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (դանդաղ պտտվում է սյան շուրջը, վերցնում է վարտիքն ու կրծկալը, երկար դիտում է): Մի օր նա հայտնվեց քո սուպերմարկետում…
ՄԱՑՈ — Տղամարդ դրամատուրգը ի՞նչ գործ ունի այդ վարտիքի և կրծկալի հետ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կալփուռնյան…
ՄԱՑՈ — Ոչ, Աֆրոդիտեն:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Մախան է եղել…
ՄԱՑՈ — Վեներա Միլոսեցին…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Եվան չէր…
ՄԱՑՈ — Նրան ներկայացրի ամբողջ տեսականին, դրանք ընտրեց:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Կին լինեի` սրանք կքաշեի վրաս:
ՄԱՑՈ — Ես էլ:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ափսոս, տղամարդ ենք ծնվել:
ՄԱՑՈ — Ես չեմ ափսոսում, շեֆ: Նրան լուրջ ու կատակ ասացի` թույլ տուր, գեղեցկուհի, ես հագցնեմ: Որքան մեծ եղավ զարմանքս, երբ նա ասաց` հագցրու, անամոթ: Ես մերկացրի… Նա ավելի գայթակղիչ էր, քան Մախան:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Պորտի մարգարիտը տեսա՞ր:
ՄԱՑՈ — Իհարկե, ընկեր, խոշոր, լուսաշող մարգարիտ է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ի՞նչ կարժենա:
ՄԱՑՈ — Իր այդ տեղում` անգին:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Բրուտոս…
ՄԱՑՈ — Լա՞ց ես լինում, շեֆ…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Երբ տղամարդն է ար-տասվում, ուրեմն աշխարհը վեր-ջացել է:
ՄԱՑՈ — Այդ վարտիքն ու կրծկալը հագին, օձակաշվե բարձրակրունկ կոշիկներով, որոնք ընդգծում էին ոտքերի սլացիկ գեղեցկությունը, կանգնեց մարդաբոյ հայելու առջև, եղեգի նման շորոր եկավ և ասաց` ամուսինս կզարմանա:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Եվ զարմանում եմ:
ՄԱՑՈ — Ես Մախային լուսանկարե-ցի, շեֆ, մարկետիս ռեկլամի համար, տես… ավելի լավ եմ նկարել, քան Գոյան:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (լուսանկարը դիտելով): Սուպեր ես, Եվա…
ՄԱՑՈ — Կնոջդ անունը Կալփուռնյա չէ՞…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ոչ էլ Աֆրոդիտե:
ՄԱՑՈ — Իմ կնոջ անունն էլ է Եվա, բայց ես ամուսնացած չեմ:
Մլավոց դահլիճից:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Ոչ մեկին մի մեղադրիր, կատու, ներիր ողջերին ու մեռածներին: Բոլորը Եվա են:
ՄԱՑՈ — Ոչ բոլորը, շեֆ, Եվան ամենակին Եվան է:
ԴԵՐԱՍԱՆ — Հանցանքը պատիժ է ծնում: (Վերցնում է հրացանը, փողն ուղղում է Մացոյի վրա:) Վերջին խոսքդ ասա:
ՄԱՑՈ — Ես նրան սիրում եմ… Չկրակես… Ես իմ մեղքը կքավեմ, կգնամ կուսանոց…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Տգեղ հոգո՞վ:
ՄԱՑՈ — Տգեղության մեջ էլ ծովից մի կաթիլ գեղեցկություն է ալեկոծվում:
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հրացանը նետում է Մացոյին): Ինձ սպանիր:
ՄԱՑՈ — Վա՛յ, չէ…
ԴԵՐԱՍԱՆ — Երբ բեմում հրացան կա, թատերական օրենքների համաձայն` պետք է կրակի:
ՄԱՑՈ — (ետ-ետ է գնում, Դերասանին վերցնում է նշանառության տակ): Չեմ կարող, շեֆ…
ԴԵՐԱՍԱՆ — (հենվում է հուլիոսյան սյանը և վերնաշապիկի օձիքը պատռելով` կուրծքը մերկացնում): Կրակիր, Բրուտոս, դաշույնդ մխրճիր սրտիս մեջ:
Լսվում է խլացուցիչ կրակոց: Դիմային ու կողմնակի սև վարագույրները ցած են սահում` ցուցադրելով կուլիսների խառնաշփոթ բեմաիրերը «Հուլիոս կեսար» ներկայացումից:
Դերասանը, սյանը կառչած, դանդաղ փլվում է հատակին:
Կատվի աղեկտուր մլավոցը: Ավտոմեքենաների սուր և տևական շաչյուն և երկրաշարժ: Դերասանը դժվարությամբ ոտքի է ելնում:
ՄԱՑՈ — Ինչո՞ւ չմեռար, մարդ Աստծո…
ԴԵՐԱՍԱՆ — (ժպտում է): Որ սերն ու թատրոնը ապրեն:
Դերասանն ու Մացոն ձեռքով ողջագուրվում են` կարծես հենց նոր հանդիպեցին:
