ԺՈՐԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ / ՂԱԶԱՐԸ ԳՆՈՒՄ Է ՊԱՏԵՐԱԶՄ

ԿԱՏԱԿԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆ 3 ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅԱՄԲ

ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԻՆՔ

ԳՆԴԱՊԵՏ ԱՐՇԱԿՈՒՆԻ

ԶԱՐԻՆԵ ԲՈԳԴԱՆՈՎՆԱ — գնդապետի կինը

ԿԱՊԻՏԱՆ ԶԱՐԻՖՅԱՆ

ՄՈԿԱՑՅԱՆ — պառլամենտի անդամ

ՇԱՎԱՍՊ — ֆոտոթղթակից 

ԽՄԲԱՊԵՏ ՆԱՎՈՅԱՆ 

ՔԱՀԱՆԱ 

ՏԱՍՆԱՊԵՏ

ՂԱԶԱՐ — գյուղացի

ՀԱՅԱՍՏԱՆ — Ղազարի կինը 

ԼԱԼԱԶԱՐ — Ղազարի համագյուղացին 

ԲԱԳՐԱՏ — Ղազարի համագյուղացին 

ԿՈՄԲԱՏ

ՎԱՆՍԻԼԻ — ռուս զինվոր

Էպիզոդներում՝ բանաստեղծ, թղթակից, նվագողներ, կարմիրբանակայիններ, դաշնակցական զինվորներ, գյուղացիներ:

Ժամանակը՝ 1920 թվական։ Հայաստան։

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԱՋԻՆ

ՊԱՏԿԵՐ ԱՌԱՋԻՆ

Փակ վարագույրի ետևից լսվում են անորոշ բացականչություններ:

• Բրավո՜… Կեցցե՜ս… (Ծափահարություններ): 
• Եղբայրներ, քույրեր…

ՄԵԿԸ ԵՐԳՈՒՄ է — Հայոց աղջիկներ…

• Հայ մտավորականներ, է՛լ ավելի բարձրացրեք մեր բազմադարյան ժողովրդի հոգևոր դպրությունը։ Ուռռա՜…
• Ուռռա՜… Բրավո՜…

  Քյուֆթեն բերե՜ք, քյուֆթե՜ն…

• Ով ազատության քերովբե, հնչեցրու քո փողը ընդդեմ թշնամյաց…
• Մահ կամ ազատություն…
• Է՛ֆ… է՜ֆ… է՛ֆ… Փա՛հ… փահ… փահ… Թող оրհնյալ լինի ազգային խոհանոցը…
• Բաժակը դի՛ր գլխիդ, ասում եմ, ազգի դավաճան…
• Գինի՜… գինի՜…
• Մա՛հ բոլշևիկներին…
• Հայ շինականներ, հանուն հաղթանակի ավելի շատ բուրդ, բամբակ, կանեփ, կտավ, միս, ձու…
• Ձո՜ւկը բերեք, ձո՜ւկը…

ԿՆՈՋ ՁԱՅՆ.- Կեցցե՜ հայ կանանց էմանսիպացիան… Ուռռա՜…

ՄԵԿԸ ԵՐԳՈՒՄ է.- Հայոց աղջիկներ…

• Դի՛ր գլխիդ, ասում եմ…
• Չի կանգնում, աղա ջան…
• Կանգնեցրո՛ւ, հրամայում եմ…

ԿՆՈՋ ՁԱՅՆ.- Պետք չէ, պարոն Նավոյան, խնդրում եմ ձեզ…

ՄԵԿԸ.- Ուզունդարա… (Հնչում է երաժշտությունը):

ԲԱՑՎՈՒՄ է ՎԱՐԱԳՈՒՅՐԸ

Բացված խրախճանքի սեղանի շուրջն են՝ պարոն Մոկացյանը, կապիտան Զարիֆյանը, քահանան, վարժապետը, ֆոտոթղթակից Շավասաը, գիմնազիստը, բանաստեղծը, չինովնիկ, երեք տիկնայք: Ուշադրության կենտրոնում է խմբապետ Նավոյանը՝ մաուզերը ձեռքին: Նրա առջև ծունկի է իջել Հանրապետական բանակի զինվոր Լալազարը:

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Ցասումով): Վե՛ր կաց, ասում եմ, դի՛ր գլխիդ: 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Աղերսագին): Կլոր ա, աղա ջան, չի կանգնի… Իմ գլուխը կլոր ա… Թող Ղազարը դնի… (Կանչում է) Ղազա՜ր, ադա Ղազա՜ր…

Սկուտեղը ձեռքին մտնում է Ղազարը:

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Շտապով հանում է Ղազարի փափախը ու դիմում Նավոյանին): Ըհը՜, տես, աղա ջան… Ձու էլ դնես՝ կկանգնի։

ՂԱԶԱՐ.- Թո՛ղ, ա՛յ մարդ, ճամփա տուր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Համբերի… (Գինով լի բաժակը դնում է Ղազարի գլխին): Ըհը՛, աղա ջան, դե խփի…

ՂԱԶԱՐ.- Ո՞ւր խփի, ա՛յ մարդ… Քոթուկ ա՞։

1 ՏԻԿԻՆ.- Պարոն խմբապետ, մենք չենք կասկածում, որ դուք կարող եք գնդասեղն անգամ… Սակայն, խնդրում եմ… (Շոյում է ձեռքը):

2 ՏԻԿԻՆ.- Պարոն Նավոյան, եթե հարգում եք ձեր հայ քույրերին… օ՜, ի սեր աստծո…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Քույրիկ, զինվորական գործին մի խառնվիր։ 

ՊԱՐՈՂ ԿԻՆ.- Միստեր Նավոյան, յե՛յ բոգու, նե նադո… խնդրում եմ։ (Փարվում է Նավոյանին):

ՄԵԿԸ ԵՐԳՈՒՄ է.- Հայոց աղջիկնե՜ր…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Սպառնում է երգողին): Ձե՛նդ, բայղուշ… շան սատակ կանեմ… (Մաուզերն ուղղում է Ղազարի վրա ու նշան բռնում): Չշարժվես…

1 ՏԻԿԻՆ.- (ճչում է): О՜, պարոններ… Սարսափելի՜ է…

2 ՏԻԿԻՆ.- Միջամտեք, պարոններ… Մեղք է շինականը…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Ես Ձեզ խնդրում եմ, պարոն Նավոյան… Ձեզ արգելում եմ պառլամենտի անունից…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Էստեղ պառլամենտը ես եմ… Դու քո քեֆն արա…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Ետ հրելով Նավոյանի մաուզերը): Պարոն Նավոյան, պետք չէ։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Իմ ձեռքը դեռ բռնող չի եղել, պարոն ափիցեր։ Դե՛ն գնա, թե չէ…

ՂԱԶԱՐ.- Աղա ջան, վայ թե ձեռդ դողա… խնայիր…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ձե՛նդ, էրինջ… (Նշան է բռնում):

ՂԱԶԱՐ.- (Սոսկումով): Աղա, վե-վե-վերև բռնիր…

Կրակոց։ Պատից պոկված ծեփը ընկնում է Ղազարի գլխին։ Ղազարը փռվում է գետնին։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ջա՜ն… Տուշ…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ձե՛նդ, ապուշ… Չկպավ։ Ոտքի՛։

ՂԱԶԱՐ.- Կպել ա, աղա ջան… Լավ ա կպել…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Այո, այո, կպել է… Խմենք պարոններ… Կեցցե՛… Վիվա՛… Բրավո՛…

ՁԱՅՆԵՐ.- Էքստրա՛… Կեցցե՛… Բազուկդ հաստատ… 

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Պարոններ։ Պարոն կապիտան: Պարոն Նավոյան։ Հարգարժան տիկնայք։ Պարոն վարժապետ… և այլոք։ Ո՞վ է այս շինականը։ Ո՞վ է։

ՂԱԶԱՐ.- (Ոտքի կանգնելով): Ես եմ, աղա ջան…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ղազարն ա, Ղազարը…

ՔԱՀԱՆԱ.- Ղազարոսն՝ որդի Հայրապետի։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Այդ չէ կարևորը։ Նա մեզ մատուցում է գինի, հաց, միս և այլն։ Ովքե՞ր ենք մենք։ Ի՞նչ ենք մենք մատուլցել համայն հայությանը, ազգին՝ ազատություն, ինքնավարություն, հանրապետություն և այլն։

ՔԱՀԱՆԱ.- Ամե՜ն։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Ահավասիկ ծիծաղում է Ղազարոսը։ Այն Ղազարոսը, որը քիչ առաջ կանգնած էր մահին դեմ-հանդիման։

ՂԱԶԱՐ.- (Մեկուսի): Ծը՛, ծը՛, ծը՛…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Սակայն անզոր է մահը, քանզի հազարամյակների խորքից է գալիս առյուծասիրտ հայ շինական Ղազարոսը… Մագաղաթներից ու խաչքարերից են գալիս մեր բոլոր Ղազարոսները, որոնք այսօր մահու և կենաց պայքարի են ելել ռուսական բոլշևիզմի դեմ։

ԳԻՄՆԱԶԻՍՏ.- Մա՛հ բոլշևիկներին։

ՔԱՀԱՆԱ.- Ամե՜ն։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Չի կարող մեռնել Ղազարոսը, քանզի ազատաբեր զենքը գտնվում է այնպիսի անվրեպ հայ ռազմիկների ձեռքին, ինչպիսին խմբապետ Նավոյանն էր: Ճի՞շտ է, Ղազարոս։

ՂԱԶԱՐ.- Չի իմացվի, աղա ջան։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Խմենք, ուրեմն, պարոն Նավոյանի կենացը, որն իր անձնվեր հայրենասիրությամբ դափնեպսակ է դնում իր քաջ նախահայրերի սուրբ պատվանդանին…

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Նավոյանին): Դո՛ւ սեգ արծիվ մեր լեռների,

Դու շունչ, դու սիրտ՝ մեր երգերի,

Դո՛ւ որոտ, դո՛ւ կայծ-

Ընդդեմ թշնամյաց… (Խմում է):

ՎԱՐԺԱՊԵՏ.- Թող արեգակը վառ ճառագայթե ձեր հաղթանակի ճանապարհին… (Խմում է):

1 ՏԻԿԻՆ.- Պարոն Նավոյան, ձեր քաջակորով բազուկի համար… (Ըմպում է):

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Մեջ ընկնելով): Պարոն խմբապետ, ես էլ եմ խմում քո կենացը։

ՆԱՎՈՅԱՆ. (Մոլեգնած): Ռա՛դ եղիր… Տո՛ւր Ղազարին… 

ՁԱՅՆԵՐ.- Ղազարին… Ղազարին… Խմի՛ր, Ղազար, խմի՛ր, թե չէ…

ՂԱԶԱՐ.- (Վերցնելով Լալազարի բաժակը, շփոթված): Դե որ… Դե որ զոռում եք, մեռնեմ իշխանությանը… (Նավոյանին, որ փլվել է սեղանին): Աղա ջան, դու առավել ողջ ըլնես… Դե, որ ես հիմի կամ, էդ քո շնորհքն ա… Հա՛, խաչը վկա… էնա, որ մի քիչ ներքև էիր տվել, է՜… Հիմի Հայաստանը սուգ կաներ… Յա՜… Քնե՞լ ես… էդ լավ ա։ Թող դինջանա… (Խմում է):

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Պարոննե՛ր։ Տիկնա՛յք։ Արդ, խմենք մեր ռազմական ուժերի կենացը։ Կապիտան Զարիֆյան, ձեր կենացը։

ՎԱՐԺԱՊԵՏ.- Հոտնակայս, պարոններ, հոտնակա՜յս… 

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Զայրույթով վեր է ելնում տեղից ու քաշում սեղանի սփռոցը): Էստեղ ռազմական իշխանությունը ես եմ, պարոն պառլամենտ։ Ովքե՞ր են էս ռուսացած լակոտները… էս կրախմալած դալաքները… Սրանք բարութի հոտից ոչխարի պես փռշտում են…

ԶԱՐՒՖՅԱՆ.- Սա ավանտյուրա է, պարոն Մոկացյան…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Դուրս էստեղից, դեղնակտուց…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Հանդարտվեք, պարոններ, ժամն է միաբանվել…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ես պատիվ եմ պահանջում…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Ի՞նչ պատվի ժամանակ է, պարոն կապիտան… երբ ազգը…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ա՛ռ քեզ պատիվ… (Ձեոքը մեկնում է աթոռին: Իրարանցում):

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Անլուրջ է, պարոննե՛ր, անվայել է. ազգը ձեզ չի ների։

ՔԱՀԱՆԱ.- Խաղաղվեք, եղբայրք, միաբանվեք…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Թողե՜ք… ես դրա…

Շփոթ, քաոս։

ՂԱԶԱՐ. — (Մեկուսի): Վա՜յ ազգ, վա՜յ… Մեջտեղում փափախս կորավ

Մթնեցում։

ՆԱԽԱԲԵՄՈՒՄ

Մտնում են մի խումբ հասակավոր գյուղացիներ տասնապետի առաջնորդությամբ: Գյուղացիներին հետևում են նրանց կանայք ու հարազատները:

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Առա՜ջ, առա՜ջ, աշխո՜ւյժ… Մեկ-երկո՜ւ, մեկ-երկո՜ւ… ձա՜խն, աջն… ձա՛խն, ա՛ջն… (Հրահանգի և կատարման մեջ ոչ մի ներդաշնակություն չկա): Ջոկատ, կանգ ա՛ռ, մեկ-երկո՛ւ… Հիմի լսեք հրամանս։ Որ ասեմ մեկ՝ մի ոտն առաջ գցերք որ ասեմ երկու՝ երկուսը: Հասկացա՞ք։

ԾԱՏՈՒՐ.- Ախր, բալա ջան, մենք ի՞նչ հասկանանք… Մենք հո ռուսաց զինվոր չենք, որ հասկանանք…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ձե՛նդ, խռովարար… Անունդ ի՞նչ է։ 

ԾԱՏՈՒՐ.- Ծատուր, Խեչանանց Ծատուր…

ՄԵԿԸ.- Հրամանք քեզ, ես էլ Չաթնանց Ծատուրն եմ, քո բոյին էլ թոռ ունեմ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լռությո՛ւն։ Տեղում-զգա՛ստ… (Ներսեսին): Ի՞նչ ես կռացել։ Ձգվի՛ր։

ՆԵՐՍԵՍ.- Բա ես ձգվո՞ղ եմ, քեզ մատաղ… Ոտքից՝ սախաթ, ձեռից՝ սախաթ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Հայրենիքը սախաթ-մախաթ չի հարցնում։ Ձգվի՛ր։

ՆԵՐՍԵՍ.- Ախպեր, էս կարգի կամավոր ա լինո՞ւմ։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ձե՛նդ։ Քո անունն ի՞նչ է։ 

ՆԵՐՍԵՍ.- Հե՛չ, Ներսես ա…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Զինվոր Ներսես, պառկի՛ր… Փորսող-առա՛ջ, առա՛ջ, առա՛ջ…

ՄԵԿԸ.- Տղերք, էս հո զոռով ա…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Դու էլ պառկի՛ր, ավանակ… Փորսող-առա՛ջ, փորսող հետ… Կանգնի՛ր, մեկ-երկո՛ւ։ Պառկի՛ր, մեկ-երկո՛ւ, կանգնիր, մեկ-երկո՛ւ… Ի՞նչ ես պըպզել, կանգնի՛ր, ասում եմ…

ՆԵՐՍԵՍ.- Մեջքս բռնված ա, աղա ջան։

ՄԻ ԿԻՆ.- Վարդան ապեր, ձեռքիցը բռնիր, թող կանգնի։ 

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Հարազատները լռե՛ն։ Հեռացե՛ք։ Ջոկատ շարվի՛ր… էդպե՜ս… Քայլով-երգով առաջ, մա՛րշ… ձա՛խն, ա՛ջն… Երգե՛ք, ազգի դավաճաններ։ Մեկ- երկո՛ւ… պետական երգ, ասում եմ… ՛՛Հանուն հոր և մոր»… (Սկսում են երգել):

Հանուն հոր և մոր 

Գրվենք կամավոր,

Բոլշևիկներին

Քշենք սար ու ձոր…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ջոկատ, կանգ ա՛ռ։ Ազա՛տ։ Մի պահ դադար։

Մոտենում են հարազատները։

ԾԵՐՈՒՆԻ.- Առ, Ծատուր ջան… Մի թութունը ֆրոնտումը տասը հացի տեղ կտա…

ՄԵԿԸ.- Էս բարձն ինչի՞ ես բերել, ա՛յ մեր։

ՄԱՅՐԸ.- Բա գլուխդ չոր քարին դնե՞ս… էս կարպետն էլ տար, կգցես տակդ։

ՄԵԿԸ.- Չի ուզի, այ մեր… Մուֆթա կռիվ եմ գնում, բո՞լ չի, տան եղածն էլ տանե՞մ։

ՄԻ ԾԵՐՈՒՆԻ.- Վարդան ջան, էնա, որ նեղն ընկնես, թաշկինակդ շանց տուր, անց կաց էն կողմը… Ռուսը լավ քրիստոնյա ա…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ջոկատ, շարվի՛ր։ Հարազատները հեռանան։ Զինվարժության պատրա՛ստ։ Պառ-կի՛ր, մեկ-երկո՛ւ… Թշնամուն նշան ա՛ռ…

Հրացաններն ուղղվում են դեպի վարագույրը։

ԲԱՑՎՈՒՄ է ՎԱՐԱԳՈՒՅՐԸ

Խրախճանքի սեղանը լքված է: Աստիճանների վրա միայնակ կանգնած է հարբած Նավոյանը:

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ո՜վ հայ արծիվներ, ձեր երակներում հոսում է Թորգոմյան արյունը…

Նախաբեմից բեմ է մտնում Տասնապետը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Պարոն խմբապետ…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Զեկուցիր, տեսնեմ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ոտքի՛… (Գյուղացիները ոտքի են ելնում): Պարոն խմբապետ, կամավորներին բերել ենք։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Է՞ս են… Ո՞ւր են ջահելները։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ինչպես ձեզ հայտնի է, պարոն խմբապետ, ջահելները…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Հասկացանք։ Տունը կվառեմ… Ցեղը կջնջեմ… է՜յ, ֆոտեգրաֆ։

Մտնում է Ղազարը։

ՂԱԶԱՐ.- (Խմբապետին) Աղա ջան, ձիուն ջրեցի…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Ղազարին չլսելով): Ֆոտեգրաֆ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Հրելով Ղազարին): Մտի՛ր, մտի՛ր ջոկատը… Զգա՛ստ…

Հսկայական ապարատը ուսին նհրս է վազում լուսանկարիչ Շավասպը։

ՇԱՎԱՍՊ.- Ա-ա-ա-ա-յստեղ եմ, պա… պա… պա… պա…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Հասկացանք։

ՇԱՎԱՍՊ.- ր-ր-րոն խը… մբապետ… (Հարմարեցնում է ապարատը, գլուխը ծածկում սև շորով):

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Հենվելով խախուտ ճաղափայտին): Իմ տառապած եղբայրնե՛ր, իմ ժողովո՜ւրդ, իմ ա՜զգ…

ՇԱՎԱՍՊ.- Մի շա… շա… շա… շա…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Հասկացանք։ (Կեցվածք է ընդունում: Պայթում է «մագնեզիան» և օդը լցնում ծխով): Մենք ձեզ բերեցինք ազատություն… Հաստատեցինք անկախություն, փրկեցինք ազգի պատիվը… Էս բաժակով էլ… Բայց անհավատ բոլշևիկները կացնահար են անում մեր եղբայրներին… Վրե՜ժ, ուրեմն… Ի զե՜ն, եղբայրներ…

Հնչում է ռազմատենչ երաժշտությունը։ Բեմ են մտնում կապիտան Զարիֆյանը, գլուխը վիրակապված Մոկացյանը և այլոք։ Մոկացյանը մոտենում է ճաղափայտին ու ոգևորված սկսում ճառը:

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Իմ տառապած ժողովուրդ… Ա՜զգ իմ… Մայրե՜ր։ Քույրե՜ր։ Եղբայրնե՜ր…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Էդ ասել ենք։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Ավելի հենվելով ճաղափայտին): Ժամանակն օրհասական է, եղբայրնե՜ր, և վտանգներով հղի… (Ճաղլափայտը երերվում է):

ՂԱԶԱՐ.- Աղա ջան, քեզ պահի, ճաղը բոշ ա։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Ընկրկելով): Հետևաբար…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Էդ էլ ենք ասել։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Հետևաբար, ինչպես իր ճառում ասել է պարոն Վավոյա՚նր, ազգի շահերը պահանջում են միաբանվել և ըմբոստանալ։ Դրա համար մեզ ի՞նչ է հարկավոր։ Ի՞նչ:

ԾԱՏՈՒՐ.- Նավթ, շաքար…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Այո, այո՜: Մեզ հարկավոր է տոկունություն, համբերություն, զոհաբերություն։

ՔԱՀԱՆԱ.- Ամե՜ն…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Իսկ ի՞նչ են բերում բոլշևիկները մեր ժողովրդին։ Ի՞նչ, հարցնում եմ։

ՆԵՍՍԵՍ.- Ասում են՝ հող են տալու…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Բռնե՛լ դրան։

Զինվորները կալանավորում են Ներսեսին:

ՆԵՐՍԵՍ.- Մուքելն էր ասում, աղա ջան, Մուքելր…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Մուքելին էլ բռնեք։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Երեկ ենք բռնել, աղա ջան։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Եվ այսպես, եղբայրնե՜ր…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Ընդհատելով): Ոչ էսպես, ոչ էնպես… ճ ակատին զինվոր է պետք։ Զենք բերեք կամավորներին։ Առաջ եկեք։ Երդում տվե՛ք։ Օրհնի՛ր, տեր հայր։

ՔԱՀԱՆԱ.- Քրիստոս օրհնե ձեզ, իմ քաջ որդիք… Ի սուրբ թող հիշյալ, զի ծնունդ քաջի…

Լալազարը գրկած բերում է հրաց անները։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Կարճ կապի՛ր, տեր հայր։

ՔԱՀԱՆԱ.- Տերը պահապան… Ամե՜ն։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Առաջ եկեք, անհավատներ։ Ի՞նչ եք ցցվել… Որ բոլշևիկ գրեն, կվազեք չէ՞։

Մտնում է Հայաստանը և ցածրաձայն կանչում է Ղ ազարին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղազա՛ր, ա՛յ Ղազար…

ԾԱՏՈՒՐ.- (Ցածրաձայն): Ղազար, ադա Ղազար… Հայաստանը կանչում ա…

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ կա, այ կնիկ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Տագնապով): Կովը, կովը տանում են…

ՂԱԶԱՐ.- Գնա, գնա մի թող… գալիս եմ…

Հայաստանը գնում է։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (Գյուղացիներին): Առա՜ջ, ասում եմ… Ո՞վ է այն քաջը, որ առաջինն է վերցնում սուրբ զենքը։

ՂԱԶԱՐ.- (Մտախոհ առաջանում է, դիմում Նավոյանին): Աղա ջան, հրամանքդ հաստատ լինի…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ապրե՛ս, քաջ բազուկ։ Թող ամաչեն քո եղբայրները։

ՁԱՅՆԵՐ.- Ղազա՞րը…

• Վայ թե շաշվել ա։
• Կովը տարան, խելքը թռցրեց…

ՂԱԶԱՐ.- Աղա ջան, մի խնդիրք ունեմ։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Խոսիր, հայրենասեր, հանուն ինչի՞ առաջ ելար։

ՂԱԶԱՐ.- Չհամբերեցի, աղա ջան, ախր մեր ունեցվածքը տանում են։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ապրե՛ս, քաջ շինական։ Ում համար թանկ է ազգի պատիվը, նա չի կարող համբերել։ Մահ կամ ազատություն։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՛, աղա ջան… Ասի գնամ՝ ազատեմ։ Հայաստանը կանչում ա…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Ոգևորված): Այո՛, Հայաստանն է կանչում, եղբայրնե՜ր… Մայր հողն է կանչում իր պաշտպաններին…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Զենք տվեք կամավորին… է՜յ, ֆոտեգրաֆ… (Ձեռքը դնում է Ղազարի ուսին և կեցվածք ընդունում):

