Արմենուհի ՍԻՍՅԱՆ / ՍՊԱՆԵԼ ԵՎ ՄՈՌԱՆԱԼ

Մենախաղ

Կիսամութ բեմ: Մահճակալ, աթոռ, լուսամփոփ: Մահճակալի մոտ, գիշերանոցով կանգնած է համարյա երիտասարդ կին` ճանճասպանը ձեռքին: Ճանճի տզզոց: Աստիճանաբար տզզոցն ուժգնանում է:
ԿԻՆ — Բզզա՛ վերջին անգամ գոյությունը քո, ճա՛նճ, որովհետև մոտ է վախճանդ: Ու մի՛ փնտրիր շուրջդ վտանգ, որովհետև ես եմ քո վտանգը: Նայի՛ր` բարձր է ձեռքս, կամքս վճռական ու սուրս` հատու: Ասում եմ երեսիդ` ազնվորեն ու քաջաբար, առանց հետին մտքի կամ թիկունքիցդ գաղտնի հարվածելու: Գուցե սա մեղմացնի հանցանքս: Ուրեմն ընդունիր վախճանդ քաջաբար: Իսկ իմ վախճանից հետո չեն ասի. «Կյանքում մի ճանճ սպանած չկար»: Կա՛ր: Եվ դա կանխամտածված սպանություն էր:
Չսիրեց քեզ ողջ իմ ցեղը մարդկային, ու ես չեմ զատվում նրանցից: Ներիր, քեզ համար բաժին չկա իմ մեծ սիրո պաշարից: Գուցե բնազդաբար է հիմա ձեռքս բարձրացել` ի նշան քո հանդեպ մարդկության տածած խորը հակակրանքի: Ասում ես, թե դո՞ւ ես սիրում ինձ… Հը՜մ… Գիտեմ, այդ մասին էիր բզզում առավոտյան, երբ անգամ արևի շողերն իրենց թույլ չէին տալիս արթնացնել ինձ. միայն լուռ սահել էին պատուհանից ներս ու սպասում էին արթնացումիս: Չսովորեցիր բնությունից քաղաքավարի վարվելակերպ, չսովորեցի՛ր: Աներեսաբար բզզում ու բզզում էիր ականջիս: Սերը` սեր, բայց ինձ այդպես համառորեն մի՛ սիրիր: Չէի՞ր կարող փոքր-ինչ լուռ տածել սերդ: Չէ, դու մարդ չես դառնա: Եվ, վերջապես, պետք չէ քիթդ խոթել ամեն տեղ, հատկապես շատ ինտիմ տարածք` անկողին: Ես մենակ չեմ. քնած եմ` իմ մտքերով, երազներով, իմ մերկությամբ… Մինչ դու ականջիս ինձ սիրում-միրում էիր, իմ մեջ հետզհետե արթնանում էր homo-սպանողը, ներսումս ակտիվորեն սկսում էին արտադրվել հակակրանք ծնող հորմոններ, որոնք աստիճանաբար վերածվում էին նողկանքի զգացումի, ապա անզուսպ զայրույթի… Սկզբում ես զգուշացնում եմ ձեռքիս շարժումով, որ փոխադարձ չէ մեր սերը, հեռացի՛ր, բայց դու նորից գալիս ես ու շարունակում մզզալ ականջիս քո սերը: Համբերատար նորից նշան եմ անում` մոռացի՛ր ինձ, գնա՛, բայց դու անամոթաբար նորից վերադառնում ես ու այս անգամ արդեն սկսում տզզալ սիրուդ համար…
Ես դեռ տոկում եմ իմ անկողնում: Իմ սիրելի շողերը լուռ հանդարտեցնում են համբերությունս` մերթընդմերթ համբուրելով ճակատս: Ես դեռ շարունակում եմ համբերել` հանուն արևի: Հանուն արևի շատ բան կարող եմ տանել, անգամ քո տզզոց-սերը: Քո հիմար ու համառ սկզբունքայնությունն ինձ ծայրահեղ լարում է, որովհետև այն արդեն ինքնասածության բութ կրկնություն է հիշեցնում: Սա արդեն լկտիության լուրջ հայտ է: Ոչինչ ինձ այնպես չի բորբոքում, ինչպես տգիտության լկտիությունը. գերլկտիության հետ թևանցուկ են քայլում:
Հիմա հասկանում եմ` ինչը պատճառ դարձավ, որ մարդկությունը ատի քեզ. հենց այդ նույն լկտիությունը, որ մթության փարոսի պես միշտ դեպի իրեն է ձգում տգիտությանը:
Ես զգում եմ, թե ուր է տանում քո սիրո բզզոցը. դու փափագում ես մարմնիս հպվել… Դե, գիտե՞ս ինչ, դու էիր պակաս, գիտեմ քեզ նմաններին… Ուրեմն` փախա՛ր: Դեպի քո կեղտօրրանը, քանի մարմինս դեռ ընդարմացած է անուշ նիրհից…
Օրվա ոչ մի ժամի մարմինս հանգստի վայելքն այնպես չի զգում, ինչպես վաղ առավոտյան, երբ արթնությունը զգուշորեն հպվում է մտքիս առավոտին, իսկ մարմինս նրան լսել-չլսելու է տալիս. չէ, չի արհամարհում կամ ծուլանում: Սեթևեթում է իր վաղորդյան արթնությունը, փայփայում իր խաղաղությունը, արևալույսին հանդիպելուց առաջ վերջին անգամ ճշգրտում է իր գեղեցկությունը` անշարժությամբ շրջանակված, և միտքը, խոնարհվելով մարմնական անդորրի առջև, օրորվելով նահանջում է ու նույնպես խաղաղվում նիրհի մեջ… Սրանք ամենաերանելի փոխըմբռնման պահերն են` մարմնի ու մտքի, երբ նինջը` սիրով փարատված, կապում է նրանց անուշ թմբիրով ու շոյում այդ միասնությունը… Երանելի՜, փաղաքո՜ւշ պահեր… Որքա՜ն եմ սիրում երկարաձգել այդ պահերը… Եվ հանկարծ այդ ժամանակ հայտնվում ես դու` տիրոջ իրավունքով, ասես մարմինս` որպես Միլոսյան Վեներա, մահճում մեկնվել էր հենց քեզ համար ու միտքս էլ անհանգիստ սպասում էր քո «տը՜զզ» ազդանշան-երկրպագությանը… Ահա այսպիսի լկտի բարքեր: Դու անում ես քո սև գործը` արթնացնում ու ձեռքերդ հրճվալից քսում ես իրար: Դա նույնն է, թե վնասեմ քեզ ու հետո ձեռքերս ծափահարեն…
Հապա քո ձգտումը մաքուր ու բաց տեղերի հանդեպ, օրինակ` ճակատի, թևերի, դեմքի, լանջքի… Մաքրասիրությո՞ւն. ես չեմ հավատում քո մաքրամոլությանը, որովհետև դու ամենևին մաքրակենցաղ չես ու չփորձես ինձ համոզել դրանում: Այստեղ նենգություն կա թաքնված. պարզապես ուզում ես ապականել, կեղտոտել: Իսկ դրա համար քեզ մաքուր տարածքներ են պետք: Տիրել` ոչնչացնելու համար: Եվ դեռ առավոտից ականջիս տզզում ես սիրո մասին… Սե՞ր, որն ուզում է կալանել, տիրել, որ ուզում է ջնջել քո եղածն ու հաստատել իրենը… Մի՛ ծիծաղեցրու ինձ… (Ծիծաղում է:)
Դա սեր չէ, ինքնասիրություն է: Երբ սիրում ես, ամենաքիչը քո՛ մասին ես մտածում: Թե գերակշիռ է սերը ինքդ քո հանդեպ, էլ ի՞նչ սեր հանդեպ մեկ ուրիշը, թե այդ սիրո զգացումը չի տիրելու քեզ, այլ դու` իրեն, թե նա՛ չի առաջնորդելու քեզ արարքների, թե նա՛ չի մղելու քեզ մեկ ուրիշին հաճույք պատճառելու, տալու և ո՛չ առնելու, նվիրվելու և ո՛չ ակնկալելու, էլ ի՞նչ սեր… Դա, ավելի շուտ, սիրո ռազմավարություն է` սեփականացնելու, իրեն ենթարկելու, տիրելու համար, որի արդյունքում սիրո առարկան դառնում է իսկապես առարկա, եթե ոչ` զոհ… Սերը ունի մեկ կանոն` երջանկացնել սիրելիին: Ինչը հակասում է այդ կանոնին, ուրեմն սիրուց չէ: Եթե դու իմանայիր սիրո մասին, ինչ ես գիտեմ, կերկրպագեի քեզ, կխոսեի քո լեզվով, ինքս կթռչեի քո ետևից, չէ, կճախրեի՜… Եթե դու իմանայիր սիրո մասին, ինչ ես գիտեմ, դու պարզապես ճանճ չէի՜ր լինի…
