Հովհաննես ԹԵՔԳՅՈԶՅԱՆ / «ԵՐԿԿԵՆՑԱՂ ՄԱՐԴԸ»
Հովհաննես ԹԵՔԳՅՈԶՅԱՆԻ «ԵՐԿԿԵՆՑԱՂ ՄԱՐԴԸ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2006 թ., թիվ 11-12-ում
Քանի որ փորձել էի նորամուծություն անել և գրել Ընդմիջման ժամանակ կատարվող կամ կատարվեիք գործողությունների մասին, ապա, ըստ տրամաբանության, պետք է նշեի նաև Խոնարհման հերթականությունը և արարողակարգի նրբություններին վերաբերող տեսարան գրեի։ Բայց, փառք Աստծո, այս պիեսում որևէ տրամաբանություն (ինձ հիմարի տեղ եմ դնում) չկա։ Մի բան, ինչը երկու տարբերակի դեպքում էլ ինձ ազատում է այդ ծանր պարտականությունից։
Ուզում եմ միայն խոսել իմ խոնարհման մասին։ Պիեսի բոլոր գործող անձինք իրական են: Բոլորը դերասաններ են, բացի մեկից՝ Կասկածելի տղայից։ Նա պատահական է հայտնվել այս մթնոլորտում։
Նամակն իրոք սխալ հասցեով էի ուղարկել։ Նա ինձ պատասխանեց։
Ես, ինչպես հատուկ է արվեստագետին, սկսեցի հոգին քչփորել։ Ասացի, որ իմ ստեղծագործության հերոսն է դառնում և ինձ հետաքրքրում է իր մտածելակերպը։ Կասկածելի տղա — երևի այդպես եմ անվանել վիրտուալ իրականությանը բնորոշ միստիցիզմից ելնելով։ «Ինչ վերաբերում է միստիկային՝ համարիր, որ ես գոյություն չեմ ունեցել. դու խոսում էիր ինքդ քեզ հետ»։ Սա վիրտուալ իրականության ճշգրիտ բնորոշումն է։
Թերևս մտերիմներս պիեսը կարդալով կհասկանան՝ կերպարներից ով՝ ով է, իսկ նրանք բոլորն էլ հայտնի մարդիկ են, սակայն, ինչ-ինչ պատճառներով միայն մեկին եմ անուն տվել։ Չհաշված, իհարկե, Տիգրան Կիրակոսյանին, որի երկկենցաղությունը հուշեց ինձ գրել այս պիեսը։
Ես հավատացած եմ, որ պիեսը երկար ժամանակ չի բեմադրվի։ Իսկ եթե բեմադրվի՝ չեն խաղա այն դերասանները, ովքեր չիմանալով՝ հոգի են տվել այս գործին։ Իսկ այդ դեպքում իմ պատկերացումները կխաթարվեն և ես երևի խոնարհման դուրս չգամ։
Չմոռանամ ասել, որ ձեր գովեստները լսելով գլուխս չեմ կորցի։ Քննադատությունն էլ արմատներիս չի վնասի։ Գրում եմ, քանի որ չեմ կարողանում գտնել այնպիսի դեղահաբ, որով հնարավոր լիներ ոչնչացնել Իրականության միկրոբները, փախչել «առօրյա» կոչվող գժանոցից, բուժել մտերիմներիս լափող անտարբերության քաղցկեղը։ Իսկ մնացածը ՝ քարը գլուխը. ի՞նչ սեր, երբ տառապում ես…
Հովհաննես ԹՈՔԳՅՈԶՅԱՆ
ԵՐԿԿԵՆՑԱՂ ՄԱՐԴԸ
Պարանոյիկ անտիպիես երկու գործողությամբ և ընդմիջումով
Գործող անձինք
ՏԻԳՐԱՆ
ԲԺԻՇԿ
ՀՐԱՉ
ՏԱՏԻԿ
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ
ԽԱՄԱՃԻԿ
ԱՌԱՋԻՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
Առաջին պատկեր
Գործողությունները կատարվում են մի տեղ, որտեղ ծովի բուրմունք կա: Կապույտ լույս: Ինչ-որ մեկը փորձում է ինտերնետ մտնել։ Պատերին վազող տողով երևում է նամակի տեքստը, որն ընդհատվում, ապա կենդանանում, կորչում է ինտերնետի օվկիանոսում։ Նամակի տեքստ. «Ներիր, երեկ քեզ քնից հանեցի։ Կարոտել էի, ուզում էի խոսել, բայց ժամանակս սպառվեց։ Չգիտեմ, ինչ անեմ, վատ է, երբ ընկերներ չես ունենում…»։
Ինտերնետի սարդոստայնը՝ ֆոսֆորային լույսերի ու վազող տողերի միջոցով, տարածվում է բեմով մեկ։ Հավաքվող համարի ձայն։ Մի քանի հոգի անընդմեջ փորձում են ինտերնետ մտնել։ Ծովի ընդերքը ներկայացնող կապույտ լույս։ Չես հասկանում՝ ծովը բեմո՞ւմ է, թե՞ դահլիճում։ Կենտրոնում երևում է կիսամերկ, 22-24 տարեկան մի երիտասարդ։ Տիգրանն է՝ թրջված։ Վառ լույս։ Ինտերնետի ձայնն ընդհատվում է։ Աջ կողմում, բազկաթոռի մեջ նստած Բժիշկը թերթ է կարդում։ Տիգրանին տեսնելով՝ լրագիրը մի կողմ է դնում։
ԲԺԻՇԿ – Ո՞ւր ես կորել, երկու ժամ է քեզ եմ փնտրում:
ՏԻԳՐԱՆ – (վերնազգեստը հագնելով): Ինտերնետում էի:
ԲԺԻՇԿ – Ինտերնետո՞ւմ: (Տիգրանի թրջված տեսքը Բժշկին հունից հանում է։) Որտե՞ղ ես էդպես թրջվել։ Հազար անգամ ասել եմ, որ…
ՏԻԳՐԱՆ — Գիտեմ, պապ, գիտեմ՝ ինչ ես ասել։ Որ թոքերս հիվանդ են, որ թեթև մրսածությունը… մի խոսքով… Ծովն այսօր մանուշակագույն էր։
ԲԺԻՇԿ – Լողացա՞ր։
ՏԻԳՐԱՆ — Չդիմացա։ Ջուրը տաք-տաք էր։
ԲԺԻՇԿ — Իհարկե, մարտ ամսին ծովի ջուրը միշտ էլ տաք է լինում։
ՏԻԳՐԱՆ — Ինչ է, ուզում ես ամբողջ օրը նստեմ կողքի՞դ։ Տեսնեմ, ինչպես ես ութսուն-իննսուն տարեկան պառավներին բուժո՞ւմ։ Ոնց է՞լ հասնում են էդ տարիքին, չեն խելագարվում:
ԲԺԻՇԿ — Ուզում եմ, որ խելքդ գլուխդ հավաքես:
ՏԻԳՐԱՆ – Պապ, քանի՞ ամիս է այստեղ եմ:
ԲԺԻՇԿ – Չեմ հիշում, երևի՝ յոթ:
ՏԻԳՐԱՆ — Յոթ ամիս շարունակ դու նույնն ես կրկնում։
ԲԺԻՇԿ — Կեցցես, թութակ էլ դարձա։ Մի շաբաթ չկա, ինչ ոտքի ես կանգնել։ ՏԻԳՐԱՆ – Հետո՞ ինչ։
ԲԺԻՇԿ — Երբ հիվանդ էիր, ո՞վ էր քեզ խնամում։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, ասացի, չէ՞, ինչու եմ ծովի մոտ գնում։
ԲԺԻՇԿ — (շարունակում է լրագիրն ընթերցել)։ Մանուկ հասակում ինձ թվում էր, թե Արարիչն ապրում է դիմացի շենքի տանիքում։ Սկզբում ուզում էի տեսնել նրան, հետո սկսեցի վախենալ։ Մայրս, չգիտես ինչու, անընդհատ կրկնում էր նույն նախադասությունը. «Աստված քեզ կպատժի»։ Չարություն չէի անում, բայց վախենում էի նայել տանիքի կողմը։ Մի օր էլ գնացի հարևանի տուն, դուրս եկա պատշգամբ ու ապշեցի։ (Լրագիրը մի կողմ է դնում։) Նրանց տնից Արարչի կացարանը միանգամայն այլ տեսք ուներ։ Պատը ճեղքված էր։ Արանքից երևում էր խցանված աղբատարը։
ՏԻԳՐԱՆ — Եվ դու կորցրիր հավատդ։
ԲԺԻՇԿ — Չգիտեմ, բայց երկինքը միանգամից հեռացավ։ Մինչ այդ կարծում էի, որ դիմացի շենքի տանիքին է:
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, իսկ եթե չգնայի՞ր հարևանի տուն…
ԲԺԻՇԿ – Երևի կտանջվեի մինչև չափահաս դառնալս։
ՏԻԳՐԱՆ — Փաստորեն, այդ հիմար միջադեպը քեզ տառապանքից ազատեց։
ԲԺԻՇԿ — Փաստորեն՝ այո։
ՏԻԳՐԱՆ — Այդ դեպքում ինչո՞ւ ես բարկանում, երբ ծովի մոտ եմ գնում։
ԲԺԻՇԿ — Որովհետև չեմ ուզում, որ ինձ նման պատրանքներ հորինես։
ՏԻԳՐԱՆ – Ի՞նչ պատրանք։
ԲԺԻՇԿ — Տիգրան, այստեղ ոչ մի ծով էլ չկա։ Երբևէ չի եղել։ Այդ մասին նույնիսկ գիտնականներին եմ հարցրել։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, ասում էի, չէ՞, ծերունական ցնորամտությունը վարակիչ է, կխելագարվես։
ԲԺԻՇԿ — Տիգրան, տղաս, զավակս, որդիս… Գոնե մի անգամ կարո՞ղ ես չխաբել հորդ։ Ես երբեք չեմ բռնացել քեզ վրա, պարզապես ուզում եմ լսել ճշմարտությունը։ Ո՞ւր էիր գնացել։
ՏԻԳՐԱՆ — Ծովի մոտ։
ԲԺԻՇԿ — Քիչ առաջ ասացիր…
ՏԻԳՐԱՆ — Հա, ճանապարհին ինտերնետ ակումբ մտա, ընկերոջս երկտող ուղարկեցի։
ԲԺԻՇԿ – Ընկերո՞ջս… քանի՞ անգամ ես տեսել նրան։
ՏԻԳՐԱՆ — Չեմ տեսել։ Ինտերնետով ենք շփվում։
ԲԺԻՇԿ – Ո՞վ է:
ՏԻԳՐԱՆ — Չգիտեմ։ Նամակը սխալ, այսինքն՝ իր հասցեով էի ուղարկել։ Պատասխանեց։ Երևի ինձ նման մենակ է։