Լալազարը Ղազարի վզովն է գցում հրացանըг Մի զինվոր զենք է բաժանում մյուսներին։

ՇԱՎԱՍՊ.- (Պատրաստելով ապարատը): Դե… դե… դեմքին ցա… ցա… ցասում, Ղա… ղա… զարոս… ցա… ցա… սում…

Պայթում է ՛՛մագնեզիան՛՛։ Ներկաներից՝ լրագրողը, բանաստեղծը, Շավասպը շրջապատում են Ղազարին և գրառելով, հարցազրույցի բռնվում նրա հետ։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Ձեր ազգանո՞ւնը, պարոն Ղազարոս։

ՂԱԶԱՐ.- Նուբարենց ազգիցն եմ, Տեր Ղազարի թոռը…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (Գրելով): Տ եր-Նուբարյանց Ղազարոս։

ՇԱՎԱՍՊ.- Վո… վո… որտե՞ղ եք ծը… ծը… ծը…

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.-  Ծննդավա՞յրը, պարոն Ղազարոս։

ՂԱԶԱՐ.- Հայ եմ։

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- Ես հարցնում եմ ծննդավայրը… Որտե՞ղ եք ծնվել։

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ իմանամ, մերս ասում էր՝ գաղթի ճամփին… 

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Գրելով): Ծնվել է «Արծվաբերդ» պաշարված ամրոցի պարիսպների տակ և սույն ամրոցում էլ ստացել իր անդրանիկ մարտական մկրտությունը… ՇԱՎԱՍՊ.- Վո… Վո… Վո…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Ինչո՞վ էիք զբաղվում խաղաղ օրերին։

ՂԱԶԱՐ.- Խաղաղ օրերի՞ն… էդ ե՞րբ…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (Գրում է): Երկրագործությամբ ու խաշնարածությամբ… Ի՞նչ պատերազմների եք մասնակցել։ 

ՂԱԶԱՐ.- Հիմի, էդ կռվի հաշիվը, ո՞նց ա ըլնելու…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (Գրելով): Մասնակցել է ռուս-գերմանական, ռուս-ճապոնական, ռուս-տաճկական…

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- Ի՞նչն է առաջնորդում ձեզ դեպի ռազմի դաշտ, ո՞րն է ակունքը ձեր մեծ սխրանքի։

ՂԱԶԱՐ.- Այ աղա ջան, բա ծանդրած անասունը կմորթե՞ն։ Երեխեքի ապրուստը էդ կովն էր… էն էլ…

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Ոգևորված գրառելով): 

Նա զենք է վերցնում 

Ձեռքով գեղջկական 

Հանուն հայ մանկաց,

Հանուն հայրենյաց…

ՂԱԶԱՐ.- (Փնթփնթում է): Փորձած բան ա, էս աչքս որ խաղաց՝ մի շառ բան պատահում ա։

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Ոգևորված շարունակում է):

Թողած մաճ, գութան,

Ցուպը՝ հովվական

Եվ պապենական արտերը հասուն,

Կռվի է ելնում հոգով դյուցազուն։

ՂԱԶԱՐ.- (Մեկուսի): Խեղճ անասուն… կքշեն, կտանեն… 

ՇԱՎԱՍՊ.- Նե… նե… նե… րեցեք…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Անշուշտ, դուք չեք գերագնահատում ձեր հայրենազոհության առաքելությունը։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՛, Առաքելն էլ գնաց՝ չեկավ…

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (Գրառելով): Ատելությունը արյունարբու բոլշևիկների հանդեպ, ը՜… Ցասման կրակն է բորբոքել…

ՂԱԶԱՐ.- (Մեկուսի): Տանը ոչ ցախ կա, ոչ վառելիք։ Խե՜ղճ Հայաստան…

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Գրառելով): Հանուն Հայաստանի, ցասկոտ բացականչում է կամավորական շարժման ռահվիրա Ղազարոս Տեր-Նուբարյանցը։ (Դիմում է Ղազարին): Շնորհակալություն ուշադրության համար, պարոն Ղազարոս…

ՂԱԶԱՐ.- Վերջը բարի ըլնի, աղա ջան։

Հևալով բեմ է վազում մի զինվոր։

ԶԻՆՎՈՐ.- Պարոն կապիտան, ճակատի հրամանատար պարոն գնդապետը ժամանեց։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ադա, մի պետական տուշ։

Զուռնաչիները պատրաստվում են նվազել։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Խիստ): Ոչ մի տուշ։ Տասնապետ, իմ ետևից։ (Դուրս է գնում):

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսում եմ, պարոն կապիտան։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- (ձեոքը մաուզերին տանելով): Տասնապետ, մնա՛ էստեղ։ Տուշ, ասում եմ… (Զուռնաչիներն սկսում են նվազել): Երգե՛ք, ազատ Հայրենիքը երգե՛ք… Ի՞նչ եք լալկվել…

Զարիֆյանի ուղեկցությամբ բեմ է մտնում գնդապետ Արշակունին, ծաղկատար դեմքով, կարճահասակ մի մարդ, իր կնոջ՝ Զարինն Բոգդանովնայի և համհարզի հետ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (ձեռքի շարժումով ընդնատել տալով երաժշտությունը): Ողջո՛ւյն պարոններ։ (Ներկայացնում է): Կինս՝ Զարինե Բոգդանովնա։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Համբուրելով տիկնոջ ձեռքը): Ուրախ եմ շատ։ 

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Համբուրելով տիկնոջ ձեռքը): Դուք պարոն Արշակունուն ոգեշնչում եք աննախընթաց հաղթանակների:

ՎԱՐԺԱՊԵՏ.- (Համբուրելով ձեռքը): Դուք անտրոհելի միասնությունն եք հայրենասիրության և գեղեցկության…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Պատիվ ունեմ… (Համբուրում է դաստակից վեր):

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ծղրտում է): Տո՜ւշ…

Զուռնաչիներն սկսում են նվագել։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ականջները կալելով): Ինչպիսի՞ բարբարոսություն…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Դադարեցրե՛ք։

Լռում է զուռնան։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Պարոն գնդապետ, թույլ տվեք ավետել ողջ գավառի ցնծությունը ձեր գալստյան առթիվ… (Խոնարհվում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Շնորհակալ եմ։ Ինչպե՞ս եք, թանկագին հայրենակիցներ։

1. ԳՅՈԻՂԱՅԻ.- (Ծունկի գալով): Թող ոտքդ պաչենք, աղա ջան, մենակ թե… ախր, մենք… (Ուզում է համբուրել սապոգը):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խուսափելով): Ինչ կարիք կա, ինչ կարիք կա…

1. ԳՅՈՒՂԱՑԻ.- Էնքան բանի կարիք կա, աղա ջան։

ԶԱՐԻՆԵ.- Իսկ թարմ ձու ճարել հնարավո՞ր է։

1. ԳՅՈՒՂԱՑԻ.- Այ խանում ջան, հավ թողե՞լ են, որ ձու լինի…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ձեննե՜րդ…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տասնապետ… (Ականջին շշնջում է):

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսում եմ, պարոն կապիտան։ (Կամավորներին): Քայլով առա՛ջ, մա՜րշ… Առաջ, առա՛ջ…

Գյուղացիները դժկամությամբ հեռանում են։

ԶԱՐԻՆԵ.- Կապիտան, խնդրում եմ ինձ ուղեկցեք իմ սենյակր։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Շնորհ արեք, Զարինե Բոգդանովնա… (Առաջարկում է թևը):

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ներքին դառնությամբ): Հաճույքով, պարոն Մոկացյան։ (Գնում են):

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Պարոն Մոկացյան, ասա, ներսումը մի հարգարժան սեղան բաց անեն… (Ղազարին): Ադա՛, է՜յ, արի… Լալազար, դու էլ։ (Նվագողներին): Հե՜յ, դաստա… Եկե՜ք… (Նրանց հետ գնում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ինչպե՞ս են գործերը, պարոն կապիտան։ 

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Թույլ տվեք զեկուցել, պարոն գնդապետ, վատ են։ Իշխում է քաոսը, խմբապետները գործում են ինքնագլուխ, չեն ճանաչում ռազմական իշխանություն, ամենուրեք աճում է դժգոհությունը…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ճեմելով): Այդպե՜ս… Պետք է գնդակահարել բոլոր դժգոհներին։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Հանդերձանք չկա, զենք չկա, զինվոր չկա։ Վխտում են դասալիքները… Մինչդեռ… այստեղ գինարբուքներ, խրախճանք, զուռնա… Ո՞ւր կհասնենք մենք այս զուռնայով։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Վատ է, կապիտան, վատ է։ Պետք է գնդակահարե՛լ, կալանավորե՛լ, պատժե՛լ, դաստիարակե՛լ… և ստուգել… սենյակիս անվտանգությունը։

Մտնում է Մոկացյանը, Զարիֆյանը գնում է։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Ձեր տեսքը խիստ հոգնաբեկ է, պարոն Արշակունի։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ինչպե՞ս են գործերը։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Վերընթաց է, պարոն Արշակունի։ Կամավորների հավաքագրման գործում մեծ խթան հանդիսացան իմ հայրենասիրական ելույթները։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Լավ է, լավ է։ Պետք է շարունակել։ 

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Կարևոր է նշել, որ տեղական իշխանությունների հետ մեր բանակցություններն անցան կատարյալ փոխըմբռնման մթնոլորտում։ (Շոշափում է գլխի վիրակապը):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պարզ է, պարզ… Որքա՞ն է նոր հավաքագրված կամավորների թիվը:

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Թի՞վը, բոլոր մերձճակատային գյուղերում, այսօրվա դրությամբ, հասել է երկու հազար մարդու։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Քիչ է, քի՛չ է… Պետք է շարունակել։

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ.- (Մոտենալով): Պարոն գնդապետ, համեցեք ընթրիքի։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Համեցեք, պարոն Արշակունի։

Գնում են։ Մտնում է տասնապետը մի զինվորի հետ, որը քարշ տալով բերում է անիվավոր գնդացիրը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Բեր, բե՛ր… Դիր էստեղ։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Դրեցի…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Հսկում ես աջ, ձախ, ուղիղ, առաջ։ Պարզ ա՞:

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ինչ ա…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Դիրք ընդունիր։ (Գնում է):

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Ընդունեցի։ (Պառկում է գնդացրի ետևը ու նշան բռնելով’ անշարժանում):

Մտնում է Ղազարը՝ գինու երկու սափորիկ ձեռքին։

ՂԱԶԱՐ.- (Մեկուսի փնթփնթալով): Վա՜յ, անթագավոր երկիր, վա՜յ… Էսքան էլ կեր ու խում կլինի՞։ (Հասնելով գնդացրորդին) : Ախպեր ջան, ոտերդ հավաքիր, գնացող-էկողը շատ ա…

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Սը՜ս… Պրիցելի եմ…

ՂԱԶԱՐ.- Հայ չե՞ս։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ի՞նչ եմ… էդ ջո՞ւր …

ՂԱԶԱՐ.- Գինի ա: Սիրտդ ուզե՞ց՝ առ խմի, խմի, խմի՜…

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- (Վերցնելով սափորիկը անհագ խմում է): Օխա՜յ… Կախեթ ա…

ՂԱԶԱՐ.- Կախեթի՞ ց ես։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ի՞նչ եմ։

ՂԱԶԱՐ.- Յա՜, լավ ա, լավ… Ես էդ կողմերը չեմ եղել։

Լալազարը գրկած բերում է հսկայական գրամաֆոնը և անցնելիս կպչում է գնդացրորդի ոտքերին։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ոտերդ կկտրեմ, ես քո անհավատ…

ՂԱԶԱՐ.- Ամոթ ա, ադա՛, ղարիբ մարդ ա… Կախեթից ա: (Գնդացրորդին): Մի՛ նեղանա, մարդ չի… Լալազարն ա… Առ, խմի։

Լսվում է զուռնայի կարճ հնչյուն ու քիչ անց գրամաֆոնի նվագակցության տակ դուրս են ելնում դժգոհ, գլխահակ զուռնաչիները։

1. ԶՈՒՌՆԱՉԻ.- Չէ՛, նվագից հասկացող մարդն ուրիշ ա:

ՂԱԶԱՐ.- (Սափորիկը ձեռքին մոտենալով): Յա՜… Քեֆը պրծա՞վ… Բա թազա ափիցերն ու խանումը…

2. ԶՈՒՌՆԱՉԻ.- Սրանք սուս ու փուս ուտողներից են։

ՂԱԶԱՐ.- Էդ լավ ա՞, որ… (Գնում է ներս):

ԴՀՈԼԱՀԱՐ.- Ախպեր, զուռնեն ազգի ազատությանը խանգարո՞ւմ ա։

1. ԶՈՒՌՆԱՉԻ.- Ախր, քեզ ո՞վ էր ասում ճառի կեսին փչես։

2. ԶՈՒՌՆԱՉԻ.- Ա՛յ մարդ, խմբապետն ասում ա՝ փչի, ափիցերն ասում ա՝ մի փչի։

ԴՀՈԼԱՀԱՐ.- Հացից ընկանք…

I. ԶՈՒՌՆԱՉԻ,- Ոչ կնունք կա, ոչ հարսանիք…

Մտնում Լ Լալազարը։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Նվազողներին): Հրաման ափիցերից… Պիտի դառնաք կամավոր։ Քայլով առա՛ջ դեպի զորանոց…

1. ԶՈՒՌՆԱՉԻ.- Ա՛յ մարդ, չենք փչի, մենակ թե…

ԴՀՈԼԱՀԱՐ.- Լալազար ջան, ախր մենք…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Առաջ, ասում եմ, ազգի դավաճաննե՛ր. ազգն էնտեղ կոտորվում ա, դուք զուռնա եք փչում։ (Առջևը գցած տանում է):

Պատշգամբ են ելնում Զարինեն ու Զարիֆյանը:

ԶԱՐԻՆԵ.- Հոգնել եմ, կապիտան։ Անտանելի է այլևս… Ե՞րբ է վերջանալու այս բոլորը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Բոլշևիկների դեմ այնքան էլ հեշտ չէ, Զարինե։ Եթե հիշում եք՝ ես այդ մասին դեռ երկու տարի առաջ…

ԶԱՐԻՆԵ.- Ես հիշում եմ մեր հանդիպումը Իշխան Բայանդուրների պարահանդեսում, կապիտան… նու…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Զարինե՛… (Նայում է սենյակի կողմը): 

ԶԱՐԻՆԵ.- Դու վախենում ես գնդապետի՞ց…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ինձ մտահոգում է քո պատիվը։ Գնդապետը… 

ԶԱՐԻՆԵ.- Ավելորդ զգուշություն… Իմ գնդապետին մտահոգում է ազգի պատիվը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Զարինե՜…

Նրանք գրկվում են ու կռթնում խարխուլ ճաղափայտին։ Սենյակից դուրս է ելնում Ղազարը՝ մատուցարանը ձեռքին։

ՂԱԶԱՐ.- Աղա ջան, քեզ պահի, էդ ճաղը բոշ ա… 

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Սթափվելով): Ինչպե՞ս…

ՂԱԶԱՐ.- (Ճանաչելով): Յա՜, դո՞ւ ես, աղա ջան… Հե՛չ, ասում եմ էդ ճաղը բոշ ա…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ. Ապրես, շնորհակալություն…

ՂԱԶԱՐ.- Ողջ լինես, աղա ջան: Մի էն դանակդ տաս…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Փութկոտ հանում է դանակը): Վերցրու։

ՂԱԶԱՐ.- Համբերիր… (Անշտապ գրպանից հանում է մի խնձոր: Զարիֆյանի մեկնած դանակով կիսում է այն ու հրամցնում): Վայելեք։ (Զարիֆյանն ու Զարինեն ակամա վերցնում են խնձորը: Ղազարը հեռանում է, ապա նորից դիմում Զարիֆյանին): Վա՜յ, աղա ջան, դանակդ…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Անհամբեր): Պահիր քեղ հիշատակ։

ՂԱԶԱՐ.- Հիշատակով մնաս, աղա ջան… (Փնթփնթում է): Խեղճ մարդ, բոլշևիկների դարդից կնկանը խառնում ա։ (Մոտենում է գնդացրորդին): Էս քեֆն էսօր պրծնողը չի: Ոնց էլ ուտում են, ա՛յ մարդ… Հետն էլ ասում են՝ ազգը փող չունի, հաց չունի։ Ախր, թողնում են հասնի խեղճ ազգին, որ ունենա։ Սրանցից առաջ էլ մի ուրիշ պառլամենտ էր եկել, սաղ օրը խոսում էր ու էղած-չեղածը ուտացնում այլազգիներին՝ էլ ֆրանգ, էլ անգլիացի, էլ եսիմ ինչ… Թե ինչ ա՝ ազգիս նեղ օրին կհասնեն։ Ոնց չէ… Սուտ բան ա, ա՛յ մարդ, ով կշտացավ՝ ղրաղ ա քաշվելու… (Սափորիկից գինի է խմում): Դարդից եմ խմում, գիտե՞ս… Ախր, սուտն աշխարհը վեր ա կալել, այ մարդ, ես ասում եմ՝ կովս տուր, ինձ ասում ա՝ դու հերոս ես… Թյո՜ւ, նամուսդ մեռնի։ Ձեր Կախեթում ո՞նց ա… Հը՞… Քնա՞ծ ես, ա՛յ մարդ: Հա՛ էլի… Բեզարած ա.. (Հանում է վրայից մի շոր ու ծածկում նրան): Անունն էլ չիմացա…

Բակ է մտնում Հայաստանը։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղազար, ա՛յ Ղազար…

ՂԱԶԱՐ.- Հայաստա՞ն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լացակումած): Հայաստանի արևը խավա-րե՜ց, Ղազար ջա՜ն…

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ եղավ, ա՛յ կնիկ… Կովը տարա՞ն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Տարա՜ն, Ղազար ջան… երեխեքիդ բերանը ցամաքեց։ (Դադար):

ՂԱԶԱՐ.- Ինձ էլ տարան, այ կնիկ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ո՞ւր:

ՂԱԶԱՐ.- Էլ ո՞ւր…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Կամավո՞ր ես…

ՂԱԶԱՐ.- Իրենց ասելով՝ հա։ Ախ, Լա լա զա ր, քեզ մարդ ասողի…Հրացանը զոռով գցեց վզովս:

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լացակումած): Ասա օջախս հանգավ, էլի: Բա երեխեքը, տունը-տեղը… Ես ի՞նչ կանեմ, Ղազար ջան։

ՂԱԶԱՐ.- Լավ, լա՛վ, դինջացի, ի՞նչ ես բայաթի կանչում… Փառք աստծո, դեռ ողջ ենք…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Բա որ հանկարծ մի շշկլված գյուլլա շվշվալով գա ու դիպչի՞… Ես ի՞նչ անեմ, ես ո՞նց անեմ…

ՂԱԶԱՐ.- Դե, հիմի որ գյուլլեն գա, ես ի՞նչ անեմ։ Հո կակալ չի՞, որ բռնեմ… Գնա, գնա՛ տուն, երեխեքը մենակ են… (Գրպանից խորտիկներ տալով): Ա՛ռ, տար թող ուտեն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ա՛յ մարդ, կտեսնեն… (Երկչոտ նայում է շուրջը և նկատում համբուրվող Զարիֆյանին): Վա՜յ, վա՜յ, վա՜յ, վա յ… Մեղա քեզ, տեր…

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ ա, ո՞վ ա… (Նկատելով Զարիֆյանին): Հա՜… (Մեկուսի): Չէ, փուլ են տալու։ (Հայաստանին): Մի՛ նայիր… (Բարձր հազում է):

Զարիֆյանն ու Զարինեն ներս են գնում։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Էդ իրա մարդն ա՞…

ՂԱԶԱՐ.- Չի իմացվի, այ կնիկ, երկիրը խառն ա… Գնա, գնա տուն։ Պահակները քնեն՝ կգամ երեխեքին կտեսնեմ…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ցածրաձայն): Ա՛յ մարդ, արի դու գիշերով փախի, քաշվի սարերը… Մինչև օրերը կպարզի։

ՂԱԶԱՐ.- Կնկա խելք ա, է՜… Բա որ բռնե՞ն, կախում են, է՛, կախում…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Դե, Ղազար ջան, էլ ի՞նչ ասեմ… (Գնում է):

Մտնում է Լալազարը։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ղազար…

ՂԱԶԱՐ.- (Ըմբոստ): Ի՞նչ ա։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ասա՝ լսում եմ, պարոն էսինչ…

ՂԱԶԱՐ.- Հը՛, պարոն ի՞նչ… նամարդ շանորդի։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Լեզո՛ւդ, խռովարար։

ՂԱԶԱՐ.- Յա՜, լավ էլ սերտհլ ես։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ձենդ։ Հրամկազմին մատուցում արա։

ՂԱԶԱՐ.- Չսխալվե՜ս… Ղազարը կամավոր ա։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Քեզ կքշեմ դիրքերը, որ…

ՂԱԶԱՐ.- Հա , էդ կանես։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Զենքդ ուսի՛դ։ Պահակ կանցնի, բան չգողանան… Շո՛ւտ։ (Գնում է):

ՂԱԶԱՐ.- (Վերցնելով հրացանը, շուռումուռ է տալիս ու դժգոհ փնթփնթում): Վա՜յ ազգ, վա՜յ քեզ… Ունեցվածքիդ պահակը Լալազարն ա… Թյո՜ւ…

Հրացանը հարվածում է գետնին, որը կրակվում է… Գնդացրորդը վեր է թռչում ու բաց է թողնում երկար կրակահերթ: Պատասխան կրակոցներ։ Խուճապ։ Բեմ են վազում խմբապետը, Զարիֆյանը, տասնապետը, Լալազարը և ուրիշներ աջ ու ձախ կրակելով։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բոլշևիկները վրա են տվել։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ո՞ր կողմից կրակեցին, ես դրանց…

ՂԱԶԱՐ.- Սուտ ա ասում, աղա ջան, իրա՚ն-իրան կրակվեց… 

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Ղազարին): Ձե՜նդ… (Լալազարին): Քանի՞ վաշտ էին։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Շատ կլինեն, աղա ջան, շատ են…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Առա՜ջ դեպի ձորաբերանը… Արա՜ գ…

ՂԱԶԱՐ.- Մի խառնվեք, ա՛յ մարդ… Իրան-իրան էղավ, խաչը վկա…

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Օ՜ն առաջ, քաջե՛ր…

Իրարանցում։ Շփոթ։ Տագնապազդու երաժշտություն: Կրակոցներ։ Մթնեցում։

Վարագույր

ՊԱՏԿԵՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՆԱԽԱԲԵՄՈՒՄ

Իրարանցում: Էշի երկարաշունչ զռոց: Ձայներ:

• Կանգնի՛ր… Կխփե՛մ…
• Չփախչե՛ս…
• Կրակեցի, հա՜…
• Առաջը կտրեք… էդպե՜ս…
• Ադա, բռնի՜ր, է՜…

Մտնում են տասնապետն ու Լալազարը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լալազար, առա՛ջ…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Առաջ եմ, աղա ջան։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Բռնի՛ր, ասում եմ… Վազի՛ր…

Լալազարը դուրս է վազում նախաբեմից: Տասնապետը հանում է մաուզերն ու սպառնում:

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Չսպանեք, ես դրա… էդպե՜ս… Գլուխը բռնե՛ք… Բռնեցի՞ք… Կապեք: Էդպե՜ս, էդպե՜ս։ Բերեք էստեղ…

Լալազարն ու երկու զինվոր քաշքշելով ներս են բերում Ղազարին։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ղազարին հրմշտելով): Գնա, գնա՛, դեզերտիր…

ՂԱԶԱՐ.- Ամոթ ա, ադա՛, ոչ բարով քավորի տղա ես…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Ղազարին): Դասալիք ես, հա՞… Ոտքիցդ կկախեմ, սրիկա։ Զինաթափե՛լ…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ձեռքերդ վեր։ (Խլում է հրացանը):