Իրականում ես ոչինչ էլ չգիտեմ սիրո մասին: (Ի դեպ, սերն էլ իմ մասին չգիտի): Ու ես միակը չեմ: Ճանաչու՞մ ես Էմիլի Դիկկինսոնին. նա էլ չգիտեր, ավելի ճիշտ` միայն մի բան գիտեր ու ասում էր. «Սերը ամեն ինչ է և դա միակ բանն է, որ մենք գիտենք սիրո մասին»: Մե՜նք. իմ անունից էլ է ասել, ինչի համար խորապես զգացված եմ: Շնորհակալություն:
Տզզոցը սաստկանում է:
ԿԻՆ — Ինչպիսի՜ ոգևորություն: Մզզոցիդ տոնայնությունը կարծես բարձրացա՞վ: Այս ի՞նչ նոտա է… (Փորձում է արտաբերել նույն նոտան: Չի ստացվում, նորից է փորձում:) Ուզում ես բարձրաձայնե՜լ սիրո մասին… Խելացի ես. գիտես, որ թե գրավեցիր ականջը, մնացածն արդեն հեշտ է… (Ընդհատվում է, ապա տզզում է նորովի:) Ուզում ես ասել, որ դու ավելի՞ն գիտես սիրո մասին: Դու կիմանա՜ս, դե իհա՛րկե, դու այնքան բան ես տեսել: Եվ տեսել ես մոտիկի՛ց, ներկա՛ ես եղել, երբեմն էլ` մասնակից… Հավատում եմ, հավատում, միայն թե ցած իջիր ոգևորությանդ վերևներից, կամաց բզզա, խնայի՛ր լսողությունս: Չե՞ս տեսնում, նա դեռ շոյվել է ուզում առավոտյան լռության կողմից… Քնքշալի՜ մերձեցում… Մի՛ խանգարիր… (Ճանճը նորից հայտնվում է իր տզզոցով:) Ինչ անհամբեր են ճանճերը, ինչո՞ւ: Մտքով անցածն ու ուզածը տզզոցի հետ մեկտեղ պիտի իրականանա: Ուզածի ու դրա իրականցման միջև հանկարծ ոչ մի տարածություն չմնա: Գուցե վախենում են` քամի լինի ու թռցնի իրենց… Իսկ գուցե գնահատում են պահն ու վախենում կորցնե՞լ այն, իմաստուն են այնքան, որ արժևորում են յուրաքանչյուր ակնթարթն ու շտապում են ապրել այն` լցնելով հենց իրենցով, ուրիշ էլ ինչո՞վ… Համբերությունը կյա՞նք է:
— Ո՛չ,- տզզում է ճանճը,- անհամբերությո՛ւնն է կյանք: Համբերությունը միայն ժամանակի կորուստ է ու հայտնի չէ` էլ ինչերի կորուստ…
Երբեք չփորձեցիր լսել, հանդուրժել, չտարբերեցիր կեղտը մաքուրից, ու՛ր ասես` նստեցիր, խառնեցիր իրար սպիտակն ու սևը ու տը՜զզ` առաջ, ուզում եմ և վե՛րջ, քնած է-քնած չէ, հարմար է-հարմար չէ. սիրում եմ` նշանակում է` պիտի իմը լինես. հապա անշարժացիր` իջնեմ վրադ…
Եվ, ընդհանրապես, թե ուզում ես ավելի հանդուրժող լինեմ քո հանդեպ, բարի՛ եղիր (եթե քեզ համար դժվար չէ բարի լինելը), մի՛ արթնացրու ինձ առաջինը, թո՛ղ այդ գործը այն թևավոր ծլվլաններին կամ վերևի հարկում ապրող երկոտանի վայրենիներին, որոնց քայլերն ինձ ռնգեղջյուրների արշավանք են հիշեցնում: Կամ փողոցի սուրացող քառանիվների ազդանշաններին, որոնք հիշեցնում են աշխարհի վերջի գոյության մասին: Միայն մի՛ հիշեցրու, որ դու բոլորից ավելի մերձ ես գտնվում ինձ (ես հիասթափվում եմ ինձնից), ու չփորձե՛ս մերձավոր-մերձավոր խաղալ ինձ հետ, լսո՞ւմ ես: Ինչքան էլ մերձ գտնվես կողքիս, ինձ մերձավոր չես դառնա, իսկ ես էլ պարտավոր չեմ սիրել բոլոր մերձ գտնվողներին… Պարտավոր եմ` պարտավոր չեմ, պարտավոր եմ` պարտավոր չեմ… (Մատների վրա հաշվում է:) Մատներս վերջնական ավարտով վկայում են` պարտավոր չե՛մ:
Աստված ասում է` սիրի՛ր մերձավորիդ: Բայց Աստված ասում է նաև` սիրի՛ր թշնամուդ, ավելին, ասում է` կարողացի՛ր սիրել ուրիշին այնպես, ինչպես քեզ կսիրեիր… Այս ի՜նչ բարդ է իրականում սիրո մեխանիզմը, արդեն ամեն բան սկսեցի խառնել, մինչդեռ թվում է` սիրում ես կամ չես սիրում` վե՛րջ: Կնիքն էլ դրված է վրան, ահա՛: Չկա միջինը, չկա պատճառ ու հետևանք, դրդող կամ արգելող գործոններ, չկա, ոչինչ չկա: Ուրեմն` սեր էլ չկա: Չը՛-կա՛, վե՛րջ:
Բայց դու միշտ կաս, ճա՛նճ: Դե իհա՛րկե: Սիրում ենք կամ չենք սիրում: Ինչպես որ դու տզզում ես կամ չես տզզում: Մի՜ տզզա… Այդպես… Ինչ լա՜վ է… Լռի՜ր… Երբևէ նավարկե՞լ ես լռության մեջ… Ինչքա՜ն եմ սիրում լռությունդ… Ինչ գեղեցիկ լռել գիտես… Այդպես գուցե մոտենաս իմ սիրո մատույցներին… Լռությո՜ւն… Հրաշալի է. այսպես մեկ էլ տեսար` սիրեմ քեզ… Այդպիսին ենք մենք. սիրում ենք նրանց, ովքեր չեն տզզում մեր շուրջ, չեն սիրում կամ պակաս են սիրում մեզ, և չենք սիրում շարունակ տզզացողներին, իրենց սերը անդադար մեզ շնորհողներին. դա ձանձրացնում է: Կարո՞ղ ես բացատրել` ինչու: Ո՞չ… Իսկ ես կարո՞ղ եմ… (Ձայնը զայրագին հուզված է:) Իսկ կարո՞ղ ես բացատրել, թե ինչո՛ւ չեմ կարող: Ինչո՞ւ ենք մենք այդպիսին: Ո՛չ, ո՛չ, ոչինչ մի՛ ասա, ավելի լավ է` լռի՜ր…
Քո լռությունը ինձ անկեղծության է մղում, տեսնո՞ւմ ես: Լռությո՜ւն… Ամենահրաշալի երաժշտությունը լռությունն է: Հրաշալի՜ է. այստեղ են լուծվում ամենայն ասված ու չասված, ապրված զգացումներ, հիացմունք ու հիասթափություն, անգամ հողմ ու փոթորիկ, ամենայն խորքային ապրում, ի վերջո, լռության մեջ է լուծվում, բոլոր զգացումներն ապրվում են լռության մեջ… Լռության մեջ ամեն ինչ կա ու ամեն ինչ լռության մեջ է… Ամեն բան ի վերջո փոխարկվում է լռության: Կատարելությո՜ւն… Այստեղ եմ ես տեսնում իմ լիացումը, և սահմանները ընկրկում են: Անգամ արժի լռության մեջ մեռնել: Փառահե՜ղ է:
Լռության փոթորի՜կ… Ասում են` կանայք շատախոս են: Նրանք պարզապես սիրում են լսել զգացմունքների լեզուն, իսկ որպեսզի լսեն` պետք է խոսեցնեն, որպեսզի խոսեցնեն` պիտի խոսեն: Աստվածային է լռությունը, որովհետև Աստված ձայնով երբեք չի խոսում: Մի՛ ընդհատիր Աստծո լռությունը…
Մարդիկ անզորությունից են համարում, թե ճանճը «փոքր բան է». ասում են` «մի ճանճ սպանա՜ծ չկա», «մի ճանճի չա՜փ» ու նման ճանճոտ արտահայտություններ… Դու ինձ համար մի ամբողջ աշխարհ ես, որը խանգարում է լռությանը, վայելելու լռությունը: Մեկ ճանճ սպանելուն մարդու օրգանիզմում նախորդում է հազարավոր բջիջների ոչնչացում, որոնք նյարդային համակարգն էին ամրապնդում: Մենք զոհաբերություն ենք մատուցում ճանճին: Եվ ո՛չ բնավ «մեկ ճանճին` մեկ բջիջ» արդարացի սկզբունքով. դրանք կարող են լինել տասնյակ, եթե ոչ հարյուրավոր կամ գուցե