ԷՋԵՐ ՎԱՆ ԳՈԳԻ ԿՅԱՆՔԻՑ / Դավիթ ԽԱՉԻՅԱՆ

ՆԱԽԱԽՈՍՔ

«Մեռնել, ննջել, ննջե՞լ… գուցե երազել․․․»:

Մեր երազներում մենք կարող ենք թե՛ Համլետ լինել, թե՛ Վան Գոգ, և թե անգամ Հերովդես ու Հիսուս․․․ Ո՞ւմն է ընտրությունը։ Եվ ի՞նչ ենք մենք ընտրում։ Այն, ինչը մերն է, թե՞ այն, ինչին սպասում ենք քնած կամ հարթմնի․․․ Ուրեմն, հազարապատիկ ճիշտ էր Շեքսպիրը։ Ննջենք ու երազնեք։ Իսկ եթե երևակայությունը չի հերիքում, ապավինենք Արհեստական Բանականությանը։ Ամեն։

Դավիթ ԽԱՉԻՅԱՆ

ԷՋԵՐ ՎԱՆ ԳՈԳԻ ԿՅԱՆՔԻՑ

(Կարտոֆիլ ուտողները)

Մոնոներկայացում՝ 1 արարով և 1 հերոսով

Բեմի կենտրոնի ետնամասում փայտե գյուղական կոպիտ սեղան է՝ նույնպիսի կոպիտ աթոռներով շրջապատված: Աթոռներին գյուղական պարզունակ ընտանիք է՝ մի ջահել կին, մեկ այլ ծեր կին, տարբեր տարիքի երեխաներ: Աթոռներից մեկը դատարկ է: Սեղանին մեծ ափսեով խաշած կարտոֆիլ է, վատ վառվող երկու մոմ, սևացած մեծ թեյնիկ, մի քանի կավե կոպիտ ափսեներ ու բաժակներ: Նստածները, մտամփոփ և կախ հայացքներով, եղունգներով դանդաղորեն կարտոֆիլ են կլպում:

Բոլոր պատերին՝ ըստ բեմադրիչի հայեցողության, Վան Գոգի գործերից տարբեր պատկերներ են լուսարձակվում: Իդեալում՝ ԱԲ ստեղծած շարժապատկերներ պատերին, առաստաղին և այլուր: Երաժշտությունը՝ Starry, starry night (Don McLean):

Նկարիչը սեղանից քիչ հեռու է՝ մոլբերտի առջև կանգնած: Հագուկապը մի քիչ արտիստիկ է: Կողքին պարզունակ աթոռ է՝ վրան փալաս: Նկարիչը ներկապնակից վրձինով ներկ է վերցնում ու զգուշորեն շտրիխներ ավելացնում չերևացող կտավին: Այս տեսարանը շարունակվում է երկու րոպեի չափ: Հետո նկարիչը դադարում է նկարել: Ուշադիր նայում է նկարին, ապա սեղանի շուրջ նստածներին, հետո՝ կրկին նկարին, ապա՝ հանդիսատեսին ու կրկին նկարին: Վրձինն ու ներկապնակը դնում է կողքի աթոռին, փալասի մի կտոր վերցնում, քիչ հեռանում նկարից ու, շարունակելով ուշադիր նայել նկարին, ջանասիրաբար սրբում է ձեռքերը: Ապա մոտենում է նկարին, հանում մոլբերտից և ուշադիր զննում է: Նորից ամրացնում է մոլբերտին:

ՆԿԱՐԻՉ — (մոլբերտը պտտելով դեպի հանդիսատեսը: Կտավի վրա վանգոգյան վառ գույներով աբստրակտ գործ է): Նայե՛ք: Ասեք, որ լավն է… (Արտիստիկ սեթևեթանքով պտտվում է նկարի շուրջը:) Չէ՜, ասեք, որ լավն է… Չեմ հիշում՝ վերջին անգամ երբ եմ գովասանքի խոսքեր լսել… Դե ասեք, էլի… Դա էլ հո փողով չէ՞… Ուզածս ի՞նչ է՝ մի քանի ջերմ բառ, որ տաքանան սառած ձեռքերս ու սիրտս: Կարծում եք՝ հե՞շտ է նկարելը: Էն փարիզեցի Պոլն էլ բան չէր ասում: Դրա համար էլ անունը փարիսեցի էի դրել: (Ծիծաղում է:) Փարիզեցի փարիսեցին: Չէ, սխալ ասացի՝ Փարիսեցի փարիզեցին: (Դարձյալ ծիծաղում է: Կարճ դադար:) Ուշքն ու միտքը իր կղզին ու մանգոյի գույնի կանայք էին: Ինձ էլ էր ուզում տանել հետը… Լավ է՝ չգնացի: Ի՞նչ պիտի անեի այդ… գրողը տանի, անունը մոռացա… Թայլա՞նդ… Չէ՜… Լոս Անջելե՞ս… Ռիո դե Ժանե՞յրո… Չէ՜… Լեզվիս ծայրին է… Մի հատ չթքե՞մ: Միգուցե հիշեմ… (Ուրախացած:) Հիշեցի՜… Թա-հի-տի: Հաստատ բան եմ ասում՝ Թահիտի: Ասաց՝ հետս կգա՞ս: Փարիսեցի որ փարիսեցի… Ի՞նչ պիտի անեի այդ Թ… Թ… Թահիտիում… (Զզվանքով:) Մանգո՞ աճեցնեի ու կապիկի պես ծառից ծա՞ռ թռչկոտեի: Չէ, չեմ ուզում… (Կարճ դադար: Նայում է ձեռքի կտավին:) Լա՜վն է, շատ լավը… (Ուշադիր պտտում է նկարը:) Հարյուր տասնհինգը ութսունի վրա… Լավ էլ կտավ է: Շրջանակն էլ ամուր է: Մշակված փայտ է: Սրանով կարելի է ձեղնահարկի բաց պատուհանը փակել, որ քամի չմտնի: Կամ էլ՝ խորդանոցի առնետածակը… (Հոտ է քաշում նկարից:) Մի քիչ գարշահոտ է գալիս, բայց դա ոչինչ… Կանցնի…

Նկարիչը նայում է հանդիսատեսին՝ մտքում ինչ-որ հաշվարկներ անելով, ապա ցած է դնում նկարը, շրջվում, մոտենում է սեղանի մոտ նստածներին ու շոյում երեխաներից մեկի գլուխը: Ապա վերադառնում է դեպի հանդիսատեսը:

ՆԿԱՐԻՉ – Ես անկիրթ եմ: Երևի հենց դա է պատճառը, որ փիլիսոփայություն կոչեցյալն ինձ համար նույնքան ունայն է ու անհեթեթ, որքան վարդը: Ձեր այդ Պասկալ կոչեցյալն ինձ ոչինչ չի ասում, իսկ Խայամն ու Նարեկացին դատարկ բառեր են. նույնքան դատարկ, որքան անամպ երկինքը կամ եփած կարտոֆիլի կեղևը: Բայց այդ ամենի անգոյությունն ինձ համար էական չէ, քանի որ առանց դրանց էլ կյանքս հրաշալի է անցնում: Ես պարզ ու հասարակ մարդ եմ: Ճիշտ է` ապրուստս մի քիչ ծանր է, բայց փոխարենը կերածս հացն արդար է: Ասենք` մեր կողմերում հաց համարյա չեն էլ ուտում: Մեր կերածը հիմնականում կարտոֆիլ է: (Կարճ դադար:)

Արդեն ասացի, որ անկիրթ եմ. կրթությանս պակասը թույլ է տալիս դա խոստովանել: Շատ բան չգիտեմ, բայց ամեն ինչ գիտեմ կարտոֆիլի մասին: Գաղափար իսկ չունեմ ձեր այդ պատճառականության սկզբունքի մասին, բայց մի՞թե դա ինձ խանգարում է ապրել: Ամենևի՛ն: Ես նույնիսկ մտածում եմ, որ լա՛վ է, որ չգիտեմ այդ ամենը: Չէ՞ որ դա ինձ համար դատարկ ու փուչ աշխարհ է: Ոչ մի պատկերացում չունեմ դիալեկտիկայի օրենքների մասին, բայց և ցանկություն չունեմ գլուխս դրանցով ծանրաբեռնելու: Մեր կյանքը կարտոֆիլի պես է` միշտ եղել է ու կլինի: Եվ ինչպես պապիս պապն է կարտոֆիլ ցանել ու կերել, այնպես էլ թոռանս թոռն է ցանելու և ուտելու: Ես չունեմ հարցեր, ուստի և պատասխաններ չեմ ակնկալում: Առավոտյան գնում եմ դաշտ, երեկոյան ընթրում ընտանիքիս հետ և ապա պառկում քնելու: Անկողնում մտածում եմ վաղվա անելիքների և կնոջս ստինքների մասին, որ ինձ եփած կարտոֆիլներ են հիշեցնում: (Սեղանի շուրջ նստած կինն ամոթխած փռթկացնում է:) Այդ մտքերի վրա էլ գալիս է քունս:

Կիրակի օրերը եկեղեցի եմ գնում: Եվ աղոթում եմ, որ եղանակը լավը լինի ու կարտոֆիլի բերքն` առատ: Այսպես էլ անցնում են օրերս: Էլ ինչի՞ համար ուղեղս ծանրաբեռնեմ Բերկլիի գաղափարներով կամ դաշտի տեսությամբ: Ինձ համար մի՛ դաշտ գոյություն ունի. դա այն դաշտն է, ուր կարտոֆիլի բերքն է հասնում: Մնացածը սուտ է, դատարկ ու անհեթեթ:

Կռանում է, բարձրացնում նկարը և ամրացնում մոլբերտին: Մի երկու քայլ հետ է քայլում ու նայում կտավին:

ՆԿԱՐԻՉ – Մի անգամ քաղաքից ինձ մի նկարիչ հյուր եկավ: Խեղճ մարդ էր: Ասես ամաչելով մոտեցավ ինձ ու խնդրեց նկարել տունս: Հյուրիս պատվելու համար  համաձայնեցի, որ ընտանիքս ընթրիքի պահին պատկերի: Սեղանին կարտոֆիլից բացի կարգադրեցի թեյ էլ դնել. թող այդ նկարիչը տեսնի ու զարմանա, թե ինչ լավ եմ ապրում ես: Նա երկար աշխատեց` մի քանի ժամ: Կարծում եմ, նկարը հաջող էր ստացվել, մանավանդ` կարտոոֆիլը: Հետո նկարիչը գնաց ու էլ չերևաց մեր կողմերում: Հետո, շատ ուշ իմացա, որ նա խելքը թռցրել է ու հոգին ավանդել հոգեբուժարանում: Խե՜ղճ մարդ…

Բայց ես շեղվեցի, շարունակեմ միտքս կարտոֆիլի մասին: (Բահ է վերցնում ձեռքը): Վաղ գարնանը, երբ գետինը սկսում է տաքանալ, ամբողջ ընտանիքով փորում-փխրեցնում ենք հողը, թաղարներ բացում, տնկում կարտոֆիլի առողջ պալարները, թեթևակի ջրում, ծածկում հողով ու սպասում: Մեկ-երկու շաբաթից դուրս են գալիս առաջին ծիլերը: Հետո տերևներն են դուրս գալիս, ու դաշտը կանաչում է: Այդ ժամանակ սկսում է աշխատանքի հաջորդ փուլը: Հետո մյուսը՝ մինչև գալիս է կարտոֆիլը հողից հանելու օրը: Հանելու ընթացքում, երբ ուշադրություն եմ դարձնում, որ մի հին պալարից մի քանի նորերն են դուրս եկել, համեմատում եմ կնոջս ու երեխաներիս հետ: Դա էլ իմ փիլիսոփայությունն է: (Կարճ դադար: Սեղանի շուրջ նստած կինը դարձյալ ամոթխած փռթկացնում է:)

Ասում եմ ձեզ՝ երբեք ոչինչ չի փոխվում: Քամիներն ինչպես փչել են՝ այդպես էլ փչելու են: Գետակի ջուրը, որով դաշտերն ենք ջրում, գոլորշանալու է, բարձրանա երկինք, դառնա ամպեր ու անձրևի կամ ձյան պես ցած թափվելով դարձյալ գետակն է լցվելու: Եվ այդպես շարունակ: Եվ անասուններն էլ արածելու են դաշտերում… Թե՞ ձեզ թվում է՝ մեր հոգին վերև է գնալու, իսկ նրանց հոգին՝ ներքև… Միամիտնե՜ր: Կիրակի օրը եկեք պատարագի ու եթե բախտներդ բերի, մեր քահանան ձեզ համար Ժողովողից հատվածներ կկարդա… Գոնե  մի օգտակար բան կմտնի ձեր գլուխները, թե չէ լրիվ բթացել եք քաղաքային կյանքից ու տրանսպորտի խնդիրներից… Ճարահատյալ թահիտիներ ու մալդիվյան կղզիներ եք գնում, որ մի քիչ խաբեք ձեզ ու մանգոյի գույնի մաշկով գեղեցկուհիներով հիանաք… Ախր մի օր այդ ձեր Թահիտին էլ որ Փարիզի պես դարձավ՝ էլ ո՞ւր եք փախչելու: Սովորել եք փախչե՜լ…