ԲԺԻՇԿ – Աշխարհը ո՜ւր է գլորվում։ Կենդանի շփումը թողած՝ անկենդան նամակներով եք զրուցում։
ՏԻԳՐԱՆ — Երբ փոքր էի, ինձ հաճախ ասում էիր. չխաբվելու համար նայիր դիմացինի աչքերի մեջ։ Նայում, բայց խաբվում էի: Աշխարհը ո՞ւր է գլորվում։ Մարդիկ օգտագործում են բոլոր տեխնիկական միջոցները, որ չնայեն միմյանց աչքերի մեջ։ (Դադար:) Պապ, մոռանում եմ հարցնել, էս ծովախեցին որտեղի՞ց… (Ցույց է տալիս սեղանին դրված մեծ ծովախեցին:)
ԲԺԻՇԿ – Քեզ արգելում եմ տնից դուրս գալ: Կփակվես քո սենյակում ու ինտերնետով երկտողներ կուղարկես։ Հա, որպես բժիշկ եմ արգելում։
ՏԻԳՐԱՆ — Որպես բժիշկ եմ արգելում։ Շատ ես, չէ՞, սիրում էդ նախադասությունը։ Ես երբեք չեմ բռնացել քեզ վրա։ Հեշտ է մասնագիտությունների ու կոչումների տակ թաքնվել։
ԲԺԻՇԿ — Ես հազար ու մի գործ ունեմ, չեմ կարող ամբողջ օրը հետևել ու խնամել քեզ։
ՏԻԳՐԱՆ — Ես խնամքի կարիք չեմ զգում։
ԲԺԻՇԿ – Չե՞ս տեսնում, որ ամեն անգամ քո «ծովի մոտ» գնալը թանկ է նստում մեզ վրա։ Հագուստներդ փոխիր… Չեմ հասկանում՝ ուր ես գնում, թրջվում, ետ ես գալիս։
Բեմն սկսում է կապտել։ Բժշկի աղոտ ուրվագիծը կորչում է ինտերնետի սարդոստայնում։ Տիգրանը սեղանից վերցնում է ծովախեցին, հպում ականջին։ Ծովի բուրմունքը տարածվում է բեմով մեկ։ Նամակի տեքստը սահում է վազող տողի վրայով։
Երկրորդ պատկեր
ՏԻԳՐԱՆ — Բարև… Էլի Ծովի մոտ էի գնացել։ Գիտես, որ տանել չեմ կարողանում «ծովափ» բառը։ Ասելիքս զառանցանք չհամարես, թեև զառանցանքը հաճախ փրկություն է, որովհետև մարդը չի կարող միշտ սթափ լինել։ Ծովը մի անբացատրելի հայացք ունի։ Անթարթ նայում է աչքերիդ մեջ, ապա արցունքոտվում, կնճիռներով է պատվում։ Շատ եմ վախենում էդ հայացքից։ Մի բան էլ ասեմ. Ծովը չլիներ՝ կխելագարվեի։ Ներիր, երեկ քեզ քնից հանեցի։ Կարոտել էի, ուզում էի խոսել, բայց ժամանակս սպառվեց։ Չգիտեմ՝ ի՞նչ անեմ, վատ է, երբ ընկերներ չես ունենում։ Վեց ամիս է՝ այստեղ եմ։ Ես այստեղ եմ, դու՝ այնտեղ… Հասկացա՞ր, ինչու է աշխարհը երկու կիսագնդից բաղկացած…
Ինտերնետի ձայնն ընդհատվում է։ Տիգրանը, մտքերով տարված, չի նկատում թիկունքին կանգնած Տատիկին։ Վերջինս 18-րդ դարի ճերմակ կեղծամով է: Խոր լանջաբացվածքը կոծկելու համար ուսերին մորթե թիկնոց է նետել։ Խոսում է շեշտված թատերայնությամբ։
ՏԱՏԻԿ — Փոթորիկ է բարձրանալու։
ՏԻԳՐԱՆ — (ցնցվում է)։ Ի՞նչ…
ՏԱՏԻԿ — Ճանապարհին մի երիտասարդ տղամարդու հանդիպեցի։ Նա ասաց։
ՏԻԳՐԱՆ — (շշուկով): Դուք է՞լ եք հավատում, որ այստեղ ծով կա։
ՏԱՏԻԿ – Հավատո՞ւմ… Կյանքիս մեծ մասը այս կողմերում է անցել։
ՏԻԳՐԱՆ – Ներեցեք, մտքերով էի տարված։ Հո՞րս եք հարցնում։ Հիմա կկանչեմ։
ՏԱՏԻԿ — Չէ, եկել եմ ձկներին կերակրելու։ Անկեղծ ասած, չէի ուզում գալ։ Հետո մտածեցի՝ խեղճ ձկներ, ախր, սովից կսատկեն։
ՏԻԳՐԱՆ — Մի անգամ, փոթորիկից հետո, ծովի մոտ գնացի։ Ավազի վրա հարյուրավոր ձկներ էին թափված։
ՏԱՏԻԿ — Երիտասարդն ասաց, որ փոթորիկը միանգամից է պայթում։ Շատ էր վախեցած։
ՏԻԳՐԱՆ — Հարբած կլինի։
ՏԱՏԻԿ – Չէ, սթափ էր։ Գոռում էր. «Վերադարձրե՜ք իմ երիտասարդությունը»:
ՏԻԳՐԱՆ — Զառանցում էր…
ՏԱՏԻԿ — Հազիվ քառասունհինգ տարեկան լիներ։
ՏԻԳՐԱՆ – Երբ ծովի հետ մենակ ես մնում, միշտ էլ գոռալու ցանկություն է առաջանում։
ՏԱՏԻԿ – Դու ի՞նչ ես անում այստեղ:
ՏԻԳՐԱՆ — Ապրում եմ։
ՏԱՏԻԿ – Որտե՞ղ ես քնում, ավազի վրա՞։
ՏԻԳՐԱՆ – Չէ, մեր տանը։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ տուն, շուրջդ անծայրածիր օվկիանոսն է։ Որ կողմը նայում ես՝ ջուր է։
ՏԻԳՐԱՆ — Ես տեղացի չեմ։ Դրա համար եմ ծովը սիրում։
ՏԱՏԻԿ — Ձանձրացել եմ։ Աշխարհիս երեսին միակ իրական բանը կարոտն է։ Ողջ ես, ուրեմն կարոտում ես։
Ինտերնետի սարդոստայնը ծավալվում է բեմում։ Պատերին կարմիր կետեր են լողում։
ՏԻԳՐԱՆ — Փոթորիկ է բարձրանում։ Նավակները ափ չեն հասնի։ Պետք է շտապ խարույկ վառել:
ՏԱՏԻԿ – Երիտասարդ աղջիկ էի… Ասում էր՝ ոչ ոք չի կարող ինձ սիրել այնպես, ինչպես ինքն է սիրում։ Գիշերով խարույկ վառեցինք։ Այդ օրը, առաջին անգամ, կրակի մեջ լողացող ձկներ տեսա։ Հետո լքեց ինձ։ (Մոտենում, վերցնում է ծովախեցին, պայուսակից մեկ-երկու պտղունց կեր է հանում, շուրթերը հպում ծովախեցուն։) Փոքրիկներս, տեսեք, ինչ եմ բերել ձեզ համար։ (Կերը ծովախեցու մեջ է լցնում։)
ՏԻԳՐԱՆ — (ուշադիր շուրջն է նայում, զարմացած է, կարծես առաջին անգամ է տեսնում շրջապատող առարկաները)։ Վեց ամիս է՝ ապրում եմ այստեղ, բայց ասես նոր եմ եկել։
ՏԱՏԻԿ — Իրականության փոփոխությունից է։
ՏԻԳՐԱՆ – Ի՞նչ…
ՏԱՏԻԿ — Երազը ծնվում է իրականության ու միջավայրի փոփոխությունից։ Կամ իրականության ու միջավայրի փոփոխությունը կոչվում է երազ։
ՏԻԳՐԱՆ — Փիլիսոփայի պես եք խոսում։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ անեմ… (Ցույց է տալիս կանգնած տեղը։) Եթե այստեղ ես, ուզես թե չուզես, պետք է փիլիսոփայես։
ՏԻԳՐԱՆ — Չէ, սա իմ սենյակը չի: Ծովն էլ կարմիր է թվում։ Ամեն ինչ կեղծ է, սարքովի։
ՏԱՏԻԿ – (պոետիկ)։ Ես այստեղ եմ, դու՝ այնտեղ… Հասկացա՞ր, ինչու է աշխարհը երկու կիսագնդի բաժանված։
Ինտերնետի օվկիանոսը փոթորկում է բեմով մեկ։ Վազող տողով նամակ է տագնապած սահում։ Նամակի տեքստ. «Ես կորցրել եմ իմ երիտասարդությունը, օգնեք ինձ, խնդրում եմ»։ Տիգրանը չկա, անհետացել է։ Լույս։ Տատիկը կեղծամը հանելով՝ բեմառաջք է գալիս, գլուխ տալիս։ Ծափահարություններ են լսվում։ Դահլիճից Բժիշկը բեմ բարձրանալով՝ հասմիկների փունջ է նվիրում նրան։ Համբուրում է ձեռքը։ Բեմը մթնում է։
Երրորդ պատկեր
Պարզ մթնոլորտ։ Ծովի բուրմունք չկա։ Լույս։ Մաքուր, առանց օյինբազությունների տեսարան։ Բժիշկը, բազկաթոռին թիկնած, լրագիր է կարդում։ Ներս է մտնում Տիգրանը։ Նրա հագուստները թրջված են։
ԲԺԻՇԿ — Ո՞ւր ես կորել, երկու ժամ է՝ քեզ եմ սպասում։
ՏԻԳՐԱՆ — Ո՞ւր պիտի կորեմ, չգիտե՞ս:
ԲԺԻՇԿ – Էլի՞… (Լրագիրը մի կողմ է դնում։) Հազար անգամ ասել եմ, որ…
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ… Ծովն այսօր կարմիր էր։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ…
ՏԻԳՐԱՆ — Բայց ջուրը սառն էր։ Չլողացա, վախեցա հիվանդանամ։
ԲԺԻՇԿ – Ե՞րբ ես խելքդ գլուխդ հավաքելու։
ՏԻԳՐԱՆ — Փոթորիկ սկսվեց…
ԲԺԻՇԿ — (գրկում է որդուն)։ Ապրես… Անկեղծ ասած, չէի սպասում։ Պարզվում է, տաղանդավոր մարդ ես։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, հո հիվանդ չե՞ս։
ԲԺԻՇԿ — Չէ, շատ լավ էր։ Մի հոյակապ ֆրազ ունեիր. «Երբ ծովի հետ մենակ ես մնում, միշտ էլ գոռալու ցանկություն է առաջանում»։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, չլինի՞ մասնագիտությունդ փոխել, ջրասույզ ես աշխատում։