հազարավոր բջիջներ: Հաստա՛տ: Ահա թե ինչ անհամամասնություն, անհավասար իրավիճակներ: Խե՛ղճ մարդ` անպաշտպան ու համբերատար: Մարդկությունը, փաստորեն, պարտվողի կարգավիճակում է ճանճերի հետ հակամարտության մեջ: Սակայն մարդը միշտ հետամուտ է արդարության հաստատմանը: Ահա թե երբ է նա ձեռք բարձրացնում: Ահա թե երբ է դառնում սպանող: Ճարահատյա՛լ: Ինքնապաշտպանության բնազդ ու անհրաժեշտություն: Բայց դա եթե հե՜շտ լիներ… Հապա փորձի՛ր սպանել ճանճին. նա կամ ճարպկորեն կփորձի փախչել, կամ հմտորեն կհիմարացնի քեզ` դարձյալ փախչելով: Ու խեղճ մարդը կմնա վիզը այսկողմ-այնկողմ պտտելով, գլուխը օդում տարուբերելով` հիպնոսացածի պես ճանճի ետևից մղվել` խաղաղություն վերահաստատելու ազնիվ նպատակով: Եթե դու դեռ չես հմտացել ճանճանշանառության մարտարվեստում, ուրեմն պիտի պատրաստ լինես թանկ նյարդերի զոհաբերության` ճանճերի աստծուն: Բայց եթե պահի բախտը ժպտա քեզ ու հաջողվի մեկ հարվածով ազատվել նրանից, որպես օրինաչափություն, շուտով կհայտնվի մյուսը` քեզ մենակ չթողնելու մտավախությամբ, այնպես, որ հանկարծ չզգաս նրա բացակայությունը: Շա՜տ անդավաճան էակներ են ճանճերը, շա՛տ…
Պառկում է անկողնում ու փաթաթվում վերմակով:
Տը՜զզ… Նորի՞ց… Իսկ ես քիչ մնաց արդեն լռության դաշինք կապեի հետդ: Ես` միամիտս, մոլորյալ մարդս, որ քիչ մնաց հավատի վերմակ բացեմ քո առջև, բաց թևերովս վստահության ձեռք մեկնեմ քեզ, այն էլ մեկի փոխարեն երկու ձեռք` մերկաբաց, սպիտակ` որպես հաշտության դրոշ: (Թևերը պարզում է առաջ:) Փոխարենը ստիպված եմ այս շոգին անգամ պաշտպանել մարմինս քո ոտնձգությունից` ծածկել ծածկոցով, իսկ դեմքս… Չէ՛, չեմ կարող: Չեմ կարող լուսաբացը բաց դեմքով չընդունել, կարևոր չէ, որ աչքերս փակ են, լույսը պիտի հպվի դեմքիս, այդպես է մեր պայմանավորվածությունը, այդպիսին է խորհուրդը: Իսկ դու օգտվում ես իմ բաց տեղերից: Ազնի՞վ է միթե: Եվ, ընդհանրապես, ինչո՞ւ պետք է բացատրեմ քեզ այս ամենը, ինչո՞ւ, գուցե մի քիչ էլ արդարանա՞մ: Օ՛հ, ներեցեք, որ թույլ չեմ տալիս հանգրվանել ձեզ իմ կրծքին (երբեմն նա տրամադրություն չի ունենում, երբեմն խուսափում է լույսից, երբեմն ամոթխած ծածկվում է շապիկի տակ, ինչ կարող ես ասել, անկանխատեսելի է բնույթը կանացի կրծքի, ներող եղեք): Դե, իսկ դեմքը… Ձեր այցելության նախընտրելի ժամերին աչքերս ներսից փակված են լինում, ներքին հրահանգ կա, իրենք մեղավոր չեն, այտերս ու ճակատս ունկնդրում են ներսից գալարվող արյան հոսքին, իսկ շուրթերս լռությամբ լիցքավորում են ողջ օրվա խոսելիքի պաշարը: Մեծահոգի եղեք, խնդրեմ, ներող, շնորհակալ եմ հավիտյանս հավիտենից…