(Հեգնախառն ծիծաղով:) Բայց ո՞ւր պիտի փախչեք ինքներդ ձեզնից… Հիմա լկտիությունն ու երեսպաշտությունը այնքա՜ն սովորական են դարձել… Մինչև նկարիչը չմահանա ու վրան մի հիսուն տարի չանցնի՝ մի բարի խոսք նրա հասցեին չեք ասի: Էլ չեմ ասում, թե մի կտավ գնեիք նրանից… Թե չէ նկարիչը բոլորից թաքուն պիտի կարտիֆիլ աճեցնի, որ ընտանիքն ու իրեն պահի, իսկ գիշերվա ժամերին էլ մոմի լույսի տակ փորձի մի քիչ իր արվեստով զբաղվել… Երբեք ոչինչ չի փոխվում… (Կարճ դադար: Ձեռքն է առնում նկարը:) Հա, ի՞նչ էի ասում… Խորդանոցի ծակը կփակեմ, որ առնետները ներսուդուրս չանեն: Միևնույն է, չի վաճառվելու: Միայն եղբորս նվիրած ներկերն ու կտավն են ափսոս… Այդ փողով ինչքա՜ն կարտոֆիլ կարելի էր առնել… Ամբողջ ձմեռվա համար…

Հա, ինչ էի ասում՝ կիրակի օրը չմոռանաք: Անպայման կգաք պատարագին: Բան չուտեք, որ հաղորդություն ստանաք: Էդ ձեր սև… անունը մոռացա… Էդ ձեր սև հեղուկից էլ չխմեք: Դատարկ փորով կգաք: Միգուցե ձեր փտած ուղեղների մեջ մի առողջ սերմ դեռ մնացած լինի… Էդ ձեր ձեռքի սարքերն էլ չբերեք… Մի կերպ կդիմանաք երկու ժամ: Հետո, խոստանում եմ, բոլորիդ խաշած կարտոֆիլ կհյուրասիրեմ… Չէ, ձեթ չունեմ, որ տապակեմ… Խաշածն ավելի օգտակար է: Սա ականջներիդ օղ արեք, թե չէ լրիվ հիմարացել եք… Միլիոնավոր թալերներով պատին մեխած թահիտիական փտած միրգ եք առնում… Եվ դեռ ուզում եք, որ ձեզ խելացի՞ կոչեմ… Գնացեք, ձեր այդ խելքով ուրիշներից բամբասեք ու կրկեսի ծաղրածուների վրա ծիծաղեք…

Նկարիչը լուռ նայում է հանդիսատեսին, ապա շրջվում և մոտենում է սեղանի մոտ նստածներին ու դարձյալ շոյում երեխաներից մեկի գլուխը: Մի պահ նայում է կնոջն ու վերադառնում է դեպի հանդիսատեսը:

ՆԿԱՐԻՉ — Մի անգամ շատ տխուր էի: Գնացի դաշտ: Ուշ նոյեմբեր էի: Հողի սև գուղձերի վրա առաջին ձյան փաթիլներն էին իջնում… Շատ տխրեցի… Հիշում եմ՝ ոտքերս ինձ քաղաք տարան: Ո՜նց եմ զզվում ես ձեր քաղաքներից… Մի երկու բաժակ արաղ քաշեցի գլուխս, որ մոռանամ այդ պատկերները… Կողքի սեղանին մի տխուր մարդ էր նստած: Պանդոկում շատ քիչ մարդ կար: Ինքս էլ չհասկացա, թե ինչպես բաժակս առա ու մոտեցա այդ տխուր մարդուն: Բժիշկ էր: Անունը… Աստված հիշողություն տա… Գեշ անուն ուներ… Հա, հիշեցի՝ բժիշկ Գաշե: Ինքն էլ էր տխուր: Առաջին բաժակն անձայն դատարկեցինք: Տխուր հոգիներն առանց բառերի են իրար հետ խոսում: Հետո մարդը բացվեց: Նրան պատմեցի սև գուղձերի վրա նստող վախվորած փաթիլների ու կարտոֆիլի մասին ու նկատեցի, որ ոչինչ չի փոխվում… Նա մի քիչ զարմացավ: Ինձ հին Հռովմի մասին պատմեց: Մեր քահանան էլ էր պատմել, երբ Պետրոսի արկածներից էր խոսում: Այնպես որ՝ քիչ թե շատ ծանոթ էի թեմային: Գլադիատորների մարտերի մասին պատմեց, որ իրենց այդ կրկեսում էին անցկացվում… (Պաթոսով:) Հիսուն հազար մարդ էր գնում կրկես, որ գլադիատորների մարտերը նայի, հիանա նրանց թափվող արյունով, մեծահոգի կեսարին փառաբանի ու նրա նվիրած կարկանդակներն անուշ անի: (Կարճ դադար: Քայլում է բեմով, հետո նստում մոլբերտի մոտի աթոռին:) Ասում եք՝ հաց և զվարճա՞նք: (Ծիծաղում է՝ կչկչալու աստիճանի: Հետո լրջանում է ու փոխում դիրքը:)

Մի-մի բաժակ էլ խմեցինք: Բժիշկ Գաշեն շա՜տ տխուր էր: Հետո ինքն էլ ասաց, որ երբեք ոչինչ չի փոխվում: Ամեն տարի էլ նույն բանն է. կապիկն ամբոխին զվարճացնում է կապկի դիմակով… Հիմա միայն չափսերն են փոխվել, և արդեն կարիք չկա կրկես գնալու: Կարելի է պարզապես նստել սեփական տանը, միացնել այդ ձեր սարքերը, ադիբուդին ու սառը գարեջուրը դնել կողքն ու հիանալ գլադիատորների կռիվներով հենց պատերազմի դաշտում… (Կարճ դադար: Նայում է հանդիսատեսին:) Ո՞նց եք մարսելու այդքան արյունը… Թահիտի գնալո՞վ, թե՞ Մալդիվյան կղզիներ… Գնացե՜ք, գնացե՜ք, քանի դեռ այնտեղ էլ պատերազմներ չեն բռնկվել… Ձեր բանականությունն էլ կարող եք թողնել այնտեղ՝ մանգոյի ծառերի վրա կամ էլ մանգոյի գույնի մաշկով կանանց ջերմիկ անկողնիններում… Ձեր օրինական կանանց դա հետաքրքիր չէ, հավատացե՜ք ինձ: Նրանց փող կտաք ու կուղարկեք խանութ՝ առևտուր անելու… Դրանով նրանց սիրտը կրկին կշահեք: Երկուստեք երջանիկ կլինեք: Հատկապես որ ձեր բանականությունն էլ արդեն ձեզ պետք չէ: Ձեր փոխարեն Արհեստական Բանականությունը կմտածի: Դուք նեղություն մի՛ կրեք: Կերե՜ք ձեր հացն ու վայելե՜ք գլադիատորների մարտերը… Բայց իմացեք՝ մարդու ողջ կռիվը ինքն իր դեմ է: Ուրիշ կռիվ չկա: Դա անգամ կռիվ չէ, այլ պատերազմ: Հարցը միայն այն է, թե ով կհաղթի այդ պատերազմում: Մա՞րդը, թե՞ մարդը…

(Մոտենալով աթոռին:) Հետո այս աթոռը կնկարեմ: Վրան ծխամորճս կդնեմ: Արևածաղիկներ կնկարեմ… Հետո ձեզ կնկարեմ՝ կարտոֆիլ ցանելիս կամ ուտելիս… Չէ՜, միամիտ բաներ մի ասեք. ոչ մի նկար էլ չի վաճառվելու: Գիտե՞ք ինչու: Որովհետև ես վաճառելու համար չեմ նկարում, այլ որ մաքրեմ ձեր մեղքերն իմ արյունով: Որ միլիոնավոր գլադիատորների արյան վրեժի ձայնը վերջապես հանգչի… Որ ձեր որդիները պատերազմ չգնան, այլ Արլի դաշտերում խաղող հավաքեն ու գրկեն իրենց կանանց ու երեխաներին լուսնկա գիշերվա աստղերի ծոցում…