ԲԺԻՇԿ – Ինչո՞ւ…
ՏԻԳՐԱՆ — Էդ որտե՞ղ էիր թաքնվել, որ չտեսա։
ԲԺԻՇԿ — Դահլիճի երրորդ շարքում էի։
ՏԻԳՐԱՆ – Ի՞նչ դահլիճ։
ԲԺԻՇԿ — Լավ, լավ, հասկացանք, որ դերասան ես, որ կերպարի մեջ մտնելու համար ներշնչում ես քեզ, իբր էս անապատում ծով կա, էն էլ՝ կարմիր։ Բայց ինձնից քեզ խորհուրդ. կյանքում երբեք մի խաղա։
ՏԻԳՐԱՆ – Ի՞նչ դերասան… Ի՞նչ ես զառանցում։
ԲԺԻՇԿ — Չեմ զառանցում, թեև «Զառանցանքը հաճախ փրկություն է, որովհետև մարդը չի կարող միշտ սթափ լինել»։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, դու լրտե՞ս ես։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ լրտես, այ տղա… Երեկ փողոցով քայլում էի, հանկարծ աչքովս մի աֆիշ ընկավ։ «Երկկենցաղ մարդը», գլխավոր դերում՝ Տիգրան Կիրակոսյան»։
ՏԻԳՐԱՆ — Շփոթել ես։ Վերջին անգամ թատրոնում երեք տարի առաջ եմ եղել։
ԲԺԻՇԿ — Ինձ շատ դուր եկավ ձկների տեսարանը։ Լավ էր մտածված։ Տիգրան, մեր տան ծովախեցին ինչո՞ւ էիր թատրոն տարել, ինչ է, իրենք չունեի՞ն։
ՏԻԳՐԱՆ – Պապ…
ԲԺԻՇԿ — Էդ դերասանուհին ո՞վ էր։ Շատ չէ՞ր իրեն երևակայում…
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, մի րոպե լսիր…
ԲԺԻՇԿ — Ինձ էլ թվում էր, թե կարոտից խելքդ թռցրել ես, աչքիդ ծով է երևում։
ՏԻԳՐԱՆ — (գոռում է)։ Ձե՞ռ ես առնում։ Հերիք է:
ԲԺԻՇԿ — Քեզ ի՞նչ եղավ։
ՏԻԳՐԱՆ — Հա, ես խելքս թռցրել եմ: Միայն խնդրում եմ, մի բուժիր ինձ, թող էդպես գիժ մնամ։ Հերիք չէ՞ քո լանցետ–պինցետով քչփորես, գլխիս օյիններ սարքես։ Ոչ մի բանի մեջ իմաստ չկա։ Հասկանո՞ւմ ես… չկա՛…
ԲԺԻՇԿ — Նյարդերդ լավ վիճակում չեն։
ՏԻԳՐԱՆ — Սկսվե՜ց… Հիմա կսկսի բժշկական ցնդաբանություններ դուրս տալ։ Կարո՞ղ ես մի էնպիսի դեղահաբ առաջարկել, որով հնարավոր լիներ ոչնչացնել իրականության միկրոբները, փախչել «առօրյա» կոչվող գժանոցից, բուժել մտերիմներիդ լափող անտարբերության քաղցկեղը։ Չէ՞, չէ՜… Բա ինձնից ի՞նչ ես ուզում։
ԲԺԻՇԿ — Ուզում եմ, որ պատրանքներ չհորինես։ (Մոտենում, շոյում է որդու մազերը, ճակատը։)
ՏԻԳՐԱՆ — Թո՛ղ…
ԲԺԻՇԿ — Ջերմություն ունես։ Քառասուն աստիճան կլինի։ Ես քեզ արգելում եմ տնից դուրս գալ։
ՏԻԳՐԱՆ — (բարկացած հրում է հոր ձեռքը)։ Ջերմությո՜ւն… Գնա, լսո՞ւմ ես, ինձ մենակ թող։
Դուռը զանգում են։ Բեմն սկսում է կապտել։ Ինտերնետի սարդոստայնը կրկին տարածվում է։ Վազող տողով կարճ նամակ է տագնապած սահում։ Նամակի տեքստ. «Ես կորցրել եմ իմ երիտասարդությունը, օգնեք ինձ, խնդրում եմ»։
Որոտ է պայթում։ Մի քանի ակնթարթ անց լուսանում է։ Տիգրանը չկա, անհետացել է։ Բժիշկը, բազկաթոռին նստած, թերթ է կարդում։ Ներս է մտնում Հրաչը։
Չորրորդ պատկեր
ԲԺԻՇԿ — Գիտեի, որ կգաս։
ՀՐԱՉ – Գիտեիր, որ քեզնից պրծում չկա։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ ես ուզում։
ՀՐԱՉ — Եկել եմ խոսելու իմ ապագայի մասին։
ԲԺԻՇԿ — Էլի գիշերը չե՞ս քնել։
ՀՐԱՉ — Քնի մեջ ժամանակը չի՞ անցնում։ Երկու օր առաջ քառասունհինգ տարեկան դարձա։
ԲԺԻՇԿ — Հրաշալի տարիք է։
ՀՐԱՉ — Իմ ներսում ես քսան տարեկան եմ։
ԲԺԻՇԿ — Ճիշտ է, ներսից քսան տարեկանից ավել չես երևում։
ՀՐԱՉ — Բայց միայն ներսով ապրել չի լինում:
ԲԺԻՇԿ – Ուրեմն՝ դուրս արի։
ՀՐԱՉ — Չեմ կարողանում։
ԲԺԻՇԿ — Ինձնից ի՞նչ ես ուզում։
ՀՐԱՉ — Ասում են, դու հրաշագործ ես։ Ծերերին երիտասարդացնում, նոր կյանք ես պարգևում։
ԲԺԻՇԿ – Հիմարություն…
ՀՐԱՉ – Ամեն առավոտ զարթնում, նայում եմ հայելուն ու փորձում հիշել՝ ինչպիսին էի քսան տարի առաջ։ Մանրամասները չեմ հիշում, բայց համոզված եմ, որ մաշկս այսքան չոր ու կնճռոտ չէր։ Աչքերիս տակ տոպրակներ չկային։ Նույնիսկ մորուքս է ճերմակում։
ԲԺԻՇԿ — Մոռացար նշել ակնոցի մասին։ Հա, սեռական կյանքդ ի՞նչ վիճակում է։
ՀՐԱՉ — Զգում եմ, ինչպես է ժամանակն անցնում։ Ստիպված եմ ամեն վայրկյանը հաշվել, ամեն պահի մեջ իմաստ փնտրել: Քսան տարեկանում մարդն իրեն անմահ է համարում, երեսունում համոզված է, որ ամեն ինչ դեռ առջևում է, քառասունում հանկարծ հասկանում է, որ մնացած կյանքը ստիպված է ապրել անցած տարիների կուտակած պաշարով։
ԲԺԻՇԿ — Իսկ դու արդեն քառասունհինգ ես: Միակ հարստությունդ գեղեցկությունն էր, որն արդեն չկա։
ՀՐԱՉ – Դիտավորյա՞լ ես անում։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչը…
ՀՐԱՉ – Դիտավորյալ փորձում ես ինձ բարկացնե՞լ։
ԲԺԻՇԿ – Իհարկե, դա քո միակ բնական վիճակն է: Ցավոք, միայն բարկանալիս ես անկեղծանում։ Մնացած ժամանակ քեզ շրջապատում ես սուտ, մեծամիտ ու տխուր մտքերով։ Ես այս եմ արել, այն բանին եմ ընդունակ, կարող էի այս անել, բայց չթողեցին: Իսկ գիտե՞ս՝ երբ է ժամանակը կրկնակի արագ անցնում։ Երբ փորձում ես քո արածները նրա աչքը խոթել։
ՀՐԱՉ – (չգիտես որտեղից՝ տեսաերիզ է հանում)։ Գիտե՞ս, սա ինչ է…
ԲԺԻՇԿ – Ֆի՞լմ…
ՀՐԱՉ — Չէ… Որոշել եմ իմ ամեն քայլը տեսագրել:
ԲԺԻՇԿ — Գժվե՞լ ես։
ՀՐԱՉ – Հիմա մեր զրույցն էլ եմ տեսագրում։
ԲԺԻՇԿ — Դու հո հիմար չե՞ս։ Մի նկարիր ինձ… (Ձեռքերով ծածկում է դեմքը)։ Լսո՞ւմ ես, չնկարե՛ս։
Բեմը լցվում է ծովի բուրմունքով։
Խոնավությունից լույսերը կապտում են։ Ինչ-որ մեկը տեսաերիզը ետ ու առաջ է տալիս… Փորձում է գտնել ֆիլմի՝ իր նախընտրած հատվածը։ Ի վերջո գտնում է։ (ՏTOP) Երկնագույն, սառած լույս։ (PLAY) Էկրանի տպավորություն է ստեղծվում։ Հայտնվում է Տատիկը։ Ասես տեսագրված կերպար լինի։
ՀՐԱՉ — Փոթորիկ է բարձրանալու։
ՏԱՏԻԿ — (ցնցվում է)։ Ի՞նչ… (Ինչ-որ մեկը առաջ է տալիս ժապավենի այդ հատվածը: (FF) Տատիկը արագ-արագ քայլում, ծռմռվում է։ ՏTOP, PLAY): Լավ չե՞ք զգում։ Դուք շատ գունատ եք։
ՀՐԱՉ – Փոթորիկը միանգամից է պայթում։
ՏԱՏԻԿ — Մի վախեցեք, եկել եմ ձկներին կերակրելու։ (FF. Տատիկը ծռմռվում, արագ-արագ այս ա այն կողմ է գնում։ STOP, PLAY):
ՀՐԱՉ — (արտասվախառն գոռում է)։ Խնդրում եմ, վերադարձրեք իմ երիտասարդությունը:
ՏԱՏԻԿ – Բայց դուք երիտասարդ եք։ Հազիվ քառասունհինգ տարեկան լինեք։
ՀՐԱՉ – Արդեն տաս րոպե զրուցում եմ ձեզ հետ։ Փաստորեն տաս րոպե էլ անցավ իմ կյանքից։ Վերադարձրեք իմ երիտասարդությունը:
ՏTOP… FF. Բեմը մի պահ կապտում-քարանում, ապա խավարում է։ Մի քանի ակնթարթ առաջ տրվող ժապավենի ձայնն է լսվում ՏTOP… PLAY. Երկնագույն—էկրանային լույս, բեմառաջքում կանգնած են Տիգրանն ու Տատիկը։
ՏԻԳՐԱՆ — Երբ ծովի հետ մենակ ես մնում, միշտ էլ գոռալու ցանկություն է առաջանում։
ՏԱՏԻԿ — Դու ի՞նչ ես անում այստեղ։
ՏԻԳՐԱՆ — Ապրում եմ։
FF… Տիգրանն ու Տատիկը տարօրինակ, արագացված շարժումներ են անում։ ՏTOP… PLAY.