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ազգի դավաճա՜ն…

ՂԱԶԱՐ.- Ես ազգի հետ ի՞նչ ունեմ, աղա ջան։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Մենք էստեղ արյուն ենք թափում, սրանք կուզեկուզ փախչում են։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Ղազարին): Ո՞ւմ հետ էիր։ Ո՞վ կա էնտեղ։

ՂԱԶԱՐ.- Ես եմ ու ինքն ա, աղա ջան։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ո՞վ ա էդ ինքը։

ՂԱԶԱՐ.- Հեռը քեզանից, էշս ա, աղա ջան։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Էշին քշե՛լ աբոզ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Զինվորին): Քշե՛լ։ (Զինվորը գնում է): 

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Ղազարին)։ Ի՞նչ էիր անում էստեղ…Ո՞ւր էիր փախչում։

ՂԱԶԱՐ.- Ո՞վ էր փախչում, աղա ջան… Բա մենք ձեն չտվի՞նք…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Սուտ ա ասում։

ՂԱԶԱՐ.- Բա հայվանը չզռա՞ց…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լեզո՛ւդ, խռովարար։ Ձեռները կապե՛լ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Լսում եմ, պարոն աղա ջան։ (Կապելու բան փնտրելով): Ինչո՞վ կապեմ, աղա ջան…

ՂԱԶԱՐ.- (Ցույց տալով Լալազարի գոտին): Բա էդ ի՞նչ ա։ 

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Լալազարին): Հանիր գոտիդ, ավանակ։ 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Հանելով գոտին՝ փնթփնթալով կապում է Ղազարի ձեռքերը): Թևդ թույլ պահի… Մատդ բաց արա, բաց արա՜… ըհը, կապած ա, պարոն տասնապետ։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Առաջ: 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Առա՜ ջ։

Տասնապետի ետևից քայլում է Ղազարը, նրա ետևից Լալազարը՝ մի ձեռքում երկու հրացանը, մյուս ձեռքով բռնած վայր ընկնող շալվարը: Նրանք դուրս են ելնում նախաբեմից։

ԲԱՑՎՈՒՄ է ՎԱՐԱԳՈՒՅՐԸ

ՊԱՏԿԵՐ ԵՐՐՈՐԴ

Բեմը ներկայացնում է դաշնակցական ոագմաճակատի առաջավոր գիծը: Կեսօր է: Զինվորներ: Ձեռքից ձեռք է փոխանցվում Ղազարի մեծադիր լուսանկարը:

1.ԶԻՆՎՈՐ.- (Նկարը դիտելով): Էս հա՞յ ա…

ՄԱՑԱԿ.- Բա ի՞նչ ա… Այլազգի Ղազարոս ա լինո՞ւմ…

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Տղերք, խոսքը մեր մեջ, ոնց որ ղաչաղ ըլնի… Տես, է՜, աչքերը, փափախը, զենքը…

ՄԵԿԸ.- Հա՜, էս կամավորի բան չի:

4.ԶԻՆՎՈՐ.- Ի՜… Կամավոր չի, բա ի՞նչ ա. չե՞ս տեսնում, անճարի մեկն ա։

ՄԱՑԱԿ.- Լավ անճար ա, ո՞նց չէ… Պարուչիկն ասում ա, թե գիշերով մտել ա բոլշևիկների շտաբը, տասներկու կամանդիր ա սպանել, ու մի վաշտ էլ պլեն ա բռնել…

5.ԶԻՆՎՈՐ.- (Հեգնանքով): Էդ հաշվով, էգ Ղազարը երկու գիշերում բոլշևիկների վերջը կտա:

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Տղերք, խոսքը մեր մեջ, վայ թե սուտ ա, հը՞։

4.ԶԻՆՎՈՐ.— Ա՛յ մարդ, գազեթումն ա գրած, է՜…

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Հենց դրա համար եմ ասում սուտ ա, էլի՜…

ՄԱՑԱԿ.- Ասում են տասներկու լեզու ա իմանում…

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Պա՛հ, դրա տունը չքանդվի, ո՞նց ա միտը պահում։

ՄԵԿԸ.- Ճակատի լենքից երևում ա, որ խելքից պակասավոր չի։

7. ԶԻՆՎՈՐ.-  Տո, դիփ զարմանքս գալիս ա, թե վո՞ւնց ա էս թավուր պուճուր ջանովը, էսքան բոլշևիկ զբնել։

5. ԶԻՆՎՈՐ.- (Հեգնանքով): Էդ հաշվով, էդ բոլշևիկները ճամփի կողքին ցանած են, էդ Ղազարն էլ քաղում ա ու խուրձ կապում, հա՞։

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Այսինքն, լավ ես ասում… էս ա մի ամիս էս դիրքում նստած ենք, թող մի պոպոզավոր բոլշևիկ տեսած լինենք, հը՞…

1. ԶԻՆՎՈՐ.- Էդ չի իմացվի, վայ թե գիշերով գալիս, անցնում են։

7. ԶԻՆՎՈՐ.- Վա՛հ, դուն էլ միթոմ բան ասիր։ Տո՛, տեսած չենք, թող ձենը լսած ըլինք։ Մո՞ւթն ա, տո… Բոլշևիկը առանց ուռռա՜ տալու կանցկե՞նա…

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Չի իմացվի, տղերք. կովի մեջ իգիթ դառնալը հրաշք բան ա… Տուր, մի թութուն տուր քաշենք։ 

1. ԶԻՆՎՈՐ.- Արևը կծում ա, անձրև ա գալու։

ՄԵԿԸ.- Է՜… Արտերն անցանել մնացին։

4. ԶԻՆՎՈՐ.- Բաղերն՝ անթաղ… ցուրտը կտանի։

3. ԶԻՆՎՈՐ.- Մենք էլ էս չոլումն ենք սատկելու, մնանք անթաղ… (Բորբոքվում է): Ախր, ինչի՞ են մեզ տանից, երեխեքից կտրել ու գցել գյուլի բերանը։ Բա մարդ չիմանա՞ ինչի համար ա մեռնում։

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- (Տալով ծխախոտը): Ա՛ռ, առ քաշի… Զինվորն ու ոչխարը մեկ ա, աղ կտան՝ աղ լիզի, գլխիդ տան՝ պըպըզի։ Աշխարքի կարգն ա։

ՄԵԿԸ.- Երեխի համար օրորոց պիտի սարքեի. ոտները չարխել էի տվել…

2. ԶԻՆՎՈՐ.- Նշանածիս կսեի, էս տարի քեզի կտանիմ Բաքու։ Էլ Բաքու մնա՞ց…

ՄԵԿԸ.- Է՜, տղերք, էս թիվն էլ մի թիվ չի…

Մեղմիկ հնչում ու տարածվում է թախծոտ երգը։

2. ԶԻՆՎՈՐ.- Կըսեն Ռուսաստան էլ սով է։

ՄԱՑԱԿ.- Էդ հավատալու չէ. Ռուսաստանի հացը աշխարհին կպահի…

7. ԶԻՆՎՈՐ.- Ի՞նչ իս վեր թռնում, տո՛… Վուր չկա, վուրդիա՞ն պահե։ Քու խելքովը հեղափոխությունից մանանա ի թափո՞ւմ…

Հրաման արձակելով ներս են մտնում կապիտան Զարիֆյանը, խմբապետ Նավոյանը։ Նրանց հետևում է տասնապետը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Հեռադիտակն աչքերին): Աջ թևը տարածել մինչև ջրաղացը…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսում եմ, պարոն կապիտան:

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ջաղացը թող ինձ, հասկացա՞ր։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսում եմ, պարոն խմբապետ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Դժգոհ է խմբապետի միջամտությունից): Լսե՛ք, տասնապետ։ Հրանոթը տեղափոխեք այստեղ։ Անմիջապե՛ս։ Թշնամին այդ չպետք է կռահի։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսո՛ւմ եմ, պարոն կապիտան։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Լավ կլինի էդ թնդանոթը հանեք սարի դոշը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պարոն խմբապետ, հարձակումը գլխավորում եմ ես։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Ես էլ իմ գործն եմ գլխավորում։ Տասնապետ, զինվորներին փամփուշտ բաժանիր։

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Սրանց ջուրը մի առվով չի գնում։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պարոն խմբապետ, անցեք, խնդրում եմ, գնդապետի մոտ։ Այսպես չի կարելի։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Գնա՛, դու գնա քո գործին։ Տասնապետ, որտե՞ղ է դեզերտիրը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Հսկողության տակ է։

ՆԱՎՈՅԱՆ.- Լավ հսկեք։ Շարքի առաջ պիտի գնդակահարեմ էդ ազգի դավաճանին։ (Զինվորին): Արծիվնե՛ր, ձեզ պինդ պահեք։ (Գնում է):

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Առանց իմ հրամանի ո՛չ մի կրակոց։ Հարձակումը կլինի անակնկալ։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լսում եմ, պարոն կապիտան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Նստոտած զինվորներին): Պառկեք…

ՄԵԿԸ.- Պարոն ափիցեր, հաց չկա, թութուն չկա… Ո՞նց ա ըլնելու։

3 ԶԻՆՎՈՐ.- Բա մարդա մի հրացան էլ չեք տալիս… Ես ի՞նչ կրակեմ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պառկե՛ք, ասում եմ։ (Գնում է):

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ի՞նչ եք ցցվել… (Գնում է կապիտանի ետևից):

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Էս ափիցերը քացախած ա երևում:

7. ԶԻՆՎՈՐ.- Թունդ ա, տո…

2. ԶԻՆՎՈՐ.- Հըլը մատղաշ է, կփափկե…

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Չէ, կռիվ տեսած ա… Լսեցի՞ր, ասում ա ջաղացը պինդ պահեք։

ՄԵԿԸ.- Է՛, որ ի՞նչ…

ՏԱՐԵՑԸ.- Էդ ա, է… Մի անգամ գերմանու կռվում… 

ՁԱՅՆԵՐ.- Պատմել ես, պատմել ես…

Մտնում է Ղազարը՝ հրացանավոր Լալազարի հսկողության տակ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Կանգ ա՛ռ: Նստի՛ր։

ՂԱԶԱՐ.- Էս արևի՞ն։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Մի՛ խոսիր։

ՂԱԶԱՐ.- Ինչի՞ որ…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բռնավոր ես։

ՂԱԶԱՐ.- Քու խելքով դու ազա՞տ ես։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բա ի՞նչ եմ…

ՂԱԶԱՐ.- Դե որ ազատ ես, գնա էն շվաքում նստիր, էլի։ (Պառկում է): 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Մի՛ պառկիր։

ՂԱԶԱՐ.- (Նստելով): Թյո՜ւ, քեզ մարդ ասողի…

Զինվորները, որ լսում են նրանց, վրդովվում են:

1. ԶԻՆՎՈՐ.- Ծո, ամոթ է, խիղճ ունես։

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Ս տր աժնի՞ ես։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Դեզերտիր ա, է՜, դեզերտիր։

ԶԻՆՎՈՐ,— Խեղճ մարդ, կկախեն։

2.ԶԻՆՎՈՐ.- էդ կախելն ա, է՜, որ մարդ,,,

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Ախպերу թե էդ բ^ո[շևիկը վատն ա, ինչի՞ մեր վարժապետը անցկացավ նրանց կողմր։

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Մարդ իմանար՝ սրանք են լավ, թե բոլշևիկներր։

3. ԶԻՆՎՈՐ.- Մեկ ա, ախպեր։ Ով էլ գա, մենք՝ նոքար ենք, իրենք՝ աղա։

ՏԱՐԵՑԸ.- (Ակնարկելով Լալազարին): Սուս կացեք, խոսք տանող ա երևում։

Մտնում է մի զինվոր:

ԶԻՆՎՈՐ.- (Լալազարին): Խմբապետն ասում ա դեզերտիրին բերես ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ղազարին): Վեր կաց։ նավո յանին կաղաչես, ոտներր կընկնես, որ բախշի… Թե չէ աչքդ չթարթած կգնդակահարի։

ՂԱԶԱՐ.- էդ ո՞ւմ,

ԼԱԼԱԶԱՐ.- էլ ո՞ւմ… Ա՜յ մարդ, դավաճան ես, հասւկա֊ ցի ր… Օրենք ա։

ՂԱԶԱՐ.— (Շվարած): Օրենք ա՞…

Մի քանի զինվոր տասնապետի ղեկավարությամբ բե֊ բում են թնդանոթը։ Նրանցից մեկը’ Բ ագրատը ճանաչում է Ղազարին։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ղազա՞ր… Դու էլ եկա՞ր։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՜, բերեցին…

ԲԱԳՐԱՏ.- Ա՜յ տղա, գյուղում մի բան փոխվե՞լ ա։

ՂԱԶԱՐ.- (Մոլորված): Լա՜, օրենք ա…

ԲԱԳՐ՚ԱՏ.- Մերոնք լա՞վ են…

ՂԱԶԱՐ.- Ծը’… Գնդակահարում են…

ԲԱԳՐԱՏ.- (Ղազարի թևը քաշելով): Ադա ո՞ւմ, ի՞նչ ես խոս ում…

ՂԱԶԱՐ.- (Եթափվելով): Բագրա՞ա…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Բագրատին): Հեռու կա՛ց… Բռնավորից հե- ռո լ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Թնդանոթը երող զինվորներին): Քաշե՛ք… Ուղիղ, ուղի՜ղ…

ՀՐՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Հը’… Մեկ էլ… Հը’, քաշի՛…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Դիմելով Բագրատին ու Լալազարին): Ի՞նչ եք ցցվել, օգնեք… Բաշե’ք… (Կոպտորեն նրում է կանգնած Ղազարին): Բեղ հե տ չե՞մ* ք^ա2 իթ> ասում եմ…

Ղազարը ակամա մոտենում է թնդանոթին և փողի֊} , բռնելով’ հրում է։ Փ\ողը շրջվում է դեպի իրենց զիթ~

քերբ։

ՁԱՅՆԵՐ* —

Ի՞նչ ես անում։

Ո՞ւր ես շուռ տալէս։ Դենը քաշիր, դե՛նը,** Շուտ արա, ա’ յ մարդ***

Մո լո բվա՝ ծ Ղազարը բռնում է թնդանոթի ձգանի պա֊ բանից ու քաղում։ Դղրդյունով պայթում է հրանոթը։ Ոեմը մթնում է։

ՏԱՍՆԱՊԵՏԻ ՁԱՅՆԸ.- Սրիկանե՜ր, դիվերսանտնե՜ր…

Հ բա ձգութ չուն ։ Աղմուկ։ Ուռա։ Երաժշտություն։

ԼՈՒՍԱՎՈՐՎՈՒՄ I* ՆԱԽԱԲԵՄԸ

Այստեղ են կապիտան Զարիֆյանը’ թևը վիրավորված, տասնապետը, Լալազարը և զինվորներ:

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Բղավելով տասնապետի վրա): Բավակա՛ն է… Նավոյանը, Նավոյանը… Եթե ես զոհված լինեի՝ ամբողջ հանցանքն ինձ վրա կբարդեիք։ Մորթապաշտ- նե ր, սրիկանե ր…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Պարոն կա պիտ ան, սակայն***

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լռիր։ Դիվեր и իա՜, դա վաճանութ յո՜ մև, նահանջ,,, Եվ ոչ ոք ոչինչ չի տեսել, ոչ ոք ոչինչ չգիտի… 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Սակայն ես ասեմ, աղա ջան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ի՞նչ ունես ասելու։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հենց որ խմբապետ Նավոյանը, աստված հոգին լուսավորի, Ղ^աղ^արին կանչեց, որ գնդակահարի’ Ղ^ազ^արը պարանը քաշեց,,,

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Որտեղի՞ց գիտես։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բա’, կողքիս կանգնած էր։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Եվ չկանխեցի՞ր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.-  Կ անխեցի, աղա ջան, բա ո՞նց***

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Սրիկանե՜ր*** Բոլորդ էլ դիվերսանտներ եք։ Հինգ օր կալանք։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Պինդ էլ կանխել էի։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տասը օր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հենց կանխած էլ պարանը քաշեց։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տասնհինգ օր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Շնորհակալ եմ, աղա ջան***

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տանե՜լ։

Գնում են։

ՊԱՏԿԵՐ ՉՈՐՐՈՐԴ

Pbifp ներկայացնում է ռազմաճակատի տեսարանը: Այստեղ այժմ կարմիրբանակայիններ են: Թնդանոթի կողքին կանգնած է երթային խոհանոցը: Կոճղի վրա կուչ է եկել գերի Ղազարը: Այստեղ են նաև տարեց զինվորը, Բագրատը, Մացակը և այն զինվորները, որոնք ռեժիսորի կամքով կարող են տեղափոխվել այստեղ:

ԿՈՄԲԱՏ.- Հետո՞*** Ո՞նց եղավ, որ հրանոթը կրակվեց*** 

ԲԱԳՐԱՏ.- էլ ի՞նչ ասեմ*** էնա էդ ժամանակ Ղազարը պա֊ րանը քաշեց, ու տրաքոցը դուրս եկավ։

Զինվորները ծիծաղում են։ Ղազարը խեթ֊խեթ նայում է ft ագրատին։

ՎԱՍԻԼԻ.- Молодец Казар… Вот и герой!

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- (Թարգմանում է Ղազարին): Ասում իգիթ ես, Վաղար ախպեր..,

ԿՈՄԲԱՏ.- Հը՞, Ղ ազար пи, հ ա վա տ ա՞ն ք***

ՂԱԶԱՐ .- fin խիղճն ա, աղա ջան։

ԿՈՄԲԱՏ.- Բագրատը ճի՞շտ է պատմում։

ՂԱԶԱՐ.- Պատմելը’ պատմում ա, համա դե… միամիտ եղավ, աղա ջան, խնայի’ր…

ԿՈՄԲԱՏ.- Չեղավ, Ղազար, չեղա՜վ… Մեզ մոտ աղաներ չկան։ Ասա’ ընկեր հրամանատար։

ՂԱԶԱՐ.- Աչքիս վրա, աղա ջան… Խոսքը տեղը գա’ կասեմ։

Կոմբատը մ ուռենում է Վա и ի լիին, ինչ֊որ կարգադրություն ՛անում։

ՎԱԱԻԼԻ.- (Պատվի աոնելով): Есть, ТОВарИЩ КОМЭНДИр.

Կոմբ ա՛տը գն՛ում է։ Վասիլին սայլի վրա յից վերցնում է կա՛ց,ինը և ՛մ՛եքենայաբար շեղբը շոշափելով դիտում է գե ր ին ե րին ։

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐ.- Կորած ենք։ Ղաղ ա ր, մի բան ասա։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ղ^ազ^ար, մեկ ա, քեզ կախելու էին… Թող մեզ բախշի…

ՂԱԶԱՐ.- Հայաստանին ասա, Կարոյիս… Շուշանիս…

Վասիլին քայլում է դեպի Ղազարը։ Ղազարը երկյուղո՛վ \վե ր է ելնում կոճղից։ Վասիլին կացինը վեր է քաշում և սեպում կոճղի մեջ։

ՎԱԱԻԼԻ.- (Ղազարին): Давай…

ՄԱՑԱԿ.- (Ղազարին): Ասում ա^ճ գլուխդ դիր քոթուկին։

ՂԱԶԱՐ.- (Վասիլիյւն): Աղա ջանման օլում+ + * Րնչի՞ դա- վայ…

ՎԱԱԻԼԻ.- Давай, давай… работай!

ՏԱՐԵՑ ԶԻՆՎՈՐԸ.- (Ուրախացած): Ադա, ասում ա ծառ կտրի։

ՂԱԶԱՐ.- (Վասիւիին): Հա՞… դա վա՞յ… (Կտրելու նշան է անում):

ՎԱԱԻԼԻ.- (Ղազարին): Не болтай… Давай живо…!

ՂԱԶԱՐ.- (Վասիլիին): Հա՞… Դե’, որ դավայ… Դավա’ յ, ախպեր ջան։ (Ուրախացած հարվածներ է տեղում կոնդի վրա):

Վարագույր

ԴՈՐԾՈՂՈԻԹՅՈԻՆ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՊԱՏԿԵՐ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

Կարմիրբանակայինների դիրքերում: Զինվորների մի խումբ զբաղված է թերթի ընթերցանությամբ: Վասիլին ում գործ դնելով պահել է ձիասայլի սոնին և անհամբերությամբ հետևում է Ղազարին, որը գետնին նստած, աուսնց շտապելու նորոգում է սայլի անիվը:

ՎԱՍԻԼԻ.- (Անհամբեր): Слушай, хватит… бола, кончай!

ՂԱԶԱՐ.- Աբաժդի, շիլաս… (Շարունակում է թիւկթիւկաց- նել):

ԶԻՆՎՈՐ.- (Կարդում է թերթը): Չքավորական կոմիտեն այդ շրջանում հայտնաբերել է ժողովրդից թաքցրած երկու հարյուր փոլթ ցորեն, որը թաղված է եղել հողի տակ…

ՂԱԶԱՐ.- Ծլած կըլի…

ԲԱԳՐԱՏ.- էդ ո՞ւմն ա եղել էդքանը…

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Լսեք, լսե’ք…

Ղազարի հարվածների ձայնը գնալով ուժեղանում է։

ՄԵԿԸ.- (Ակնարկելով Դադարին): Թողնո՞ւմ ա լսենք։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ադա’, Ղազար, մի խանգարի, է՜, գործ ենք անում ։

ՂԱԶԱՐ.— (Դժգոն): Գործը մենք ենք անում։ Դուք խոսում եք… Կիսատ թողնե՞նք… Տեսնում ես, խեղճ մարդը, որ ձեն շի հանում, ուրեմն… Ախր, մարդ պիտի խիղճ ունենա. հետո էլ ջուր կուզեք… էս էլ չեղավ էն օրվա պատմությունը, որ…

ՄԵԿԸ.— (Ղազարին): Թո՛ղ կարդանք, ա’յ մարդ, մի խոսի։

ՂԱԶԱՐ.- Դու ի՞նչ ես ուզում, է՜… (Մեկուսի): Էս էլ էստեղի Լալազարն ա…

ՎԱՍԻԼԻ.- (Սոնու ծանրության տակ կքած: Զայրույթով)։ Слушай, не болтай… Кончай, тебе говорят.

ՂԱԶԱՐ.- (Անվրդով) : Համբերի, շիլ աս… (Դաոնալով ղին- ւխրներին): Ախր, ասի’ վայ թե սռնին ա մաշված։ Դու մի ասա, համ սռնին ա_} համ էլ ակի էս*** անտեր ճաղը* ախր_ք ապրանքը պիտի յուղես, խնամես***

ՎԱՍԻԼԻ.- Слушай, хватит, бола.

ՂԱԶԱՐ.- (Նեղացած): Նի բալտայ, ա յ մարդ, շիլաս։ (Տե- ղից ելնելով գնում վերցնում է մի քոթուկ և, դնելով սոնա տակ, նեղացած դիմում է Վասիլիին): Իդի…

Պ ր ծա՞նք…

ՎԱՆԻԼԻ.- (Փնթփնթում է): Вот чудак… Давно надо было сообразить.

ՂԱԶԱՐ.- (Դոհունւսկ): Վ ո՜տ… Պ ասմատրեշ… Ախր, հերս ասում էր’ որդուն’ հեր, ապրանքին’ տեր։ (Վասիլիին). Հը՞, խորոշո՞… Մնաց ճուլկին ճարեմ։ (Վհոական մոտենում է բրգաձև շարված հրացաններին, վերցնում է մեկը ու, մոտենալով սայլին, սվինը մտցնում է սոնա անցքի մնշ, շափում-չափչփում է):

ՎԱՆԻԼԻ.- Зачем винтовку взял?

ՂԱԶԱՐ.- Հե՜լ… նիլեվո։ (Թափով քաշում է հրացանն ու սվինի ծայրը ջարդում սոնու անցքի մեջ): Ըհը յ գա֊ տովո**.

ՎԱՍԻԼԻ.- (Վրդովված)- Елки-валки… Посмотрите, БИFI-TO в ку сломал.

