ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ / «ԲԱՆ ՈՒՆԵՄ ԱՍԵԼՈՒ»
ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆԻ «ԲԱՆ ՈՒՆԵՄ ԱՍԵԼՈՒ» պիեսը տպագրվել է «Դրամատուրգիա» հանդեսի 2009 թ., թիվ 16-17-ում
ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ
ԲԱՆ ՈՒՆԵՄ ԱՍԵԼՈՒ
Ռադիոպիես
Ափից Ափ ռադիոյով հաղորդվում է ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ Սուրբ Ծննդյան երեկոն: Նվագախումբը կատարում է «Ղողանջե՛ք, զանգերը», ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ երգում են բարձրաձայն: Երգն ավարտվում է: ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ծափահարում են ու աղաղակում:
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ — (սիրալիր): Հրաշալի էր, երեխանե՛ր: Դե ի՛նչ, զվարճանում ենք, չէ՞:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ — (բացակաչելով): Այոոո՜…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, եթե միայն կարողանայիք տեսնել այս երեխաների երջանիկ դեմքերը՝ ձեր սրտերը կջերմանային: Նրանք եկել են Նյու Յորքի տարբեր կողմերից՝ այս հանդեսին ողջունելու իրենց հին ընկեր Ձմեռ պապին: Երբ վերջին անգամ խոսեցինք Ձմեռ պապի հետ, նա իր սահնակով ու հյուսիսային եղջերուներով Մոնրեալի մոտերքում էր: Բայց շուտով այստեղ կլինի: Նորից կանչե՞նք՝ «Ձմեռ պապի», երեխանե՛ր:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ – Այոոո՜…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ — Շատ լավ: Կանչում ենք՝ «Ձը՛-մե՛ռ-պա՛-պի՛»: Կանչում ենք՝ «Ձը՛- մե՛ռ-պա՛-պի՛»: Նե՛րս եկ, Ձմեռ պապ: Որտե՞ղ ես հիմա:
Հեռվից լսվում է զանգերի ղողանջ:
ՁԱՅՆ — Ող-ջո՜ւյն: Ող-ջո՜ւյն: Ձմեռ պա՜պն է: Ես արդեն Նյու-Յորքին եմ մոտենում: Արդեն տեսնում եմ քաղաքի լույսերը: Շատ շուտով ձեզ հետ կլինեմ: Չհեռանա՜ք: Ինձ սպասե՜ք:
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Սպասե՞նք, երեխանե՛ր:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ – Այոոո՜…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Օ՜հ, տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, սա երեխաների ամենամեծ հանդեսն է, որը դուք երբևէ կարող եք տեսել: Բեմի անկյունը լրիվ զբաղեցրել է երբևէ աճած ամենա-ամենաբարձր տոնածառը՝ ծանրաբեռնված ամենահրաշալի ընծաներով աշխարհի փոքրիկ, խելոք տղաների ու աղջիկների համար: Շատ շուտով Ձմեռ պապն էլ այստեղ կլինի, մեզ հետ, բայց քանի դեռ սպասում ենք, մի ուրիշ երգ չերգե՞նք, երեխանե՛ր:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ – Այոոո՜…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ — Շատ լավ: « Լուռ գիշերը»:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ — (երգում են «Լուռ գիշերը»):
Մինչ նրանք երգում են, սկիզբ է առնում այս խոսակցությունը:
Մի ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ և մի ԴՌՆԱՊԱՆ
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ներողություն, էս ի՞նչ է:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Ներեցե՞ք…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Դե, ասե՛ք: Ասե՛ք: Էստեղ ի՞նչ է կատարվում:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Սուրբ Ծննդյան հանդեսն է: Երեխաների համար: Ես ստիպված եմ խնդրել ձեզ, որ հեռանաք:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Լավ, կհեռանամ, բայց… ինչպիսի՞ երեխաների համար:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Աղքատ երեխաների:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ- — Երգողները նրա՞նք են:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Ես վստահ եմ, որ երգողները երեխաներն են:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Եղավ, ուրեմն հրաշալի է: Ամենալավ բանը, որ կարող է անել մարդը՝ պիտի փորձի երեխաներին երջանկացնել:
ԴՌՆԱՊԱՆ – Այո՛, սը՛ր, սակայն ստիպված եմ ձեզ խնդրել…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Նրանք երջանիկ են, չէ՞:
ԴՌՆԱՊԱՆ – Ներեցե՞ք:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Չարժե անընդհատ ներողություն խնդրել: Ասում եմ՝ երեխաները… նրանք, էլի… երջանիկ են, չէ՞:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Ինչքան գիտեմ՝ այո՛, սը՛ր:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ – Ի՞նչ իմացաք:
ԴՌՆԱՊԱՆ – Ներեցե՛ք, սը՛ր… Ես ստիպված եմ խնդրել ձեզ…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Էդ ո՞նց իմացաք, որ երեխաները երջանիկ են:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Նրանք տխուր չեն երևում:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Դուք երջանի՞կ եք:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Առանց վախենալու, որ սուտ ասած կլինեմ, կարծում եմ, կարող եմ ասել՝ երջանիկ եմ, իսկ հիմա, բարի եղեք… սա երեխաների Սուրբ Ծննդյան երեկոն է: Սա մեծահասակների համար չէ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ես մեծահասակ չեմ: Հաշվի առնելով, որ երբեք չեմ մասնակցել երեխաների Սուրբ Ծննդյան հանդեսին, ներկա կգտնվեմ էս մեկին:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Խնդրում եմ, սը՛ր… սա աղքատ երեխաների համար է:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ես աղքատ եմ: Բայց սրա համար փող ունեմ, վերցրե՛ք: Սա ավելացրեք երեխաների համար նախատեսված դրամագլխին:
ԴՌՆԱՊԱՆ — (ապշահար): Սա հարյուր դոլարանոց թղթադրամ է, սը՛ր:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ծախսեք երեխաների համար: Ասեք, որ դա ուղարկել է… Անանուն մեկը:
ԴՌՆԱՊԱՆ – Այո՛, սը՛ր: Շնորհակալություն, սը՛ր: Համոզված եմ, որ սա բազմաթիվ երեխաների երջանիկ կդարձնի:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Իմ ուզածն էլ դա է:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Շնորհակալություն, սը՛ր: Շնորհակալություն: Կբարեհաճեի՞ք ավելի մոտ գնալ: Վստահ եմ, այդպես միանգամայն լավ կլինի:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ – Չէ՛, չէ՛… ինձ վերջին շարքում էլ հարմար է:
ԴՌՆԱՊԱՆ — Շատ լավ, սը՛ր: Ես փողը կտանեմ կոմիտե:
ԵՐԵԽԱՆԵՐՆ ավարտում են «Լուռ գիշեր» երգը:
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Հրաշալի՜ էր, երեխանե՛ր: (Դրամատիկական դադար:) Պատրաստ, երեխանե՛ր: (Գոչելով:) Պահե՛ք ձեր շունչր: Ձմեռ պապն այստեղ է: Նա բեմում կհայտնվի ճիշտ մեկ վայրկյան հետո:
ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ճչում են, բացականչում և ծափահարում:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — (ժխորի միջից): Ա՜յ թե երեխաները երջանիկ կլինեն: Ձմեռ պապը նրանց բոլորին կերջանկացնի:
Ներս է մտնում ՁՄԵՌ ՊԱՊԸ: ԵՐԵԽԱՆԵՐՆ ավելի բարձր են աղաղակում:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ, երեխանե՛ր: Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ – Շնորհավո՜ր Սուրբ Ծնունդ, Ձմեռ պապի:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Երջանիկ դեմքերով ի՜նչ հրաշալի խումբ է. նման բան չեմ տեսել: Բոլորդ էլ խելոք տղաներ ու աղջիկնե՞ր եք:
ԵՐԵԽԱՆԵՐ – Այո՜…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Հրաշալի է:
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ — (շշուկով): Տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, հիմա երեխաները հերթով բեմ կգան ու կզրուցեն Ձմեռ պապի հետ: Առաջինը մի փոքրիկ աղջիկ է:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Հապա տեսեք, թե ո՜վ է այստեղ… Անունդ ի՞նչ է, պստի՛կ աղջիկ:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ- Մերի Մըք Գերի:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ- Մերի Մրք Գերի: Քանի՞ տարեկան ես:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Յոթուկես:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ- Որտե՞ղ ես ապրում:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Հարուր քսվեց… Չէ՛: Հարուր վաթսուներկու Իսթ հարուր քսվեց:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ դու ի՞նչ ես ցանկանում Սուրբ Ծննդյան տոնի առթիվ: (Փոքրիկ Աղջիկը տատամսում է:) Հը՞:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Ես ուզում եմ… ըը…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Վա՜հ, վա՜հ, մի՞թե վախենում ես Ձմեռ պապից: Ի՞նչ ես ուզում Սուրբ Ծննդյան տոնի առթիվ:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Մոռացա:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Տիկնիկ ուզո՞ւմ ես:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Ես տուն եմ ուզում:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ- Խաղալիք-տուն: Էլ ի՞նչ:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Խաղալիք-տուն չէ… Ես իսկական տուն եմ ուզում:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — (ծիծաղելով): Տուն: Էլ ի՞նչ:
ՓՈՔՐԻԿ ԱՂՋԻԿ — Մի մեծ սենյակ՝ խաղալիքներով լիքը: Մի ուրիշ սենյակ էլ՝ լիքը…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, Ձմեռ պապն առաջին փոքրիկին տվեց Սուրբ Ծննդյան իր նվերը՝ կապույտ թղթով մի մեծ փաթեթ, իսկ այժմ երկրորդ երեխան է գալիս բեմ: Այս մեկը ջահել մի տղա է՝ աշխարհի չափ մեծ ժպիտով: Եվ չտեսնված շիկակարմիր մազերով:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Այսպե՜ս, այսպե՜ս… տեսեք՝ ո՜վ է այստեղ: Ի՞նչ է քո անունը:
ՏՂԱ — Մելվին Աթեյ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Ի՞նչ, ի՞նչ…
ՏՂԱ — Մելվին Աթեյ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Քանի՞ տարեկան ես, Մերվին:
ՏՂԱ — Ոչ թե Մերվին, այլ Մելվին: Մ-ե-լ-վ-ի-ն:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Շատ լավ, Մելվին: Դու քանի՞ տարեկան ես:
ՏՂԱ- Տասը:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Տասնուկե՞ս:
ՏՂԱ — Չէ: Ուղղակի տասը:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Տասը և երկու ամսական, կամ վեց, կամ չորս ամսական, կամ ինչքան…
ՏՂԱ — Չէ՜: Հենց տասը: Ծննդյանս օրը դեկտեմբերի 24-ին է: Էսօր:
ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ծափողջունում են:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Այսպե՜ս, այսպե՜ս… դե, մի՞թե սա հրաշալի չէ՝ երկու տոն միանգամից: Տարեդարձը և Սուրբ Ծնունդը՝ մեկտեղ:
ՏՂԱ – Այո՛, սը՛ր:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ որտե՞ղ ես ապրում, Մերվին:
ՏՂԱ – Մելվի՜ն, Ձմեռ պապի:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Ի՞նչ…
ՏՂԱ- Մելվի՜ն: Մելվի՜ն:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Այո՝ Մելվին: Իսկ որտե՞ղ ես ապրում:
ՏՂԱ — Երկուսի երեսունյոթ, Իսթ հարյուր քառասունհինգերորդ փողոց:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ դո՞ւ ինչ ես ուզում Սուրբ Ծննդյան առթիվ:
ՏՂԱ — Գրամեքենա, հեծանիվ, ֆուտբոլի գնդակ ու մի մուշտակ մայրիկիս համար:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ՏՂԱ — Ու մի նոր կոստյում հայրիկիս համար:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ՏՂԱ — Եվ երկու լավ զգեստ քույրիկներիս համար:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ՏՂԱ — Դե… մի հեծանիվ էլ իմ ընկեր Հարրիի համար:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ՏՂԱ- Դե…
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, Ձմեռ պապը տղային հանձնեց Սուրբ Ծննդյան իր փաթեթը, իսկ այժմ երրորդ երեխան է գալիս բեմ: Գեղեցիկ սևամորթ մի աղջնակ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Այսպե՜ս, այսպե՜ս… հապա նայեք, թե ով է գալիս Ձմեռ պապի ձեռքը սեղմելու: Եվ ի՞նչ է քո անունը, փոքրի՛կ աղջիկ:
ԱՂՋԻԿ — Ալիս Լեոնորա Ուիլյամս:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ քանի՞ տարեկան ես, Ալիս:
ԱՂՋԻԿ — Ութ եմ՝ իննի մեջ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ դու ի՞նչ ես ուզում Սուրբ Ծննդյան տոնի առթիվ:
ԱՂՋԻԿ — Ըը…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Դե՞…
ԱՂՋԻԿ — Մի զույգ չմուշկ, հեծանիվ ու մի կարմիր համազգեստ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ԱՂՋԻԿ – Ըը՜…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ԱՂՋԻԿ — Մի կարմիր համազգեստ… ըը՜…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Մի ուրի՞շ կարմիր համազգեստ:
ԱՂՋԻԿ – Չէ՛, էդ մեկը:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
ԱՂՋԻԿ — Մի զույգ չմուշկ:
ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ – Տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, Ձմեռ պապը փոքրիկ աղջկան հանձնեց Սուրբ Ծննդյան իր ընծան, իսկ այժմ մի ուրիշ մանուկ է բեմ գալիս: Այս մեկը փոքրիկ տղա է:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ- Այսպե՜ս, այսպե՜ս… հապա նայեք՝ ով է այստեղ: Իսկ ի՞նչ է քո անունը, փոքրիկ:
ՏՂԱ — Ջո:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Ջո… ի՞նչ:
ՏՂԱ — Ջո Բեննեվընթ: Տասնմեկ ու կես եմ: Ապրում եմ…
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Օ՜հ, այո՛… Լա՛վ, դու ի՞նչ ես ուզում Սուրբ Ծննղյան առթիվ:
ՋՈ — Հեծանիվ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Էլ ի՞նչ…
Ջ Ո — Բա որտե՞ղ է:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Ի՞նչը, Ջո՛:
Ջ Ո — Ասում եմ՝ որտե՞ղ է հեծանիվը:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Ահա քո նվերը, Ջո՛: Իսկ հիմա տեսեք, թե ով է բարձրանում աստիճաններով:
Ջ Ո – Ի՞նչ կա էս փաթեթում: Ախր, ես հեծանիվ եմ ուզում:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ — Իսկ ի՞նչ է քո անունը, պստիկ աղջիկ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — (հեռվից՝ բարձր ու զայրացած): Մի րոպե, Ձմեռ պապ: Էս ի՞նչ է կատարվում էստեղ:
ՁՄԵՌ ՊԱՊ – Հը՞, ի՞նչ է…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — (ավելի մոտիկից): Ամեն մեկին՝ հերթով, Ձմեռ պապ: Նրանք չեն ստանում իրենց ուզածը: Ջոն հեծանիվ է ուզում:
ՁԱՅՆԵՐ — Ո՞վ է այս մարդը… Խմա՞ծ է… Ւ՞նչ է պատահել…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ջոյին տվեք իր հեծանիվը: Ալիսին տվեք իր կարմիր համազգեստն ու չմուշկները: Մի րոպե, երեխանե՛ր… Մի րոպե, Ձմեռ պապ… Բան ունեմ ասելու:
ՈՍՏԻԿԱՆ — (իջնելով շարքերի միջով): Տեղիցդ չշարժվես, երիտասա՛րդ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Լսեք, պարո՛ն ոստիկան… Նա չի տալիս նրանց ուզածը:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Շատ լավ, շատ լավ, հետևիր ինձ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Մի րոպե… Որտե՞ղ է Ջոն: (Բղավում է:) Ջո Բեննեվը՜նթ: Ե՛ս կճարեմ քո հեծանիվը: Ես հեծանիվը ձեր տուն կուղարկեմ:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Իսկ հիմա գնացինք:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Դու ինչպե՞ս կարող ես նրանց հարցնել, թե իրենք ով են, որտեղ են ապրում, քանի տարեկան են, ինչի կարիք ունեն, իսկ հետո նրանց ճանապարհել այդ ողորմելի փաթեթներով, որոնց մեջ իսկի բան էլ չկա: Ո՞ւր է Ալիսը… Ես քեզ համար չմուշկներ ու կարմիր համազգեստ կգտնեմ, կբերե՜մ…
ՈՍՏԻԿԱՆ — Գնացինք, գնացինք… (Նրանք հեռանում են:) Ի՞նչ է պատահել, ա՛յ տղա:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ – Չե՞ք հասկանում, որ պարտավոր են տալ նրանց ուզածը:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՞նչ ես խոսում:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ջո Բեննեվընթը հեծանիվ է ուզում: Նա պետք է հեծանիվ ունենա:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՞նչ տարբերություն՝ հեծանի՞վ, թե՞ մի ուրիշ բան:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Դա պետք է լինի էն, ինչ նրանք են ուզում, անկախ նրանից, թե դա ինչ է:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Դու պիտի գետինը մտնեիր Սուրբ Ծննդյան երեկոն խափանելու համար, մանավանդ, որ դա աղքատ, անապահով մանուկների համար էր:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Նրանք այդպիսի հանդես չպիտի անեն… իրենք էլ չգիտակցելով՝ երեխաներին ծաղր ու ծանակի են ենթարկում: Ջոյի համար կարևոր է իր հեծանիվը ստանալը, եթե վստահ է, որ ինքը հեծանիվ է ուզում կամ ունի դրա կարիքը, որպեսզի երջանիկ լինի:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Շատ լավ, դե, մի հեծանիվ գտիր նրա համար: Ո՞վ ես դու՝ Ձմեռ պա՞պ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ – Չէ՛, Ձմեռ պապ չեմ, բայց ես կարող եմ Ջոյի համար ինչ-որ տեղից հեծանիվ ճարել:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Դու հարբա՞ծ ես:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ոչ, հարբած չեմ: Սուրբ Ծննդյան տոնն է և, անկասկած, բավականին խմիչք ունեմ կատարս տաքացնելու համար: Բայց ես հարբած չեմ: Այդ երեխաներից գոնե մեկը պիտի ստանա իր ուզածը:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՞նչ ես ուզում անել՝ երեխայի համար հեծանի՞վ ձեռք բերել:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Հա, բա ո՞նց… Նա ուրիշ բան չի խնդրել: Ասել է՝ մի հեծանիվ: Տուն ուզող պստիկ մի աղջիկ կար: Իսկական տուն: Բան չունեմ ասելու, ես չեմ կարող նրա համար տուն ձեռք բերել, բայց կարող եմ Ջոյի համար հեծանիվ ճարել: Էդ մանչուկներից գոնե մեկը պետք է ստանա իր ուզածը:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Լավ, լավ: Հասկացա: (Վարորդին.) Կանգնեցրու մեքենան, հա՞, Բիլլ:
Պարեկը կանգ է առնում:
ԲԻԼԼ – Ի՞նչ է պատահել:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Նա ուզում է նրանցից մեկի համար գնել այն, ինչ երեխան ուզում է: Հենց այն, ինչ ուզում է: Չես կարող դրա համար նրան մեղադրել: Ես նրան դուրս կթողնեմ:
ԲԻԼԼ — Լավ, Մաք, ինձ համար մեկ է: Հե՜յ, ախպե՛րս, երեխեն ի՞նչ էր ուզում…
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Նրա ուզածը մի հեծանիվ է, ընդամենը: Ուրիշ ոչինչ:
ԲԻԼԼ – Ի՞նչ արժե հեծանիվը:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Հոգ չէ, ես նրա համար կճարեմ իր ուզած հեծանիվը:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՛նչ է, հարո՞ւստ ես:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Չէ, հարուստ չեմ, բայց ավելին ունեմ, քան պետք է: Նրա՛նք են աղքատ: Դուք չեք կարող բոլորին տալ էն, ինչ ուզում են, մինչդեռ դու կարող ես նրանցից գոնե մեկին տալ էն, ինչ ուզում է:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Լավ, գնացինք… կարծում ես, կկարողանա՞ս գտնել երեխային:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Ես կգտնեմ նրան: Անունը Ջո Բեննեվընթ է:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Բեննեվը՞նթ: Դա այն երկու տղաներից մեկի անունը չէ՞, ում երեք, թե չորս տարի առաջ խոշոր կողոպուտի համար նստեցրել են:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Հա, կարծեմ նա է:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Երևի նրա եղբայրն է:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Երևի:
ՈՍՏԻԿԱՆ – Ի՞նչ էր նրա անունը:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — Նիք:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Ճիշտ է, Նիք Բեննեվընթ: Հա, կարծում եմ, որ նրա պես երեխան պետք է ստանա իր ուզածը: Լավ, դու կարող ես նրա համար մի հեծանիվ ճարել:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ- — Շնորհակալություն: (Դադար:) Շատ շնորհակալ եմ: (Իջնում է մեքենայից:)
ՈՍՏԻԿԱՆ — Չարժե: (Դադար:) Նիք…
ԲԻԼԼ – Նի՞ք ասացիք:
ՈՍՏԻԿԱՆ — Հա, Նիք Բեննեվընթ: Դե, գնացի՛նք:
Պարեկը քշում, հեռանում է: Լսվում է երթևեկության ձայնը. ավտոմոբիլներ, տրամվայներ, մետրոյի գնացքներ և այլն: Հետո՝ փողոցի մեծաքանակ մարդկանց խուլ աղմուկը:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ — (ընդդեմ քաղաքի աղմուկի): Մի րոպե, Ձմեռ պապ: Ես ցանկանում եմ խոսել ձեզ հետ: Դուք էլ լսեք, երեխանե՛ր: (Երաժշտություն:) Փորձեք չափից շատ բան չուզել, թեև կարևոր չէ, թե որքան եք ուզում կամ ինչքան քիչ եք ստանում, սրտաբեկ տուն մի՛ գնացեք, որովհետև դուք տեսաք ու զրուցեցիք նրա հետ, իսկ նա ձեզ չտվեց էն, ինչ ցանկանում էիք: Շատ բան ցանկացող շատ մարդ կա. փորձեք չափից շատ բան չուզել, փորձեք բավարարվել ձեր ունեցածով, որովհետև ձեր ունեցածը լիուլի է: Չէ՞ որ աշխարհը ձեզ տրված է ապրելու համար, իսկ աշխարհը լավ տեղ է: Չէ՞ որ դուք ցերեկ ունեք՝ դպրոց գնալու և խաղի համար ու գիշեր ունեք՝ տուն վերադառնալու, գրքեր կարդալու, անկողին մտնելու և քնելու համար: Չէ՞ որ ձեզ կյանք է տրված: Ոչ ոք ձեզ չի մեղադրի շատ ուզենալու համար՝ սարսափելի շատ,- գոնե ամեն Սուրբ Ծնունդին,- բայց վատ մի՛ զգացեք դրա համար, որովհետև դուք ավելին ունեք, քան որևէ մեկը: Իսկ դու, Ձմեռ պապ, քեզ հիմարի տեղ մի՛ դիր, հա՞: Նրանց շարունակ մի հարցրու, թե ինչ են ուզում, նրանց մի՛ ստիպիր կարծել, թե դու պատրաստվում ես տալ իրենց ուզած ամեն ինչը, իսկ հետո բան էլ չես տալիս: Մի քիչ խելք ունեցիր էդ գլխիդ մեջ, էլի… Փորձիր ցույց տալ նրանց, թե որչափ արդեն ունեն, նույնիսկ եթե նրանք աղքատ են, եթե անգամ իրոք կարիք ունեն թե՛ իսկական տների՝ ապրելու համար, թե՛ զգեստների, թե՛ ուտելիքի և թե՛ բոլոր մյուս բաների: Փորձի՛ր քաջալերել նրանց՝ հաճույք զգալ էն բանից, ինչ ունեն: Նրանք հավատում են քեզ, ուրեմն աշխատեցրո՛ւ ուղեղդ: Եթե չես կարող նրանց տալ՝ ինչ ուզում են, փորձի՛ր նրանց հասկացնել, թե որքան արդեն ունեն: Քեզ մի պահիր հասարակ մարդ արարածի պես. նրանք քեզ հավատում են, նրանք հավատացած են, որ դու կարող ես ցանկացած բան անել, ամեն, ամեն ինչ, իսկ դու անկարող ես, ուստի թող նրանք դա իմանան, էդ դեպքում փշրված սրտերով չեն վերադառնա իրենց ետնախորշերը: Մենք սիրում ենք քեզ, Ձմեռ պապ, բայց փորձիր ուղեղդ շարժել, էլի… Հարցն իրերր չեն, որ նրանք ուզում են կամ որոնց կարիքն ունեն ու դու պարտավոր ես դա նրանց սովորեցնել: Դու պարտավոր ես նրանց տեղեկացնել, որ կարևոր չէ՝ ինչքան քիչ բան ունեն, նրանք միշտ էլ կարող են ուրիշներին տալ, և դու պետք է սովորեցնես նրանց, որ միայն տալն է նրանց երջանկացնելու: Եվ դու պարտավոր ես նրանց տեղեկացնել, որ իրենք ստիպված չեն «ինչ-որ բաներ» տալ: «Ինչ-որ բաները» կարելի է գնել, բայց էն լավ բաները, որոնք կարող են տրվել, չեն կարող գնվել: Լավ բաները ծնվում են մարդկանց մեջ, և դրանք էնտեղ են միշտ՝ սպասելով դիմացինին փոխանցվելուն: Եվ նվիրելը միակ բանն է, որ կարող է ցանկացած մարդու երջանկացնել:
Հիմա դառնամ ձեզ, երեխանե՛ր: Սուրբ Ծննդյան տոնի լույսերն ավելի պայծառ չեն, քան ձեր սեփական լույսերը: Աշխարհում ավելի հրաշալի նվեր չկա, քան էն, որ ինքներդ ձեր սիրելիներին ասում եք՝ ես սիրում եմ քեզ: Չկա ավելի անուշ ու ջերմ բան, քան ձեզ համար ոչինչ չպահանջող և ուրիշներին սեր պարգևող ձեր սիրտը: Ավելի հանդիսավոր ու գեղեցիկ օրեր չկան, քան էն հին, բարի ժամանակները, որ հիշում եք՝ ավելի լավն էին: Ավելի լավ՝ տալը, քան ստանալը: Իսկ ձեզնից ամեն ոք կարող է տալ: Ձեզնից յուրաքանչյուրը միլիոնատեր է հրաշալի բաներ տալու համար: Ոչ մի ընծա ավելի թանկարժեք չէ, որքան էն, ինչ տալիս եք ձեր ունեցածից: Եվ ինչքան շատ տաք, էնքան շատ կստանաք: Սպասեք, երեխանե՛ր: Արդեն գիտեք, որ մնացածների պես դուք էլ եք մեծանալու և գուցե նույնիսկ էն ժամանակ էլ չիմանաք, թե ձեզնից յուրաքանչյուրը միշտ ինչ պետք է տար և ստանար, ու գուցե մտածեք, թե ինքներդ էլ չեք ստացել էդ լավ բաները, երբ երեխա եք եղել: Դուք պարտավոր եք իմանալ, որ լավ բանը ձեզ համար, մեզնից յուրաքանչյուրի համար միայն էն է, թե մեզնից ամեն մեկն ինչ պետք է տա, իսկ մեզնից ամեն մեկը շատ մեծ գործ ունի անելու, ավելի շատ, քան Ձմեռ պապը: Դուք պարտավոր եք դա իմանալ, երեխանե՛ր: Եթե երբևէ ցանկանում եք երջանիկ լինել, դուք պետք է սկսեք էդ մեծ գործն էսօրվանից:
Անգլերենից թարգմանեց
ԷԼՖԻՔ ԶՈՀՐԱԲՅԱՆԸ
ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ ԿՈՂՄԻՑ
Հայերեն առաջին անգամ հրատարակվող «խիստ սարոյանական» այս պիեսը, որ «ակամա» գրվել է ռադիոթատրոնի համար, ունի իր «պատմությունը»: Վ. Սարոյանի դուստրը՝ Լյուսին, պատմում է. «Նա (Սարո յանը) որբանոցում է եղել՝ երեք տարեկան, որբանոցի ամենափոքրիկ երեխան: Ս. Ծնունդն է մոտենում, առաջին Ս. Ծնունդը, որ մնալու էր նրա հիշողության մեջ, որովհետև իր ընտանիքում, տիկին Թագուհու հետ անցկացրած ոչ մի ծնունդ հետք չէր թողել նրա մանկական հիշողության մեջ: Ներս են բերում Կաղանդ պապիկին, որպեսզի խոսի երեխաների հետ, իմանա նրանց ցանկությունը, թե ով ինչ նվեր է ուզում ստանալ: Հերթը հասնում է հորս: …Պապիկը հարցնում է. «Ասա, ի՞նչ ես ուզում, Ուիլլի՛»: Այդ օրվանից այս պիտակը կպչում է նրա անվանը: Նա ասում է. «Հորս եմ ուզում»: Կաղանդ պապիկը պատասխանում է. «Լավ, տեսնեմ, թե ինչ կարոդ եմ անել»: Հայրս լրջորեն հավատում է, որ Ս. Ծննդյան օրը հայրը կհայտնվի: Անընդհատ մտածում է, թե դա ինչպես է լինելու: Երկար է մտածում: Վերջապես գալիս է Ս. Ծնունդը, բոլորին հավաքում են սրահում և յուրաքանչյուրին տալիս են մի փոքրիկ փաթեթ: Մի տուփ էլ մեկնում են հորս և ասում. «Սա քո նվերն է, Ուիլլի»: Նա նայում է տուփին և հասկանում, որ հայրը չի կարող դրա մեջ լինել… Փախչում է որբանոցից: Նա պատրանքաթափ էր եղել: Այլևս չէր հավատում Ս. Ծննդյան տոնական արարողություններին:… Այս հիշողությունը քարուքանդ էր անում նրա հոգին»:
«Ամենազոր» Կաղանդ պապի «անզորությունը» սպիավոր հիշողություն թողեց Սարոյանի մեջ, իսկ 1940 թ. Սուրբ Ծնունդի նախօրեին նման մի դեպք առիթ տվեց 32- ամյա դրամատուրգին գրելու «Բան ունեմ ասելու» կարճ պիեսը: Ռադիոյով հեռարձակում են աղքատ երեխաների համար կազմակերպած Ս. Ծննդյան երեկոն: Սարոյանը, որը ինչ-որ բան էր գրում, ակամա գցում է գրիչը և սկսում է ունկնդրել: «Այն, ինչ լսեցի,- գրում է նա,- հիվանդացրեց ինձ… Ինձ մնում էր միայն գրել, այդպես էլ արեցի: Սկսեցի գրել հենց այն րոպեից, երբ ավարտվեց հաղորդումը, գրել ճիշտ այնպես, ինչպես լսել էի:… Մնացած մասն էլ այն է, ինչ ես հույս ունեի լսել, բայց չլսեցի»:
«Մնացած մասը» ասելով՝ Սարոյանը նկատի ուներ այն, ինչ ասվում է Երիտասարդի մենախոսության մեջ: 1941 թ. Սուրբ Ծնունդի նախօրեին այս թատերախաղը հեռարձակվեց CBS-ով:
Այս դրամայի կապակցությամբ «Razzle-Dazzle» գրքում Սարոյանը գրում է. «Մարդիկ աշխարհ են գալիս բազմաթիվ ուժեղ ու լավ կողմերով, սակայն ամենաուժեղը սպասումն է, որը լույս աշխարհ է գալիս ամեն մարդու հետ: Այս ակնկալիքը չափազանց հզոր է մարդու մեջ, երբ նա դեռ ջահել է, թեև երբեք չի լքում նրան»:
Երբ խոչընդոտում են փոքրիկ, անմեղ մարդու՝ երեխայի սպասումների իրականացումը, խաբելով դառնացնում սիրտը, անլուրջ են վերաբերվում, անտես ու լուռ ցնցվում է նրա հոգին, իսկ Գեղեցիկը հետզհետե սկսում է որբացած թվալ նրան, կյանքը դիտում է միայն աբսուրդի սև պատուհանից, ինքն էլ դառնում իր իսկ հակապատկերը, ասենք՝ ինքնագոհ, «ժպտադեմ սրիկա», որով հետաքրքիր, բայց, ավա՜ղ, հարուստ է մարդկության պատկերասրահը: Ու ինչ-որ բան, մեծ բան խաթարվում է աշխարհում, երբ մարդկային ցեղի գրեթե ամեն մի մասնիկ, որ մանկուց խաբկանքներով է սնվել, չարանում է իր նմանի դեմ, աշխարհի դեմ, և այդպես ստեղծում ենք յուրահատուկ մի դժոխք մեր սիրելի Երկրի վրա…