ՏԱՏԻԿ – Ձանձրացել եմ… Աշխարհիս երեսին միակ իրական բանը կարոտն է։ Ողջ ես, ուրեմն կարոտում ես։
FF… STOP… PLAY…
ՏԻԳՐԱՆ — Վեց ամիս է՝ ապրում եմ այստեղ, բայց ասես նոր եմ եկել։
ՏԱՏԻԿ — Իրականության փոփոխությունից է։
ՏԻԳՐԱՆ – Ի՞նչ։
ՏԱՏԻԿ — Երազը ծնվում է իրականության ու միջավայրի փոփոխությունից։ Կամ իրականության ու միջավայրի փոփոխությունը կոչվում է երազ։
ՏԻԳՐԱՆ — Փիլիսոփայի պես եք խոսում։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ անեմ։ (Ցույց է տալիս իր կանգնած տեղը։) Եթե այստեղ ես, ուզես թե չուզես, պետք է փիլիսոփայես։
STOP… Խավար։ Ինչ-որ մեկը տեսաերիզի ժապավենը ետ ու առաջ է տալիս։ PLAY… Կապույտ լույս։ Բեմում Հրաչն ու Բժիշկն են։
ԲԺԻՇԿ — Իսկ գիտե՞ս, երբ է ժամանակը կրկնակի արագ անցնում։ Երբ փորձում ես քո արածները նրա աչքը խոթել։
ՀՐԱՉ – Գիտե՞ս, սա ինչ է։
ԲԺԻՇԿ – Ֆի՞լմ։
ՀՐԱՉ — Չէ… Որոշել եմ իմ ամեն քայլը տեսագրել։
ԲԺԻՇԿ – Գժվե՞լ ես։
ՀՐԱՉ — Հա, հիմա մեր զրույցն էլ եմ տեսագրում։
ԲԺԻՇԿ — Դու հո հիմար չե՞ս… Մի նկարիր ինձ… (Ձեռքերով ծածկում է երեսը։) Լսո՞ւմ ես… չնկարե՛ս…
Երկնազույն էկրանային լույս: STOP… REW… STOP… PLAY… Խավար։ Ժապավենը փութաջանորեն ետ է պտտվում։ Կապույտ լույս։
ԲԺԻՇԿ — (տարօրինակ ձևով շարժում է ձեռքերը, ասես կախարդում է)։ Մանուկ հասակում ինձ թվում էր, թե Արարիչն ապրում է դիմացի շենքի տանիքում։ Մայրս անընդհատ կրկնում էր. «Աստված կպատժի»: Չարություն չէի անում, բայց վախենում էի նայել տանիքի կողմը։ Մի օր էլ գնացի հարևանի տուն, դուրս եկա պատշգամբ ու ապշեցի։ Նրանց տնից Արարչի բնակարանը միանգամայն այլ տեսք ուներ։ Պատը ճեղքված էր։ Արանքից երևում էր խցանված աղբատարը։
Վառ լույս։ Աթոռների վրա, աչքերը փակ, նստած են Հրաչն ու Տատիկը։
ԲԺԻՇԿ — (հրամայական)։ Հիպնոսի սեանսն ավարտված է։ Բացե՛ք աչքերը։
Տատիկն ու Հրաչը բացում են աչքերը։ Մի քանի վայրկյան չեն հասկանում՝ որտեղ են։ Հրաչն օգնում է Տատիկին բարձրանալ աթոռից։ Սովորական, պարզ միջավայր է։ Հրաչը ծխախոտ է վառում:
ԲԺԻՇԿ – Ինչպե՞ս եք ձեզ զգում։
ՏԱՏԻԿ — Լավ… Ոչինչ չեմ հիշում։ Հետաքրքիր բան է հիպնոսը։
ԲԺԻՇԿ — Իհարկե։
ՏԱՏԻԿ – Շա՞տ էի ծիծաղելի։
ԲԺԻՇԿ — Ամենևին։ Այսօր դուք դերասանուհի էիք։
ՏԱՏԻԿ – Իսկապե՞ս, լա՞վ էի մտել կերպարի մեջ։
ԲԺԻՇԿ — Հրաշալի։
ՏԱՏԻԿ — (տեսնում է սեղանին դրված ծովախեցին)։ Գեղեցիկ ծովախեցի է։
ՀՐԱՉ — Իսկ ինձ ի՞նչ ճակատագրի արժանացրիք։
ԲԺԻՇԿ — Հիպնոսը խաղ ու պար չի։ Նրա օգնությամբ ես փորձում եմ գտնել մարդկանց տանջող հարցերի պատասխանները։
ՀՐԱՉ — Բժիշկ, ուզում եմ ծխելը թողնել։ Ի՞նչ խորհուրդ կտաք, դիմե՞նք հիպնոսի օգնությանը:
Բժիշկը մոտենում է Հրաչին։ Ծովի խշշոցը խլացնում է նրա ձայնը։ Զրուցելով ու ծիծաղելով դուրս են գալիս բեմից։ Ինտերնետի ծովը կրկին փոթորկվում է։ Տիգրանը գալիս է բեմառաջք։ Վազող տողով նամակի տեքստ է սահում։
ՏԻԳՐԱՆ — Բարև… Մի ամիս եղավ, ինչ նամակ չես գրել։ Լռությունն էլ մակընթացություններ ու տեղատվություններ ունի։ Հաճախ ինքս ինձ եմ նամակ գրում։ Տաս օր առաջ նամակը սխալ հասցեով էի ուղարկել։ Պատկերացնո՞ւմ ես, պատասխան ստացա։ Տղա էր գրողը։ Ասաց՝ սարդոստայնի մեջ է ապրում։ Հիմա գրում ենք իրար։
Բեմն աստիճանաբար լուսավորվում է։ Մեքենաների ազդանշանների ձայներ։ Բանուկ պողոտա է։ Տիգրանը կանգնած ծխում է։ Նրանից աջ՝ Կասկածելի տղան սուլելով ազդագրերն է կարդում։ Նրանք շփվում են, բայց կարծես միմյանց չեն տեսնում։
Հինգերորդ պատկեր
ՏԻԳՐԱՆ — Ներկայացում կա՞ր։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ Տ Ղ Ա — Կինո էի գնացել։
ՏԻԳՐԱՆ — Քաղաքը ծովից շա՞տ է հեռու։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — «Երկկենցաղ մարդու» վերջին սեանսն էր։
ՏԻԳՐԱՆ — Ծովն այսօր անգույն էր։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Վերջին շարքում երկու հոգի սիրում էին իրար։
ՏԻԳՐԱՆ — Թվաց՝ կուրացել եմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ Տ Ղ Ա — Ֆիլմի հերոսը մեքենայի տակ ընկնավ։
ՏԻԳՐԱՆ — Ծովը մի աննկարագրելի հայացք ունի։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Էկրանի վրա մարդը մեռնում է, իսկ վերջին շարքում երկու հոգի սիրում էին իրար։
ՏԻԳՐԱՆ – Լա՞վ ֆիլմ էր…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Եսիմ… Տխուր էր, երկար։ Էրոտիկ տեսարաններ չկային։ Իմ սիրած դերասանն էր խաղում։
ՏԻԳՐԱՆ – Գիտե՞ս, հիմա ինձ մոտ մի այնպիսի վիճակ է, որ…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Գիտեմ, չես ուզում, որ հանդիպենք։
ՏԻԳՐԱՆ — Շատ եմ վախենում ծովի հայացքից։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Լավ ֆիլմ չէր։ Իմ սիրած դերասանն էլ ծերացել-տգեղացել էր։ Անընդհատ գոռում էր. «Վերադարձրեք իմ երիտասարդությունը»։
ՏԻԳՐԱՆ — Նամակի մեջ անունդ չէիր գրել։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Կարևո՞ր է, թե անունս ինչ է։
ՏԻԳՐԱՆ – Ընդունված ձև է։ Չգիտեմ քեզ ինչպես դիմեմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Ոչ մի կերպ։ Հանկարծ հանդիպեցինք ու զզվեցինք իրարից։ Անունս կսկսի նյարդայնացնել քեզ։
ՏԻԳՐԱՆ — Քեզ երբևէ նամակ գրած կա՞ս։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Նամակդ դուրըս եկավ։ Հարազատություն զգացի։ Ուզում էի էլի գրել, բայց ժամանակս սպառվեց: Չգիտեմ, ի՞նչ անեմ, վատ է, երբ ընկերներ չես ունենում։
ՏԻԳՐԱՆ — Ես եմ քո ընկերը։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ Տ Ղ Ա — Դու էլ ես մենակ։
ՏԻԳՐԱՆ – Մենակությունից վախենո՞ւմ ես։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Չէ, ընկերացել եմ հետը։
ՏԻԳՐԱՆ — Ես էլ փորձում եմ ծովի հետ ընկերանալ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Տանը մի մեծ ծովախեցի ունեմ։ (Սեղանին դրված ծովախեցին վերցնում, հպում է ականջին։) Երբ տխուր եմ լինում, լսում եմ, ինչպես է ծովը շնչում։ Տարօրինակ, թռչունների նման ձկներ եմ տեսնում։ Հետո վախենում եմ։
ՏԻԳՐԱՆ – Ինչի՞ց։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Վախենում եմ զգացածս պատմեմ ու… Մարդիկ դժբախտ են ոչ թե որ միայնակ են կամ հիվանդ։ Դժբախտ են, որովհետև վախենում են իրենց զգացածն արտահայտել։
ՏԻԳՐԱՆ — Փիլիսոփայի պես ես խոսում։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ի՞նչ անեմ… Եթե այստեղ եմ, ուզեմ, թե չուզեմ, պետք է փիլիսոփայեմ։
ՏԻԳՐԱՆ — Էդ հիմար նախադասությունը թատրոնում լսել ու հիմա կրկնում ես։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – (մռայլվում է)։ Ուսուցչուհիս երկար, հաստ քանոն ուներ։ Անընդհատ խփում էր ձեռքերիս ու ասում՝ «Չափդ ճանաչիր»։ Դասի ժամանակ պատուհանից դուրս, երկնքին էի նայում կամ ուրիշ գիրք կարդում։ Գալիս խփում էր ու՝ «Չափդ ճանաչիր»։ Չափդ ճանաչիր… Հոգնել եմ ինքս ինձ ճնշելուց, չափս ճանաչելուց։ Հոգնել եմ իմ ներսում իմ ձայնը խեղդելուց։ (Շրջվում է, որ հեռանա։)
ՏԻԳՐԱՆ — (գոռում է նրա ետևից)։ Կապն ընդհատվեց։ Սպասիր, մի գնա…
Ինտերնետի օվկիանոսը կրկին փոթորկվում է։ Մեքենաների ազդանշանների ձայներ։ Այնպիսի տպավորություն է, ասես ծով-դահլիճից, ուր որ է, ավտոմեքենաների շարասյունը կմտնի բեմ։ Կասկածելի տղան անհետանում է։ Տիգրանը փորձում է հասնել նրան։ Մեքենաների զիլ, անընդհատ հնչող ազդանշանները վկայում են, որ Տիգրանը խանգարում է երթևեկությանը։ Հանկարծ սուր ազդանշան է լսվում։ Արգելակի ձայն… Սվվոց… Կոտրվող ապակու զնգոց։ Տիգրանն ընկած է բեմի կենտրոնում։ Կապույտ լույս։ Ինտերնետի օվկիանոսը շարունակում է փոթորկվել։ Վազող տողով նամակները դեպի դահլիճ են սահում։