ԲԱԳՐԱՏ.- Ադա_} էդ ի նչ արիր…

Մ ո տեւն ում են:

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- (Խիստ): Էս դո՞ւ կոտրեցի՜ր։ 

ՂԱԶԱՐ.- Շինեցի։ (Ակնարկում է անիվը):

ՄԵՆԸ.- էս թնդանոթը չի_} է՜*** էս բան վորա գյուղացի ական զենք ա։

ՂԱԶԱՐ.- (Ակնարկելով սայլը): P Ш է՞ս ին լ ա, էս գյուղացիական չի՞։

ՎԱՍԻԼԻ.- Какой же ты солдат!?

ՂԱԶԱՐ.- Ղ ազար նետ и ա լդա տ, ախպել7,*, Ղազար վադավող,

Մ ոտ են ում է կոմբատը։

ԶԻՆՎՈՐ.- Թույլ տվեք զեկուցել, ընկեր կոմբատ։

ԿՈՄԲԱՏ.- Պարզ է։ (Վերցնում է հրացանը, զննում կոտրած սվինը ու մոտենում է սայլին):

ԲԱԳՐԱՏ.- (Ղազարին’ ցածրաձայն): Ասա’ միամիտ եղավ։

ՂԱԶԱՐ.— (Գոշում է): Ոչ էլ միամիտ…

ԿՈՄԲԱՏ.- (Ղազարին): Անիվը նոըոզելու համար’ շնորհակալություն։

ՂԱԶԱՐ.- Չարժի, աղա ջան։ Չէ , չէ … ընկեր կնմբատ։

ԿՈՄԲԱՏ.- Իսկ հրացանի համար պատմել… չեմ կարող։ Զինվոր չես։

ՂԱԶԱՐ.- Հա, բա”… էդ լավ չի՞։

ԿՈՄԲԱՏ.- Լավ չի, Ղազարոս… Ինչո՞ւ չես ուզում զինվոր դաոնալ, ծառայել հեղափոխության գործին:

ՂԱԶԱՐ.- Ե՞ս։ Քո խիղճն ա… Հրաման տուր ‘ ծառայեմ:

ԿՈՄԲԱՏ.- Ասենք, հրամանը տվեցի, կծառայե՞ս։

ՂԱԶԱՐ.- էդ ո՞նց… Իմ ուզելով ա՞, որ…

ԿՈՄԲԱՏ.- Քո ուզելով է, Ղազար։ Ուզո՞ւմ ես մասնակցել ժողովրդիդ ազատագրմանը’ մնա մեր շարքերում, չես ուզում’ աստված ք եզ հե տ։

ՂԱԶԱՐ.- Աստվա՞ծ։ Բա, բա, էն բանը ասում էր բոլշևիկ֊ ները անհավատ են,

ԿՈՄԲԱՏ.- էդ ուրիշ հարց է, Ղազար։ Որ մնաս մեզ մոտ’ շատ բան կսովորես։

ՂԱԶԱՐ.- Չէ, մնալու եմ. տնից բաժանվելուց հետո մեկ ա։

ՄԵԿԸ.- Մեկ է ո՞րն է, ա՞յ մարդ:

ԿՈՄԲԱՏ.- Չեղավ, Ղազար, չեղա՞վ… Ուրեմն, դաշնակների մեջ լինես, թե բոլշևիկն երի մեջ, քեզ համար մեկ է՞։

ՂԱԶԱՐ.- Այսինքը, որ… էն եմ ասում, որ էնտեղ էլ են հայեր, էստեղ էլ։

ԿՈՄԲԱՏ.- Իսկ գաղափարնե՞րը, նպատա՞կը…

ՂԱԶԱԲ.- Նպատա՞կը… Հա, բա… էդ եմ զարմանում, էլի՞: Ախպեր, նրանք էլ են ասում ազգին ազատենք, ձեր ասածն էլ ա էդ։ Բա, հիմի էս կռիվը ինչի՞ վրա ա, որ…

ՄԵԿԸ.- Հենց էդ ա, է՜, որ ասում ենք… (Երգում է):

Սա է վերջին կռիվը,

Եվ պայքարը մեր մեծ…

ՂԱԶԱՐ.- (Կոմբաաին): Ես բան եմ հարցնում , սա երգում ա։

ԿՈՄԲԱՏ.- ԷՀ Ղ ա զարսս, Ղազարոս _է շատ ես ռամիկ։ 

ՂԱԶԱՐ.- էդ լ^ավ ա՞) որ***

ՄԵԿԸ.- Ասում եմ^ճ հեղափոխությունը ինչ բան ա, չի իմանում ։

ՂԱԶԱՐ.- էդ պակասությո՞ւն ա, որ…

ԿՈՄԲԱՏ.- Քեզ համար աակասութւուն չի՞, Ղաոաոոս։

«мл- ո_ւիմանՏ

ԿՈՄԲԱՏ.- Կգաս ինձ մոտ, կխոսենք։ Շատ բան !կիմանասt 

ՂԱԶԱՐ.- Աչքիս վրա։

ՄԵԿԸ.- Ընկեր կոմբատ, Ղ^ազ^արին ասեք, թող մեզ հետ երգի,

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Թերթ ենք կա բդում, շի լսում… 

ՂԱԶԱՐ.- Ա յ մարդ, գործը թողամ, քեզ լսե՞մ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Ну, будет вам. Хороший он мужик… и как мастер, хорош!

ԿՈՄԲԱՏ.- Լսո՞ւմ ես, Ղ ազար, տղաները բողոքում են։ 

ՂԱԶԱՐ.- ^ե, կերգեմ, կսովորեմ***

ԿՈՄԲԱՏ.- Իսկ ի՞նչ երգ գիտես, հը՞, հորովել երգո՞ւմ ես։ 

ՂԱԶԱՐ.- 9է, էն եմ իմ ան ում, որ ասում ա* ասա յարաբ*** Սարի մարալ***

ՁԱՅՆԵՐ.- Երգի, Ղազար, երգի***

• Թող երգի։
• Ну, Казар, давай опоем, давай…

ԿՈՄԲԱՏ.- Երգի, Ղազար, երգի’։ Նստեք, տղերք***

ՂԱԶԱՐ.- (Նստելով): Լ ավ ձեն չունեմ, համա որ ասում եք***

(Երգում է): Որ սկան ախպեր, սարեն կուգաս,

Սարի մարալ կփնտրես***

Ասա յարաբ դու չտեսար Իմ մարալին, իմ բալին***

Ձայնակցում են զինվորները, կոմբա\ւոը։ Երգն ավարտ- վ ո սմ է ։

ՁԱՅՆԵՐ.- Ապրէ’и, Ղազար…

֊ Լավ էր, Ղազար, կեցցե’ս…

• Ջիգյարով մարդ ես, Ղազար։

ՂԱԶԱՐ.- (Կոմբատին): Հ ամա, դու էլ քաղցր ձեն ունես, հա՜։

Վառի լին վերցնում է հարմոնը։ Հնչում է պարեղանակը։ Պծարում են բոլորն ու մեջ քաշում Վաղարին։ Ավարտվում է պարը։

ԿՈՄԲԱՏ.- Ցրվե’լ տեղերում։ Հանգստացեք։ Ղազար, դու մտածիր։ (Գնում է):

ՂԱԶԱՐ.- Չէ) չէ’, կծառայեմ***

Զինվորները հեռանում են:

ԲԱԳՐԱՏ.- (Ղազարին): Լավ պրծար***

ՂԱԶԱՐ.- Տեսնե նք*,, Ասում ա’ պիտի գործին ծառայես։ 

ԲԱԳՐԱՏ.- Չէ’, լավ մարդ ա երևում։

ՂԱԶԱՐ.- Հա’, աչք երր զուլալ են։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ղարաբաղի հայ ա, ինքն էլ բոլշևիկ։

ՂԱԶԱՐ.- 3 ա՜*** Րամ հայը*** Ախր ասում են բոլշևիկ ըէնելը ռսի ադաթ ա։

ԲԱԳՐԱՏ.- Մեկ ա, այ մարդ, բոլշևիկի աղ ու հացը կերար՝ բոլշևիկ ես։ Ուզում ես’ հայ եղիր, ուզում ես’ արաբ։ 

ՂԱԶԱՐ.- Հիմի ք^ո ի՚ելքով, որ էդ Լա լա զա ր ը սրանց աղ ու հացք ուտի, կդաոնա՞ բոլշևիկ։

ԲԱԳՐԱՏ.- Լ ալազա'”լւր*** Որ զոռեն^ճ կդառնա։

ՂԱԶԱՐ.- Բա եղա՞վ։ Ափսոս չի՞*** Վեր կաց, ախպեր, վեր կաց ցախը կոտորենք։

ԲԱԳՐԱՏ.- Չէ, լավ ա, լա’վ։ Սրանց միտքն ուրիշ ա։ 

ՂԱԶԱՐ.- Հա՜, որ ասածներն անեն, լավ ա։

ԲԱԳՐԱՏ.- Կ անեն,** Որ խանգարող չր\նի, սրանք շատ բան կանեն։

Մ տնում է Վ աս ի լին ։

ՎԱՍԻԼԻ.- (Ղազարին): А НѴ, ДЭЙ ТВОЙ НОЖ.

ՂԱԶԱՐ.- (Տալով դանակը): Դերժի, հա, Վասիլ ջան, հիշատ ակ ա։

ՎԱՍԻԼԻ.- наю„ знаю… от офицера… Ну, ребята, кто за водой?

ՂԱԶԱՐ.- Ղ ազար պայդոշ վադա, Բագրատ դրավա*** խ ա֊ րաշո՞ ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Нет, нет… За водой пойдете вдвоем, а то вдруг…

ԲԱԳՐԱՏ.- (Թարգմանում է): Ասում ա^ճ ես էլ եմ գալիս ջրի։ 

ՂԱԶԱՐ.- Ինքը՞։ Չսխալվես*** Բա զորքի ճաշն ո՞վ եփի։ Գնա’, գնա ձին քաշի, ես էլ կացինք վերցնեմ***

ՎԱՍԻԼԻ.- Осторожно, Казар, далеко не ходи.

ՂԱԶԱՐ.- Խարաշո, խարաշո*** (Րագրատ]ւն): Ոսկու պես մարգ ա, ափսոս լեզու չի հասկանում։ »

ԲԱԳՐԱՏ.- Ա и ո վո րի, Վ ազար ջան, կսովորի*** (Տանում է):

Վարագույր

ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՊԱՏԿԵՐ

Դաշնակցական շտաբի թակը: Գնդապետ Արշակունու և կապիտան Զարիֆյանի դիմաց կանգնած են տասնապետն ու Լալազարը: Սրանց ձեււքին է Ղազարի փափախը, շորերը և մի կացին: Այստեղ են Ըարինեն, Մոկացյանը, լրագրողը, բանաստեղծը և այլոք:

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պատասխանեք որոշակի* Վաղարոս Նուբար յան֊ ցը խեղդվե՞ց, թե սպանվեց։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ո րոշա\կի՞ *** Մեռավ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Խեղդվե՞ց, թե սպանվեց։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ես ասե՞մ, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ապա։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Առաջ սպանվեց, հետո խեղդվեց։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կորի՜ր, խեղկատակ։ (Ապտակում է Լա լա գա- րին):

Մ տն ում է Հայաստանը։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Արտասվելով): Ո՞ւր է, ո՞ւր է էդ Լալազարը… Խաբար ես բերել, հա”… (Հարվածներ է տեղում Լալազարի գւիյին):

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Քույրիկ, թող ասեմ*** Հայաստան քույրիկ***

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Հարվածելով): Փափախն ես բերել, հա”*** 

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տիկին, այստեղ զինվորական շտաբ է։

սուս

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Զարիֆյանին): քեզ էլ գիտեմ, դու կաց… Բալկոն ում ը, կես գիշերին… Անամ ո թ։ (Հարվա- ծելով Լալազարին): Շորերն ես բերել հա՜…

Հավաքվում են գյուղացիները, կանայք։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ներս վազող զինվորներին): Մեկուսացնէ՛լ սրան։ Նա հանրապետական բանակի զինվոր է, տիկին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Այ քանդվի հանրապետականդ, որ շինողն էս ա… (Հարվածում է Լալազարին):

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Նա մ ե զա վոր չէ, տիկին։ Զեր ամուսնուն սպա- նել են բոլշևիկները։  Ահա’, այս կացնով… (Ցույց է տալիս կացինը):

ՁԱՅՆԵՐ.- Վա յ, անխիղճներ…

• Վա՜յ անօրեններ, խե՜ղճ Ղազար…
• Աստծո գառ մարդ էր։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ողբում է): Կացնա հար գլխիդ մեռնե՞մ, *\ա֊ զար ջա ն*** P ոլշևիկի նահատակ, Ղազար ջա՜ն*** Ազգի պարծանք, Ղազար ջա՜ն***

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Զարիֆյանին’ ցածրաձայն): P ռա վռ, կապիտան։ Դուք արդարացնում եք իմ վստահությունը։ (^յւնք— շոր ե ն րոնելով Հայաստանի թևից): Հանգստացեք, տի֊ կին…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Կոպտորեն խույս է տալիս): Զե’ռդ։

ԶԱԲԵՖՅԱՆ.- Պարոն Շավասպ… (Մոտեցող Շավասպին ինշ-որ նանձնարարություն է տալիս):

ՇԱՎԱՍՊ.- Ի… ի… իսկույն… (Դնում է):

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ծնկները ծեծելով): Տեմ հավ ատում… Զոռ Լալազար, լեզուդ լալկվի, չեմ հավատում… Իմ Ղազարին ընչի պտի սպանեին, րնչի պտի գլխատեին… Ո՞ւմ հավին էր քշա ասել, ո՞ւմ մալին էր աչք ունեցել… Վա՜յ, Ղազար ջան… Յարաբ, որտեղ, որ քարի տակ…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Իր ուսերի սև շալը Հայաստանի գլխին գցելով): Հանգստացեք, տիկին Հայաստան։ Զեր վիջաը համ ա զ- գային է։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Համբուրելով գլխաշորի ծոպերը): Մեր կըտ- րիճները վրէժխնդիր կլինեն հանուն թափված անմեղ արյան։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լալիս է): Կեր ա՜ք, դ^ուք կերաք Ղ^ա զա րի и գլուխը…

ԶԱՐԻՆԵ.- Քույր Հայաստան, այդ հա դուս տները, որ բերել են, ճանաչո՞ւմ եք**. Պարոն Ղազարոսի՞նն են***

Լալազարը բարձրացնում է հագուստները։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լաց լինելով): Բա էլ ո՞ւմն են.** էն իմ գցած կա ր կա տ անն ա։ Վա՜խ, շորերդ թերմաշ մնաց, Ղազար ջան…

ՁԱՅՆԵՐ.- Վա խ, վա խ, վա խ…

— Խե՜ղճ մարդ…

ԶԱՐԻՆԵ.- Քույր Հա յա и տ ան։ Այդ կացինը, որ տեսնում ենք մենք բոլորս, պարոն Ղազար ոսինը չէ՞, արդյոք։

Լալազարը բարձրացնում է կացինը։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լաց լինելով): Չէ’, ^աղջի ջան, ի՞նչ ես ասում, խեղճ Ղա զա ր и իրա կյանքում…

I ԳՅՈՒՂԱՑԻ.- էդ ա, էլի’*** Բոլշևիկի ձեռքի գործ ա։

• Վա՜յ անօրեններ***
• Կացնով էլ գլուխ կկտրե՞ն.**
• Տա՞խ ա, ինչ ա…

Մ տնում է Շ ավա и պը’ բերելով սև ժապավեն ով երիզ- ված Ղազարի մեծադիր լուսանկարը ու դնում ամբիոն- պատվանդանին։ Այնտեղ են դրվում նաև Ղ^ս>զ^արի * հագուստներն ու կացինը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պարոններ։ Լռակյաց հ ա ր դենք հ ա յր են իքի անկախության համար նահատակված հերոսի հիշատակը։

Հնչում է и դո մեղեդին։ Ներկաները համրաքայլ մոտենում են նկարին ու խոնարհվելով հարգում մեծ կորուստը։ Ջահանան ամբողջ արարողության ընթացքում աղոթք է մրմնջում։ Մեղմիկ հանգչում է и դո մ եղեգին։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Տեր հայր։ Պատշաճ ենք համարում, որ եկեղեցին պատարագ մ ա տ ուց ի եղեռն ա и պան նահատակի հիշատակին։

ՔԱՀԱՆԱ.- Կամոք է աստծուն և արժանավույն, պարոն Մ ո֊ կաց յան։ (^նոսք է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Դիմում է բազմությանը): Տարաբախտ քույր իմ Հայաստան… Քույրեր, եղբայրն եր, հայրեր, մայրեր… Ազգ իմ։ Այսօր մենք վկա ենք մի հրեշավոր, սարսափելի ոճրագործության… Բոլշևիկների արյունոտ ձեռքով սպանվել է մեր դյուցազնասիրտ հայրենակիցը, կամավորական շարժման ռահվիրա Ղազարոս Նուբար յանցը…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լացակումած): Ղազար ջան, դու քո ջ^աքիցր վախում էիր*** Ախր։ ինչի՞ դառար հերոս, որ կյանքդ խավարեր։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պարոն կապիտան, ռազմաճակատի անունից հրամայում եմ’ բոլոր զորամասերում, հերոս Նուբար֊ յանցի անհայտ շիրիմը հարգել հրացանային քսան փո֊ ղերի յոթ համազարկով։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լսում եմ, պարոն գնդապետ։

Պ այթում են հ ամազարկե րը, որին հ աջորդոևմ են եկեղեցու զանգի ղողանջները։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Բազմադարյան հայ շինականի գլուխն անջատվել է մարմնից բոլշևիկյան այս բութ կացնով, եղբայրնե՜ր… Հավերժ փա՜ռք բոլոր Ղազարոսներին, որոնք իրենց հայկազյան կրծքով փակում են կարմիր համաճարակի ճանապարհը։ Ո՞րն է մեր պարտքը, քույրե՜ր և եղբայրնե՜ր։ Ի՞նչ կարող ենք անել մենք։

ՎԱՐԺԱՊԵՏ.- Վրե՜ժ և ցասո՜ւմ… Միաբանությո՜ւն։

ՁԱՅՆԵՐ.- Վրե՜ժ, պարոն ափիցեր…

• Մենք Ղազարոսի վրեժը կառնենք…
• Զենք տվեք մեզ, կամավոր գրեք…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Զինվորագրել հ ա յրեն աս երնե րին ։ բազմանշանակ սեղմում է Զւսւփֆյանի ձեռքը): Շնորհակալություն, կապիտան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Շնորհակալություն, պարոն տասնապետ, զինվոր Լալազար։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- պարոն կապիտան։

(Միաբերան): Ծառայում ենք հայրենիքին,

Օթը մթնում է։ Մ,ի զինվոր մոտենում է թաթինեին ու մոմեր է տալիս։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Մոմերն ամրացնում է նկարի կողքերին ու վառում): Ժամն է, որ հանգիստ առնեք, տիկին Հայաստան։ Ես ձեզ կուղեկցեմ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Գնա’, քույրիկ ջան… Ս՛ո՜ղ… Ախր, պիտի Ղազարոսը քո մարդն ըլներ, որ իմանայիր ինչ կորուստ ա։

Մոտենում են՜ երկու զինվոր, զգաստ կեցվածքով պատվո պահակ կան գնում Ղազարի նկարի ու Հա յաս֊ տանի աջ ու ձախ կողմերում ։ Լուսարձակը բոսոր գույնով լուսավորում է նկարը, Հայաստանին ու զին. վո բներին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Քո կարմիր արևին մեռնեմ, Ղազալi ջա՜ն**. Միտդ ա, ասեցի‘ Ղազար ջան, թագավորին գցել են, ա и եցիր^ճ քո թագավորը ես եմ, ա’ յ կնիկ*** Հայաստանը մնաց անթա գավոր, Ղազար ջա՜ն.*. Ադա’, Լա լա զա ր * *,

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ասա, քույրիկ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Բա Լեզվին չհասա՞ր, մի բան չասե՞ց***

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հասա, քույրիկ ջան, վազելով հասա։ Շատ խո֊ սաց։ Չլսված բաներ էր ասում…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Նկարին) : Վա’յ քո ճարտար լեզվին մեռնեմ*** Ասում էի^ճ խոսա, ասում էիր՝ ի՞նչ խոսա մ, ա՜յ կնիկ։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Պատմեք զինվոր Լալազար։ Ւնչպիսի՞ հանգամանքներում հանդիպեցիք ննջեցյալ Ղ^ազարոսին։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հանդամանքր խառն էր, օրն էլ ամպած, աղա ջան։ Էն ա, որ տեսա մի վաշտ բոլշևիկ ընկել ա Ղ^ա֊ զարոսի հետևից, ա и ի^ճ հասնեմ, փրկեմ***

ՎԱՐԺԱՊԵՏ.- Իսկ Ղ ազարոսը դիմադրո \մ էր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բա ո՞նց, աղա ջան„ էն էլ ո՜նց*** մեկ^ճ էստ եղիս տվեց, մեկ էլ ուզեց խեղդել։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Ինչպե՞ս։ Զե՞զ էր ուզում խեղդել։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բա, ջրի մեջ էր, չէ՞*** չթողեց, որ սաղ֊սաղ փրկեմ, բերեմ հանձնեմ։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Ուրեմն, հերոսաբար պայքարեց մինչև վերջին շ ո ւնչը։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- էլ ավել, աղա ջան։ Որ տենայիր, ոնց որ մի կատաղած ղոչ։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (ԳրսւՈ-ելուլ): Ստացած լինելով տասներկու մահացու վերք, նա շարունակում էր անհավասար գոտեմարտը… (Լալազարին): Իսկ ի՞նչ էր բացականչում մահից առաջ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Կանչեց, շա՜տ կանչեց… Ասեց, Լալազար, քեզ էլ չի մնա։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Խո սքս հայրենասիրական բացականչությունն երի մասին է։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հա’, դրանից էլ ասեց**. Ասեց, գալոյ բոլշևիկ_Ւ կեցցե’ անկախ Հայաստան***

ԼՐԱԳՐՈՂ.- (Ոգևարված): Հոյակապ է, Լալազար, հոյակա’պ է*** Սա հերոսապատում է, պարոնն LՀր։ Շ ար ուն ա կեք? զինվոր Լա լա զար, հետո*։

Մոտենում է թարիֆյանր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Հետո, Ղազարը սկեց*** Ջուրը РіРр$^шд, ու***, փափախն ու կացինը թռան ջրի երես։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Կացինը ջրի երե՞ս։

ԼԱԼԱԶԱՐ.-  Չէ’ > կոթը, կոթը***

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Բարկացած): Զինվոր Լալազար, անցիր պահակակետ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Անցնում եմ, աղա ջան։ (4*նում է):

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Լրագրողին): Պետք չէ, պարոն թղթակից։ նա կարող է վայրիվերո մտքեր դուրս տալ։

ԼՐԱԳՐՈՂ.- Անհոգ եղեք, կա պիտ ան։ Մենք շարահյուսում ենք մեր ակունքներից։

Ղողանջում են եկեղեցու զանգերը։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Պետական հրովարտակ, պարոններ։ (հանդիսավոր ընթերցում է): Պ ատշաճը մատուցելով մեծ հայրենասէր Ղազարոս Տեր֊Նուբարյանցի անձնուրաց ծառայություններին , ընդդեմ բոլշևիկյան գաղութարարների, Ղազարոս Տեր֊Նուբար յանցին ետմահու շնորհել ազգային հերոսի ազնվազարմ տիտղոս> և նրա անփառունակ ծննդավայրը ետմահու վերանվանել Վերին Ղազար ածին։

Ծափահարություններ։ Р արական չութ յուններ ։

• Արժանի” է***
• Փա ռք հերոսին***
• Լավե”րժ հիշատակ***

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լաց լինելով): Անհիշատակ եկար, հիշատակով գնացիր, Ղ տզար ջա ն։

Մտնում է Զարիֆյանը;

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պարոն գնդապետ, խնդրեմ, րնպուն եք նոր

կամավորների զինվորական երդումը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Սիրով, կապիտան։ (Մարտական ք՛այլվածքով դուրս են գնում):

Շարունակում են ղողանջել եկեղեց՛ու զանգերը:

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- (Հայաստանին): Դժբախտ մեր քույր։ Տիկ֊ նայք, պարոնն եր*** Դիմենք եկեղեցի։ Աղոթենք Ղազարոսի սուրբ հիշատակին***

Զարին են .ու Մ ո կաց յան ը թևանց ուկ տանում են սգավոր Հայաստանին։ Թափորը համրաքայլ հետևում է նրանց։ Հնչում է մահվան քայլերգը։ Բեմ՛ում Ղ^ազ^արի լուսավորված պատկերն է և երկու պատվո պահակ։ Դանդաղ փակվում է վարագույրը։

Դահլիճում հնչում է Ժամերգությունը, որ երբեմն ընդմիջվում է քահանայի միալար աղոթքով։

ՔԱՀԱՆԱՅԻ ՁԱՅՆԸ.- Ի սուրբ թող հիշյալ, զծնունդ քաջի, քանզի հավերժ է և օրհնյալ եղյալ***

Ծիծաղի լիաթոք պոռթկում ր խլացնում է ժամ եր դու֊ թյունը: Բացվում է վարագույրը։

ՊԱՏԿԵՐ ՅՈԹԵՐՈՐԴ

Կարմիր քանակայինների դիրքերը: Վտակում է խարույկը, Վադարը կարմիրըանակայինի համազգեստով է, վրան գցած է մի քանի շինել և ցրտից սրթսրթալով’ ուտում է իր բաժին կերակուրը: Օագրատը ոգևորված պատմում է խմբված բանակայիններին:

ԶԻՆՎՈՐ.- Տեղով մասխարա ես, Վաղար… Հա’, հա’, հա’…

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Լավ, ա’յ Բա գրատ, բա դու ի՞նչ էիր մտածում:

ԲԱԳՐԱՏ.- Ես ասի՝ տղերք ջան… Ասի՝ Վաղար ջան, լողանալու ժամանակ չի, հացից կուշանանք։ Թե՝ բա չէ, Վասիլը մեր փայը կպահի։

ՂԱԶԱՐ.- (Ուտելով): Մարդը պահել ա, էլի’։

ԲԱԳՐԱՏ.- Մեկ էլ ականջիս հասավ, որ Վաղարը ձեն ա տալիս՝ Բ ա դրա’ տ, Բագրա՜տ։ Հետ դարձա, ի՞նչ տեսնեմ. Լալազարն ու Վաղարս գետի մեջտեղում իրար տալիս են… Մին’ սա է ջրատակ լինում, մին’ Լալազարը։ Մտածում եմ’ Բագրատ տղա, ինչ անես…

ՂԱԶԱՐ.- Մտածելը ո՞րն ա, ա’յ մարդ… Մի հետ ձեն տայիր> էլի Բ^ան էր>

ԲԱԳՐԱՏ.- Ախր, մինչև ուզեցի ձեն տամ, տասնապետը ափիցը կրակեց ու… Վաղարս անցավ ջրի տակ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Хитрец, Казарос… Молодец!