Ինձ բոլորովին չի հետաքրքրում, որ դու ներշնչվում ես լիքը շուրթերովս: Իմ քիթն էլ ուժգին արտաշնչվում է, որպեսզի դու մղվես իրենից հեռու: Լսիր ուրեմն, եթե դու համարձակվես համբուրել շուրթերս (դրանք միայն սիրո համար են, այն էլ` միմիայն իմ սիրո), ես քեզ, ես քեզ… ես կսպանեմ քեզ… Տեսնո՞ւմ ես, բա ինչպե՞ս հասկացար` փախար հեռու… Դե իհարկե, դու աներեսի մեկն ես, երևի դրա համար էլ քեզ մշտապես հրապուրում է քնած մարդու երեսը. նորից եկար մերձսահմանային երես… Տը՜զզ… և դու հանդգնում ես լռել այտիս վրա… Ուզում ես հաճոյանալ ինձ` գիտենալով սերս լռության հանդեպ և օգտվում ես այտիս մեծահոգի սպիտակի՞ց: Երբե՛ք, դու արդեն ոտնահարում ես իմ պարզերեսությունը… Վե՛րջ, այլևս վիրավորված է մարդու արժանապատվությունս: Այն պաշտպանելու մի ձև կա` սպանել: Այդպես են վարվել ծնողներս, պապերս, նախահայրերս, ողջ մարդկությունը: Չեմ պատրաստվում դեմ տալ մյուս այտս (ես Քրիստոսը չեմ, ինձ շփոթե՛ս), ինչպես և չեմ պատրաստվում շեղվել նախնիներիս որդեգրած ճանապարհից ու… ոտքի եմ ելնում:
Ինձ հետ ոտքի է ելնում մարդկության ողջ արհամարհանքն ու նողկանքը ցեղիդ հանդեպ ու հստակ զգում եմ իմ մեջ հանցագործ դառնալու ողջ ընթացքն ու կրում նրա խարանը: Ինչքան դյուրին է դատել սպանողին: (Երևի ճանճերի աստվածը մի օր պատժեց ինձ` զրկելով երջանիկ սիրո զգացմունքի ներկայությունից` քո հանդեպ տածած վերաբերմունքիս համար): Մենք միշտ սպանողն ենք ձեզ, բայց դուք միշտ կաք ու արդյունքում տանջվողը էլի մենք ենք: (Գուցե այն բանի համար, որ սպանո՞ւմ ենք): Մենք սպանում ենք ձեզ, որպեսզի ինքներս չսպանվենք. գոյության պայքար է, ինքնապաշտպանություն: Ուրեմն` ի զե՜ն… (Վերցնում է ճանճասպանն ու առաջ ընկնում:) Մենք սպանում ենք ձեզ, որովհետև ձեզ հաջողվում է մեզ հունից հանել: (Ամեն նախադասությանը մեկ հարված է հաջորդում:) Մենք սպանում ենք, որովհետև ուզում ենք հաստատել մեր ուժը ձեր հանդեպ: (Հարված:) Մենք սպանում ենք, որպեսզի դուք ընդունեք ձեր ոչնչությունը, մինչդեռ դուք հանդգնում եք ձեր աղտոտությունը քսել մեր մարմիններին: Սպանում ենք, որովհետև ճանճասպանի հզոր ճտտոցը ազդարարում է մեր հավատը սեփական ուժերի հանդեպ:
Որովհետև գերհզոր համարվելու խնդիր ունենք Երկրի վրա:
Որովհետև հանդգնում եք դառնալ մեզնից առավել լկտի:
Որովհետև սիրում եք կեղտը առավել, քան մենք ու տարածում եք այն մեզնից արագ:
Որովհետև ճանճասպանը մեր ձեռքն առնելիս վերականգնվում է մարդու` բնության տերը լինելու միֆը:
Որովհետև ձեզ հաջողվում է դիպուկ ճշգրտությամբ հասցնել մեզ խելացնորության, երբ փարված անդորրին` ձուլվում ենք նրա հետ` նույն ուղղագծում:
Որովհետև դուք համարձակվում եք խաթարել մեր հանգիստը, երբ մենք հավատարմորեն հանձնում ենք մեզ մարդկության համար ի վերուստ սահմանված օրենքին` քնին:
Որովհետև ձեզ հաջողվում է հիմարացնել-մոլորեցնել մեզ ու թռչել-փախչել օրհասական պահին:
Որովհետև մեկ դիպուկ հարվածը պարգևում է հարց լուծելու կարողության սեփական հանճարի զգացողությունը:
Որովհետև բռնությունն իրականում թուլության հակազդեցությունն է ու նրա հաղթահարման անզուսպ փորձը:
Որովհետև ճանճասպանը ձեռքն առնելն անգամ պարգևում է կարգուկանոն հաստատելու սեփական անփոխարինելիության գիտակցման հաճույքը:
Որովհետև հարվա՛ծ, և մեր ականջներում տասնապատիկ ավելի բարձր արձագանքում է սեփական ինքնահաստատումը:
Սպանելու կիրքն այդչափ զորեղ չէր լինի իմ մեջ, թե համաձայնեիր բաժան ապրել ինձնից: Սովորիր հեռվից սիրել: Մի՞թե մարդկանց մեջ ապրելը քեզ չսովորեցրեց ոչինչ: Ասենք` գերլկտիությունը հատուկ է հենց մարդկային երեսին: Ապրիր քեզ համար ինչքան ուզում ես` լինելով մարմնիցս հեռու, այդժամ գուցեև սիրեի ես քեզ: (Նստում է սեղանի առջև:)
Այդուհանդերձ, դուք ոչինչ եք ու չի ներվում ձեր համակեցությունը մեր կողքին: Ու որպեսզի չստացվի այնպես, որ դուք հաղթում եք մեզ, կվերցնեմ ձեռքիս տակ եղած երկծալ թուղթը, որի վրա գրում էի համամարդկային ու համայնական սիրո մասին, ու հնարավորինս սադիստորեն կհարվածեմ քեզ: Սիրո հարվածը, ասում են, ուժեղ է լինում… Չէ՛, սիրո հարվածը, ասում են, պետք է որ սպանի… (Հարված:) Դու հաջողեցրիր փախչել, դու ինձնից ճարպիկ ես. տգետները միշտ խորամանկ են լինում: Բայց դեռ կգան առավոտներ, լուսաբացներ կգան… Vivare militara est* ու կյանքը շարունակվում է…
Իսկ ես հիմա անասելի կարոտեցի մեկին, այն մեն-միակին, բախտավոր քաջին, որ Նազար երգեցիկ անունն ունի… Նազա՜ր… Ու նրան կփափագեի հիմա տեսնել կողքիս: Ո՞ւր ես, անվա՛խ հերոս, Քաջ Նազար, որ մին զարկի` ջարդի հազար…
(Մեկուսի:) Իմ գերեզմանին թող ոչ ոք չասի, թե ճանճ անգամ սպանած չկար…
«Սպանած չկա՜ր»… «սպանած չկա՜ր»… Բառերը երբեմն մատնում են մեզ: Նրանք ավելին գիտեն, քան մենք: Նրանք բացապարզում են իրականությունը, ուր իր երեսն այլևս չի կարող թաքցնել խոստովանանքը: Կոչ են անում անկեղծության` մերկանալու մինչև վերջ` մեզ մեկնելով իրենց հանդերձանքը: «Թե ճանճ անգամ սպանած չկար»: Կխոստովանեմ, թե ինչ եղավ ինձ հետ այն երեկո…(Փոքր-ինչ մթնում է բեմը:)
Արդեն մթնել էր: Դեռ գրում էի: Գրում էի ճանճերի դեմ ամրագրված մարդկության պայքարի հաստատակամության մասին, հատկապես, որ այդ ընթացքում, որպես հաստատումն գրածիս, հաջողեցրել էի մի լկտի ճանճի մահացու խփել: Անշուշտ, սպանել էի: Աչքերս արդեն փակվում էին: Վերջակետը դրեցի, ճանճի դեմ պայքարի նույնպիսի խրոխտ վճռականությամբ հանվեցի մանրամասնորեն, պառկեցի ու մինչև քիթս փաթաթվեցի տաքուկ վերմակով: Նույնքան մեծ էր վճռականությունս` ընկղմվելու Մորփեոս-քնի գիրկը` որպես հաղթական ավարտ: Ամեն ինչ օրինաչափ էր ու արդարացի: Քունն էլ արդեն համբուրում էր միտքս իր թմբիրով: Մկանիս թրթիռն էր, երևի, որ թևիս վրա թեթևակի խտղտոց առաջացրեց: Կամ գուցե թևիս մաշկի աղվամազիկը նույն գրգիռի պատճառով թրթռաց: Ինչևէ, թուլանալ է պետք, գրելու ընթացքում լարումս շատ էր, հավանաբար: Դե իհարկե: Վե՛րջ: Քնե՛լ:
Նորից կրկնվեց զգացողությունս: Վերմակս հետ տարա թևիս վրայից ու… ճչացի: Քրտինքը պատեց ճակատս: Անհավանական է, անհավատալի է. թևիս վրայով փորձում է իր կենդանությունը հաստատել կիսամեռ, բժժած մի ճանճ… Զզվանքից սրթսրթալով` կտտացրեցի նրան հեռու իմ տարածքից ու մնացի անշարժ` տեղումս նստած, ձեռքս` անսովոր ծանրացած: Չար երա՞զ էր, գուցե ես քնա՞ծ էի: Բայց ո՛չ, որովհետև զգում էի սեփական մարմնիս դողը, իսկ աչքիս առաջ ծալծլված վերմակս ուրվագծում էր քիչ առաջ պառկած մարմնիս տեղն ու ձևը: Ախր, ինչպե՞ս կարող էր` հենց հիմա, այդ ամենը գրելուց հետո, այն էլ` վերմակի տա՞կ, ուր մարմինս անգամ դեռ չէր հասցրել ջերմանալ սեփական շնչառությամբ… Անհավանական է: Սարսափ է, իրական չէ՛… Այս սենյակում բացահայտ կախարդանք կա: Մոգությո՞ւն է միթե… Ես անկարող էի անկողնուցս վեր կենալ ու լույսը վառել… Մարմինս դեռ շարունակում էր սրթսրթալ, ու ես վախենում էի… Այն ժամանակ դու հաղթեցիր ինձ, ճա՛նճ: Ոչ միայն հաղթեցիր, այլև ծիծաղեցիր ինձ վրա: Ծիծաղեցիր, որովետև ես այլայլված էի, քեզ հաջողվեց վախեցնել ինձ, ու դա ակնհայտ ճշմարտություն է. չեմ կարող ստել ինքս ինձ: Ես դեռ շարունակում էի մնալ նույն դիրքով` անշարժ, կարկամած: Միայն գիշերանոցիս ուսաթելը զգուշորեն սահել էր ուսիցս վար, իսկ ես չէի համարձակվում ուղղել այն, ես վախենում էի կպնել սեփական մարմնիս: Ինձ միայն մի բան էր պետք. կարողանալ նախկին դիրքով պառկել ու քնել: Քնե՛լ: Չհիշե՛լ: Մոռանալ ճանճի՛ն:
Բեմը լուսավորվում է. առավոտ է:
Այնուամենայնիվ, կյանքը չավարտվեց. գիշերը լուսացավ և փա՛ռք Աստծո, որ գիշերը աշխարհի իմացածս ամենալավատեսական բանն է. անգամ ամենասարսափելի գիշերվա վերջաբանը լուսաբացն է լինում, իսկ այնտեղ ես ամուր եմ, այնտեղ լույս կա: Վե՛րջ սարսափին, այլևս ոչ մի վախ: Ես մոռացա այդ գիշերը, որն անց էի կացրել ճանճի հետ, այն էլ` նույն անկողնում: (Ամենատհաճ գիշերը, որ երբևէ ունեցել եմ անկողնում:) Հիմա էլ ոչինչ չեմ հիշում: Ի՞նչ է ճանճը, որ կարողանա պղտորել կյանքիս ռիթմը, շեղել մարդկության ուշադրությունը հանապազօրյա ընթացքից, ինչ-որ մի ճա՜նճ… Վե՛րջ ճանճաբանությանը: Ոչ էլ արժեր այսքան հիշատակել ճանճի գոյության մասին: Ես թույլ չեմ տա, որ այն աղճատի ոչ միայն իմ գեղագիտական ընկալումները, այլև հոգուս թանկ խաղաղությունը: Անգամ միտքն է ամոթալի, եթե ոչ` նվաստացուցիչ: Կյանքը շարունակվում է, և ես այնքա՜ն անելիքներ ունեմ…
Ոգևորված անցնում է մազերը հարդարելուն կամ դիմահարդարվում է: Հետո պատրաստվում է նախաճաշել: Քթի տակ ինչ-որ երգ է դնդնում: Հանդիսավորությամբ վերցնում է գդալը կամ դանակ-պատառաքաղը, պատրաստվում է ուտել, սակայն զզվանքից ճչում է և ընկրկում. ափսեի մեջ ճանճ կա: Ճանճի տզզոցը ազդարարում է նրա ներկայությունը:
ՃԱՆՃ — Տը՜ըզզզզ…

*Կյանքը պայքար է (լատ.)

You may also like...

Թողնել պատասխան

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։