ԸՆԴՄԻՋՈՒՄ
Պարզ մթնոլորտ։ Գերխաղի նշույլ չկա։ Բեմում միայն Հրաչն է։ Երկար թիկնոցով է։ Բազկաթոռին նստում, սիգարետ է վառում։ Լրագիր է ընթերցում, սուրճ խմում։ Ներս է մտնում Կասկածելի տղան։ Մոտենում է Հրաչին։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Բարև ձեզ։
ՀՐԱՉ — (դժկամությամբ)։ Բարև։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ինչպե՞ս եք։
ՀՐԱՉ – (շարունակում է լրագիրն ընթերցել)։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Դուք իմ սիրած դերասանն եք։
ՀՐԱՉ – (անտարբեր)։ Ուրախ եմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Հսկիչը չէր թողնում վերև բարձրանամ։ Կենտրոնանում եք, հա՞։
ՀՐԱՉ – Անկեղծ ասած՝ այո։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Առաջին մեծ հաջողությունը «Երկկենցաղ մարդը» ֆիմից հետո ունեցաք, չէ՞։
ՀՐԱՉ – Չեմ հիշում։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Թատրոնում սիրահար տղայի դեր էիք խաղում։
ՀՐԱՉ — (չի պատասխանում)։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Պիեսի գործողությունները կինոթատրոնում էին կատարվում։ Դուք և ձեր ընկերուհին դահլիճի վերջին շարքում նստած համբուրվում էիք։
ՀՐԱՉ – Գիտե՞ք… ես հոգնած եմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Մի հարց էլ տամ, ու վերջ։ Աղջկան՝ այսինքն՝ ձեր խաղընկերուհուն իրո՞ք սիրում էիք։ (Հրաչը շարունակում է ընթերցել:) Իսկ արտասահմանից ձեզ նկարահանվելու չե՞ն կանչում։
ՀՐԱՉ — (կոպիտ)։ Կանչում են։
Առաջին զանգ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — (պայուսակից տեսաերիզ ու գրիչ է հանում)։ Չե՞ք ստորագրի։
ՀՐԱՉ — (հոգոց է հանում): Ստորագրեմ…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ Տ Ղ Ա – Ահա, այստեղ։ Շնորհակալություն։ (Դադար, Կասկածելի տղայի սիրալիրությունը չքանում է։ Ձայնի մեջ հեգնական երանգ է նկատվում։) Դուք շատ եք ծերացել։
ՀՐԱՉ – Ի՞նչ…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Շատ եք ծե-րա-ցել։
ՀՐԱՉ – (մռայլվում, լրագիրը մի կողմ է դնում, ուշադիր զննում է տեսաերիզը)։ Ի՞նչ տեսաերիզ է։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Մի քանի տարի առաջ դեռ ոչինչ, նայվում էիք։ Քառասունում քսան տարեկան տղայի դեր էիք խաղում։
ՀՐԱՉ – Ձեռքինդ ի՞նչ տեսաերիզ է։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Սիրուն տղա էիք։ Հիմա մեծացել, սպիտակել եք։ (Դադար:) Ես ատում եմ ձեզ։ Ատում եմ ձեր նախկին գեղեցկության համար։ Ատում եմ պատրանքների համար, որոնք հորինում էի ձեր ֆիլմերը դիտելուց հետո։
ՀՐԱՉ — Դու… դու ցնորվա՞ծ ես։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Հայրս ասում է՝ տղամարդ չեմ։ Ամբողջ օրը կինոթատրոններում քարշ եմ գալիս։ Մյուսներն էլ ասում են, որ գեյ եմ…
ՀՐԱՉ — (լրագիրը վերցնում, շարունակում է կարդալ)։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — (կեղծ թատերայնությամբ)։ Ես սիրում եմ ձեզ…
ՀՐԱՉ — (նայում է Կասկածելի տղայի աչքերի մեջ)։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Զզվեցի՞ք։ Քսան տարի բեմից սիրուն-սիրուն բաների մասին եք խոսում…
ՀՐԱՉ — Ինձ հանգիստ կթողնե՞ս, թե՞…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Հիմա է՞լ եք խաղում։ Դեռ ընդմիջում է։
ՀՐԱՉ — Գնա էստեղից…
Երկրորդ զանգը խլացնում է հայհոյանքը։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Զգույշ… կերպարից դուրս չգաք։
ՀՐԱՉ – (կատաղությունը հազիվ է զսպում)։ Ուզում ես քեզ սպանե՞մ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — (հանգիստ)։ Տեսաերիզը երեկ գնեցի։ Ձեր կյանքն է՝ տեսագրված։ (Տեսաերիզը մեկնում է Հրաչին։) Հանգիստ եղեք, չեմ նայել:
ՀՐԱՉ — (տեսաերիզը վերցնում, հանդարտվում է)։ Շնորհակալություն։ (Կասկածելի տղան շրջվում է, որ գնա։) Շա՞տ էին…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Տեսաերիզնե՞րը։ Վաճառողն ասաց՝ մի օրինակից է տպել։ Պահանջարկ չկա։ Ցավալի է, բայց դուք ծե-րա-ցել եք։
Երրորդ զանգ։ Դահլիճի լույսերն աստիճանաբար մարում են։ Ծովի բուրմունք։ Կարծես երկրորդ գործողությունն սկսվում է։ Ծով-դահլիճից հատուկենտ ծափեր են լսվում։ Պարզ է, հանդիսատեսի մի մասը գնացել է։ Չէ, խեղդվելուց չեն վախեցել… Պարզապես…
Հրաչը կարմիր թիկնոցը դեն է նետում։ Հագին՝ սև տրիկո և բլուզ: Ձեռքին՝ խամաճիկ։
Վերջ ընդմիջմանը
ԵՐԿՐՈՐԴ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
Առաջին պատկեր
Հրաչը խաղացնում է Խամաճիկը։ Պարզ երևում է, որ պրոֆեսիոնալ տիկնիկավար չէ։ Խամաճիկի ձայնը ձայնագրված է։
ԽԱՄԱՃԻԿ – Մի շնչիր։
ՀՐԱՉ — Չշնչե՞մ։
ԽԱՄԱՃԻԿ – Որ դառնաս ինձ նման։
ՀՐԱՉ — Բայց… այդ դեպքում ո՞վ կխաղացնի քեզ։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Նա, ով խաղացնում է քեզ։
ՀՐԱՉ — Ես տիկնիկ չեմ։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Երանի չէ՞ր լինեիր… Մահից վախենո՞ւմ ես։
ՀՐԱՉ — (չի պատասխանում)։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Տիկնիկ լինելն էլ մի բան չի, մանավանդ քո ձեռքին։
ՀՐԱՉ – Խմա՞ծ ես։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Չէ, մատներդ շարժիր։
ՀՐԱՉ — (փորձում է բարձրացնել Խամաճիկի գլուխը)։ Ինչո՞ւ աչքերիս մեջ չես նայում։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մի շաբաթ է՝ տուն չես գնացել, խմում ես։
ՀՐԱՉ – Դու որտեղի՞ց գիտես։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Ձեռքերդ լավ չեն շարժվում։ Սիգարետ տուր։
ՀՐԱՉ — Դու ո՞ր օրվա ծխողն ես։
ԽԱՄԱՃԻԿ – Ասում եմ՝ տուր։
Հրաչը գլանակ է ամրացնում Խամաճիկի ձեռքին, վառում է։
ՀՐԱՉ — Անունդ ի՞նչ է։
ԽԱՄԱՃԻԿ — (ծուխը ներս քաշելով)։ Մի շնչիր։
ՀՐԱՉ — Անուն չունե՞ս։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մի շնչիր։
ՀՐԱՉ – Չեմ կարող, կխեղդվեմ։
Ինտերնետի սարդոստայնը ֆոսֆորային լույսերի ու վազող տողերի միջոցով տարածվում է բեմով մեկ։ Ալիքների խշշոց։ Ինտերնետային բզեզի անհամաչափ բզզոց, ապա՝ վառ լույս։ Բազկաթոռին նստած է Տիգրանը։ Ձեռքը վիրակապված է։ Բժիշկը նյարդային ետուառաջ է քայլում։
ԲԺԻՇԿ – Ասում էի, չէ՞, ամեն անգամ քո էդ «ծովի մոտ գնալը» թանկ է նստում մեզ վրա։ Ժամը քանի՞սն է։ (Նայում է ժամացույցին, գրպանից հանում է ստետոսկոպը, մոտենում, թիկունքի կողմից բարձրացնում է Տիգրանի վերնազգեստը, պատրաստվում է «լսել» նրա թոքերը։) Մի շնչիր։
ՏԻԳՐԱՆ – Չշնչե՞մ։
ԲԺԻՇԿ — Ասացի՝ մի շնչիր։
ՏԻԳՐԱՆ – Որ դառնամ քեզ նմա՞ն։
ԲԺԻՇԿ — Մի րոպե հանգիստ կարո՞ղ ես նստել, ավելորդ շարժումներ չանել։ Իմ ասածն անել։
ՏԻԳՐԱՆ – Ես տիկնիկ չեմ։
ԲԺԻՇԿ — Երանի չէ՞ր՝ լինեիր։
ՏԻԳՐԱՆ — Եթե ապրում ես, պարտադիր ինչ-որ մեկի խամաճի՞կը պիտի լինես։ Պապ, քեզ ո՞վ է խաղացնում։
ԲԺԻՇԿ — Նա, ով խաղացնում է քեզ։ (Շարունակում է լսել Տիգրանի թոքերը։)
ՏԻԳՐԱՆ — Մահից վախենո՞ւմ ես։
ԲԺԻՇԿ — (թոքերն է լսում)։ Շնչիր… խորը շնչիր…
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, ինչո՞ւ աչքերիս մեջ չես նայում։ Չե՞ս խոսում ինձ հետ։
ԲԺԻՇԿ – Մի շաբաթ տուն չեկար։ Ծովը կարմի՞ր էր, թե՞ մանուշակագույն։
ՏԻԳՐԱՆ — Անգույն էր… Ան-գույն։ Ուր էի գնացե՞լ։ Թատրոն։ Ուզում էի տեսնել իմ անուն-ազգանունով դերասանին, որն, ըստ քեզ, խաղում էր իմ դերը «Երկկենցաղ մարդը» պիեսում։ Ցավոք, այդպիսի ներկայացում չկար։