ԲԱԳՐԱՏ.- էն էլ կակոյ մալադեց, ա’յ մարդ… Ես ասի՝ հեռը իրենից, սպանվեց։

ԶԻՆՎՈՐ.- Հետո՞, հետո ի՞նչ եղավ…

ԲԱԳՐԱՏ.- Հետո, էլ ի՞նչ… Ըհը’, ողջ֊առողջ նստած բոլյշ ա խմում։ Շորերն ու կացինն էլ Լալազարը վեր կալավ ու՝ հայդա՛՛։

ՂԱԶԱՐ.- Փափախս էր ափսոս։

ՎԱՍԻԼԻ.- (Թեյ է հրամցնում): На, бери чайку….

ՂԱԶԱՐ.- (Հրամայական): Պալաժի’։ >՛,

ՎԱՍԻԼԻ.- Пей, пока горячий.

ՂԱԶԱՐ.- Աբաժդի, ա’յ մարդ… Խարաշո…

2.ԶԻՆՎՈՐ.- (Ղացաւփն): Լավ, էդ Լալազարը քեզնից ի՞նչ ա ուզում, հը՞։

ՂԱԶԱՐ.- Հե’չ… ցեղն ա հարամ…

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Որ ես էի եղել, է’, ջրումը կխեղդեի էդ հարամ կաթնակերին։

ՂԱԶԱՐ.- (Նեղացած): Լավ, է… նե բալտայ…

ՎԱՍԻԼԻ.- Хватит. Дайте человеку покушать…

ՂԱԶԱՐ.- (Վասիլիին): Դու էլ կուշայ, հա’ կուշայ։ Ի՞նչը կուշայ. հազար ասել եմ, էս անտեր կարտոֆիլը հում ա… էսա ես թողնում,Բա էս գյուղացական մա՞շ խարաշո՞,,

ՎԱՍԻԼԻ.- Чего он хочет?

ՂԱԶԱՐ.- էն խոչեշ, որ շիլա վարիշ’ թորշ գավալ։իշ։ Վոտ, միս նետ, կապուստ նետ, դուրակ նետ…

ՎԱՍԻԼԻ.- (Վրդովված): Слушай, не болтай… Ведь война, понимаешь, война?!

ԲԱ ԳՐԱՏ.- Մարդն ասում ա’ կռիվ ա, է՜, կռիվ։*

ՂԱԶԱՐ.- Լավ, լա՜վ,,, Խարաշո։ Կռվից հետո էլ կտեսնենք։ (Վերցնելով թեյը’ դիմում է Վասիլիին): Գավա՜լ, շաքար դա վայ,

ՎԱՍԻԼԻ.- Пей, пей, сладкий.

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Ասում ա’ մարխոշ ա.,.

ՂԱԶԱՐ.- (Թեյ խմելով): Հա՜, խարաշո։

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Էդ Լալազարը բոլո՞վ ա։

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Կռվի մեջ բոլը ո՞րն ա, ա՜յ մարդ, սամթի հաշիվ ա։

ՎԱՍԻԼԻ.- Розойдись! Надоели со своим Лалазаром… Бол а…

ՁԱՅՆԵՐ.- Գնանք, գնանք, տղերք։

— Մոդ Վաղարը դինջանա…

Զինվորները հեռանում են։

ՂԱԶԱՐ.- (Փաթաթած ծխախոտը շրթունքին դնելով’ փնթւիընթում է): Վառի՜լ, ա՜լ Վասիլ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Чего?

ՂԱԶԱՐ.- Գավա՜լ,

ՎԱՍԻԼԻ.- Чего тебе?

ՂԱԶԱՐ.- Ագոն գավալ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Ты лучше, беря этот топор и точи… а то, утром івиінтовіку сломал, днем…

ՂԱԶԱՐ.- Խարաշո։ (Վերցնում է կացինը, մոտենում է խարույկին, ապա ինշ որ եղանակ քրթմնջալով’ սկսում է սրել կացինը: Վասիլին նամակ է դրում:

ՎԱՍԻԼԻ.- Казар!

ՂԱԶԱՐ.- Հը՞…

ՎԱՍԻԼԻ.- Давай.

ՂԱԶԱՐ.- Չևո՞։

ՎԱՍԻԼԻ.- МахорКѴ.

ՂԱԶԱՐ.- (Տալով վաււվող ծ|՜սա|սոալւ^: Նա կուրիտ։

Լռություն ։

ՂԱԶԱՐ.- Զն այ ի՞ շ Վ ա՛ս իլ, ախր էդ Լալա զար ր…

ՎԱՍԻԼԻ.- Он мерзавец.

ՂԱԶԱՐ.- Հա’, ասեմ տես… Ախր, մոյ դոմ, Լալազար զոմ, վոտ… (Ցուցամատերը հակում է իրար): Ըհը …

ՎԱՍԻԼԻ.- Это ерунда; И сосед может оказаться классовым врагом, и родной брат.

ՂԱԶԱՐ.- Հա՛’, էդ խարաշո՞… Մալադեց, ախպեր։

ՎԱՍԻԼԻ.- Хорошо… лав а… бол а…

ՂԱԶԱՐ.- Վոտ, խարաշո։ Խոսա, թող լեզուդ բացվի։ Էդ կուդա պիշիտ, դո՞մ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Да, жене пишу… в Тулу. Знаешь, где Тула? 

ՂԱԶԱՐ.- Դա, դա’,,, Սամավար***

Մտնում է կո\մ բատը’ մի զինվորեի հետ։

ԶԻՆՎՈՐ.- Ղազար։

ՂԱԶԱՐ.- (Դիրքը չփոխելով): Հը՞…

ԶԻՆՎՈՐ.- Մ ոտ արի։

ՂԱԶԱՐ.- Համբերի, խոսում ենք։

ԶԻՆՎՈՐ.- Ո տքի’։ Կոմբատն է կանչում г

ՂԱԶԱՐ.- (Դանգնելով): Բա, դե ասա, որ… (Մոտենում է կոմբատին):

ԿՈՄԲԱՏ.- Հը’, Ղ ազարոս, գո՞հ ես նոր հագուստիցդ, ո՞նց է։

ՂԱԶԱՐ.- (Երեն շտկելով): Լավ ա… Բա ո՞նց, լավ չի՞… Մենակ թե փափախը ուրիշ բան ա։ Ասենք, էս էլ լավ ա, բայց, դե տղամարդու համար…

ԿՈՄԲԱՏ.- Տղ ամարդ… Բա տղամարդը փափախը կկորցննի՞…

ՂԱԶԱՐ.- ճիշ տ աу ընկեր կոմբատ։ Համա, դե*** տան ո ղին գիտեմ…

ԿՈՄԲԱՏ.- Իսկ ո՞վ է գլուխդ կացնով կտրել, գիտե՞ս։ 

ՂԱԶԱՐ.- Ի’մ։ Ո՞վ ա կտրել։

ԿՈՄԲԱՏ.- էլ ո՞վ, մենք. ես, նահապետը, Վասիլը. հիմա գյուղում աղմ ուկ-վա յն ասուն են դրել, թե բոլշևիկները Ղազարի գլուխը կտրել են։ Շորերովդ ու կացնով էլ հաստատում են։

ՂԱԶԱՐ.- Յա՞… Խե՞ղճ Հայաստան…

ԿՈՄԲԱՏ.- Դու քո մասին մտածիր, Հայաստանի մասին մտածողն եր կան։

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ, էդ ո՞վ ա։ Լսիր, դու… դու ո՞ր Հայաստանն ես ասում։

ԿՈՄԲԱՏ.- Բանի” Հայաստան կա։

ՂԱԶԱՐ.- է”, ա՞յ մարդ… Դու էլ ես խառնում, ես նշանածիս եմ ասում։ Չէ՞, անունը պիտի փոխեմ… Հա… 

ԿՈՄԲԱՏ.- Դեռ շատ բան է փոխվելու, Ղ^ազար։ Գնանք_> գնանք խելք֊խելքի տանք, տեսնենք…

ՂԱԶԱՐ.- (Ուսերը թոթվելով): Է՞, գնանք…

ՎԱՍԻԼԻ.- Ты куда, Казар?

ՂԱԶԱՐ.- Աբաժդի, խելքի հաշիվ ա։

Գնում են։

Վարագույր

ՊԱՏԿԵՐ ՈՒԹԵՐՈՐԴ

Գյուղամեջ: Հրապարակ: Ծերունիներ: Կանայք: Իրարանցում:

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բերում են, Ղազարին բերում են։ 

ՄԵԿԸ.- Դու տեսա՞ր։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ո՞նց, ա՞յ մարդ…

ԵՐԿՐՈՐԴԸ.- ճանաչեցի՞ր,

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ո՞նց, ա՞յ մարդ…

ՉՈՐՐՈՐԴԸ.— Բա ասում էին նահատակ են արել։ 

ԵՐԿՐՈՐԴԸ.- էն էլ կացնով, ու

ՉՈՐՐՈՐԴԸ.- Դե արի սրանց ասածին հավատա։ 

Մ տնում է Հայաստանը’ սևազգեստ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ո՞ւր է, ո՞ւր է ՛Հազարս,.,

ՁԱՅՆԵՐ.- Ո’ ղջ է, Հայաստան քույրիկ, ո՜ղջ է։

• ԱհՐԴ Lⁿ‘^Li՝^u։ Հայաստան,.,
• Թող բանավոր լինի, մենակ թե ողջ լինի։

ՄԵԿԸ.- Եկա՜ն, եկա՜ն։

Չորս դաշնակցական զինվորների պահակությամբ մտնում է Ղազարը’ կարմիրբանակային հագուստ՛ով* աստղավոր գդակը գլխին։

ԵՐՐՈՐԴԸ.- թա՛ղարն է_} էլի՜**.

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ծնկի գալով): Ոտքդ գլխիս դիր> Ղազար ջա՜ն։ Րո դիվերսանտ ջանին մատաղ, Ղազար ջա՜ն… 

ԵՐՐՈՐԴԸ.- (հիացմունքով): Ինչ էլ բոյովացել է… 

ՉՈՐՐՈՐԴԸ.- Ոնց որ մի քիչ էլ շեկացել ա։

ԵՐԿՐՈՐԴԸ.- Բա ինչ կլինի, ա՜յ մարդ, բոլշևիկների մեջ ա եղել, չէ՞։

1.ՊԱՀԱԿ. ճանապա՜րհ, ճանապա՜րհ***

2.ՊԱՀԱԿ.- (Ղազարին): Կանգ ա՜ռ, թող ժողովուրդը տեսնի’ ո՜վ ա իրանց թշնամին։ Ազգի՜ դավաճան…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Երգում ու պարում է: Բոլորը ծափ են տալիս ու ձայնակցում: Ծափ է տալիս նաև Ղազարը): Ազգի հերոս ես դարձել։ Ղազար ջա՜ն…

ԲՈԼՈՐԸ.- Ջ ա՜ն Ղ^ազար, ջա՜ն, ջա՜ն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Անունովդ գյուղ են կնքել, Ղազար ջա՜ն…

ԲՈԼՈՐԸ.- Ջա՜ն Ղազար, ջա՜ն, ջա՜ն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Գլխիդ պոպոզին մեռնեմ, Ղ^ազ^ար ջա՜ն,,, 

ԲՈԼՈՐԸ.- Ջա՜ն Ղ ազար, ջա՜ն, ջա՜ն…

1.ՊԱՀԱԿ.- (Բարկացած): Ձեննե՜րդ… Թամաշա չի։ Ազգի պ ավա ճանն ե՜ր…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղ ազար ջա՜ն, բա Լալազարը, հեռը քեզանից, ասում էր, թե…

ՂԱԶԱՐ.- Իմացա, իմացա՜,,, Երեխեքը ո՞նց են։ 

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Լավ են, Ղ^ազար ջան։ Ոնց որ հերոսի գերդաստան, ափիցերը օրական մի սոմի հաց ա ուղարկում։

3 ՊԱՀԱԿ.- Մի’ խոսեք։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Рш էս ո՞ւր են տանում։

ՂԱԶԱՐ.- Տանում են, էլի’… Գնա տուն։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ախր։ Ղազար ջան…

ՂԱԶԱՐ.- Գնա’ տուն, ասում եմ…

I ՊԱՀԱԿ.- (Կոպտորեն հրելով Հայաստանին): Մարդուդ ասածը լսիր, քույրիկ։

ՂԱԶԱՐ.- (Հրող պահակին): Ադա’, կամաց։ ₄

Մտնում են գնդապետը և Զարփֆյւս\նը^ճ երկու զինվորի հետ։

1.ՊԱՀԱԿ.- Պարոն գնդապետ, մեր դիրքերը թափանցելու պահին ձերբակալեցինք այս բոլշևիկին, և

ՁԱՅՆԵՐ.- Ղազարն է, Ղազա’րը…

• Ասում էիք՝ բոլշևիկները նահատակե՞լ են…
• Рш խիղճ ա՞յ կեն դանի մարդուն շիրիմ եք կա֊ պում ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Շփոթված): Տանել շտաբ այդ դիվերսանտին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ըարիֆյանին): Էդ ես, էլի’, տանե’լ, բերե՜լ… Երեկ՝ ոտքերս էիր ընկել, էսօր կատաղեցի՞ր, անա֊ մ ո՜թ…

1.ՊԱՀԱԿ.- (Ղազարին’ ցածրաձայն): Վարդանից ասա։

ՂԱԶԱՐ.- Մուքել ամի, Վարդանը ողջ֊առողջ ա, բարև ա ան ում։

ԾԵՐՈՒԿ.- Բարու մեջ մնաս, Ղազար ջան։

1.ՊԱՀԱԿ.- (Ղազարին’ ցածրաձայն): Սագրատի մասին։

ՂԱԶԱՐ.- Բա դրա տ ը լավ ա։ Էսօր, էգուց գալու ա։

ՄԵԿԸ.- Կյանքդ երկար, Ղազար ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.— (Մոլեգնած): Տանե՜լ սրիկային։

ԾԵՐՈՒԿ.- Պինդ կաց, Ղազար ջան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Պահակներին): Տարե՜ք, ասում եմ, ապուշ֊ նե՜ր…

1.ՊԱՀԱԿ.- (Ղազարին հրելով): Առաջ անցիր, հուդա ։

2.ՊԱՀԱԿ.- (Ղազարին): Գնա, գնա՜, կախաղանից կխոսես…

ՂԱԶԱՐ.- (Պահակին): Էդ իսկակա՞ն ես ասում։

3.ՊԱՀԱԿ.- (Հարվածում է): Գնա’_։ ասում եմ, նամա՜րդ բոլշևիկ։

ՂԱԶԱՐ.- (Անհանգստացած): Յա’.., Ա՜յ մարդ, էս…

Մտնում են տասնապետն ու Լալազարը։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Նկատելով Ղազարին): Ղա… Ղա… Ղա”… 

ՂԱԶԱՐ.- Էդ Լալազարը մարդ շի, ժողովուրդ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լալազարին): Լեզուդ կպա՞վ, չաչանակ, բայ— ղուշ֊բայղուշ դուրս էիր տալիս…

ՊԱՀԱԿՆԵՐ.- (ք*ոնի տանում են Ղազարին): Առաջ, առա՜ ջ***

Ղազարին հետևում են Հայաստանը, գյուղացիները։ Գնդ ապե\տն ու իԼարիֆյանը սկսում են հ արվածներ տեղալ մեկ՝ Լալազարի, մեկ‘ տասնապետի գլխին։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Որոշակի սպանված է, հա*։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Պարոն գնդապետ, աչքով и տեսա։

ԶԱՐՒՖՅԱՆ.- Խեղդված է, հա՞։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Խեղդվեց, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Գնդակը ճակատին կպ^ա՞վ> սրիկա’։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Լա լա զա րն էր տեսել, պարոն գնդա***

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ջուրը տարել է, հա՞***

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Որ առուն սաղր էր, ես ի՞նչ անեմ։

Շնչասպառ բեմ է վազում քահանան, նրա ետևիցս Հա յաս տան ը ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Քահանային) : Հոգին հանգուցելոց, հա՞*** (խարվածում է):

ՔԱՀԱՆԱ.- Հանդարտ վիր, որդյակ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Նահ ատակ ա, հա՞***

ՔԱՀԱՆԱ.- Անվայել է, օրհն յալ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Մորուքդ կփետեմ, քամուն կտամ*** Ւնձ բոլ֊ շևիկ Ղ ազարի կնիկ կասեն… (Վազելով գնում է քահանայի ետևից):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ջարիֆյանին): Ձերբակալէ’լ դրան։ Մեկուսացնե՜լ, աքսոր ե’ լ, պատմե՜լ, դատե՜լ, գնդակահարե՜լ ամուսնու հետ…

ԶԱԲԻՖՅԱՆ.- Լսում եմ, պարոն գնդապետ։ Գնդակահարե՞լ, դատե’լ, պատժե’ լ, աքսոր ե’ լ, մեկուսացնե՞լ… (Տասնապետին и լ Լալազարին, որոնք ամեն բաոի հետ պատվի են բոնում): Ի՞նչ եք տնկվել, բռնե՞ք, ասում եմ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Բռնեմ, աղա ջան, բռնեմ։ (Վազելով դուրս է գնում: Նրա ետևից վազում է տասնապետը):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խիստ բարկացած): Խայտառակություն է պարոն կապիտան։ Կարծում եմ, դուք համոզված եք, որ նման դեպքերում ռազմադաշտային տրիբունալը որևէ այլ վճիռ չի կայացնում, կապիտան։ Զեր զոնայում բոլշևիկյան հետախուզությունը մեծ հաջողությամբ ծավալում է իր պառակտիչ, դիվերսիոն գործունեությունը։ Բռավո’…

ԶԱԲԻՖՅԱՆ.- Պարոն գնդապետ, սակայն…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ընդհատելով): Սակայն, մի ապավինեք իմ օգնությանը, կապիտան։ Առայժմ ձեզ չեմ հրամայում’ հանձնել զենքը և հանել գոտին։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լսում եմ, պարոն գնդապետ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Բսանչորս ժամվա ընթացքում հա յտնաբերե’ լ, կազմ ե’լ ու ինձ ն երկայացնե’ լ բոլոր կասկածելի անձանց ցուցակը։ Սեռի, տարիքի, ազգության ոչ մի խտրություն։

ԶԱԲԻՖՅԱՆ.- Լսում եմ, պարոն գնդապետ։

Տասնապետ \ն ու Լալազարը հրմշ տելով բերում են Հա լաստանին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Դիմադրում է): Մի քաշի¹ գամ… Զեռքդ քեզ քաշի, ասում եմ։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ձերբակալված է, պարոն գնդապետ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Զոռով կանխեցի, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կասյել ձեռքերը, գցել մենախուց։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Դեոքերը մեկնելով Լալազարին’ կապելու): Հո” լեզուս էլ չես կապի. աշխարհով մեկ խայտառակ կանեմ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Դե’, դե’, այ կնիկ…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ես ձեր լեզուն կկտրեմ, բոլշևիկ քած։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- ԹյոՂ, անմեռոն.,. Ես քո անառակ կնիկը չեմ, հա՜… Խմբապետն էլ էր հորթ ու բորթ անում, տեսա՞ր…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Խուզարկե՜լէ

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Լալազարին): Խուզարկի’ր։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Հապաղելով): Էդ ի՞նչ բան ա։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Տես՝ շորերի տակ, ծոցում զենք չկա՞։ 

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ե՞ս… ՉԷ’ , աղա ջան, կնիկարմատ ա։

ԶԱ^ՒՖՅԱՆ.- Ոչ մի խտրություն։

Լս՛վում են կրակոցներ։ Ներս են ընկնում երկու զինվորs

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Պարոն գնդապետ, Ղ ազարին փախցրեցին։ Պահակները բոլշևիկներ էին…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Կգնդա կահարե’մ, սրիկանե՜ր…

ՀԱՑԱՍՏԱՆ.- Փախստակ ան ջանիդ մեռնեմ, Ղազար ջան.»* 

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Տրիբուն ա՜լt Բոլորիդ ցցերի կնստեցնեմ, խոզե՜ր…

Աղմուկ֊ աղաղակ։ Ամբոխը լցվում է հրապարակ։

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Դ ու էլ փախիր, աղա ջան, ժողովուրդը կատաղել ա։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Հետապնդե՜լ։ Շո՜ւտ…

2. ԶԻՆՎՈՐ. էլ չի պնդվի, պարոն ափիցեր։ Ձիավոր փախան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Առա՜ջ, զինվորներ։ Հանո՜ւն անկախության։ Այդ բոլշևիկի գլուխը գնահատո՜ւմ եմ քսանհինգ միլիոն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ուրախացած): -Pո միլիոնչի գլխին մեռնեմ, Ղազար ջա՜ն…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Քառասուն միլիոն…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ավելացնում են, Ղ^ազտր ջա՜ն…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Նենգանի բռնելու դեպքում՝ հիսո՜ւն միլիոն։ Առա՜ջ…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Պարտքերը կտանք, Վազար ջա՜ն…

ՄԵԿԸ.- Ա՜յ քույրիկ, սպան ելու են, որ տան, է՜… 

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղազարս անմահ ա, ախպեր ջան, անմահ ա…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Հիսո՜ւն միլիոն… լսո՞ւմ եք։ Առա ջ ավանակներ…

Հնչում է ռազմատենլ երաժշտությունը։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ես կբռնեմ, աղա ջան… (Վազելով դուրս է գնում):

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Իմ ետևի՜ ց…

Խոլճապահար դուրս են վազում։

Վարագույր

ԳՈՐԾՈՂՈԻԹՅՈԻՆ ԵՐՐՈՐԴ

ՊԱՏԿԵՐ ԻՆՆԵՐ ՈՐԴ

Կարմիրբանակայինների դիրքերում: Այստեղ են Ղազարը, Բագրատը, թերթ ընթերցող զինվորը և ուրիշներ:

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- (Ավարտում է նախադասությունը): Եվ կամրապնդի պրոլետարիատի դիկտատուրան։ Հաս֊ կացա՞ք։ Հը՞, ձեն հանեք։

ՁԱՅՆԵՐ.- Հասկացանք.,, Բա ո՞նց,..