Լռում է և դարձյալ ձեռքն առնում նկարը:

ՆԿԱՐԻՉ – Բայց ասեք, որ լավ նկար է: Լա՜վն է, շատ լավը… (Ուշադիր պտտում է նկարը:) Հարյուր տասնհինգը ութսունի վրա… Լավ էլ կտավ է: Շրջանակն էլ ամուր է: Մշակված փայտ է: Սրանով կարելի է ձեղնահարկի բաց պատուհանը փակել, որ քամի չմտնի: Կամ էլ՝ մկների ծակը խորդանոցում… (Հոտ է քաշում նկարից:) Մի քիչ գարշահոտ է գալիս, բայց դա ոչինչ… Կանցնի՜… (Ցած է դնում նկարը:) Բայց ինչու՞ դարձյալ այդ նկարչին հիշեցի… Խեղճ մարդ էր… Իմ մոտից հեռացավ ու… Չգիտեմ, բժիշկ Գաշեն երևի չի խաբում… Պատմում էր, թե նկարիչը շարունակ կարտոֆիլ ուտողների մասին է զառանցել: Ասում էր, իբր իր ներսում կարտոֆիլ ուտող մի մարդ կա: Փորձել է ամեն կերպ ազատվել այդ ուրվականից: Մի անգամ նրան թվացել է, թե կարտոֆիլ ուտողն իր ականջի մեջ է:

(Աղիողորմ ձայնով:) Պոլ, սիրելիդ իմ Պոլ, ինչո՞ւ լքեցիր ինձ… Ախր ես այնքա՜ն ունեի քո կարիքը: Ախր ես այնքա՜ն մենակ էի Գեթսեմանի այգում… Ես այնքա՜ն մենակ եմ այս անվերջ Գողգոթայում, որ իմ խաչից բացի ևս հիսուն հազար խաչ են կանգնացրել՝ վիրավոր գլադիատորների համար… (Կարճ դադար:) Դուք ե՞րբ եք զարթնելու վերջապես… Երբ և՞ս հիսուն միլիոն գլադիատորի խաչ հանեն… Դե լա՜վ, դարդ մի արեք: Արհեստական Բանականությունը մի լուծում կգտնի ձեզ համար… Չէ՞ որ նրանն են արքայությունը, զորությունը և հավիտենական փառքը… Ամե՜ն…

Նկարիչը ձեռքն է առնում նկարը, սրբում արցունքներն ու քսում նկարին:

ՆԿԱՐԻՉ — Հա, ի՞նչ էի ասում… Վերցրել է ածելին ու կտրել ականջը, որովհետև մի շիզոֆրենիկ, երևի այդ փարիսեցի Գոգենը, ասել էր նրան` եթե մի անդամդ գայթակղեցնում է քեզ, պոկիր քեզնից և դեն նետիր… Ու մի պահ հանգստացել է նկարիչը, կարծելով, թե ազատվեց այլասերված երկվորյակից: Բայց երբ ուշքի է եկել, նորից իր ներսում կարտոֆիլ ուտող է տեսել: Ու խելքը թռցրել է խեղճն ու այդպես էլ մեռել հիվանդանեցում: Այսպիսի բաներ… (Կարճ դադար: Քայլում է բեմում:) Իսկ նկարչին աշխատում եմ չհիշել: Ընթրիքի ժամն է. Ինչո՞ւ այդ հիմար մտքերը փչացնեն ախորժակս ու տրամադրությունս: Չէ՜, լավ է, որ անկիրթ եմ: Շա՜տ  փիլիսոփաներ կնախանձեին իմ մաքուր խիղճն ու անչար գոյությունը: (Դառը ժպիտով նայում է հանդիսատեսին:) Ճիշտն ասեք՝ նախանձում եք, չէ՞…

Նկարիչը երկար նայում է հանդիսատեսին, ապա շրջվում է և դանդաղ մոտենում ճաշասեղանին: Նստում է դատարկ աթոռին, մի կարտոֆիլ վերցնում ու սկսում է դանդաղ կլպել:

22 հունվարի 2025 թ.

Երևան