ԲԺԻՇԿ – Գժվե՞լ ես։
ՏԻԳՐԱՆ – Դու չէի՞ր ասում, որ մի շաբաթ առաջ թատրոնում, բեմի վրա տեսել ես ինձ։
ԲԺԻՇԿ – Երեք տարի կլինի, թատրոն չեմ գնացել։ Հասկացա։ Էդ ամենը հորինում ես, որ չբարկանամ։ (Շոյում է Տիգրանի գլուխը։) Ո՞նց ընկար մեքենայի տակ։ Խմա՞ծ էիր։
ՏԻԳՐԱՆ — Չէ։
ԲԺԻՇԿ — Խաբում ես։ (Դադար։) Եզրակացությունը նայեցի։ Ուսոսկորդդ է կոտրվել։
ՏԻԳՐԱՆ — Ճիշտ է… Մատներս լավ չեն շարժվում։
ԲԺԻՇԿ — Փորձիր շարժել։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, սիգարետ ունե՞ս։
ԲԺԻՇԿ — Դու ո՞ր օրվա ծխողն ես։
ՏԻԳՐԱՆ — Եթե ունես՝ տուր։
ԲԺԻՇԿ — Եթե ունե՜ս՝ տուր… Թոքերդ եմ լսում։
ՏԻԳՐԱՆ – Ինչո՞ւ իմ անունը Տիգրան դրեցիր:
ԲԺԻՇԿ – Մի շնչիր։
ՏԻԳՐԱՆ – Ինչո՞ւ։
ԲԺԻՇԿ — Ասում եմ՝ մի շնչիր:
ՏԻԳՐԱՆ — Չեմ կարող, կխեղդվեմ։
Լռություն։ Բեմը կապտում է։ Բժշկի աղոտ ուրվագիծը կորչում է ինտերնետի սարդոստայնում։ Տիգրանը մոտենում է սեղանին, վերցնում ծովախեցին, հպում ականջին։ Ծովի բուրմունքը տարածվում է բեմով մեկ։ Տիգրանը, մտքերով տարված, չի նկատում իր թիկունքին կանգնած Տատիկին։ Վերջինս 18-րդ դարի ճերմակ կեղծամով է։ Խոր լանջաբացվածքը կոծկելու համար ուսերին մորթե թիկնոց է նետել։ Նախկին շեշտված թատերայնությունից հետք իսկ չկա։ Տատիկն ահավոր անկեղծ է։
Երկրորդ պատկեր
ՏԱՏԻԿ — Փոթորիկ է։
ՏԻԳՐԱՆ — (ցնցվում է)։ Հը՞…
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ ես կանգնել։ Չե՞ս զգում, որ եղանակը փոխվում է։
ՏԻԳՐԱՆ – Դուք է՞լ եք հավատում, որ այստեղ ծով կա։
ՏԱՏԻԿ – Հավատո՞ւմ… Կյանքիս մեծ մասը այս կողմերում է անցել։
ՏԻԳՐԱՆ — (խիստ)։ Հասկացա։ Հորս եք հարցնում։ Հիմա կկանչեմ։
ՏԱՏԻԿ — Ոչ, եկել էի ձկներին կերակրելու, բայց…
ՏԻԳՐԱՆ — Մի անգամ, փոթորիկից հետո, ծովի մոտ գնացի։
ՏԱՏԻԿ — Գիտեմ, գիտեմ… Ավազի վրա հարյուրավոր ձկներ էին թափված։
ՏԻԳՐԱՆ – Դուք դերասանուհի՞ եք։
ՏԱՏԻԿ — Հիմար-հիմար խոսելու փոխարեն շտապիր փրկել խեղդվողին։
ՏԻԳՐԱՆ – Ո՞ւմ։
ՏԱՏԻԿ — Ճանապարհին մի երիտասարդ տղամարդու հանդիպեցի։ Նա ասաց, որ փոթորիկ է բարձրանալու։ Անընդհատ գոռում էր՝ «Վերադարձրեք իմ երիտասարդությունը»։
ՏԻԳՐԱՆ — (լարվում է)։ Երիտասարդը չասա՞ց, որ փոթորիկը միանգամից է պայթում։
ՏԱՏԻԿ — Ասաց։ Շատ էր վախեցած։
ՏԻԳՐԱՆ — Հարբած չէր, չէ՞…
ՏԱՏԻԿ — Չէ, ի՞նչ ես ասում, սթափ էր։
ՏԻԳՐԱՆ – Զառանցո՞ւմ էր։
ՏԱՏԻԿ — Այդ տարիքում ի՞նչ զառանցանք։
ՏԻԳՐԱՆ — Հաստատ քառասունհինգ տարեկան էր:
ՏԱՏԻԿ — (ուրախ)։ Որտեղի՞ց գիտես: Ճիշտ և ճիշտ՝ քառասունհինգ։
ՏԻԳՐԱՆ — Երի-տա-սարդը ուրիշ ոչինչ չասա՞ց:
ՏԱՏԻԿ — (գլխով բացասական շարժում է անում)։ Գոռաց ու ջուրը նետվեց։
ՏԻԳՐԱՆ – Որտե՞ղ նետվեց։
ՏԱՏԻԿ — Չեմ հիշում։ (Եղանակը կտրուկ փոխվում է։ Իրոք փոթորիկ է։) Խեղդվե՞ց: Գոռում էր. «Վերադարձրեք իմ երիտասարդությանը։» Երևի խելագար էր։ Բայց… Իրոք ոչինչ չի մնում։ Օրեր են, անցնում են։ Մանրուքները մոռացվում են։ Թվում է՝ այդպես էլ պետք է լիներ։ Հետո գալիս է մի տարիք, երբ փորձում ես ետ նայել։ Նայում ու հասկանում ես, որ հենց այդ մանրուքներն էին ձևավորում, շաղկապում, ամբողջացնում քո կյանքը։ Իսկ դու ոչինչ չես հիշում։ Ինչպես ես սիրել, ապրել, տառապել, ատել, հազար անգամ մեռել։ Զգացածիդ արձագանքն է հնչում։ Արձագանք, որի պատճառը կարոտն է։ Եթե ողջ ես, ուրեմն կարոտում ես։ Ինչի՞ն… Մանրուքներին։ Չես կարողանում «մանրուքը» վե-րա-կանգ-նել։ Քանի որ ամբողջ կյանքդ ստիպված ես ապրել երկկենցաղի նման՝ միտքդ, հոգիդ՝ մի տեղ, մարմինդ՝ մեկ այլ։ (Պոետիկ։) Ես այստեղ եմ, դու՝ այնտեղ։ Հասկացա՞ր, թե ինչու է աշխարհը երկու կիսագնդից բաղկացած։
Վառ լույս։ Ծովը չքանում է։ Տատիկը դեն է նետել կեղծամն ու մորթե թիկնոցը։ Նա սովորական տատիկի տեսք ունի։
ՏԻԳՐԱՆ — (շշմած, կիսացնորված)։ Այս ամենը, չգիտեմ երբ, բայց ինձ հետ արդեն կատարվել է։ Մի խաբեք, դուք դերասանուհի՞ եք։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ…
ՏԻԳՐԱՆ – Հայրս ասում է, որ ինձ և ձեզ միասին տեսել է բեմի վրա։
ՏԱՏԻԿ – Որտե՞ղ… մեղա, մեղա։
ՏԻԳՐԱՆ — Բայց մենք հանդիպել ենք, չէ՞:
ՏԱՏԻԿ — Քեզ առաջին անգամ եմ տեսնում:
ՏԻԳՐԱՆ — Դուք չէի՞ք պատմում սուտակե ձկների մասին։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ… սուտա՞կ։ Է՛, որդի, ծերացել եմ։ Դու էլ ինձ ձեռ ես առնում։ Ի՞նչ ես անում այստեղ։
ՏԻԳՐԱՆ — Չգիտեմ։
ՏԱՏԻԿ — Տեղացի չե՞ս։
ՏԻԳՐԱՆ — Չէ, դրա համար եմ ծովը սիրում:
ՏԱՏԻԿ — Ի՞նչ ծով։
ՏԻԳՐԱՆ — Մեր շուրջն անծայրածիր օվկիանոս է։
ՏԱՏԻԿ — Տղա ջան, գնա տուն։ Լավ չես, տուն գնա։ Մենք անապատում ենք ապրում։
ՏԻԳՐԱՆ — (ջղաձգվելով): Փոթորիկ բարձրացավ։ Մի մարդ ջուրը նետվեց։ Կխեղդվի։ Գոռում էր. «Ես կորցրել եմ իմ երիտասարդությունը»։ Կրակ… Խարույկ պետք է վառենք… Նավակներն ափ չեն հասնի… Կրակների մեջ էլ ձկներ կան… Կարմիր… Երևում են, երբ մեզ երջանիկ ենք զգում… Ձեռքս մի բռնեք… Օգնեք… Մարդը կխեղդվի… (Ուշաթափվում է։)
Տեսարանը փոխվում է։ Պարզ միջավայր։ Դահլիճից Բժիշկը վազեվազ բեմ է մտնում։
ԲԺԻՇԿ — (շոշափում է Տիգրանի զարկերակը։ Տատիկին)։ Չասացի՞ «սուտ թատրոն» խաղացեք։
ՏԱՏԻԿ — Սուտ թատրոնի ժամանակը վաղուց անցել է։
ԲԺԻԵԿ — Միանգամից այնպես վրա տվեցիք, որ ուշաթափվեց։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ անեմ։ Ասացի այն, ինչ զգում էի:
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ էիք զգում։ Հերիք է ձեր զգացածներն աչքս խոթեք։ (Ծաղրով։) Մարդիկ դժբախտ են ոչ թե որ միայնակ են կամ հիվանդ։ Դժբախտ են, որովհետև վախենում են զգացածն արտահայտել։
ՏԱՏԻԿ — Իսկ դուք չե՞ք վախենում։
ԲԺԻՇԿ — Գնացեք։
Ինտերնետի սարդոստայնը կլանում է Տիգրանին և Բժշկին։ Տատիկը վերցնում է կեղծամը, հագնելով գալիս է բեմառաջ։
ՏԱՏԻԿ — Հոգնել եմ։ Տիեզերքում մեր կյանքը ևս մանրուք է։ Երջանիկ մի պա՞հ։ Բայց… ո՞ւմ համար։
Երրորդ պատկեր
Բեմն աստիճանաբար լուսավորվում է։ Մեքենաների ազդանշանների ձայներ։ Բանուկ պողոտա է։ Կասկածելի տղան աֆիշներն է կարդում։ Ներս է մտնում Հրաչը։
ՀՐԱՉ — Փառք Աստծո… Բարև…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — (դժվարությամբ է խոսում)։ Բարև։
ՀՐԱՉ — Չորս օր է՝ քեզ եմ փնտրում։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — (չի պատասխանում, շարունակում է աֆիշներն ընթերցել)։
ՀՐԱՉ — Ամբողջ քաղաքը տակնուվրա արեցի: Բոլոր կինոդահլիճներում, թատրոններում եղա։ Ո՞ւր ես կորել։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Ինչպիսի՜ ջանասիրություն։ Սովոր եք, չէ՞, որ բոլորը ձեզ ծառայեն։ (Ծաղրով:) Եթե առավոտյան ատամի խոզանակը մածուկով չմատուցեն ձեզ, դուք խիստ կվիրավորվեք։ (Դադար։) Ի՞նչ է եղել։
ՀՐԱՉ — (տեսաերիզը մեկնում է Կասկածելի տղային, նա չի վերցնում)։ Վերջին մասը չեմ նայել։ Չդիմացա։ Գործողությունները կինոթատրոնում էին կատարվում։ Դահլիճի վերջին շարքում նստած, ընկերուհուս հետ համբուրվում էինք։ Էկրանի վրա մարդ էր մեքենայի տակ ընկնում, մեռնում։ Իսկ մենք համբուրվում էինք։ Հետո ամեն ինչ խառնվեց։ Ժապավենը ճմրթված էր։ Նամակ ստացա։ Տարօրինակ երկտող էր։ «Մարդիկ դժբախտ են ոչ թե որ միայնակ են կամ հիվանդ։ Դժբախտ են, որովհետև վախենում են իրենց զգացածն արտահայտել»։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Ես էի գրել։