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Բագրատ, ասա, ի՞նչ հասկացար։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ե՞ս… էդ էն ա, որ… Այսինքն, դասակարգը չի՞, որ հաստատ մնա։

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Ճիշտ է։ Ղ^ազ^ար, դու ասա։

ՂԱԶԱՐ.- (Լուռ է, մտազբաղ):

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- Ղազա՞ր… Չե՞ս լսում,

ՂԱ՚ԶԱԸ.- Մտածում եմ։

ԲԱԳՐԱՏ.- (Ընկերոջը’ ցածրաձայն): Որ իման ա’ Հայաստանին բռնել են, խելքը կգցի։

ՂԱԶԱՐ.- Ախր, որ մեկ էլ ընկել եմ էդ չոփուռի ձեռքը’ թաղում ա, յոթ ա’ մի օրում կանեն։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ա յ տղա, կռիվ ա, բա ո՞նց։

ԸՆԹԵՐՑՈՂ ԶԻՆՎՈՐ.- էլ ի՞նչ ես ուզում, գլխիդ հիսուն միլիոն են տալիս, բոլ չի…

ՎԱՍԻԼԻ.- Причем без папаха.

ՂԱԶԱՐ.- Շատ աу հա՞, խարաշո* * *,

ԲԱԳՐԱՏ.- Վասիլ ջան_} հիմիկվա միլիոնն ի՞նչ ա, մի չափ նավթ էլ չեւն տա։

ՎԱՍԻԼԻ.- Ничего не поделаешь: ведь, самодуры госпо- дят…

Մտնում Է կ ոմբսէտը։ Բոլորը ոտքի են կանգնում։

ԿՈՄԲԱՏ.- Հը՞։ Ղազարոս, ո՞նց ես։

ՂԱԶԱՐ.- Կամ էլի… էս էլ գործին ծառայելը, գլխիս վրա առուտուր են անում։

ԿՈՄԲԱՏ.- Անհոգ կաց, Ղազար։ Նրանց չի հաջողվի։ (Խփում է Ղազարի ուսին): Ապրես, գյուղում քեզ հերոսի պես ես պահել։

ՂԱԶԱՐ.- Հա’, ասում են… Համա, դե, վերջը ր^արի լինի։ Ասում են փողը մութ տեղը լուս ա տալիս։

ԿՈՄԲԱՏ.- Մի մտածիր, նրանց օրերը հաշված *են։ Նստիր։ Գյուղում ի՞նչ կար։

ՂԱԶԱՐ.- Երևում ա՝ լավ չեն։

ԿՈՄԲԱՏ.- Դժգո՞հ են։

ՂԱԶԱՐ.- Շա’տ,

ԿՈՄԲԱՏ.- Հը՜մ… Այդ մի կողմից լավ է։

ՂԱԶԱՐ.- Լավ ա՞, որ հաց չկա։

ԿՈՄԲԱՏ.- Ոչինչ, շուտով ձեր գյուղն էլ կդառնա խորհըր֊ դային։

ՂԱԶԱՐ.- Մեկ ա, սով ա լինելու։

ԿՈՄԲԱՏ.- Ինչո՞ւ,

ՂԱԶԱՐ.- Բա ի՞նչ։ Տարին չորային ա…

ԿՈՄԲԱՏ.- Հ ա՜… Դե, բնության դեմ մարդը գեռ անզոր է։

ՂԱԶԱՐ.- Հա’, քեզ ո՞վ ա բան ասում։

ԿՈՄԲԱՏ.- Սովի դեմ էլ կպայքարենք։

ՂԱԶԱՐ.- էդ ո՞նց,

ԿՈՄԲԱՏ.- Ա’յ> կմտնենք գյուղ, կստեղծենք չքավորական կոմիտե… Բեզ էլ կընտրեն այդ կոմիտեի անդամ։

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նձ… Ի՞նչ գիտես, բալքի չեն ընտրում։

ԿՈՄԲԱՏ.- Ինչո՞ւ… Դու չքավոր չե՞ս։

ՂԱԶԱՐ.- Ե՞ս… Ես թամբալ մարդ չեմ։ Չքավորը էն Լալազարն ա. մի թև հավն ի՞նչ ա, ա’յ մարդ, չի պահում։ Էդ էլ ա՞ գուբերն ին մ եղավոր։ Հիմի, թե էս բերվող հեղափոխությունը էդ կարգի չքավորների համար ա, վայ թե… մի պապիրոս տուր…

ԿՈՄԲԱՏ.- (Ծխախոտ է տալիս): ճիշտ ես, Ղազար, հեղափոխությունը աշխատավորների համար է։

ՂԱԶԱՐ.- Ապրե ՜ս։ Բա ի՞նչ… Չաշխատես՝ կոլտե՞ս։ Վառի…

ԿՈՄԲԱՏ.- (Վասելով Ղազարի ծխախոտը): Ա՜յ, հենց դա է մեր նշանաբանը, ով չի աշխատ ի, նա չի ուտի։

ՂԱԶԱՐ.- Տեսնենք։

ՎԱԱԻԼԻ.- Казар давай бриться… Живо!

ՂԱԶԱՐ.- (Թախծոտ): Նետ, Վասիլ ջան, սիրտս էլած ա վախում եմ, թե… (Սրրում է աչքերը):

ՁԱՅՆԵՐ.- Ղազա՞ր…

— Էդ քեզանից լի, ա յ տղա։

ՎԱԱԻԼԻ.- Уж ібрось, Казар, ты же мужчина…

ՂԱԶԱՐ.- Է՞, որ մուժչին եմ, ինչ… մարդ չե՞մ։ (Օրրում է աչքերը):

ԿՈՄԲԱՏ.- Ասա, Ղազար, սիրտդ բաց արա…

ՂԱԶԱՐ.- Սիրտս վկայում ա, թե Հայաստանին բռնել են։ Հիմի Շուշանս, Կարոս… (Փղձկում է): Թող, գնամ, տե- նամ գամ, հը՞…

ԿՈՄԲԱՏ.- Ղազար, դու ինձ հավատո՞ւմ ես։

ՂԱԶԱՐ.- Քե՞զ։ Հավատում եմ։

ԿՈՄԲԱՏ.- Հայաստանին կփախցնեն։

ՂԱԶԱՐ.- (Անհանգիստ): Ո՞վ, ա’յ մարդ…

ԿՈՄԲԱՏ.- Մեր տղաները։ Կարոյիդ, Շուշանիդ էլ…

ՂԱԶԱՐ.- Հետո՞… Ո՞ւր կտանեն։

ԿՈՄԲԱՏ.- Կբերեն էստեղ, հետո կմտածենք։

ՂԱԶԱՐ.— (Ուրախացած): Յա՞… Լավ ա, չէ՞։ Հայաստանը գիտե՞ս ինչ կնիկ ա… Հյո’լ… Տղամարդ։ Տո’, ճաշ էլ կեփի, լվացք էլ կանի… Բա ի՜նչ։ Երեխեքն էլ կպչան կբերեն, ջուր կբերեն։ (Ազդված): Էլ ի՞նչ ասեմ… Մա֊ լադեց, կոմբատ ջան։

Լսվում է հր անոթային համազարկ, որին հաջորդում է գնդացիրների ճարճատյունը։

ԿՈՄԲԱՏ.- Տագնա՞պ։ Տեղերո՜ւմ։

Վազքով մտնում է մի զինվոր։

ԶԻՆՎՈՐ.- Ընկեր կոմբատ, աջ թևից շարժվում է թշնամու հետևակը։

ԿՈՄԲԱՏ.- Կապավոր, տվեք երկրորդ վաշտը։ (Զինվորին): Հայտնեք առաջին վաշտի պետին։

ԶԻՆՎՈՐ.- Լսո’լմ եմ՝ հայտնել առաջին վաշտի պետին։

ԿՈՄԲԱՏ.- (Զինվորին) : Բ՛ույլ տալ թշն ամուն առաջ շարժվել մինչև ձորաբերան ը_} ապա փակել կիրճի մուտքը։ Կա֊ տ ա ր ե^Հ լ։

ԶԻՆՎՈՐ.- Կա’ կատարել։ (Վազքով գնում է):

Կապավորը կո մ բատին է մեկնում լսափողը։

ԿԱՊԱՎՈՐ.- Ընկեր կոմբ ատ։ Երկրորդ վաջտը լսում է։ 

ԿՈՄԲԱՏ.- (Լսափողի մեջ): նահանջէ’լ մինչև վերին ծմակը, առանց դիմադրության։ (Տալիս է լսափողը): Վասիլի, դավայտե ժիվո ։ Բեզ и ո պր ատ իվլենի ա ։ (Դնում է):

ՎԱՍԻԼԻ.- Есть, товарищ командир.

Ն ա հ ան ջի ն՝ախ,ա պ ա տ ր ա ս տ ո ւթ հո ւ ն ։ Երկ ու զինվոր

շտապով քանդում են վրանը։

ՂԱԶԱՐ.- էս ի՞նչ ա, գնո՞ւմ ենք։

ՄԵԿԸ.- Պրծի’ր, հավաքի’ր։ 

ՂԱԶԱՐ.- Վասի“լ, էս կոլդա”…

ՎԱՍԻԼԻ.- Быстро, быстро… отступаем.

ՂԱԶԱՐ.- Խար աշո, խարաջո… (Սկսում է անշսւասլ նաւիսքել կուորատած փայտը և տանում դարսում է սայլակի վրա):

ՎԱՍԻԼԻ.- (Ցախը սայլից թափելով): Не ВОЗИСЬ С ЭТИМ ба- рахлОіМ…

ՂԱԶԱՐ.- Աբ աժդի, ա յ մարդ, սուխոյ դրավա, է’*.* (հավաքում է փայտը):

ՎԱՍԻԼԻ.- Вперед… (^րում է վաղարին):

ՂԱԶԱՐ.- էս կո• ւդա, ա’յ մարդ… Նաբարո՞ տ…

ՎԱՍԻԼԻ.- (Գնում է): За МНОЙ!

ՂԱԶԱՐ.- Ա’յ մարդ, ասում ես՝ պերյոդ, գնում ես հե՞տ*** V Ասենք, վա յ թե ուզում են թափ առնեն* հա’, էդ կլի…

Մոտիկից լսվում է արկի պայթյուն։

ՎԱՍԻԼԻԻ ՁԱՅՆԸ.- Казар! Эй, Казар!

ՂԱԶԱՐ.- (Ջանում է ծաոից արձակել մի պարան): Սերավնո, այ մարդ, էս էլ ա ռա բոչի֊ կր ե и տ ան սկի…

Աղմուկով բեմ են մտնում հակառակորդ զինվորները և, Ղազարին անտեսելով, առաջ անցնում։ Հրում, թա- փում են Ղ՛ազարի դարսած ցախը։

ՂԱԶԱՐ.- Կամաց, ա՜յ մարդ… Վերունի՞ եք… Տեսնում եք‘ դարսած ապրանք ա… Յա՜, էս մերոնք չե՞ն…

Վրա է հասնում Լալազարը ու հրացանի խզակոթով հարվածում Ղազարի թիկունքին։ Ղազարը ուշաթափ վայր է ընկնում)։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Շվարած): Ղազար, Ղա-զա՜ր*** Չմեռնես, ա՜յ տղա։ (երկում է): Ղազար, ժաժ արի՜։ (Համրուրում է): Ղազար ջան, խի՞ղճ ունես, ադա *** (Թավւաեարում է): 

ՂԱԶԱՐ.- (Տնքալով ուշքի է գափս): Լալազա՞ր*** Թյո՜ւ*** 

ԼԱԼԱԶԱՐ.-(Ղազարի գլուխը կրծքին սեղմելով): Ջա՜ն, հիսուն միլիոնը ջեբումս ա***

Մ թնեցում ։

ՊԱՏԿԵՐ ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Նախորդ պատկերի տեսարանը: Ռազմական գործողությունները դադարել են: Այստեղ են դաշնակցական զինվորները:

4.ԶԻՆՎՈՐ.- Կըսեն՝ հայտնի բոլշևիկ Ղազարն է>

2. ԶԻՆՎՈՐ.- Տեսա՞ր Լալազարին, մ ուֆթա ^տԻղը հիսուն միլիոն շահեց, է …

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Չեն տա, ա՜յ մարդ։

1.ԶԻՆՎՈՐ.- Որ տան՝ ինչ… էդ հարամ փողը կուտվի՞…

1. ԶԻՆՎՈՐ Կուդե, կուդե… Ընոլյ Լալազար կսեն… Բերեն գր, բերեն գը…

Մտնում է տասնապետը, ապա’ մի քանի զինվոր։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Զենքերը պատրաստ պահեք։

Բերում ևն Ղազարին’ ձեռքերը կապռտած։

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Յա՜, Ղազա՜ր, բարով, է՜…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Րռնել դրան։

Զինփորները մե կուսացն ում են երրորդ զինվորին։

3.ԶԻՆՎՈՐ.- Այ աղա ջան, բարով ըսինք, հո’,,.

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ձե՜նդ, դավաճա՜ն։

ՆՈՐ ԶԻՆՎՈՐ.- (Ընկերոջը): Ա՜յ աղա, էս հո մեր Վաղարն ա։ Վաղար ջա’ն…

ՂԱԶԱՐ.- Ես չեմ, Ծատուր ջան, ես չեմ…

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Րռնել դրան։

Մե կուսացն ում են նոր զինվորին։

ՆՈՐ ԶԻՆՎՈՐ.- Ա յ մարդ, բարեկամ ճան աչելը պատիժ ա՞,.,

ՂԱԶԱՐ.- (Մխիթարում է ձերբակալված զինվորներին): Կռվի մեջ էս տեսակ բաներ կպատահեն։

Մտնում է Զարիֆլունը Լալազարի հետ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Խաչը վկա, պարոն կապիտան, ես բռնեցի։ Տվեցի գլխին‘ շշմեց, հետո բռնեցի։ Ուզում ես՝ իրան հարցրու.,.

ՂԱԶԱՐ.- (Նետվելով դեպի Լալազարը): Վա՜յ, Լալազար ջան, բոլշևիկ ախպեր ջան… Կոմբատն ասում էր Լալազարին ասա՝ մալադեց…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ղազարին վանելով): Կորի’, այ մարդ… Փորձա՞նք ես, ի՞նչ բոլշևիկ…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ձերբակալել։ (Մեկուսացնում են Լալազարին):

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ղիմադրելով): Ի’նձ,., հաչը վկա, ես եմ բըռ- նել… Վա՜յ, ես կպայթեմ, է՜, կպայթեմ…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լռե՜լ, սրիկա։ (Ղազարին): Րեզ ո՞վ ձերբակալեց։

ՂԱԶԱՐ.- Որ տեսնեմ՝ կճանաչեմ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պարզ է,

ՂԱԶԱՐ.- (Լալազարին’ ցածրաձայն): Հիսուն միլիոնը կերա՞ր։ Անո՜ւշ…

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Ղազարին’ ցածրաձայն): Վ ազար ջան, նամարդություն մի անի, ասա, որ ես եմ բռնել։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ի՞նչ եք մրթմրթում։

ՂԱԶԱՐ.- Հե’չ… Կոմբատից ա հարցն ում։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Մոլեգնած): Տանե՞լ։ Մեկուսացնե՞լ։ (Լալա- գարին տանում են):

ԼԱԼԱԶԱՐ.— (Դիմագրելով): Կպայթե՞մ, ա՞յ մարդ, կպայթե՞մ…

ՂԱԶԱՐ.- (Զարիֆ յանին’ մտերմաբար): Լավ էլ արիր։ Դրան տեղն ա…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ձա՞յնդ։ Երբվանի՞ց ես ճանաչում դրան։

ՂԱԶԱՐ.- Լալազարի՞ն… օրորոցից։ Շատ հարամ ծնունդ ալ

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ձա՞յնդ։ Րոլշևիկ ես եղել, հա՞։

ՂԱԶԱՐ.- (Ակնարկելով համազգեստը): Որ ասեմ՝ չէ, կհավատա՞ս։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ո՞ւմ դր ղմամր պայթեցրիր թնդանոթը։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՞… Տասնապետը բրթեց։ Ասեց՝ բաշի… ճի՞շտ ա, երեսիդ եմ ասում։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Րայց ես չասեցի պարանը քաշիր։

ՂԱԶԱՐ.- (Տասնապետին’ բարկացած): Է’, ասեիր… (Զարիֆյանին): Էս էլ պակաս Լալազարը չի, գիտե՞ս…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ձա՞յնդ, ազգավաճառ լրտես։ (Ապտակում է Ղազարին):

ՂԱԶԱՐ.- Չէ՞, դու էլ ես սարթացել, աղա ջան։ Միտդ ա՞, ինձ ասում էիր Ղ^ազ^ար ջան…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Տանե՞լ,

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Ղազարին հրելով): Առա՞ջ անցիր։

ՂԱԶԱՐ.— (Նեղացած): Աբաժդի, ա՞յ մարդ… (Ցածրաձայն դիմում է Զսւրիֆյւսնին): Վայ թե չճանաչեցիր, հը՞… Միտդ ա՞… Բալկոնում…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Մոլեգնած): Տանե՞լ, ասում եմ։

ՂԱԶԱՐ.- Մնաս բարով, աղա ջան…

Գնում են։

Վ ա ր ա զ ո ^լ յ г

ՊԱՏԿԵՐ ՏԱՍՆՄԵԿԵՐՈՐԴ

Գնդապետ Արշակունու ընդունարանը’ կահավորված ծայրահեղ շքեղությամբ: Կահկարասին մոայլ է, ծանր: Եև վարագույրով ծածկված է հսկայական քարտեզը: Թավշյա ծանր վարագույրներ: Լայնանիստ գրասեղան, մոմակալներ: Դաշնամուր: Փոքրիկ սեղանին դրված են թեյի սպասք, ինքնաեո, խորտիկներ, խմիշք: Այստեղ են գնդապետը, Ըարիֆյանը, Մոկագյանը, թղթակիցը:

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Դատելով այս բոլորից, ես կարծում եմ’ Ղազարոս Տ եր֊նուբարյանցը բոլշևիկյան բանակում կարևորագույն պերսոն է։ Կապիտան, զե կուց եք հետախուզու֊ թյաւն էքսպերտի տվյալն երր։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Թանալով թղթապանակը’ կարդում է): Տեր֊ Նուբար յանց Ղազարոս Հայրապետի։ Ծնն դյան թիվը’ հայտնի չէ։ Ազգությունը’ անորոշ։ Արխիվում կենսա֊ գրություն չունի։ Լուս ան կա ր չունի։ Բանտային ցուցակ֊ ներում’ չկա* ԴԵ ՖԱԿՏՈ’ մաշկը’ թխամորթ, քիթը’ արծ֊ վենի։ Աջ հոնքը ձախից բարձր է մեկ սանտիմետր։ Մա֊ զերր ներկված չեն։ Բեղերը’ բնածին։ Լս ո զութ յուն ը, տե֊ и ողությունր, հոտառությունը’ նո րմալ։ ԴԵ ՑՈՒԲԵ’ հա֊ մա դրելով արտաքին տվյալները, նմանության զուգա֊ հեռ է հաստատվում օպերային երգիչ Ղ^ազ^աԸ^ոս Տեր֊ Նուրին յան ի միջև, որը ավարտ ել է Փարիզի կոն и եր վա֊ տորիան, երգել է 0 դես ա յի օպերային թատրո նում ։ 1913֊ ին բոլշևիկյան պրոպագանդայի համար ձերբակալվել և աքսորվել է Սիրիր։ Աքսորավայրից փախել է 1915-ին…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Այդպես, այդպ ե и… Ար տ ի и տ, պ րոպ ագանդիստ**. Օդեսա, Սիրիր… Այդ պե՜ս։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Առերե и հարցաքննության ժամանակ տեղա֊ ցիները և զինվոր Լալազարը պնդում են, որ Նուբարյան֊ ցը նշված գյուղում բնակվում է շուրջ երեսուն տարի և նրա կին Հայաստանը ծագմամբ նույն գյուղից է։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Տեղացիները ամեն ինչ կարող են պնդել, կա֊ պիտան։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Չպետք է դյուրահավատ լինել, պարոն Զ^ա~ րիֆյան։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Հավատը պետական գործերում սխալ կողմնա- 3^ՈԼ13 է։ կապիտան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ես պարտավոր եմ զեկուցել իրողությունը, պարոններ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խիստ): Կապիտան։ Դուք հակված եք պաշտպանության տակ առնել բոլշևիկյան գործակալին, որը, ցավոք, ծառայել է ձեր դասակում։

ԶԱԻԻՖՅԱՆ.- (Վիրաւլսրւյած): Պարոն գնդապետ*.,

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Դ ա փաստ է, կապիտան։ նախ, դա֊ք հորինեցիք _t ^որ նա սպանված է, մինչդեռ նա գործում էր ձեր քթի տակ։ նա, որպես պրովոկատոր, հայտնվեց գյուղում և դուք նրան հնարավորություն տվեցիք փախչելու։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Վրդովված): Պարոն գնդապե տ, դուք վիրա֊ վորում եք իմ սպայական պատիվը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ես չեմ վիրավորում, կապիտան։ Ես մեղադրում եմ։ Խնդրեմ, փաստարկեք հակառակը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ես փաստարկում եմ հարցաքննության տըվ֊ չալները, պարոն գնդապետ։

ԳնԴԱՊԵՏ.- (Հեգնանքով): Հարցաքննությո՞ւն*** Խ ե’, խե’, խե *** Ապտակներ, սպառնալիք, հայհոյանք, մ ա ուզեր**. Դա գավառական, պր իս տա վակ ան մեթոդ է։ Այո, այո։ Եմ խոսքը իրավաբանական կուլտուրայի մասին է, պա֊ րոններ** Հան ց ա գործին հոգեբանորեն տիրապետ ելու, ես կասեի^ճ հիպնոսելու մասին է* Դուք կհամոզվեք, պա֊ րոններ։ Ես ունեմ բոլշևիկներին խոսեցնելու իմ ուրույն մ եթոդը։

նից Աւենյակից մտնում է Պարէնն 9ռգդանովնան։

ԶԱՐԻՆԵ.- Ողջո ւյն, պարոններ։

Բոլորը պատկառանքով խոնարհվում են։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ի դեպ։ թարինե Եոգդանովնան օժտված է թըշ- նամուն խ ո и ե ցն ե լու մ եծա գույն տաղանդով։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- @՝^ՈԼԱ տվեք նկատել, որ տյդ բարեմասն ու֊ թյունը բխում է տիկնոջ հմայքից։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Գեղեցիկ կինը կարող է համրին անգամ պեր֊ ճախոս դարձն ել։

ԶԱՐԻՆԵ.— (Նազանքով): Շոյված եմ, պարոններ։ Ի դեպ, ես լսեցի, որ իմ գնդապետը մեղադրում է կապիտանին։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խիստ): Զարինե Բոգդանովնա, դուք ունեք միայն լսելու իրավունք։

Մտնում է համհարզը։

ՀԱՄՀԱՐԶ.- Պարոն գնդապետ, կալանավոր Լալազարը բան- տից փախել է։ •

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Գազազած): Գնդակահարե՛՛լ պահապաններին, խոզե՛ր։ Հետապնդե՛լ ու ձերբակալէ լ։

ՀԱՄՀԱՐԶ.- Լսում եմ։ (Դուրս է գնում):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ջարիֆյանին) : Շնորհավորում եմ, կապիտան, բռավո՛… (Հեռախոսի զանգ: Արշակունին վերցնում է լսափողը): Գնդապետ Արշակունի։ Լսում եմ, պարոն գեներալ։ (Ոտքի է կանգնում):

ԶԱՐԻՆԵ.— (Ըարիֆյանին մի կողմ քաշելով): ժպտա, սիրելիս։ ԵրկչոտՈևթյունը քեզ վայել չէ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Նա ակնարկում է ինձ տրիբունալին հանձնել։

ԶԱՐԻՆԵ.— (Անփույթ): Հիմարություն է։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պաշտոնը հ իմարն երինն է, պատիժը’ խելոքներին։

ԶԱՐԻՆԵ.- Բ՛ույլ փիլիսոփայություն է։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Լսափողի մեջ): Լսո՛ւմ եմ, պարոն գեներալ։

ԶԱՐԻՆԵ.- Մեկնենք Ամերիկա, սիրելիս… (Նրքոտ շոյում է Ըարիֆյանի ձեոքը): Այլևս անտանելի է։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Չեմ կարող, Զարինե…

ԶԱՐԻՆԵ.- Ես նրա ողջ կարողությունը, բոլոր ոսկիները փոխադրել եմ Ամերիկյան բանկ, իմ անվամբ… Այդ կարող է քոնը լինել, սիրելիս… Մենք միասին կլինենք, ապահով։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Լսափողի մեշ): Վստահ եղեք, պարոն գեներալ։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ոչ, Զ^աբինե։ Ես պարտավորություն ունեմ իմ ժողովրդի նկատմամբ։

ԶԱՐԻՆԵ.— (Հիսաթափված): Ցնորվածնե՜ր… ժողովուրդն իրենը կանի առանց ձեզ էլ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կապիտա՛ն։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լսո՛ւմ եմ, պարոն գնդապետ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Տասնապետին նախ ա и/ա տ ր ա и տ ե՞ լ եք։ 

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Պատրաստ է։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ներս կանչեցեք։

ԿԱՊԻՏԱՆ.- Լսում եմ։ (Բացում է գոտը ու կանչում): Եկեք, տասնապետ։

Մտնում է տասնապետը’ կարմիրբանակայինի համա* զգեստով։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Նման է, նման £«•* Առաջադրանքը պա՞րզ է, տասնապետ։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Պարզ է, պարոն գնդապետ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ուրեմն իմ բոլոր հարցերին տալիս եք ժխտական պատաиխան։ Ես հանում եմ ատրճանակը և ձեզ գնդակահարում, պա՞րզ է։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ի,..ի՞նձ…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Այո’, տասնապետ… Սակայն, կեղծ փամփուշտներով։ Պա՞րզ է։ (Գրադարակից հանելով մի քանի փամփուշտ): Խնդրեմ, թողեք միայն վառոդը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Փամփուշտից հանելով գնդակները, շարում է սեղանին): Խնդրեմ, պարոն գնդապետ։

ՋԱՐԻՖՅԱՆ.- (Տասնապետին): Սպասեցեք այնտեղ։ (Տասնապետը դուրս է գնում):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Սկսենք, պարոններ։ Կապիտան, ներս բերեք այսպես կոչված Հա յա и տ ան ին ։

Կապիտանը կրունկներն իրար է զարկում ու դուրս գնում։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Շոյելով ամուսնու գլուխը) : Ստեփան.,, Յոսկա… Ո ո կասկածները կապիտանի հանդեպ բոլորովին անհիմն են։ Նա քեզ հավատարիմ է ինչպես ես…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խիստ): Անցիր քո սենյակը։ Ներս կմտնես, երբ վայր գցեմ գավաթը։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Հեգնանքով): Լսում եմ, գնդապետ… (Գնում է):

Մոկացյանն ու թղթակիցը, որ փոքրիկ սեղանի շուրջ գինի էին ըմպում, մոտենում են։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Պարոն Արշակունի, հարցաքննությունը անձա՞մբ եք վարելու։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կարևոր հատվածներում‘ անձամբ։

Մ տնում է կապիտանը, նրա ետևից’ Հայաստանը հրա֊ ցանավոր պա՛հակի հսկողությամբ։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Պարոն Արշակունի, հաճեցեք թույլատրել ճաշակելու ձեր վարած հարցաքննության էսթետիկ հաճույքը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Այդ կթելագրի հարցաքննության ընթացքը, պարոններ։ Առայժմ նստեցեք։ (Մոկացյանն ու թղթակիցը նստում են): թինվոր, արձակեք տիկնոջ ձեռքերն ու դուրս եկեք։ կատարում է): Սկսեք, կապիտան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- (Պատրաստվելով արձանագրելու): Անուն, ազգանոեն, հայրանուն։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Հայաստան։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ազգանուն, հայրանուն։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ինչ որ մարթինս ա, էն էլ իմն ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Տիկին Հայաստան, իզուր եք ձեր բախտր կա֊ պում հայրենիքի դավաճանի հետ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Լավ եմ անում։ Ես նրա դավաճան գլխին դուր բան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պատասխանեք, ո՞ւմ ձեռքով են գյուղ թափան֊ ցել բոլշևիկյան թռուցիկները։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Գիտե՜ս, դու լավ գի տես***

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ղազարոսը խոստովանեց, որ թռուցիկ տարածողը ինքն է։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղազա՞րը,,, Հա’, նա կանի էլ, զտարած,ի էլ։

ԳՆԴԱՊԵՏ .- Ինչպե՞ս է Ղազարոսի իսկական անունը։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ղազար ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ուրի՞շ,

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Հերը Ղազո էր ասում։

ԳՆԴԱՊԵՏ .- (Հանելով ատրնանակը): Այդպե՜ и… Դուք գիտե՞ք, տիկին, որ ես կարող եմ մի կրակոցով ձեր հոգին ուղարկել Վերին Եր ուս աղեմ ։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Գիտեմ։ -Սարն էլ ա քո ձեռքին, պոպոքն էլ՛

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կա պ իտ ան, ներս բերեք Ղազարոսի ընկերոջը։

ԶԱՍԵՖՅԱՆ.- Լսում եմ։ (Դուրս է գնում ու վերադաււնում զգեստափոխված տասնապետի նետ):

ԳՆԴԱՊԵՏ.— (Տասնապետիս): Տիկնոջը ճանաչո՞ւմ ես։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Ոչ,

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ղ ազարոս Տեր֊Ն ուբարյանցը ո՞վ է։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Չեմ ճանաչում։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Հանելով աարնանակը): Ո՞վ է Ղազարոսը։

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- Կեցցե բոլշևիկ Ղազարոսը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Կրակում է): Ստացի բ, սրիկա… Ա’ռ քեզ… (Նորից է կրակում):

ՏԱՍՆԱՊԵՏ.- (Փորը բսնելով երկտակվում է): Պա… Պարոն… Ոնց որ իսկական էր…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Նաւելով գրասեղանին շարված փամփուշտներին): 0՜, ներեցեք, չէի փոխել… (Տասնապետը անշնչացած փրւվում է նատակին): Այդպե՜ս։ (Հայաստանին): Տեսա՞ք, տիկին։

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Տե սա, ձեռքդ թուլանա ։

Ներս են մտնում երկու զինվոր։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Զինվորներին): Տանե՞լ։ (Ցույց է տալիս տասնապետի մարմինը: Զինվորները դուրս են տանում սպանվածին): Կարծում եմ, հիմա կխոսեք, Հայաստան…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ցասկոտ): Ի՞նչ խոսամ… Ինչ Ղազարիս կանեք, էն էլ ինձ արեք… Ո՞ւր ես, Ղ^ազար ջան, ո՞ւր ես… (Բալաթի է կանչում): Հայաստանէդ նեղ տեղում ա, Ղ ^ա~ զար ջա ն… Արի, հասի Հայաստանիդ…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ատրնանակը նանելով): Լռի՞ր, անզգամ, կը- տռւժես։ (Հրում է):

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լաց լինելով): Հայաստանին անպատվում են, ձեռ են տալիս… Մնացել ա առանց փրկիչ> Ղազար ջան… (Ուշաթափվում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Շամպայն յցնելով Հայաստանի դեմքին): Ոտքի՞, հիստերիչկա… Տանե՜լ։

Ներս մ տած զինվորները տան՛ում են ուշաթափ Հայաստանին։

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Դժվար է, պարոն Արշակունի, դժվար է։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Ռամիկին համոզելը դյուրին չէէ

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Նա դեռ կխոսի, պարոններ։ Կապիտան, ուժեղացրեք հսկողությունը, ներս բերեք Ղազարոսին։ (Մոտենալով փոքրիկ սեղանին): Սպասեք, հավաքեք այս դանակներն ու պատառաքաղները։ (Ներկաներին): Ի դեպ, Դ ոնի֊Ռոստովում փոխ-գնդապետ Գորբաչովին սպանեցին պատառաքաղով*Այդպե՜ս։ Ներս բերեք։

Զենքը <րպատրաստ£ վիճակի բերեշով, նստում է դաշնամուրի առջև ու սկսում նվագել։ Երկու զինվոր ներս են բերում Ղազ¹¹¹ րին և Զարիֆյանի ցուցումով հեռանում ։

ՀԱԶԱՐ.— (Մի պահ լուո դես ու դեն է նայում ու դիմում Մոկացյանին): 3 ա՜, բարով, աղա ջան…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Շը՜շ…

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Շը՜շ… (Ակնարկում են’ չխանգարել նվագողին):

ՀԱԶԱՐ.- (Լուո է: Շվարած կանգնել է մեջտեղում: Նորից է դիմում Մոկացյանին): Ասում եմ’ ո՞նց ես… Գլխիդ յարեն լավացա՞վ։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- (Համրաքայլ մոտենում է Ղազարին քև.» ձեոքից բռնելով, հեռացնում): Շը՜շ… Լսի՜ր։

ՂԱԶԱՐ.- (Ղմգոհ): Ա՜յ մարդ, նվագի վախտ ա՞… Հա՜, [սիր, էն ի նչ էիր գազեթում ձեռ առել, միթամ ես հերոս եմ, էս եմ, էն եմ։

ԹՂԹԱԿԻՑ.- Սը՜ս… (Հեռանում ու նստում է):

Բոլորը լուռ ունկնդրում են երաժշտությունը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ընդհատելով նվագը): Բեթհովեն է, Ղազարոս։ Ծանո՞թ է։

ՂԱԶԱՐ.- Սազանդա՞ր էլ ես, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Նստեցեք, պարոն Նուբարչանց։ (Ղազարը նըս- տում է): Թեյ կխմե՞ք։

ՂԱԶԱՐ.— (Ամոթխած): Շնորհակալ եմ, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Գուցե օղի։

ՂԱԶԱՐ.- Դու գիտես, աղա ջան։

Զարիֆ չանը օգի է լցնում։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Խմենք։

ՂԱԶԱՐ.— Որ ասում ես… (Խմում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Դե’, ինչպե՞ս են, գործերը։

ՂԱԶԱՐ.- Գործ չկա, աղա շան,,. Պարապ եմ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Այդպե՜и… Օդեսան լավ քաղաք է, չէ՞։

ՂԱԶԱՐ.- Լավ չի՞ որ…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- էլ չե՞ք երգում, Ղազարոս։ (Լցնում է բաժակները): Խմենք։

ՂԱԶԱՐ.- Սոված փորին ի՞նչ խմես, աղա չան։ »

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կերեք, կերեք։ Այն ո՞վ էր ասում, օղու գավաթ, աղ ու հաց, նստենք, խոսենք սրտաբաց։

ՂԱԶԱՐ.- Հորս խոսքն ա, աղա ջան։ (Խմում է): Թունդ ա։ (Ց.եո.քը մեկնում է խորտիկին):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Լավ է, լա՜վ է… (Հանկարծ սեղանի տակից հանում է կացինը ու շուտասելուկի պես վրա է տալիս): Ո՞ւմն է այս կացինը, ծանո՞թ է, որտեղի՞ց։

ՂԱԶԱՐ.- (սերւքը մեկնելով): Տուր, տեսնեմ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խորամանկ ժպտալով): Ո՜չ։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՜… Աբաժդի, ա’յ մարդ… Էգ Վասիլի կացինը չի՞։ Հա’, էլի’… էգ էլ իմ խփած չիվն ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ո՞վ է Վասիլը։

ՂԱԶԱՐ.- Չես ճանաչի։ Զ^ոբքի ճաշ եփողն ա։ Ի՜նչ բոլւշ ա եփում… Մի շերեփ ունի, ըհը’,,. (Խորտիկ է վերցնում):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Իս կ որքա՞ն է եփում, քանի՞ կաթսա։

ՂԱԶԱՐ.- Սաղ օրը եփում ա, էլի’… Բա էդքան զորքին,,. Մի աղը տաս։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Տալով աղամանը): Ինչքա՞ն է զորքը, քանի՞ զինվոր։

ՂԱԶԱՐ.- Զ ^ո՞ԲՔԸ*^փ* Ես ասեմ‘ հա զար_} դու ասա^ճ եսիմ քանի հազար*.. Լցրո՜ւ։ (Դեմ է անում բաժակը: Զարիֆյանը օղի է լցնում): Ապրե’ս, լցրու, քոնն էլ լցրու։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Իսկ ձիե՞րը, հեծյալները որքա՞ն են։

ՂԱԶԱՐ.- Զի էլ շատ կա, աղա ջան, համա գարին պակաս ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Խմեք, Ղազարոս։ Սիրում եմ, երբ թշնամիս իրեն չի կորցնում։

ՂԱԶԱՐ.— (Խոսքին բաժակահաոի բնույթ տալով): Ողջ լինես, աղա ջան։ Խմենք էլ, ուտենք էլ… Թշնամիս ո՞րն ա*** էսօր էգուց ա կգան, կհ աշտ վեք, կպրծնքւ կգնա՜ ***

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ովքե՞ր են այգ եկողները։

ՂԱԶԱՐ.- Բոլշևիկն երն_} էլ ո՞վ։ Վասիլն ասում ա’ ա կակ ժե**.

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Իսկ ո՞ր կողմից են գալու այդ բոլշևիկները։ 

ՂԱԶԱՐ.- Լա սիլի ասելուՐ գեղի ճա մ լիովը կգան*** Հո չո֊ լեր ով չե՞ն գալու. էն ահագին թնդանոթները սարով բերել կըլնի՞։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Մեզ հայտնի է, որ բոլշևիկներն ունեն հիսուն֊ չորս թնդանոթ։ ճի՞շտ է։

ՂԱԶԱՐ.- Սուտ ա,

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Րանի՞սն է հապա։

ՂԱԶԱՐ.- Չեմ համբարել, աղա ջան։ Դանակ չկա՞… Ասենք**. (Գրպանից հանում է դանակն ու դիմում Ըարիֆյանին): Բո հիշատակն ա, է՜**. Վառիլը կարգաց, ասեց^Հ ((պան֊

յա ան ո))։

9,արէֆչ՛անն անհանգստանում է։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ապա, պարոն Նուբար յանց, կարելի՞ է։

ՂԱԶԱՐ.- Առ, կտրի։ Սուր ա, հա՚…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (իննում է դանակը): Այդպես… «Օդեսա, 1914 թիվ. պարուչիկ Զ,արիֆյանին».,. Այդպե՞ս…

ՂԱԶԱՐ.- Սուր չի՞,

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Սպանիր ftuijuigfp Զարիֆյանին հաոած’ դիմում է Գադարին):. Ինչպիսի՞ պարագաներում եք ստացել այս դանակը։

ՂԱԶԱՐ.- Պարագա՞… էդ ո՞րն ա…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Խիստ): Ինչպիսի” հանգամանքներում։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՜… Հանգամանք… Թե չէ’ ասում ես պարագա։ Հան գամ ա՞նք… էդ ո՞րն ա…

ԳՆԴԱՊԵՏ.— (Բարկացած): Հանուն ինչի՞ է պարոն կապիտանը ձեզ նվիրել այս դան ակը։

ՂԱԶԱՐ.- Հա … Հե՛չ։ Ուզեցի’ տվեց։

ԶԱՐԻՖՑԱՆ.- (Վրդոված): Պարոն գնդապետ, դուք ի՞նձ եք հարցաքննում, թե՞ Նուբար յանցին։

ՂԱԶԱՐ.- (Գնդապետի աոշևից վերցնելով բաժակը): ճիշտ ա ասում, աղա ջան, էլ մի խմի, խառնում ես։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Պարոն կապիտան, դուք կարող եք սպասել նախասենյակում։ ներս կանչեք համհարզին։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Լսում եմ։ (Դուրս է գնում):

ՂԱԶԱՐ.- Թող նստեր, էլի’*** Ընկեր ով լավ ա։ Լավ չի՞*** Մտնում է համհարզը։

ՀԱՄՀԱՐԶ.- Լսում եմ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ցածրաձայն) : Կապիտան Զ^աքիֆյ^անին զինա- թափել և ձերբակալել։ Անմիջապես։

ՀԱՄՀԱՐԶ.-  Լսում եմ։ (Դուրս է գնում):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ղազարին’ խիստ): Ոտքի’։ (Ղազարը ոտքի է կանգնում): Ներեցեք, պարոններ։ Ես…

ՄՈԿԱՑՅԱՆ.- Հասկանալի է։ (Թղթակցի հետ գնում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ո՞ր թվից եք ծառայում բոլշևիկյան ընդհատակում ։

ՂԱԶԱՐ.- Ի՞նչ հատակ, աղա ջան։ Արջասարի փեշին էինք։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (հիստերիկ): Ես հարցնում եմ՝ ընդհատ ա- կ ո լ մ։

ՂԱԶԱՐ.- Հա՛… (Ծոր է տալիս ու լոում):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ո՞ր թվից։

ՂԱԶԱՐ.- Հաշվում եմ։ (Փնթփնթում է): Քսան էլ էս գլխից… Վեց, յոթ… չորեքշաբթի կովը տարան… Պարտադիր կամավորն էլ մի շաբաթ… Շինել տալու օրվա- նից էլ… Հը՞… Հա’, էլի, էդ ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ո՞րքան։

ՂԱԶԱՐ.- Մի՞տդ ա, որ դու խ ան ում ի հետ եկար*** Ես դեռ դաշնակ էի***

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Ղ ազարոս, հիմար ձևանալը ձեզ չի փրկի դրնդա կահար ոճթյ ունիր։

ՂԱԶԱՐ.- Ընչի՞ որ*** Լավ, ի՞նչ եք ընկել իմ հետևից, հը՞։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (bin քաշելով քարտեզի վարագույրը): Նայեք այստեղ։ Որտե՞ղ է հրետանային գումարտակը։ Ապա։

ՂԱԶԱՐ.- (Տարակուսած): Ախր*** Աղա ջան, Կարոյիս, Շուշանիս արևը վկա, քո ուզածը իմ խելքի բանը չի… Ա’յ, ականջը ձեն տա կոմբատի, էդ բաները նա կիմանա…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ցղաւ[ում է): Խմե’ք։

ՂԱԶԱՐ.- Կխմեմ, աղա ջան… Մենակ թե մի հերսոտի… (Լցնում է բաժակը): Ըհը’.,. Եըկրին խաղաղություն ըլնի։ (Խմում է):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Վերցնելով Ղազարի ձեււքի բաժակը’ զարկում է հատակին): Համբերությունը սահման ունի, Ղաղարոս։

ՂԱԶԱՐ.- Հա’,.. Հերս ասում էր՝ համբերող էշը անհամ բեր էշատերից խելոք ա… Համա, ափսոս էր.ա (Ուզում է հավաքել կոտրված բաժակի կտորտանքը):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Հանելով ատրհանակը): Ցույց տվեք կարմիրների պաշտպանական դիրքերը։

ՂԱԶԱՐ.- (Մոտենալով պատուհանին): Արի’, արի էստեղг (Գնդապետը մոտենում է): Ըհը’, ն այի, տես**. Ա՜յ։ Էն քարա՛փը տեսնո՞ւմ ես* էս ^rlP^Ui,lt3 էէ &^ոԸ՝ն ^ա> էէ ***• Ա’յ ըտենց գնա, է՜, մինչև էն թաք ծառը, իրանք են։ Որ ձեն տամ, վայ թե Վասիլը լսի*** Ուզո՞ւմ ես, ձեն տամ*** (Ողավում է): Հե՜…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Ետ քաշելով Ղազարին): Լռի’ը։

ՂԱԶԱՐ.- Դու գիտես, աղա ջան։

Մտնում է Զ արին ե ն’ խիստ բաց դեկոլտեով։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Իսկ դիրքերը բա՞ց են։

ՂԱԶԱՐ.— (Որ նայում էր Զարինեի բաց կրծքալանշին): Շատ ա բաց, աղա ջան։

ԶԱՐԻՆԵ.- Բարև ձեզ, պարոն Ղազարոս։

ՂԱԶԱՐ.- Բարով, խանում ջան։

ԶԱՐԻՆԵ.- Ինչպես է ձեր տրամադրությունը, պարոն։ 

ՂԱԶԱՐ.- Հե’չ, խոսում էինք…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Օղի լցնելով): Խմենք, պարոն։ Գնդապետ, գուցե \դոլք մեզ թողնեք առանձին։

ՂԱԶԱՐ.- Չէ, չէ’, քույրիկ… Ընկերով լավ ա։

ԶԱՐԻՆԵ.- Խմեք, խմեք։ Երաժշտություն սիրո՞ւմ եք։

ՂԱԶԱՐ.- (Խմելուց հետո): Լավ ա” որ…

ԶԱՐԻՆԵ.- Պարոն գնդապետ, նվազեք մեզ համար, խնդրում եմ։

Գնդապետի կատարմամբ հնչում է տանգոն։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Հրավիրում է): Պարենք, պարոն Ղազարոս… 

ՂԱԶԱՐ.- Ե՞ս… չէ՜, քույրիկ։ Վասիլն էլ էր զոռում, համա ՛դե..,

ԶԱՐԻՆԵ.- (Նազանքով): Ղազարոս, ինձ չեք կարող մերժել… (Գրկում է Ղազարի իրանը ու պարեցնում: Ղազարը շփոթված արշաքոլոլ է անում տանգոյի հնչյունների տակ):

ՂԱԶԱՐ.- Բոլ ա, քույրիկ, արաղը տվեց գլուխս…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ղազարին հնազանդեցնելով երաժշտության ռիթմին): Սարսափելի մահ է գնդակահարությունը։ Դուր պատկերացնո՞ւմ եք…

ՂԱԶԱՐ.- Կախելն էլ մի բան չի։

ԶԱՐԻՆԵ.- Մինչդեռ դուք կարող եք չմեռնել, եթե ժողովրդի առաջ հանդես գաք հ ակաբոլշևի կյան կրքոտ ճառով, ի՞նչ եք կարծում։

ՂԱԶԱՐ.- ճա՞ռ, ե՞ս… Թող, քույրիկ, ոտերղ տրորում եմ, է’-.