ՀՐԱՉ — Գիտեմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Էլ ի՞նչ տեսաք։ Որ ապրում եմ ցանցո՞ւմ։ Նույնիսկ անունս չեմ ասում մարդկանց։ Մի տղա կար։ Ինքն իրեն գրած նամակը սխալմամբ իմ հասցեով էր ուղարկել:
ՀՐԱՉ — Գիտեմ։ Երբ ծովի հետ մենակ ես մնում, միշտ էլ գոռալու ցանկություն է առաջանում։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Տեսա՞ք, որ ստիպված եմ թաքնվել մարդկանցից։ Գիշերները պոռնո սայթերում եմ թափառում։ Միտքս, հոգիս մի տեղ է, մարմինս՝ մեկ այլ։ Մարդիկ բամբասում են, ասում, որ ես գեյ եմ։ Այսինքն՝ ապրելու քիչ իրավունք ունեմ։ Պիտակ են կպցնում, ուզում են հասկանաս, որ ուրիշներից վատն ես, տգեղ ես, հիմար ես։ Ի՛նչ կարևոր է, այդ պիտակը համապատասխանո՞ւմ է քեզ, թե՞ ոչ։ Պիտակավոր ես, ուրեմն վերջ, կես մարդ ես։ Դիտավորյալ եմ պոռնո սայթերում թափառում։ Որ տեսնեմ չափը կորցրած, փչացած մարդկանց։ Որ ես էլ նրանց վրա ծիծաղեմ։ Ինքս ինձ ասեմ, որ կան մարդիկ, որոնք ինձնից վատն են։ Հետո մտածում եմ, որ նրանք էլ ունեն, անպայման կունենան իրենց արդարացումները։ Փակվում, ատում եմ ինքս ինձ։ Ու էսպես կյանքս անցնում է երկկենցաղի նման։ Կրակի ու ջրի մեջ…
ՀՐԱՉ – (մեկնում է տեսաերիզը)։ Վերցրու։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ասացիր՝ վերջին մասը չես նայել։
ՀՐԱՉ – Չդիմացա։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ոչինչ… միասին կնայենք:
Բեմը լցվում է ծովի բուրմունքով: Ինչ-որ մեկը տեսաերիզը ետուառաջ է տալիս: Երկնագույն, սառած լույս: Էկրանի տպավորություն է ստեղծվում: Հայտնվում է Տիգրանը: Ասես տեսագրված կերպար լինի:
ՏԻԳՐԱՆ – Ներկայացում կա՞ր:
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Կինո էի գնացել:
ՏԻԳՐԱՆ – Քաղաքը ծովից շա՞տ է հեռու:
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — «Երկկենցաղ մարդու» վերջին սեանսն էր:
ՏԻԳՐԱՆ – Ծովն այսօր անգույն էր: (Ծամածռվում է, այսուայն կողմ է գնում: STOP, PLAY.) Նամակի մեջ անունդ չէիր գրել:
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Կարևո՞ր է, թե անունս ինչ է:
ՏԻԳՐԱՆ — Ընդունված ձև է: Չգիտեմ քեզ ինչպես դիմեմ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ոչ մի կերպ: Հանկարծ հանդիպեցինք ու զզվեցինք իրարից: Անունս կսկսի նյարդայնացնել քեզ։
(ՏTOP… FF) Բեմը մի պահ կապտում-քարանում, ապա խավարում է: (ՏTOP… PLAY) Երկնագույն-էկրանային լույս:
ՏԻԳՐԱՆ – Ներիր:
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ի՞նչ:
ՏԻԳՐԱՆ — Ես գեյ չեմ։ Գրում էի քեզ, որովհետև ուզում էի իմանալ թե ինչպես են մտածում քեզ նմանները։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Ինձ նմաննե՞րը։
ՏԻԳՐԱՆ – Հասկանո՞ւմ ես, դա ինձ շատ էր պետք։ Ես չէի ուզում քեզ ցավ պատճառել։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Լավ ֆիլմ չէր։ Տխուր էր, երկար, էրոտիկ տեսարաններ չկային:
ՏԻԳՐԱՆ — Հետո հասկացա, որ դու իմ ընկերն ես…
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ Տ Ղ Ա — Թե մարդ ես՝ նամակներս ջնջիր:
ՏԻԳՐԱՆ -…որովհետև ապրում ես ինձ նման՝ երկկենցաղ կյանքով։
(FF) Տիգրանը ծռմռվում, արագ այսուայն կողմ է գնում։ (ՏTOP, PLAY)
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Տանը մի մեծ ծովախեցի ունեմ։ Երբ տխուր եմ լինում, լսում եմ, ինչպես է ծովը շնչում։ Տարօրինակ թռչունների նման ձկներ եմ տեսնում։ Հետո վախենում եմ:
ՏԻԳՐԱՆ – Ինչի՞ց։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Վախենում եմ զգացածս մարդկանց պատմեմ ու…
Տեսաերիզի ժապավենը ճմրթված է: Բեմում ֆոսֆորային լույսերի անձրև է: Կիսախավար։ Լսվում է Տիգրանի ձայնը:
ՏԻԳՐԱՆ — Կապն ընդհատվեց։ (Հավաքվող համարի ձայն։) Չի լինում։ Նամակներս գնում, ետ են գալիս։ Հասցեն արգելափակված է։
Երկնագույն-էկրանային լույս… ՏTOP… REW… STOP… PLAY… Խավար… Բեմում միայն Կասկածելի տղան է՝ Խամաճիկը ձեռքին։ Խաղացնում է Խամաճիկը։ Երևում է, որ պրոֆեսիոնալ տիկնիկավար չէ։ Խամաճիկի ձայնը ձայնագրված է։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Ուսուցչուհիս երկար, հաստ քանոն ուներ։ Անընդհատ խփում էր ձեռքերիս ու ասում. «Չափդ ճանաչիր»։ Դասի ժամանակ պատուհանից դուրս, երկնքին էի նայում կամ ուրիշ գիրք կարդում։ Գալիս խփում էր ու. «Չափդ ճանաչիր»։ Հոգնել եմ ինքս ինձ ճնշելուց, չափս ճանաչելուց։ (Խամաճիկին.) Տիկնիկ լինելն էլ մի բան չի, չէ՞…
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մանավանդ քո ձեռքին։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – (փորձում է բարձրացնէլ Խամաճիկի գլուխը)։ Ինչո՞ւ աչքերիս մեջ չես նայում։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մի շաբաթ է՝ տուն չես գնացել, Ինտերնետում թափառում ես։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Կուզենայի դառնալ քեզ նման։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Այդ դեպքում ո՞վ կխաղացներ քեզ։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Չգիտեմ՝ ի՞նչ անեմ։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մի շնչիր։
Չորրորդ պատկեր
Երկնագույն-էկրանային լույս: ՏTOP… REW… STOP… PLAY… Խավար։ Ժապավենը ետ է պտտվում։ Կապույտ լույս։ Կասկածելի տղան ու Խամաճիկն անհետացել են: Բեմում միայն Հրաչն է՝ տեսաերիզը ձեռքին։ Ներս է մտնում Բժիշկը։
ԲԺԻՇԿ — Գիտեի, որ կգաս։
ՀՐԱՉ – Գիտեիր, որ քեզնից պրծում չկա։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ ես ուզում։
ՀՐԱՉ – Հիշո՞ւմ ես, որոշել էի իմ յուրաքանչյուր քայը տեսագրել։
ԲԺԻՇԿ – Հետո՞… հետո՞…
ՀՐԱՉ — Տեսագրեցի։ Սարսափելի է։ Մեր կյանքը ծրագրավորված պատահականությունների շղթա է։ Նույնիսկ մարդիկ, որոնց մեկ անգամ ես տեսնում, անջնջելի հետք են թողնում քո անցած ուղու վրա։
ԲԺԻՇԿ — Տեր Աստված, շուրջս բոլորը փիլիսոփաներ են։ Կենդանի մարդ չկա։
ՀՐԱՉ – Վերջին մասը չնայեցի։
ԲԺԻՇԿ – Ինչո՞ւ… տխո՞ւր էր, երկա՞ր, էրոտիկ տեսարաններ չկայի՞ն։
ՀՐԱՉ — Չդիմացա։ Ոչինչ, միասին կնայենք։
ԲԺԻՇԿ — Չեմ ուզում։ (Խավար: Միայն Բժիշկն է լուսավորված։ Հրաչն անհետանում է։) Հրաչ, Հրաչ։ Ժամանակը կրկնակի արագ է անցնում, երբ փորձում ես քո արածները նրա աչքը խոթել։
ՏԱՏԻԿ — Փոթորիկ է։ Չե՞ս զգում, եղանակը փոխվում է։
Տ Ի Գ Ր Ա Ն — Դուք է՞լ եք հավատում, որ այստեղ ծով կա։
ՏԱՏԻԿ – Հավատո՞ւմ… որ կողմը նայում ես՝ ջուր է։
Վառ լույս։ Ծովը չքանում է։
ՏԻԳՐԱՆ — (շշմած, կիսացնորված)։ Այս ամենը, չգիտեմ երբ, բայց ինձ հետ արդեն կատարվել է։ Դուք դերասանուհի՞ եք։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ… մեղա, մեղա։
ՏԻԳՐԱՆ — Հայրս ասում է, որ ինձ և ձեզ միասին տեսել է բեմի վրա։
ՏԱՏԻԿ — Տեղացի չե՞ս։
ՏԻԳՐԱՆ — Չէ, դրա համար եմ ծովը սիրում։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ ծով։ Մենք անապատում ենք ապրում։
Ծովի բուրմունք։ Ինտերնետի օվկիանոսը ծավալվում է բեմով մեկ։ Տիգրանը քարանում է։
ՀՐԱՉ – Փոթորիկ է բարձրանալու։
ՏԱՏԻԿ – Ի՞նչ:
ՀՐԱՉ — Փոթորիկը միանգամից է պայթում։
ՏԱՏԻԿ — Եկել եմ ձկներին կերակրելու։
ՀՐԱՉ — Խնդրում եմ, վերադարձրեք իմ երիտասարդությունը։
ՏԱՏԻԿ — Բայց դուք երիտասարդ եք, հազիվ քառասունհինգ տարեկան լինեք։
Վառ լույս։ Ծովը չքանում է։ Տատիկը քարանում է։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ – Առաջին մեծ հաջողությունը «Երկկենցաղ մարդը» ֆիմից հետո ունեցաք, չէ՞։
ՀՐԱՉ — Չեմ հիշում։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Թատրոնում սիրահար տղայի դեր էիք խաղում։ Դուք և ձեր ընկերուհին դահլիճի վերջին շարքում նստած համբուրվում էիք։ Դուք ծերացել եք… Ես ատում եմ ձեզ։ Ատում եմ պատրանքների համար, որոնք հորինում էի ձեր մասնակցությամբ ֆիլմերը դիտելուց հետո։ (Քարանում է։)
ՀՐԱՉ — (շշմած, կիսացնորված)։ Այս ամենը, չգիտեմ երբ, բայց ինձ հետ արդեն կատարվել է։ (Քարանում է։)
Բանուկ պողոտա։ Մեքենաների ազդանշանների ձայներ։
ՏԻԳՐԱՆ — Ներիր։ Գրում էի, որովհետև… ուզում էի իմանալ, ինչպես են մտածում քեզ նմանները։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Ինձ նմաննե՞րը։
ՏԻԳՐԱՆ — Հետո հասկացա, որ դու իմ ընկերն ես։
ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՏՂԱ — Թե մարդ ես՝ նամակներս ջնջիր։
ՏԻԳՐԱՆ — Որովհետև ապրում ես ինձ նման՝ երկկենցաղ կյանքով։
Սուր ազդանշան է լսվում։ Արգելակի ձայն, սվվոց, կոտրվող ապակու զնգոց։ Լույս։ Տիգրանի ձեռքը վիրակապված է։
ԲԺԻՇԿ — Ասում էի, չէ՞, ամեն անգամ քո էդ «ծովի մոտ գնալը» թանկ է նստում մեզ վրա։
ՏԻԳՐԱՆ — Պապ, կարո՞ղ ես մի էնպիսի դեղահաբ առաջարկել, որով հնարավոր կլինի ոչնչացնել իրականության միկրոբները, փախչել «առօրյա» կոչվող գժանոցից, բուժել մտերիմներիդ լափող անտարբերության քաղցկեղը։ Չէ՞, չէ՜… Բա ինձնից ի՞նչ ես ուզում։
ԲԺԻՇԿ — Ուզում եմ, որ պատրանքներ չհորինես։
Խավար։ Բեմը լցվում է ծովի բուրմունքով։ Լույս։ Աթոռներին նստած են Տատիկը, Հրաչը, Կասկածելի տղան և Տիգրանը։
ԲԺԻՇԿ — (տարօրինակ ձևով շարժում է ձեռքերը)։ Ինձ թվում էր, Արարիչն ապրում է դիմացի շենքի տանիքում։ Մի օր էլ գնացի հարևանի տուն, դուրս եկա պատշգամբ ու ապշեցի։ Նրանց տնից Արարչի կացարանը միանգամայն այլ տեսք ուներ։ Պատը ճեղքված էր։ Արանքից երևում էր խցանված աղբատարը։ (Հրամայական։) Հիպնոսի սեանսն ավարտված է, բացեք աչքերը:
Ներկաները բացում են աչքերը: Մի քանի վայրկյան չեն հասկանամ՝ որտեղ են: Հրաչն օգնում է Տատիկին վեր կենալ աթոռից: Սովորական պարզ միջավայր է: Հրաչը ծխախոտ է վառում:
ԲԺԻՇԿ – Ինչպե՞ս եք ձեզ զգում։
ԿԱՍԿԱԾԱԼԻ ՏՂԱ – Լավ։ Ի՞նչ էր կատարվում այստեղ։
ԲԺԻՇԿ — (շշմած)։ Ներեցեք, բայց չեմ կարող ասել։
ՀՐԱՉ — Այնպիսի զգացողություն է, ասես հոգեկանչության սեանսի մասնակցած լինեմ։
ՏԱՏԻԿ — (ցույց է տալիս սեղանին դրված ծովախեցին)։ Գեղեցիկ ծովախեցի է։
ԲԺԻՇԿ — Խամաճիկը որտե՞ղ է։
ՏԻԳՐԱՆ — Պատից կախված է։
ՏԱՏԻԿ — Հետաքրքիր է։ Նորից դերասանուհի՞ էի:
ԲԺԻՇԿ — Հիպնոսը խաղ ու պար չի։ Նրա օգնությամբ փորձում եմ գտնել մարդկանց հուզող… (Զարհուրած փակում է աչքերը։)
ՀՐԱՉ – Բժիշկ, ուզում եմ ծխելը թողնել։ Ի՞նչ խորհուրդ կտաք, դիմե՞նք հիպնոսի օգնությանը։
Ծովի խշշոցը խլացնում է նրա ձայնը: Սակայն խշշոցը միայն Բժիշկն է լսում: Վազում է աջ ու ձախ: Ներկաները զարմացած նրան են նայում:
ԲԺԻՇԿ — Ծովը… Ծովը մի անբացատրելի հայացք ունի, անթարթ նայում է աչքերիդ մեջ, ապա արցունքոտվում, կնճիռներով է պատվում։
Բոլորն ապշահար են:
ԲԺԻՇԿ — Ինձ մենակ թողեք…
Ներկաները մի պահ վարանում, ապա ետ-ետ նայելով դուրս են գնում: Միայն Տիգրանն է մնում: Վազող տողով մի նամակ է տագնապած սահում: Նամակի տեքստ. «Լուռ ես… Ե՞րբ ես լսելու, խոսելու ինձ հետ»: Բժիշկը տրորում է աչքերը, դանդաղ մոտենում, վերցնում է խամաճիկը: Բեմառաջք է գալիս: Պարզ երևում է, որ պրոֆեսիոնալ տիկնիկավար չէ: Խամաճիկի ձայնը ձայնագրված է, բայց ասես կենդանի լինի:
ԽԱՄԱՃԻԿ — Ես լսում էի քեզ։
ԲԺԻՇԿ – Ի՞նչ:
ԽԱՄԱՃԻԿ — Լսում ու տեսնում էի: Հագուստդ, ձայնդ, աչքերիդ արտահայտությունը։ Ամեն ինչ հիշում եմ։ Խոսում էի… Չէիր լսում…
ԲԺԻՇԿ — Չի կարող պատահել։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Սկզբում ուզում էիր ինձ տեսնել։ Հիշում եմ մորդ խոսքերը՝ «Աստված կպատժի»։ Լսում ու զարմանում էի։ Ուզում էի, որ չվախենաս։ Որ խոսես ինձ հետ… Քեզ թվում էր, թե անդեմ եմ, հետևում, կարդում եմ մտքերդ։ Հիշում եմ այն օրը, երբ գնացիր հարևանի տուն։ Դուրս եկար պատշգամբ ու ապշեցիր։ Տեսար ինձ։ Երևի չէի համապատասխանում քո պատկերացումներին։
ԲԺԻՇԿ — (շշմած, կիսացնորված)•. Ոչ, չտեսա… Պատը ճեղքված էր։ Արանքից երևում էր խցանված աղբատարը։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Եվ դու կորցրիր հավատդ։
ԲԺԻՇԿ — Չգիտեմ, բայց երկինքը միանգամից հեռացավ։ Մինչ այդ կարծում էի, որ այն դիմացի շենքի տանիքին է։
ԽԱՄԱՃԻԿ — Ձեռքերս քեզ մեկնած օգնություն էի խնդրում։ Բայց երկինքը փախչում էր՝ ավելի հեռացնելով ինձ քեզնից։ (Դադար։) Ինչո՞ւ աչքերիս մեջ չես նայում։
ԲԺԻՇԿ — Չէի պատկերացնի, որ այսպիսին ես։
ԽԱՄԱՃԻԿ – Ինչպիսի՞ն։
ԲԺԻՇԿ — Կարծում էի՝ մեծ ես, հզոր…
ԽԱՄԱՃԻԿ — Մարդկանց փոքր ու խղճուկ արարքներն են ինձ այսպիսին դարձնում։
Արձագանք — Մարդկանց փոքր ու խղճուկ արարքներն են ինձ այսպիսին դարձնում…
Գործողություններն ավարտվում են մի տեղ, որտեղ բուրմունք կա, ծովի բուրմունք։ Կապույտ լույս։ Բեմի կենտրոնում Տիգրանն է։ Ես մտադիր էի վերջին տեսարանը գրել այնպես, որ Տիգրանը հայտնվի հաշմանդամի սալյակի մեջ։ Բայց իմ սերն այդ մարդու նկատմամբ թույլ չտվեց այդքան դաժան լինել: Կարծում եք, նա գիտի՞, որ իր մասին էր այս ցնորամտությունը։
Բեմի լույսերը, իրականությունը Տիգրանի հետ միասին անջատվում են այնպես, ինչպես հեռուստացույցի էկրանն է անջատվում հեռակառավարման վահանակի օգնությամբ:
Քանի որ փորձեւ էի նորամուծություն անեչ ե գրեչ Ընդմիջման ժամանակ կատարվող կամ կատարվեիք գործողությունների մասին, ապա, ըստ տրամաբանության, պետք է նշեի նաե Խոնարհման հերթականությունը ե արարողակարգի նրբություններին վերաբերող տեսարան գրեի։ Բայց, փսաք Աստծո, այս պիեսում Որևէ տրամաբանության (ինձ հիմարի տեղ եմ դնում) չկսւ։ Մի բան, ինչը երկու տարբերակի դեպքում էւ ինձ ազատում է այդ ծանր պարտականությունից։
* * Ուզում եմ միայն խոսեչ իմխոնարհման մասին։ Պիեսի բոչոր գործող անձինք իրական են՜։՚Բուորը դերասաններ են, բացի մեկից՝ Կասկածեի տղայից։ Նա պատահական է հայտնվեւ ա1ս մթնոչորտամ։
՚ Նամակն իրոք սխաչ հասցեով էի ուղարկել։ Նա ինձ պատասխանեց։
՚ Ես, ինչպես հատուկ է արվեստագետին, սկսեցի հոգին քչվաբկ։ Ասացի, որ իմ ստխծագործության հերոսն է դաոնում ե ինձ հետաքբքրամ էիր մտածելակերպը։ Կասկածեի տղա — երեի այդպես եմ անվանկ վիրտաաչ իրականությանը բնորոշ միստիցիզմից եԼնեթվ։ «Ինչ վերաբերում է միստիկային՝ համարիր, որ ես գոյության չեմ անեցկ. դու խոսում էիր ՜ինքդ^քեզհեւո>>։ Սա վիրտաաԼ իրականության ճշգրիտ բնորոշումն է։
Թերևս մտերիմներս պիեսը կայւդաթվ կհասկանան՝ կերպարներից ով՝ ով է, իսկ նրանք բոթրն էչ հայտնի մարդիկ են, սակայն, ինչ֊ ինչ պատճառներով միայն մեկին եմ անուն տվեչ։ Չհաշված, իհարկե, Տիգրան Կիրակոսյանին, որի եբկկենցաղաթյանը հուշեց ինձ գրեչ այս պիեսը։
Ես հավատացած էւմ, որ պիեսը երկար ժամանակ չի բեմադրվի։
Իսկ եթե բեմադրվի՝ չեն խաղա այն դերասանները, ովքեր չիմանա– թվ՝ հոգի են տվեչ այս գործին։ Իսկ այդ դեպքում իմ պատկերացումները կխաթարվեն ե Ես երեի խոնարհման դուրս չգամ։ |199
Չմոռանամ ասեէ, որ ձեր գովեստները թելով գթւխս չեմ կորցի։ I * Քննադատությանն կ արմատներիս չի վնասի։ Գրամ եմ, քանի որ չեմ | կարողանում գտնեւ այնպիսի դեղահաբ, որով հնարավոր լիներ ոչնչացնեք Իրականության միկրոբները, փախչել «առօրյա» կոչվող գժանոցից, բուժկ մտերիմներիս ւափող անտարբերության քաղցկեղը։ Իսկ մնացածը ՝ քարը գթւխը. թնչ սեր, երբ տառապում ես…