ԶԱՐԻՆԵ.- (Կուրծքը հպում է Ղազարին): Ուրեմն, ասում եք՝ բոլշևիկները հարձակվելու են վաղը, այո՞։

ՂԱԶԱՐ.- (Շփոթված): Դժվար թե…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ղազարի գլուխը սեղմում է կրծքին ու ականջին փսփսում): Իսկ ե՞րբ են հարձակվելու։

ՂԱԶԱՐ.- (Խույս տալով): Լավ, է՜, քույրիկ… Մի տեսակ եմ ըլնում…

ԶԱՐԻՆԵ.- Ձեր դեմքը ծանոթ է թվում, պարոն Ղազարոս։ 

ՂԱԶԱՐ.- Քոնն էլ ինձ ա ծանոթ։

ԶԱՐԻՆԵ.- Դ ո լք 0 դես այ ում եղե՞լ եք։

ՂԱԶԱՐ.- Չէ’, բալկոն ում եմ եղել։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Կեղծ անտարըերությամբ): Ա՜…

ՂԱԶԱՐ.- Բա՜…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Հեգնանքով): Եվ ի՞նչ…

ՂԱԶԱՐ.- Եվ էն, որ շատ էլ լավ ես անում,,. էս չոփուռի հետ շունն էլ չի ապրի…

ԶԱՐԻՆԵ.- Պարեք, Ղազարոս, պարե՜ք,.,

ՂԱԶԱՐ.- Ախր, հարսանիքիս էլ չեմ պարել, համա… Բո խաթրին… (Գնդապետին): Աղա ջան, մի էդ եղանակը փոխի, տենամ… Աշխարհում մեռնել կա։ Դավայ, էն որ ասում ա… (Ենչ-որ պարեղանակ է քրթմնջում):

Գնդապետը սկսում է նվազել հայկական պարեղանակ։

ՂԱԶԱՐ.- էդ ^ա) էդ ^ա> ծա՞փ, ծա՜փ*** (Պարում է: Նրա պարը արտահայտում է և’ ըողոք, ե/ հիասթափություն, և’ հարը ած մարդու ինք նամոոացություն: Ավարտվում է պարը):

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Գնդակահարության հրամանը դե ռ *շեմ ստորագրել, պարոն Նուբար յանդ։ Զեր կյանքը ձեր ձե ռքումն է։ Մ տածե՞ք։

ՂԱԶԱՐ.- Մտածելու տարի չի, աղա ջան։ Ես ասում եմ‘ Ղազարն եմ, դու մի գլուխ զոռում ես, թե‘ պարոն Ղա— զարոս*** Рш եղա՞վ***

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Մոտեցե՞ք: (Գնում է):

ՂԱԶԱՐ.- (Զարինեին): Վա՜յ քեզ։ Ա՞նց ես դրա ձեռին դի֊ մանում*** Ւնչ ասում ես, ասում ա’ բռնե’լ, կախե’լ, գնդակահարել… Լցրու, լցրո ւ։

ԶԱՐԻՆԵ.- Թե՞յ…

ՂԱԶԱՐ.- Արաղ, արա ղ… (Զաոինեն օդի է տալիս): Սաղ րլնես, քույրիկ։ Չմեռնեի, Հայաստանիս տեսնեի, նոր… (Խմում է):

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ոտքը ոտքին գցելով թեյ է ըմպում: Ազդրի կիսաբաց մերկությունը ավելի է լարում դրությունը): Ուրեմն, ասում ես՝ բոլշևիկները լավն են, այո՞։

ՂԱԶԱՐ.- Քուր ջան, չայդ ի՛մի, չա՜յդ…

ԶԱՐԻՆԵ.- (Անկեղծ): Ուզո՞ւմ ես ապրել, Ղազարոս։

ՂԱԶԱՐ.- (Թախծոտ): Կ յանքը քաղցր բան ա։

ԶԱՐԻՆԵ.- Ես համոզվեցի, Ղազարոս, քաղաքականությունը քո խելքի բանը չէ։

ՂԱԶԱՐ.- Կյանքումս քաղաք չեմ տեսել, քուր ջան։ 

ԶԱՐԻՆԵ.- (Մոտենալով կուրծքը հպում է Ղազարի գլխին): Ղազարոս, խնդրում եմ՝ բալկոնի մասին ոչ մի խոսք։ 

ՂԱԶԱՐ.- Ես տուն քանդող մարդ չեմ, քույրիկ։

ԶԱPԵՆԵ.- Տիկին Հայաստանը կարող է դուրս տալ։

ՂԱԶԱՐ.- (Բարկացած): Լեզուն կկտրեմ։ Իմացա՞ր։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Ավելի հպվելով): Ես կաշխատեմ քեզ փրկել, Ղազարոս… Գնդապետին մի հակառակվիր, մեղք ես…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- ԶաՐJiubJiՏւ) : Արդյո՞ւնքը։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Գնդապետին’ ցածրաձայն): Նա պարզամիտ շինա՛կան է, Յոսկա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Բարկացած, ցածրաձայն): Կ արծում եմ, քեզ հրապուրեց նրա գեղջկական առնականությունը։ Ղազարոս, վերջին խոսքդ։

ՂԱԶԱՐ.- Վերջի՛ն… Պր՛ծա՞նք…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Այո երգիր քո վերջին պարտիան։ Երգի՛ր, սրիկա՜… (Ջ.եռքը տանում է ատրնանակին):

ՂԱԶԱՐ.- (Երկյուղով): Դե, որ զոռում ես… (Թաիւծոտ երդում է): …Ասա յարաբ, դու չտեսար Իմ մարալին, իմ բալին…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Մոլեգնած): Վ՛երջին երգդ, ասում եմ։ Նոր խոսք եմ ուզում լսել։ (Ատրնանակը դնում է նակատին): 

ՂԱԶԱՐ.- Ասեմ, աղա ջան… Դասեմ… էն ո՞նց էր… Հա՛… (Մտաբերում է եղանակը, աղավաղելով երգում):

…Էս ա վերջին կռիվը,

Եվ ՛պայքարը մեր մեծ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Հիստերիկ): Լռե՜լ… (Ապտակում է):

ՂԱԶԱՐ.- էդ լի՞ որ… Բա ասում ես վերջինը…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Գնդակահարե՜լ։ Լուսաբացի՛ն, հրապարակով։ Հանե՛լ գոտին։

ՂԱԶԱՐ.- Հանած ա, աղա ջան։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Տանե՛լ,

Երկու զին՛վոր տան՛ում են Ղ՛ազար՛ին։

Վարագույր

ՊԱՏԿԵՐ ՏԱՍՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ

Բանտ ծառայող միահարկ շինության կտրվածքը: Գիշեր է: Պեծին է տալիս ծխախոտի մի pnrp կրակ: Ծխողը կալանավորված Ըարիֆյանն է:

Նախաբեմ է մտնում Հայաստանը’ գնդաց բորդ զինվորի հսկողությամբ։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Կանգ ա’ռ։ (Շուրջը նայելով): Քեզ պիտի փախցնեմ։ Քանի մարդ լկա, գնա պատի հետևը…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Դե, դե’… Քեզ հավաք պահի…

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- (Արձակելով Հայաստանի ձեոքերը): Բան եմ ասում, Հայաստան քույրիկ… Պատի հետևով իջիր ձո- րը… Մերոնք ջաղացի մոտ են… Շուշանն ու Կարոն էլ են էնտեղ…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Ցածրաձայն): Բոլշևի՞կ ես, ախպեր ջան։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Բա ինչ եմ, է՜, որ հարցնեն՝ պարոլ ասա’ «Ղազար առաջին»։ Հասկացա՞ ր։ Դե գնա’, շ ո ւտ արա…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Շնորհակալ եմ, ախպեր ջան… Բա դո՞ւ, քո հալը ո՞նց կրչի։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- (Անհանգիստ): Գնա’, ասում եմ… Գալիս են… (Հայաստանին հրելով տանում է):

Երկու զինվոր բերում են Ղազարին ու բացում բանտի դռան կողպեքը։

ԶԻՆՎՈՐ.- Ա’յ մարդ, ասեիր՝ հա’, պրծնեիր, էլի՜…

ՂԱԶԱՐ.- Ո՞ւմ ասեի, ա’յ մարդ, ինքը մի բան ա ուզում, կնիկը՝ ուրիշ բան…

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Դե, Ղտզար ջան, մենք ի՞նչ անենք, հրաման ա։

ՂԱԶԱՐ.- Զէ, ձեզ ո՞վ ա բան ասում… Գնացեք, բարի գիշեր,

Զինվորները փակում են դուռը ու պահակ կանգնում։

Ղազարը մթության մեջ խարխափելով’ նստում է հա- տակին։ Նկատում է ծխախոտի կրակը։

ՂԱԶԱՐ.- էդ ո՞վ ա… Լալազա՞ր… Ամոթից լալկվել ես, լէ՞, աննամուս, մուրազիդ հասա՞ր. Ղտզարին գնդակաԱյրելու են, հիսուն միլիոնն էլ Լ; դնեն բուռդ։ Անց չէ… Ասել Վասիլր’ նա տեբե։ Վա՜յ երկիր, վայ… Գլուխն էլ ա փողով ծախվում։ Մեկ էլ էդ, էդ, է դ չոփուռը… Բանտապետ ա, գնդապետ ա, ինչ զահրումար ա. համ шип ւմ ա’ երդի, համ’ կատաղում ա… էս ի՞նչ թիվ ա, .ա յ մարդ։ Բարևում ես’ բռնում են, ճանաչում ես’ բըռ֊ նում են, չես ճան աչում’ բռնում ենԼավ, ինձ բռնե֊ ցին, ասենք տեղն ա, շորերս բոլշևիկի ա..* Բա էն Ծա֊ տուրը, էն շշմած Առաքելը, էդ աշխարքից բեխաբար Մուքելը… Հնչի՞, թե ազգ ենք ազատում։ Տ ո’, էլ ազգ թողեցի ր, չոփուռ շանորդի։ Ափսոս էդ չարխաքաշ կնի֊ ■կը, որ քոնն ա։ (Ցածրաձայն): Ասենք, իսկի քոնն էլ չիt Ձէտ Վասիլը ]ավ ա ասում’ и ե բավն ո ռևոլյուցիա պաբե֊ ղիդ*** Բա ի՞նչ, ա՜յ մարդ… Տուր, մի պապիր ող տուր։ Աղա, քեզ հետ եմ, է՜*** Հ[^ա և՞ս եմ քևզ պարտք… Բ*յո ւ, քեզ հարևան ասո՛ղի»** (Ձ^եււքն ըւնէլած իրը. նեւոոսք է կարծեցյալ Լալազարի վրա):

Զւսրիֆլաւնը ելնում է տեղից, մոտենում է Ղազարին և մեկնում ծխախոտատուփը։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Վերցրու, ծխիր:

ՂԱԶԱՐ.- Յա՛… Աղա ջա ն…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Վերցրու, վերցրո ւ։

ՂԱԶԱՐ.- էս ո՞նց… Քե՞զ է_Լ…

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Ինձ էլ,

ՂԱԶԱՐ.- Առուи հա’… Չոփուռը չէ՞։ Լավ, քե՞զ ինչի համար… Դու էլ հո… Հը՞… Դանակի հաշվո՞վ… Կանի։ Ասենք, մեղավոր ես։ Ես ո՛վ, դու ո՞վ, որ ինձ հիշատակ ես տալիս։

ԶԱՐԻՖՅԱՆ.- Այո, մեղավոր եմ։ Մեղավոր է նա, ով սկզբունք ունի… դավանանք, իդեալներ…

ՂԱԶԱՐ.- Լավ, ես էլ հո էդ բաները չունեմ։

Երկու զինվոր ջանում են բացել բանտի դուռը, բալդ > ի հ ա ջ ո ղւք ո ւմ:

1.ԶԻՆՎՈՐ.- ներքև քաշի, ներքև։

2.ԶԻՆՎՈՐ.- Չի քաշվում անտերը։

2 д — հաշմերուե

/ ԶԻՆՎՈՐ.֊ Հ ուպ տուր, է”***

ՂԱԶԱՐ.- (Բարկացած): Համբերեք, ա’յ մարդ… էդպես չի… (Մոտենում է դռանը, Տեղքից հանում է ձեռքը ու բացում սողնակը): Ըհը’…

1. ԶԻՆՎՈՐ.- Կալանավոր Զարիֆյան, դուրս արի։

ՂԱԶԱՐ.- (Ջսւրիֆյանին): Ինչ որ ասի՝ ասա Հա։ Չերգես… Համ էլ ասա՝ դանակը դու չես տվել… Մեկ ա, էսօր- էգուց Վասիլը գալու ա…

Զարիֆյան լi դուրս է գնում։

ՂԱԶԱՐ.- Հե՜յ գի^տի Ղազար,,. Գնացիր աշխարհ ման եկար… Դաշնակ, բոլշևիկ, դիվերսանտ… Տփիր, առար, էլի եկար ընկար ազգիդ բանտը։ Վա յ, աշխարհ, վա չ…

Լսվում են հեռավոր կրակոցներ, որոնք գնալով հաճախանում են։ Շների հաչոց, ձիերի դոփյուն, աղմուկ- աղաղակ։ Խուճա պահա ր վազում են զինվորներ:

ՁԱՅՆԵՐ.—

Գալի”ս են, բոլշևիկները դաշի и են։ Արդեն ջաղացի տակն են… էլ ո՞ւր ենք փ ա խշում ։ ճամփեքը բռնել են։

Չորս կողմից վրա են տվել

Լսվում է մոտեցող ուռան։

Մտնում է գնդացրորդ զինվորը և, աքացի տալով% բացում բանտի դուռը։

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Փա.իսիր, Ղազար… Իջիր ձորը։ (Գնում է): 

ՂԱԶԱՐ.- Ո՞ւր փախչեմ, ա’յ մարդ… Ոտի տակ կորչե՞մ։

Խուճապահար բեմ Է մտնում գնդապետը։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Աարնանակը պարպելով): Կանդ առե ք, ո՞ւր եք փախչում… Դավաճաննե ր, սրիկանե ր…

ՂԱԶԱՐ.- (Բանտում): Էս չոփուռի ձենն ա։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Կգնդակահարե՜մ բոլորիդ…

ՂԱԶԱՐ.- (Բանտում): Թյու, խաս յաթդ մեռնի…

I՝ ե մ է մտնում Զա ր ին են:

ԶԱՐԻՆԵ.- Ո՞ւր է կապիտանը, Յռսկա, իմ կապիտանը… (Ծունկի է իջնում ու հեկեկում): Դու, հրե՜շ ես, Յոսկա…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Հիստերիկ): Փ ախի՜ր, քանի դեռ ճանապարհ կա։

ԶԱՐԻՆԵ.- (Հեկեկալով): Անիծում եմ քո ճանապարհը… 

ՂԱԶԱՐ.- (Բանտում): Հալալ ա քեզ, քուր ջան:

ՀԱՄՀԱՐԶ.- (Հևինև): Կառքը պատրաստ է, պարոն գնդապետ։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- Գրկե՜լ տիկնոջը։ Տանե՜լ։ Արա՜ գ* + *

ՂԱԶԱՐ.- Թյու., ն ամ ուսդ մեռնի։

Համ՛հարզը գրկում է ու դուրս տանում հեկեկացող Զարւի ն\եին։

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Մոտենալով բանտի ւլոանը): Ո՞ վ կա այդտեղ։ Զայն հանի ր…

ՂԱԶԱ՛Ր.- (Երկյուղած): Ես եմ, աղա։ (Դուրս է ելնում բանտից) :

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Աարնանակն ուղղելով Ղազարի կրծքին): Հանի’ ր հագուստդ, սրիկա՜… (Ենքբ նանում է իր բանկո- նակը, գլխարկը):

ՂԱԶԱՐ.— (Հանելով հագուստները): Ա’ռ, աղա…

ԳՆԴԱՊԵՏ.- (Տալով բահկոնն ու գլխարկը): Հագի՜ր։ (Կրակում է փախչող զինվորների ետևից: Ատրնանակի փամփուշտը վերջանում է): Գնդակ տվե՜ք ինձ։ (Կատաղությամբ ատրնանակի կոթով հարվածում է զգեստափոխված Ղազարի գլխին ու, տապալելով նրան, փախչում Լ’ կարմիրբանակայինի զգեստով ու կոմունարկայով):

Ղազարը բերան քսիվա յր փռված է հատ ակին ։ Փախչում են’ Մսկացյանը, կան՛ացի զգես՛տով, [^^ր1^^ա՝կիցը> բանաստեղծը և այլոք։ Նվազելով բեմ են նետվում զուռնաչիները, Լալազարը, քահանան և մի քանի գյուղացիներ։

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Կեցցե՜ հեղափոխությունը… Ապրե՜ն բոլշևիկները…

ՔԱՀԱՆԱ.- Զի քո է աստվտծ, զի քո է աստված

ԼԱԼԱԶԱՐ.-  Տո՜ւշ, մի կարմիր տո՜ւշԳնանք, կալերում կրլնեն

9՝նում են բոլշևիկներին ընդառաջ։

ՂԱԶԱՐ.- (Ո^լշքի գալով բարձրացնում է գլուխը): Էլի սրանք են առաջ ընկնելո՞ւ… (Ուզում է բարձրանալ): 

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- (Նկատելով գնդապետի համազգեստով Ղազարին, հարպկորեն հարվածում է գլխին և, գոտին հանելով, կապում է ձեոքերն ու ոտքերը): Ա՜ռ քեզ. թող գան ու դատաստան անեն…

Մտնում են առաջավոր ջոկատի զինվորները’ 1*ագ֊

րաւտ ը, Վասիլո, ըն թեր ց ո ղ զին վորը, Հա յաստ ան ը և ուրիշներ, ներխուժում են բանտ։

ԲԱԳՐԱՏ.- Ղ աղա ր, ^ՐԼազար ջան***

Qbft’bP ՑՈՂ ԶՒՆՎ (1P. — Ղազար, որտե՞ղ ես…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Բոլշևիկ ախ պ երն եր դ եկել են, Վազա ր ջան, ո լր ես…

ԳՆԴԱՑՐՈՐԴ.- Փախցրել եմ, այ մարդ… Բա ոնց։ Տեսեք’ ում եմ բռնել, է”… (Ցույց է տալիս կապկպված Ղազարին) :

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Մոտենում, չոքում է Ղազարի գլխավերևում և ոիթմիկ հարվածներ տեղալով’ քոքում է բայա թին): Ս՞լր ա Ղազարս, ի՛նչ արեցիր Ղազարիս,., Ընգնավո ր։ (Հարվածում է):

ՂԱԶԱՐ.- (Բարձրացնելով գլուխը): Հա… Հա… Հա յաս…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Բամփելով Ղազարի գլխին): Զահրումա’լւ քեզ։ Ասա, Ղազարիս տեղն ասա … Վա յ, Ղազար ջան… Բագրատ եղբայր, Վասիլ եղբայր.,. էլ ոնց կանեք առանց կարմիր լրտես Ղազարի։

ԲԱԳՐԱՏ.- Համ բերի, Հայաստան P^nLiPtk> համբերի … (Ուզում է բարձրացնել կարծեցյալ գնդապետին): Վեր կաց, վեր կաց տեսնենք…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Խանգարում է): Թողեք, ես պիտի տամ սրա պատիժը։ (Վերցնելով գլխարկը’ զարկում է գետնով): Փափախդ մեռնի, աննամուս։ Խեղդամահ կանեմ, է , խեղդամահ… (Բեղմում է):

ՂԱԶԱՐ.- (Ջանալով բարձրացնել գլուխը): Ես եմ… է՜… ես եմ

ՎԱՍԻԼԻ.- Успокойтесь, сестра Айастан… Погодите!

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Ս ա կոյ պագադի, Վասիլ ջան…

ԲԱԳՐԱՏ.- (Բարձրացնում է ՛Լա զարին ու դեմ անում պատին): Ասա’, Ղազարին սպանե՞լ եք…

ՂԱԶԱՐ.- Ես եմ. Բա գրատ ջան, ես եմ…

ԲԱԳՐԱՏ.- Յա՜… Ղազար ջան… (Փաթաթվում են):

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- Յա՜… Վա՜յ, վա յ… Ղազար ջա՞ն… (4*րկում է Ղազարի ոտքերն ու անշարժանում):

ՂԱԶԱՐ.- Թող այ կնիկ, վախտը չի… Վ^ա{ ղդրաստի, Վ աս ի լ ջան… Խարաշո, ա յ մարդ, խարաշո։ (4]ղշագուր- վում են):

ՎԱՍԻԼԻ.- Здравствуй, дорогой… вот и пришли…

ՂԱԶԱՐ.- Պրիդ ոշ, բրատ, պրիզոշ… Կոմբ ատ կուդա ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Все на лицо, Казарос… Все.

ՂԱԶԱՐ.- Գե խ ա ր աշո, խարաշո** * (Ներկաներին): Վ աս իլն ա, է՜, բոլշևիկ Վասիլն ա։

ՄԵԿԸ.- Ադա, բոլշևիկ Վասիլն էդ ա՞***

ՂԱԶԱՐ.- է’ս _Ш) է’и ա***

ՄՅՈՒՍԸ.- (Ղազարին): Ա յ տղա, էդ հո ճաշ էփող ա։

ՂԱԶԱՐ.- Ենչ որ ա’ էտա։ Վոտ, Վասիլ ջան, շիլաս պայդոշ Ղազար դոմ***

Մ տնում են Լալա զա ր ը, քահան ան և ուրիշներ;

ԼԱԼԱԶԱՐ.- Ղ ազար ջան, հեղափոխությունը բերինք, է … Դու հլա դաշնա՞կ ես… (Ակնարկում է գնդապետի filu- մազգեաոը):

ՂԱԶԱՐ.- Թյո՜ւ, Երեսիդ քսած մեռոնը հարամ ըէնի, հա՜…

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Լալազարին): Դե, կռաոի, մ արդուս ոտ երր պաչի, թողություն խնդրի_} թե չէ քո դատաստանք Հա֊ յաստանր կանի***

ՂԱԶԱՐ.- Վոտ, Վասիլ ջան, Լա լա զա րն էս ա, է՜… Որ ասում էիր и եր սոթն ո***

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Վասիլիին): ԶՂԻ^աստՒ ռուսկի բրատ։

ՎԱՍԻԼԻ.- Ах это ты? Мерзавец. Убирайся отсюда.

ՂԱԶԱՐ.- (Թարգմանում է): Ասում ա’ թող էթա ու գետինը մ տնի***

ԼԱԼԱԶԱՐ.- (Վսաիլիին): Սպասիբո, ռուսկի բրատ*** ուռռա՜ **~

ՁԱՅՆԵՐ.- Կորի’, անամո՜թ***

— Ղու ի^Րնչ մարդ ես, ի՞նչ հարևան ես***

Լալազարը ծլկում է։

1.ԳՅՈՒՂԱՑԻ.- Ղ ազար ջան, դու դրա լեզուն գիտես, հլա հարցրու Ռուսաստանում ցորենի փութր քանի՞ս ա*** 

ՂԱԶԱՐ.- (Վաս|ւլ[ւ}ւն): Գավարիշ խէեբ Տուլա կակո՞յ***

ՎԱՍԻԼԻ.- Трудновато, Казар.

ՁԱՅՆ.- Ի՞նչ ասեց։

ՂԱԶԱՐ.- (Թարգմանում : Ասում ա, Ղ^ադ^աբ ջան, էս քանի տարի ա տանը չեմ եղել, ին չ իմ ան ամ ***

1.ԳՅՈԻՂԱՑԻ.- Ղ ազար, հլա իմացիր” եկող տարին չորային ա ը լնելո՞ւ…

ՂԱԶԱՐ.- (Բարկացած): Ադա , հո Սողոմոն իմաստունը չի՞։

1.ԳՅՈՒՂԱՑԻ.- Ղ ազար ջան, մի հարցրու նավթ, շաքար կլինի՞…

ՂԱԶԱՐ.- Վասիլ ջան Զ^ա ր զանդ գա վա րիշ նավթ, շաքար բո պի՞շ…

ՎԱՍԻԼԻ.- Будет папаша, будет.

ՂԱԶԱՐ.- Ասում ա^ճ կտանք, զահլա մի տարեք։

ԾԵՐՈՒԿ.- Ադա, Ղ ազար, բա հողե՞րը, հողե՞րը***

ՄԵԿԸ.- Թող ասի^ճ ո՞նց ա ըլնելու***

ՂԱԶԱՐ.- Վ ասի լ ջան, գա վար ի շ զեմլյա դ^այո՞շ։

ՎԱՍԻԼԻ. А как же! Закон революции… Земля—крестьянам, завод—рабочим….

ՂԱԶԱՐ.- Ա и ում ա‘ տալու են* բա հեղափոխությունը ընչի՞ համար ա։

ՁԱՅՆԵՐ.- Ապրե’ ս, Վասիլ ջան, ապրե ս։

• Լավ ա, ախպեր, լավ ա***
• Տո՜ւշ, տո՜ւշ*** Հողերը տալիս են***

Հնչում է զուռնան։

ՂԱԶԱՐ.- (Ոգ^որված^: Ըհը՜, վ^ա$ելեք, էս էլ ձեր խ ոլէհ ըր֊ դայինը*** Հող վարի, անասուն պահի*** Բա ո՜նց*** 

ՀԱՅԱՍՏԱՆ.- (Երգում է): Խորհրդային լեզվիդ մատաղ, Ղ^ա~զար ջա՜ն***

Ոգևորություն։ 6նծո ւթ / ունէ

Վ արագույր

1967